التقاط: تفاوت میان نسخه‌ها

التقاط را یافتن و گردآوری مطالب پراکنده از علوم مختلف<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۰/۲۲۲؛ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱/۵۲۸.</ref> و گرفتن بخشی از سخن و گفتار کسی<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۲/۲۷۲۶.</ref> نیز معنا کرده‌اند. التقاط در اصطلاح به دستچین‌کردن خودسرانه [[عقاید]] و اندیشه‌های ناهمگون، بدون پایداری روی اصول معین و مشخص گفته می‌شود<ref>آقابخشی و افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ۱۷۸.</ref> و جریان التقاط در برابر جریان ناب‌گرایی در اندیشه مطرح می‌شود،<ref>اکبری جدی، تبارشناسی جریان التقاط در مطالعات تفسیری معاصر ایران، ۱۳۳.</ref> چنان‌که گروهی از فیلسوفان قدیم (التقاطیون) از هر مکتبی از مکاتب فلاسفه، قولی را می‌گرفتند و از مجموع آنها، نظریه فلسفی به‌وجود می‌آوردند.<ref>فروغی، سیر حکمت در اروپا، ۱/۶۱؛ دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۲/۲۷۲۶.</ref>

التقاط دینی به درآمیختن آموزه‌های غیر دینی با اصول دینی گویند که در نتیجه آن، جوهره دین اصیل، تجزیه خواهد شد و معیار سنجش دین تغییر می‌کند.<ref>نوایی، التقاط، ویژگی‌ها و پیامدها، ۳.</ref> درآمیختن اندیشه اسلام با تفکر [[سوسیالیسم]] ـ [[مارکسیسم]]، [[اگزیستانسیالیسم]]، [[لیبرالیسم]]، اندیشه‌های کهن در [[ایران]] پیش از اسلام، اندیشه‌های مرتاضانه و صوفی‌منشانه هندی یا اصول تفکر افلاطونی و ارسطویی همه به نوعی التقاط در اسلام است،<ref>اکبری جدی، تبارشناسی جریان التقاط در مطالعات تفسیری معاصر ایران، ۱۳۳.</ref> چنان‌که [[مرتضی مطهری]] التقاط را محصول اندیشه‌ای شمرده‌است که به استقلال فکری مکتب اسلام باور ندارد و با گرفتن بخش‌هایی از مکاتب گوناگون مانند [[کمونیسم]] و [[کاپیتالیسم]] و آمیختن آن با مطالبی از اسلام، آن را به عنوان مکتب اسلام عرضه می‌کند.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۴/۲۴۳–۲۴۴.</ref>

پس از [[رحلت پیامبر اکرم]] (ص)، پیشرفت‌های نظامی گسترده مسلمانان در مناطق ایران و [[روم]] و مسلمان‌شدن [[مشرکان]] و احبار و رهبانان، موجب رواج اندیشه‌های متفاوت میان مسلمانان شد.<ref>خسروپناه، آسیب‌شناسی جامعه دینی، ۳۰–۳۲.</ref> نخستین کسانی که با ادعای مسلمانی و تظاهر به اسلام، افکار انحرافی و [[اسرائیلیات]] را وارد فرهنگ و متون اسلامی کردند، یهودیان بودند.<ref>دیاری، پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن، ۹۰–۹۱.</ref> اوج‌گیری قدرت خلفای اموی و تمایل حکومت برای عرضه تفکراتی که موجب تقویت [[امویان]] می‌شد، اندیشه‌های مخالف اسلام را رواج داد<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۵/۴۳۶.</ref> و پس از آن، گسترش نهضت ترجمه (دوره عباسیان) سبب نفوذ بیشتر اندیشه‌های دیگر ادیان و مذاهب و ترویج آن میان مسلمانان شد.<ref>هولت و دیگران، تاریخ اسلام کمبریج، ۲/۱۹۷۳–۱۹۸۷.</ref>

در آغاز این دوره، متصوفه با پوشش [[زهد]] که ریشه در عصر خلفا داشتند، ظهور کرد. این گروه ادعاهایی مطرح کرد که با [[عقل]] و ظواهر دین در تضاد بود و [[طریقت]] در برابر [[شریعت]] را راهی به سوی حقیقت دانست و در همین جهت برخی از احکام و سنت‌های شرعی را ترک و سنن جدیدی را ابداع و پیروی کرد و متناقض‌دیدن دیدگاه‌های خود با عقل و دین را ناشی از درک‌نشدن عمق آن از سوی توده مردم و حتی فقها دانست.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۵/۲۸۱.</ref> در سده‌های اخیر نیز مذاهب مختلف اسلامی ازجمله برخی پیروان [[مذهب شیعه]]، مصون از افکار التقاطی نبوده‌اند. یکی از این مکاتب التقاطی، [[مکتب شیخیه]] با ریاست [[شیخ‌احمد احسائی]] (سده دوازدهم قمری) بود. وی خود را تلویحاً نایب [[امام زمان(ع)]] می‌دانست و پس از او [[سیدعلی‌محمد باب]]، صراحتاً خود را باب نامید و پس از او [[بهائیت]] با اندیشه التقاطیِ عالَمِ انسانی و تفکرِ جهان‌وطنی، ملغی‌شدن دین اسلام را اعلام کرد و موجب انحراف از اندیشه اسلام و تشیع شد.<ref>زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ۸۷–۸۹ و ۱۱۴–۱۱۵.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|بهائیت}}

در دوران معاصر و با شکل‌گیری مکاتب کمونیستی، لیبرالیستی و مادیگرایانه و مانند آن، روشنفکران و دانشمندان ایرانی، باب دیگری از اندیشه را تجربه کردند،<ref>خسروپناه، آسیب‌شناسی جامعه دینی، ۶۵.</ref> بسیاری از روشنفکران دینی (اعم از روحانی یا غیر روحانی) تلاش کردند با علم به کارسازی دین در عصر حاضر، برای بازسازی معرفت دینی و فهم آن همت گمارند و با حساسیت به آفات دین، در پی علاج آن باشند.<ref>سروش، رازدانی و روشنفکری و دینداری، ۵۱ و ۳۳۴.</ref> برخی از این اندیشمندان ریشه انحطاط مسلمانان را شرایط فرهنگی و معرفتی و نوع نگاه به مبانی و آموزه‌های اسلام و تفکیک میان دین و دنیا دانسته‌اند<ref>بازرگان، مجموعه آثار مهندس بازرگان، ۸/۲۵۰–۲۵۸.</ref> و غفلت از آموزه‌هایی مانند مبارزه و [[جهاد]] در اسلام را سبب توجه به مکاتب کمونیستی و ماتریالیستی برای پیداکردن راه و رسم مبارزه برشمرده‌اند.<ref>بازرگان، مجموعه آثار مهندس بازرگان، ۸/۳۰۹.</ref> بروز بینش‌های متفاوت و تلاش برای ارائه برداشت نو و همچنین نفوذ اندیشه‌های فلسفی ـ لیبرالیستی غرب در میان روشنفکران، به ظهور جریان التقاط فلسفی ـ لیبرالیستی منجر شد.<ref>اکبری جدی، تبارشناسی جریان التقاط در مطالعات تفسیری معاصر ایران، ۱۵۳؛ خسروپناه، آسیب‌شناسی جامعه دینی، ۱۹۲.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| روشنفکری}}

اصطلاح التقاط در ادبیات علمی، فلسفی و فرهنگی ـ اجتماعی معاصر، پیشینه‌ای حدود نیم [[قرن]] دارد و اصطلاح «مکتب التقاطی» و «التقاط فکری» در دهه پنجاه به‌ویژه پس از تغییر عقیده اسلامی [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]، در ادبیات فکری سیاسی ایران رواج یافت.<ref>اکبری جدی، تبارشناسی جریان التقاط در مطالعات تفسیری معاصر ایران، ۱۳۳–۱۳۴.</ref> پذیرش اصول دیالکتیک به عنوان پایه اساسی، [[اقتصاد مارکسیستی]] و آرم ترکیبی سازمان را که داس و چکش، به همراه آیه «فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدِینَ عَلَی الْقاعِدِینَ أَجْراً عَظِیماً»<ref>نساء، ۹۵.</ref> بود، می‌توان مهم‌ترین نشانه‌های التقاطی‌بودن سازمان دانست.<ref>دارابی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، ۱۰۰.</ref> امام‌خمینی ازجمله شخصیت‌هایی بود که التقاط را در این گروه شناسایی و خطر آن را گوشزد کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۸/۱۴۳–۱۴۴ و ۱۱/۶۷؛ ← انتشارات صدرا، شرح مختصر زندگانی مؤلف شهید، ۱/۱۱.</ref> ایشان با وجود اصرار برخی از نزدیک‌ترین یاران انقلابی خود برای به‌رسمیت‌شناختن این گروه و تأیید و حمایت از آنان، به جهت افکار التقاطی این گروه، از آن خودداری کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۸/۱۴۴ و ۱۰/۴۵۹–۴۶۱.</ref> مرتضی مطهری نیز خطر این سازمان را احساس کرده بود و دیگران را از همکاری با آن بازمی‌داشت؛ چنان‌که تغییر عقیده سازمان را پیش‌بینی کرد.<ref>انتشارات صدرا، شرح مختصر زندگانی مؤلف شهید، ۱/۱۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|سازمان مجاهدین خلق ایران}}

[[گروه فرقان]] نیز از گروه‌های التقاطی بود که پیش از پیروزی [[انقلاب اسلامی]] با نام «کهفی‌ها» فعالیت خود را آغاز کرده بود.<ref>روزی‌طلب، ترکیب التقاط و ترور، ۱۷۰.</ref> این گروه با ارائه دیدگاه‌های تند و افراطی از اسلام و قرآن در صدد جذب جوانان و دانشگاهیان برآمد. مهم‌ترین ویژگی گروه فرقان، تفسیر به رأی و تفسیر بدعت‌گونه از قرآن، [[نهج البلاغه]] و [[صحیفه سجادیه]] بود. این گروه با بهره‌گیری از احساس وظیفه عمومی در مورد گسترش قرائت مبارزه‌جویانه از دین، تلاش کرد با ادبیات سیاسی ـ مذهبی و با نگاهی التقاطی و متأثر از مارکسیسم، به تجزیه و تحلیل مسائل مذهبی بپردازد،<ref>روزی‌طلب، ترکیب التقاط و ترور، ۲۸–۲۹.</ref> چنان‌که واژه قرآنی «صالحات» را مطابق آموزه‌های مارکسیسم، کارهای روبنایی و واژه «حسنات» را کارهای بنیادین به‌شمار می‌آورد،<ref>روزی‌طلب، ترکیب التقاط و ترور، ۲۹..</ref> همچنان‌که یکی از اعضای برجسته این گروه، آیات مربوط به [[معاد]] و [[قیامت]] را با تفسیر به رأی، ناظر به دوران ظهور [[حضرت مهدی(ع)]] می‌دانست<ref>دوانی، نمایی از اندیشه و عمل گروه فرقان، ۸۳.</ref> و گفته شده با برداشت نادرست از [[آیات قرآن]] و واژه «نسائکم» ازدواج دسته‌جمعی را تجویز کرد و به اجرا درآورد؛ همچنان‌که در کتاب توحید خود اذعان کرده بود که با [[ماتریالیسم فلسفی]] و انکار [[خدا]] مخالفتی ندارد.<ref>مصباح یزدی، زمینه‌های پیدایش، ۱۸.</ref> مطهری خطر و انحراف این جریان را شناسایی کرد و به مقابله با آن پرداخت و مقدمه کتاب [[علل گرایش به مادیگری]] را در تحلیل و نقد دیدگاه‌های این جریان نوشت. از این نوشته روشنگرانه، استقبال فراوانی شد و پس از آن گروه فرقان، مطهری را به ترور تهدید کرد.<ref>غفاری، مطهری: در دفاع از اسلام کوچک‌ترین تردیدی ندارم، ۷۳؛ حداد عادل، زمینه‌های پیدایش فرقان و فرقان‌گونه‌گان، ۲۹.</ref> این گروه در جهت اهداف خود به ترور برخی از شخصیت‌های برجسته انقلاب مانند مطهری، [[اکبر هاشمی رفسنجانی]]، [[سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی]] و [[محمد مفتح]] اقدام کرد.<ref>روزی‌طلب، ترکیب التقاط و ترور، ۹۵، ۱۰۱، ۱۱۰ و ۱۱۶.</ref>

قرآن کریم التقاط و آمیختن [[حق]] با [[باطل]] را امری ناپسند شمرده و از آن [[نهی]] کرده<ref>بقره، ۴۲؛ آل عمران، ۷۱.</ref> و زمینه پیدایش افکار و برداشت‌های التقاطی و نادرست را انحراف فکری و قلبی دانسته‌است.<ref>آل عمران، ۷.</ref> [[پیامبر اسلام(ص)]]، نیز برای حفظ خلوص دین و جلوگیری از گمراهی امت، به تمسک به قرآن و [[اهل بیت(ع)]] امر کرد<ref>کلینی، الکافی، ۲/۴۱۵.</ref> و دربارهٔ زیادشدن نقل روایات دروغ پس از رحلت خود، هشدار داد.<ref>مجلسی، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ۸/۴۵۸.</ref> امیرالمؤمنین [[علی(ع)]] نیز منشأ اختلاف‌ها و درگیری‌ها و فتنه‌ها در جامعه اسلامی را احکام ساختگی و التقاط و آمیختن باطل با حق دانسته‌است<ref>کلینی، الکافی، ۱/۵۴.</ref> همین آمیختگی حق و باطلْ مذاهب، فرقه‌ها و مکاتب کلامی متعدد و متضاد را پدیدآورده است.<ref>حق‌پناه، دگراندیشان و نگره‌های التقاطی، ۱۲۰.</ref>

[[ائمه معصوم(ع)]] نیز برای جلوگیری از مخلوط‌شدن حق و باطل و [[روایات جعلی]] و دروغین با روایات اصیل، راهکارهایی پیش روی اصحاب قرار می‌دادند که مراجعه به قرآن، از مهم‌ترین آنهاست،<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ۲۷/۱۰۶–۱۲۳..</ref> همچنان‌که نهی معصومان (ع) از تفسیر به رأی<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، ۲۷/۱۹۰، ۲۰۲ و ۲۰۵؛ مجلسی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار (ع) ۳۶/۲۲۷.</ref> و مخالفت با استنباط احکام شرعی بر مبنای [[قیاس]]<ref>کلینی، الکافی، ۱/۵۸؛ ۳/۱۰۴ و ۴/۱۱۳، ۱۳۵.</ref> در این راستا صورت گرفته‌است. در روایات هشدار داده شده که جلوگیری‌نکردن از ورود عناصر بیگانه به ساحت حقیقت دین و در نتیجه مخدوش‌شدن ماهیت دین، از عواملی است که از اسلام، جز اسم و از قرآن، غیر از رسم و خط و ظاهر، چیزی باقی نخواهد گذاشت.<ref>کلینی، الکافی، ۱۵/۶۸۹.</ref>

از سوی دیگر، عالمان دینی نیز همواره به تحریف و انحراف در اصول و مبانی دین حساس بوده‌اند و با تلاش علمی و فرهنگی، جامعه را از هجوم موج‌های سهمگین تحریف‌گران، دور داشته‌اند و از اسلام ناب دفاع کرده‌اند.<ref>میری، دغدغه‌ها و حساسیت‌های شهید مطهری، ۲۲۹.</ref> مبارزه [[محمدتقی برغانی]] (شهید ثالث) با فرقه شیخیه و بهائیت<ref>صالحی، فرق انحرافی: آیت‌الله شیخ‌محمدتقی برغانی عالمی انحراف ستیز، ۱۰۶.</ref> و مقابله [[سیدحسین بروجردی]] با بهائیت<ref>کوهستانی‌نژاد، روحانیت ـ بهائیان، ۳۳..</ref> نمونه‌هایی از حساسیت عالمان دینی در برابر انحراف و التقاط بوده‌است؛ همچنان‌که در دوران معاصر، افزون بر امام‌خمینی و مرتضی مطهری، متفکرانی مانند [[سیدمحمد حسینی بهشتی]]<ref>شبیری زنجانی، ناگفته‌هایی از پیشینه و شخصیت رهبر گروه فرقان، ۵۱.</ref> به مقابله با التقاط پرداخته‌اند.

فهم دین بدون معیار و مرجع قابل اعتماد، زمینه‌ساز ورود هر گونه تعبیر و تفسیری به حوزه دین‌شناسی است و مقوله التقاط از همین‌جا روی می‌نماید.<ref>نوایی، التقاط، ویژگی‌ها و پیامدها، ۳.</ref> مهم‌ترین عوامل التقاط در مکاتب فکری، پیش‌داوری در خصوص متون دینی، بدون رعایت ضوابط و شرایط تفسیر متن<ref>خسروپناه، آسیب‌شناسی جامعه دینی، ۲۱۴..</ref> علم‌زدگی و تفسیر علمی و دلبستگی افراطی به دانش جدید، زیاده‌روی در [[عقل‌گرایی]] در تفسیر متون دینی، نفوذ اندیشه‌های بیگانه و هجوم سنگین تفکر غرب در قرن چهاردهم هجری و تضعیف شدید باورهای دینی در میان مسلمانان<ref>اکبری جدی، تبارشناسی جریان التقاط در مطالعات تفسیری معاصر ایران، ۱۳۵–۱۳۷.</ref> است. به‌طور کلی تبیین کارکردگرایانه از دین، انحصار در بهره‌گیری از یک روش در دین‌پژوهی و کنارزدن روش‌های دیگر، جزءنگری به جای نگاه جامع و کلی، مغالطه اشتراک لفظی، تحمیل پیش‌فرض‌ها و نسبی‌گرایی، مهم‌ترین عواملی بود که موجب التقاط و انحراف بسیاری از متفکران اسلامی و تغییر موضع برخی گروه‌های سیاسی مبارز از اسلام به مارکسیسم و به‌وجودآمدن بعضی گروه‌های التقاطی شد؛<ref>خسروپناه، آسیب‌شناسی جامعه دینی، ۱۹۰–۱۹۳ و ۱۹۹–۲۲۱.</ref> همچنین اصالت‌نداشتن، نبود انسجام منطقی میان اجزای آن، نبود اصول محوری و ثابت در کل مکتب و ناهمگونی یا حتی تعارض میان مفاهیم، اصول و اندیشه‌های مطرح در آن، از ویژگی‌های مکتب التقاطی است.<ref>اکبری جدی، تبارشناسی جریان التقاط در مطالعات تفسیری معاصر ایران، ۱۳۴.</ref>

امام‌خمینی علت پیدایش دیدگاه التقاطی جدید در مورد [[مذهب]] و تفسیر مادی از اسلام را سابقه تاریخی نگرش تک‌بعدی به اسلام دانسته و فروکاستن همه ابعاد اسلام به مادیت را واکنشی در برابر نظرات افراطی گذشتگان ارزیابی کرده‌است که ابعاد مادی [[جهان]] و [[انسان]] را به فراموشی سپردند و با تفسیر ماورایی تمامی ابعاد وجود، همه مفاهیم اسلام را به معانی عرفانی و معنوی تفسیر کردند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۰/۴۵۹ و ۱۱/۲۱۷.</ref> ایشان مهم‌ترین نشانه‌های تفکر التقاطی در اسلام را تضادداشتن با اصول و مبانی اسلام،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۱۲۷..</ref> بی‌توجهی به همه ابعاد اسلام و دخالت‌دادن آرای شخصی در تفسیر آیات<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۳۲۳.</ref> و تطبیق برداشت‌های شخصی از اسلام با مکاتب بیگانه<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۳۰۹.</ref> می‌دانست و با ذکر این نشانه‌ها، خواستار پرهیز از التقاط و آگاه‌کردن جامعه دراین‌باره بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۳۲۳؛ ۱۲/۳۴۹ و ۱۶/۱۲۷.</ref>

اقبال جریان‌های فکری گوناگون به مطالعات قرآنی در ایران معاصر، با اینکه به ظهور شخصیت‌های بزرگ قرآنی و تولید آثار برجسته منجر شد؛ در عین حال به رونق پدیده التقاط در حوزه اندیشه دینی نیز کمک کرد و روشنفکران ایدئولوژی‌گرا، در نتیجه نفوذ اندیشه‌های [[ماتریالیستی]]، سازگاردانستن اسلام با [[سوسیالیسم]] و شیفتگی در برابر [[مارکسیسم]] به عنوان علم مبارزه، به التقاط انقلابی ـ مارکسیستی روی آوردند.<ref>اکبری جدی، تبارشناسی جریان التقاط در مطالعات تفسیری معاصر ایران، ۱۵۲.</ref> یکی از اندیشمندانی که به‌ویژه در سال‌های ۱۳۵۱–۱۳۵۷ ـ یعنی سال‌هایی که پدیده التقاط در میان گروه‌های مختلف سیاسی و مذهبی به اوج رسید ـ تلاش کرد از طریق درس، سخنرانی و تألیف کتاب، اندیشه و عقیده اصیل اسلامی را در برابر ظهور جریان التقاط و رشد گروه‌های مسلمان چپ‌زده معرفی و ارائه کند، مطهری بود. او تجددگرایی افراطی را که عبارت بود از آراستن اسلام به آنچه در اسلام نیست و پیراستن آن از آنچه در اسلام هست، تا اسلام را باب طبع زمان سازد، آفت بزرگی برای نهضت می‌دید و پیشگیری از آن را ضروری می‌دانست.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۴/۸۸.</ref> از نظر وی خطر مکتب‌های التقاطی همانند زیان مکتب‌های معارض اسلام، یا حتی بیشتر از آنهاست<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۴/۱۷۷.</ref> و التقاطی‌ها دانسته یا ندانسته در خدمت استعمارند.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۴/۲۴۸.</ref> زمینه مهم تحریف، به‌ویژه تحریف متون دینی و تفسیر و تأویل‌های بی‌جا از آن، [[جهل]] و نادانی مردم به این متون است و شناخت راه‌های مغالطه و تحریف، برای دورماندن از فریب آن، لازم به نظر می‌رسد.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۵/۱۲۰ و ۲۲/۲۰۰–۲۰۲.</ref>

ایشان در برابر عقاید و مکاتب التقاطی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، با بهره‌گیری از قابلیت‌های موجود در فرهنگ غنی اسلام و تشیع، به دفاع از حریم اسلام واقعی یا به تعبیر ایشان اسلام ناب پرداخت.<ref>کردی، گروه فرقان، ۷۸.</ref> ایشان تمسک به قرآن و [[نهج البلاغه]] از سوی گروه‌های التقاطی را نیز تنها برای فریب جوانان مسلمان و کوبیدن اسلام و قرآن به وسیله خودِ این منابع اسلامی دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۲/۴۶۶ و ۱۵/۲۴۶.</ref> و با اشاره به برداشت‌های التقاطی سازمان مجاهدین خلق از قرآن و نهج البلاغه، معتقد بود اگرچه آنان از قرآن و نهج البلاغه زیاد دم می‌زنند، آیات قرآن را غیر از آنچه که باید باشد، معنا می‌کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۸/۱۴۴.</ref> درک ایشان از اندیشه التقاطی اعضای سازمان مجاهدین خلق، در همان سال‌های اوج مبارزه و با وجود تأیید گروه‌های مختلف مبارز، موجب احتیاط ایشان در برخورد با این گروه و امتناع از تأیید آنان شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۸/۱۴۴–۱۴۵.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|سازمان مجاهدین خلق ایران}}

مقابله با جریان التقاط، محدود به مرزهای [[ایران]] نبود و اندیشمندان دیگری نیز در دیگر کشورهای اسلامی، در برابر آن موضع گرفتند. مبارزه [[سیدمحسن حکیم]]، [[سیدمحمدباقر صدر]] و دیگر علما با گروه‌های کمونیست پس از [[انقلاب عراق]] که در قالب تألیف کتاب و مقاله، صدور [[فتوا]] و سخنرانی صورت گرفت، از آن جمله است.<ref>تبرائیان، احیاگرحوزه نجف، زندگی و زمانه آیت‌الله العظمی حکیم، ۳۵۳–۳۶۴.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| سیدمحسن حکیم؛ سیدمحمدباقر صدر}}

امام‌خمینی در عین حال که به‌شدت از التقاط و جریان‌های التقاطی پرهیز می‌داد، باب [[اجتهاد]] را باز می‌دانست و معتقد بود در نظام اسلامی، باب اجتهاد باید همواره باز باشد و دیدگاه‌های اجتهادی و فقهی در زمینه‌های مختلف، هرچند مخالف یکدیگر، آزادانه عرضه شود و کسی حق جلوگیری از آن را ندارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۱۷۷.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|اجتهاد}} ایشان به روحانیان تذکر می‌داد از اندیشه‌های مختلفی که بر اساس نیت پاک و عواطف و احساسات معنوی و عرفانی ابراز می‌شود، استقبال کنند و فوری بر آن برچسب التقاط و انحراف نزنند و اگر انحرافی را دیدند با بیانی آکنده از محبت و دوستی با آن برخورد کنند و راه درست را نشان دهند وگرنه این جوانان به گروه‌های انحرافی گرایش پیدا خواهند کرد که گناه آن کمتر از التقاط نیست؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۹۸–۹۹.</ref> در همین راستا ایشان در نامه به یکی از شاگردان خود، [[محمدحسن قدیری]] به وی هشدار داد که نگاه جامع‌تری به اسلام داشته باشد و تحت تأثیر آخوندهایی که نگاه مترقی به اسلام ندارند و آن را ناسازگار با پیشرفت و تمدن می‌دانند، قرار نگیرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۱۵۰–۱۵۲.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|محمدحسن قدیری}}

مسلم ناصری، «التقاط»، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص.