ابوالحسن شیرازی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ابوالحسن شیرازی'''، فقیه مبارز، [[امام جمعه]] مشهد و عضو مجالس خبرگان قانون اساسی و رهبری.

== زندگی‌نامه ==

ابوالحسن مقدسی شیرازی، مشهور به شیرازی در ۱۲۹۳ در روستای کوهستان لایزنگان از توابع داراب در استان فارس زاده شد.<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۳۷؛ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۳/۱۳۱۵.</ref> پدر او مهدی‌قلی‌خان از افراد شناخته‌شده محل بود.<ref>← فرجی، زندگی‌نامه آیت‌الله شیخ‌ابوالحسن مقدسی شیرازی.</ref> وی در شانزده‌سالگی وارد حوزه علمیه داراب شد و بخشی از مقدمات را نزد شیخ‌علی‌اصغر و افراد دیگر آموخت و پس از چندی به حوزه اصطهبانات رفت و [[معالم الاصول]] را فرا گرفت. سپس رهسپار حوزه علمیه شیراز شد و چهار سال از درس سطح سیدعبدالله شیرازی و سیدنورالدین شیرازی استفاده کرد.<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۳۸؛ شیرازی، حوزه، ۲۱؛ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۳/۱۳۱۵.</ref> همچنین شرح تجرید را از میرزامحمدعلی حکیم و [[شرح منظومه]] را از عبدالکریم حکیم آموخت<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۳۸؛ شیرازی، حوزه، ۲۱؛ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۳/۱۳۱۵.</ref>؛ سپس به حوزه علمیه [[مشهد]] رفت و مدتی در بحث معارف قرآن میرزامهدی اصفهانی حضور یافت؛ همچنین مقداری از شواهد الربوبیه را نزد آقابزرگ حکیم و بخشی از اسفار را نزد فرزند وی، میرزامهدی حکیم فرا گرفت.<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۳۸–۴۳۹؛ شیرازی، حوزه، ۲۱؛ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۳/۱۳۱۵.</ref>

شیرازی در سال ۱۳۱۴ برای ادامه تحصیل به [[حوزه نجف]] رفت<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۳۹–۴۴۰؛ شیرازی، حوزه، ۲۲–۲۳.</ref> و در درس خارج [[محمدکاظم شیرازی]]، [[آقاضیاءالدین عراقی]]، [[محمدحسین غروی اصفهانی]]، [[سیدابوالحسن اصفهانی]] و [[سیدعبدالهادی شیرازی]] شرکت کرد<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۴۱.</ref> و به [[درجه اجتهاد]] رسید.<ref>← رجایی‌نژاد، یادی از عالم مبارز و یار مخلص و گمنام امام.</ref> برخی، تبحر وی را در [[فقه]] با بسیاری از هم‌سالان خود قابل مقایسه ندانسته‌اند.<ref>جعفری، مقدمه مصاحبه با آیت‌الله شیخ‌ابوالحسن شیرازی، ۲۰.</ref> وی بیش از ده سال در نجف اقامت داشت و در همان‌جا با دختر علی‌محمد بروجردی [[ازدواج]] کرد.<ref>شیرازی، حوزه، ۲۳.</ref> وی در نجف، خارج فقه و اصول تدریس می‌کرد؛ سپس در حدود سال ۱۳۲۴ به [[حوزه علمیه قم]] رفت و فعالیت‌های علمی، ازجمله تدریس درس خارج را ادامه داد و با این حال به تدریس [[کتاب مکاسب|مکاسب]] و [[کفایه]] نیز پرداخت.<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۴۱–۴۴۲.</ref> در حدود سال‌های ۱۳۴۰ به حوزه علمیه مشهد برگشت و تدریس را در آنجا ادامه داد و برای ارشاد و [[تبلیغ]] نیز گاهی به زادگاه خود کوهستان داراب شیراز می‌رفت.<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۴۳.</ref>

شیرازی همزمان با تحصیل [[علوم دینی]] در نوجوانی در قیام مردم [[فارس]] بر ضد حکومت [[رضا پهلوی]] حضور داشت<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۳۷؛ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۳/۱۳۱۵.</ref>؛ چنان‌که پس از دو سال اقامت در مشهد و آغاز نهضت امام‌خمینی، وقتی دریافت حفظ اسلام و شرف مسلمانان ایران به چنین قیامی نیاز دارد، همه توان خود را در همراهی با آن به کار گرفت<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۴۳.</ref> و به فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی بر ضد رژیم پهلوی روی آورد. او از کسانی بود که فقاهت را با تلاش سیاسی جمع‌شدنی می‌دانست و در راه تحقق انقلاب، کوشش‌های درخور انجام داد و از مؤثران در آن بود. سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]]) در گزارشی در سال ۱۳۵۴، پس از درگذشت [[سیدمحمدهادی میلانی]] یادآور شد تا اندازه‌ای از شور و هیجان مبارزه علیه رژیم کاسته شد، اما با اصرار علما ازجمله شیرازی بر توقف و سکونت سیدعبدالله شیرازی در مشهد، مبارزات مردم دوباره جان گرفته‌است.<ref>میلانی، آیت‌الله العظمی سیدمحمدهادی میلانی به روایت اسناد ساواک، ۳/۶۳۸؛ شمس‌آبادی، نقش علمای مشهد در انقلاب اسلامی، ۲۲۲–۲۲۳.</ref> فعالیت پیروان امام‌خمینی همانند [[سیدعلی خامنه‌ای]]، ابوالحسن شیرازی، [[عباس واعظ طبسی]] (و محمدرضا محامی) تا پیش از آمدن سیدعبدالله شیرازی پنهانی انجام می‌شد، اما با آمدن وی، فعالیت‌های مبارزاتی خود را علنی کردند و به تمامی علما و حوزه علمیه مشهد اعلام کردند جزو پیروان امام‌خمینی هستند.<ref>شمس‌آبادی، نقش علمای مشهد در انقلاب اسلامی، ۲۱.</ref>

خانه شیرازی در مشهد از مراکز مبارزان بود و وی در پایه‌ریزی و حمایت مؤسسات آموزشی اسلامی و مدارس ویژه خواهران، که دختر وی سرپرستی یکی از این مؤسسات را بر عهده داشت، تلاش کرد و جلسات سخنرانی برای آنان تشکیل داد. این کار در آن روزگار نوعی بسیج علمی ـ سیاسی بود. این حرکت، آثار نیک بر جای نهاد؛ از آن جمله نخستین تظاهرات زنان در [[مشهد]]، در ۱۷ دی ۱۳۵۶ ـ برابر با سالروز کشف حجاب از سوی رضا پهلوی و در مخالفت با آن ـ شکل گرفت که بازتاب وسیعی داشت و حتی در روزنامه‌های منطقه، چون القبس [[کویت]] و النهار [[بیروت]]، به عنوان پدیده جدید در حرکت سیاسی مردم [[ایران]] منتشر شد.<ref>شیرازی، حوزه، ۲۰؛ شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۴۴.</ref>

گروهی از علمای مشهد، ازجمله شیرازی با اطلاعیه‌ای در ۲۵/۱۲/۱۳۵۶ عید سال ۱۳۵۷ را به دلیل وقایع قم، تبریز و دیگر مصائبی که بر مردم وارد شده بود، تحریم کردند و از مردم خواستند از گرفتن عید خودداری کنند.<ref>شمس‌آبادی، نقش علمای مشهد در انقلاب اسلامی، ۲۳۵.</ref> در [[ماه شعبان]] ۱۳۵۷ نیز امام‌خمینی جشن سوم و [[نیمه شعبان]] را تحریم کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۲۶–۴۲۷.</ref> علمای مشهد ازجمله شیرازی نیز در ۲۶ تیر ۱۳۵۷ برابر دهم شعبان، اعلام کردند به سبب حوادث اخیر و کشتار در شهرهای [[قم]]، [[تبریز]]، [[یزد]]، [[اهواز]] و [[جهرم]]، از برگزاری جشن نیمه شعبان خودداری خواهند کرد.<ref>شمس‌آبادی، نقش علمای مشهد در انقلاب اسلامی، ۲۴۵–۲۴۶؛ مروارید، علم و عمل (درنگی در زندگی و آموزه‌های عالم ربانی آیت الله میرزاحسنعلی مروارید)، ۱۲۷.</ref> با شدت‌گرفتن فعالیت‌های روحانیان و تظاهرات و شعارها، روحانیان انقلابی تحت پیگرد قرار گرفتند و هاشمی‌نژاد دستگیر شد. برخی از علمای دیگر، ازجمله شیرازی که در معرض دستگیری بودند، برای مدتی پنهان شدند.<ref>شمس‌آبادی، نقش علمای مشهد در انقلاب اسلامی، ۲۶۸.</ref>

شیرازی در آستانه ورود امام‌خمینی به ایران، رهسپار [[تهران]] شد و در تحصن روحانیان در مسجد دانشگاه تهران در اعتراض به بسته‌شدن فرودگاه‌ها از سوی [[شاپور بختیار]] شرکت کرد. همچنین برای برگزاری تحصنی مشابه در [[مسجد اعظم قم]] همراه برخی روحانیان دیگر به قم رفت و موافقت [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] و [[سیدشهاب‌الدین مرعشی]] از [[مراجع تقلید]] وقت را جلب کرد؛ اما [[سیدکاظم شریعتمداری]] با تحصن موافقت نکرد که با گفتگو و اصرار گروه اعزامی، او نیز پذیرفت و در نتیجه تحصنی بزرگ در قم صورت گرفت<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۴۴–۴۴۵.</ref> {{ببینید|بازگشت امام‌خمینی}}. با ورود امام‌خمینی به ایران و انتخاب [[مهدی بازرگان]] به نخست‌وزیری موقت و دستور ایشان به حمایت از وی {{ببینید|دولت موقت}}، تظاهراتی بسیار پرشور در مشهد بر پا شد که پیشاپیش آن، علمای مبارز مشهد ازجمله شیرازی حرکت می‌کردند.<ref>شمس‌آبادی، نقش علمای مشهد در انقلاب اسلامی، ۳۵۰.</ref>

پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی ایران]]، در بیشتر شهرهای کشور [[نماز جمعه]] اقامه می‌شد؛ اما در [[مشهد]] به دلیل اینکه غلامحسین تبریزی در مسجد گوهرشاد نماز جمعه‌ای هر چند محدود داشت، امام جمعه‌ای از سوی امام‌خمینی تعیین نشده بود؛ به همین دلیل برای متشکل‌کردن مردم و نیروهای انقلابی به دعوت شماری از دانشجویان و روحانیان، ازجمله سیدرضا کامیاب در حیاط بیمارستان امام‌رضا (ع) نماز جماعتی بزرگ که در میان مردم نماز وحدت نامیده می‌شد، برپا شد.<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۴۵.</ref> چندی بعد با درگذشت تبریزی، از سوی امام‌خمینی، شیرازی به امامت جمعه مشهد در ۲۷ خرداد ۱۳۵۹/ ۴ [[شعبان]] ۱۴۰۰ نصب شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۴۵؛ شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۴۵.</ref> ایشان در حکم شیرازی یادآور شد وی ضمن انجام این فریضه بزرگ الهی، مردم را به وظایف مهم اسلامی و انقلابی در شرایط کنونی آشنا سازد و در حفظ اتحاد و همبستگی آنان کوشش کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۴۵.</ref> عضویت در [[مجلس خبرگان]] تدوین قانون اساسی و نمایندگی مجلس خبرگان رهبری در دوره اول از سوی مردم استان خراسان، از دیگر سمت‌های او در این دوران بود.<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۴۶؛ مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۳/۱۳۱۶.</ref>

شیرازی که برای خدمت به مردم و اجرای احکام اسلامی، از هیچ کوششی دریغ نمی‌کرد و از اجرای احکام اسلامی به دست امام‌خمینی بسیار خوشحال بود، در شهریور ۱۳۶۱ طی [[نامه‌ها|نامه‌ای]]، امام‌خمینی را نایب راستین [[امام‌مهدی(ع)]] و روح همیشه خروشان در کالبد اسلام خواند و نقش ایشان را در زدودن قوانین خلاف شرع و احیای احکام درخشان اسلام در سطح دادگستری‌ها و مراکز قضایی کشور ستود و پی‌گیری اسلامی‌شدن احکام و قوانین کشور را اقدام پربرکتی شمرد که هر لحظه انتظار آن می‌رفت. او تأکید کرد این حرکت الهی، امت علاقه‌مند به اجرای قوانین الهی را شادمان ساخت و از قلب او نیز غم بزرگی را برداشت.

همچنین یادآور شد به علت پیوندی که با دعاوی و تظلمات مردم [[خراسان]] داشته، سال‌ها از وجود قوانین ظالمانه و غیرالهی در دادگستری‌ها رنج می‌برده‌است، و اظهار امیدواری کرد در راه تحقق خواسته ایشان که عین خواسته خدا و اولیای اوست، از تمام توان خویش بهره گیرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۴۱.</ref> امام‌خمینی نیز در پاسخ با عنوان «حضرت آیت‌اللَّه آقای شیرازی» از تلگرام وی در پی‌گیری اسلامی‌شدن احکام و قوانین کشور تشکر کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۴۱.</ref> استفاده از تعبیر «آیت‌الله» در پاسخ وی، با اینکه امام‌خمینی تنها از مراجع وقت و بعضی بزرگان و عالمان قدیم با این عنوان یاد کرده‌است، نشانه احترام ویژه و جایگاه علمی وی نزد ایشان است.

شیرازی برای امامت جمعه جایگاه والایی قایل بود و [[امام جمعه]] را پدر معنوی و دل‌سوز مردم می‌دانست و معتقد بود امام جمعه باید به گونه‌ای رفتار کند که عموم مردم به او اعتماد کنند. وی تأکید داشت که امام جمعه نباید عضو حزب، گروه یا دسته خاصی باشد؛ ازاین‌رو با وجود پیشنهاد و اصرار برخی دوستان خود، به عضویت هیچ حزب یا گروهی درنیامد.<ref>شیرازی، خبرگان ملت، ۱/۴۴۵–۴۴۶.</ref> مردم‌داری و خدمت به قشر مستضعف و محروم جامعه و ساده‌زیستی، از صفات برجسته وی بود. او پناه محرومان بود و در حد توان و امکان، گره از کار مردمان می‌گشود و مردم [[مشهد]] را دوست داشت و مردم نیز او را دوست و قبول داشتند؛ چنان‌که در انتخابات خبرگان فاصله رای وی با افراد بعدی، بسیار زیاد بود. وی در خطبه‌های نماز جمعه از امام‌خمینی و [[انقلاب اسلامی]] و رسیدگی به محرومان و مناطق محروم بسیار سخن می‌گفت. همه مواضع او به ویژه در امور [[جنگ]] و [[صلح]]، همان مواضع امام‌خمینی بود.<ref>شیرازی، پاسدار اسلام، ۲۴–۲۶.</ref>

از سوی دیگر، شیرازی در [[جنگ تحمیلی|جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]]، در بسیج نیروهای مردمی و فرستادن کمک‌های مردمی به مناطق جنگی نقش بسزایی داشت و خود نیز تا توان رفتن داشت، از شوق جبهه و حضور در میان رزمندگان آرام نداشت و در مناطق عملیاتی از رزمندگان بازدید می‌کرد<ref>← رجایی‌نژاد، یادی از عالم مبارز و یار مخلص و گمنام امام.</ref>؛ چنان‌که [[سیدعلی خامنه‌ای|رهبری انقلاب]] در پیام درگذشت او حضور شجاعانه این روحانی کهنسال را در میدان‌های مبارزه با رژیم طاغوت و نیز تلاش و فعالیتی که در دوران جنگ تحمیلی در جبهه و پشت جبهه نشان داد، سندهای افتخاری دانست که از حافظه مردم عزیز آن منطقه زدوده نخواهد شد.<ref>خامنه‌ای، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، ۱۷/۵/۱۳۷۹ش.</ref>

شیرازی با توجه به اعتماد و اعتباری که میان مردم داشت، اموال بسیاری در اختیارش بود؛ ولی زاهدانه زندگی می‌کرد و همواره برای رفع مشکلات و خدمت به مردم تلاش می‌کرد. وی خدمات فراوانی ازجمله ساخت چندین حمام عمومی، منبع آب آشامیدنی، حسینیه، [[مسجد]]، مدرسه و سدهای خاکی در خراسان و داراب، ساخت چندین شهرک برای افراد کم‌درآمد، داشت و آثار بسیاری را از خود بر جای گذاشت.<ref>← فرجی، زندگی‌نامه آیت‌الله شیخ‌ابوالحسن مقدسی شیرازی.</ref> نیز چند [[مدرسه علمیه]] و مؤسسه علمی، مانند مدرسه علمیه ولی عصر (عج) و مکتب اسلام‌شناسی بانوان را تأسیس و آثاری مانند کتاب الزکاة، رساله توضیح المسائل و کتابی در [[معاد]] را تألیف کرد.<ref>← فرجی، زندگی‌نامه آیت‌الله شیخ‌ابوالحسن مقدسی شیرازی.</ref>

ابوالحسن شیرازی در عصر یکشنبه ۱۶ مرداد ۱۳۷۹/ پنجم [[جمادی‌الاولی]] ۱۴۲۱، در ۸۶سالگی درگذشت و پس از تشییع جنازه و نماز [[محمدتقی بهجت]]، از [[مراجع تقلید]] وقت بر پیکر وی، در جوار [[امام‌رضا(ع)]] در دارالزهد، به خاک سپرده شد.<ref>زریری، شیرازی (مقدسی)، ابوالحسن، ۲۱۰؛ رجایی‌نژاد، یادی از عالم مبارز و یار مخلص و گمنام امام.</ref>