۲۱٬۱۴۹
ویرایش
←شکل‌گیری
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''مجمعِ روحانیونِ مبارز تهران''' تشکیلاتی سیاسی مذهبی، متشکل از روحانیان فعال در [[انقلاب اسلامی]] با رویکرد پیروی از [[خط امام]]، ۱۳۶۶ش. | '''مجمعِ روحانیونِ مبارز تهران''' تشکیلاتی سیاسی مذهبی، متشکل از روحانیان فعال در [[انقلاب اسلامی]] با رویکرد پیروی از [[خط امام]]، ۱۳۶۶ش. | ||
==شکل‌گیری== | ==شکل‌گیری== | ||
با وجود فضای عمدتاً غیر سیاسی [[حوزه‌های علمیه]] در سال‌های پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]]،<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۰۸ و ۱۱۲.</ref> برخی از روحانیان به‌ویژه نسل جوان حوزه، از سال‌های ۱۳۳۷ ـ ۱۳۳۸ با گرایش به اصلاح امور و ایجاد شبکه ارتباطی سراسری، به تشکیل جلسات همفکری و انتشار مجله و توزیع آن در سراسر کشور اقدام کردند. با این حال، آنچه موجب رشد دغدغه سیاسی در میان روحانیان و تبدیل گروه‌های پراکنده آنها به جریان گسترده شد، حمایت و پیگیری اعتراض علنی [[امام‌خمینی]] به تصویب [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] بود که از آن به نهضت دو ماهه [[روحانیت]] تعبیر شد <ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۱۳ و ۱۲۵ ـ ۱۲۸؛ صالح، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تا اکنون، ۱/۴۴ ـ ۴۵ و ۴۹ ـ | با وجود فضای عمدتاً غیر سیاسی [[حوزه‌های علمیه]] در سال‌های پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]]،<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۰۸ و ۱۱۲.</ref> برخی از روحانیان به‌ویژه نسل جوان حوزه، از سال‌های ۱۳۳۷ ـ ۱۳۳۸ با گرایش به اصلاح امور و ایجاد شبکه ارتباطی سراسری، به تشکیل جلسات همفکری و انتشار مجله و توزیع آن در سراسر کشور اقدام کردند. با این حال، آنچه موجب رشد دغدغه سیاسی در میان روحانیان و تبدیل گروه‌های پراکنده آنها به جریان گسترده شد، حمایت و پیگیری اعتراض علنی [[امام‌خمینی]] به تصویب [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] بود که از آن به نهضت دو ماهه [[روحانیت]] تعبیر شد <ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۱۳ و ۱۲۵ ـ ۱۲۸؛ صالح، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تا اکنون، ۱/۴۴ ـ ۴۵ و ۴۹ ـ ۵۰.</ref> پس از توقف لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، حضور روحانیان در عرصه مبارزه با [[رژیم پهلوی]] و همراهی با امام‌خمینی، در حوادث سیاسی دیگر مانند همه‌پرسی [[لوایح شش‌گانه]]، {{ببینید|انقلاب سفید}} [[پانزده خرداد]] و [[کاپیتولاسیون]] ادامه یافت. | ||
سرکوبی [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲]] و تبعید امام‌خمینی از کشور، درک نیاز به تشکیلات منسجم در میان مبارزان به‌ویژه روحانیان مبارز را به وجود آورد<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۸۵.</ref> بنابراین در پایان سال ۱۳۴۲، مجموعه‌ای یازده نفره از روحانیان، به صورت سرّی تحت پوشش اصلاح حوزه و با اهداف سیاسی آغاز به‌کار کردند.<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۹۵؛ منتظری، خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱/۲۱۱ و ۲۱۳.</ref> این مجموعه که سنگ بنای تأسیس [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] نیز بود، | |||
تشدید اختلاف سلیقه و برداشت درباره موضوعات مختلف داخلی و خارجی که از آغاز تشکیل و پیش از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] نیز در میان روحانیون مبارز وجود داشت،<ref>مهدوی کنی، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ۳۱۶ ـ ۳۱۷ و ۳۲۱.</ref> همچنین نگرانی از غلبه تک‌صدایی در جامعه که می‌توانست طرد و نفی تعداد زیادی از مردم و دلسردشدن آنها از روحانیت را در پی داشته باشد،<ref>محتشمی‌پور، چند صدایی در جامعه و روحانیت، ۴۲ ـ ۴۳.</ref> موجب شد در آستانه سومین دوره انتخابات [[مجلس شورای اسلامی]] در سال ۱۳۶۶، گروهی از روحانیان با آگاهی از موافقت امام‌خمینی، به انشعاب از جامعه روحانیت مبارز و تأسیس تشکیلات روحانی مستقل به نام «مجمع روحانیون مبارز» اقدام کنند.<ref>محتشمی‌پور، چند صدایی در جامعه و روحانیت، ۲۷ و ۳۸.</ref> | سرکوبی [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲]] و تبعید امام‌خمینی از کشور، درک نیاز به تشکیلات منسجم در میان مبارزان به‌ویژه روحانیان مبارز را به وجود آورد<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۸۵.</ref> بنابراین در پایان سال ۱۳۴۲، مجموعه‌ای یازده نفره از روحانیان، به صورت سرّی تحت پوشش اصلاح حوزه و با اهداف سیاسی آغاز به‌کار کردند.<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۹۵؛ منتظری، خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱/۲۱۱ و ۲۱۳.</ref> این مجموعه که سنگ بنای تأسیس [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] نیز بود، تنها یک سال فعالیت کرد؛<ref>صالح، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تا اکنون، ۱/۵۵.</ref> اما ادامه جلسات همفکری روحانیان و تلاش برای برنامه‌ریزی در امر مبارزه، موجب تشکیل هسته اولیه جامعه [[روحانیت مبارز تهران]] در سال‌های ۱۳۴۷ ـ ۱۳۴۸ شد.<ref>مهدوی کنی، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ۱۶۵ و ۱۷۱ ـ ۱۷۲.</ref> هم‌زمان با اوج‌گیری انقلاب، در سال ۱۳۵۶ جمعی از روحانیان مبارز به صورت رسمی فعالیت در عرصه مبارزه را آغاز کردند.<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۳۲۲؛ ناطق نوری، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ناطق نوری، ۱/۱۱۱ ـ ۱۱۵؛ نعمتی زرگران، ۱۱۸ و ۱۲۰ ـ ۱۲۱.</ref> این مجموعه پس از پیروزی انقلاب نیز در ائتلاف با [[حزب جمهوری اسلامی]]، به یکی از پرنفوذترین تشکل‌ها برای حضور در مدیریت و اداره کشور تبدیل شد.{{ببینید|حزب جمهوری اسلامی | جامعه روحانیت مبارز تهران}} | ||
تشدید اختلاف سلیقه و برداشت درباره موضوعات مختلف داخلی و خارجی که از آغاز تشکیل و پیش از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] نیز در میان روحانیون مبارز وجود داشت،<ref>مهدوی کنی، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، ۳۱۶ ـ ۳۱۷ و ۳۲۱.</ref> همچنین نگرانی از غلبه تک‌صدایی در جامعه که می‌توانست طرد و نفی تعداد زیادی از مردم و دلسردشدن آنها از روحانیت را در پی داشته باشد،<ref>محتشمی‌پور، چند صدایی در جامعه و روحانیت، ۴۲ ـ ۴۳.</ref> موجب شد در آستانه سومین دوره انتخابات [[مجلس شورای اسلامی]] در سال ۱۳۶۶، گروهی از روحانیان با آگاهی از موافقت امام‌خمینی، به انشعاب از جامعه روحانیت مبارز و تأسیس تشکیلات روحانی مستقل به نام «مجمع روحانیون مبارز» اقدام کنند.<ref>محتشمی‌پور، چند صدایی در جامعه و روحانیت، ۲۷ و ۳۸.</ref> | |||
==زمینه تشکیل== | ==زمینه تشکیل== | ||
پس از تأسیس [[حزب جمهوری اسلامی]]، در سال‌های ۶۵ ـ ۱۳۵۹ مباحث تندی درباره قانون کار، اصلاحات ارضی، هیئت‌های هفت نفره و بند موسوم به «ج» در قانون زمین شهری، میان گروه‌ها و جریان‌های فعال سیاسی ازجمله جامعه روحانیت مبارز تهران درگرفت.<ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۶۵ ـ ۶۶.</ref> بند «ج» ناظر بر چگونگی تصمیم‌گیری درباره زمین‌های اربابی بود که به یک مناقشه مهم در سال‌های اولیه انقلاب تبدیل شد. عده‌ای با استناد به حق مالکیت، گرفتن [[زمین]] از صاحبان رسمی را غیر شرعی می‌دانستند. در برابر، افراد دیگر با برداشت از دیدگاه فقهی امام‌خمینی، تصمیم‌گیری درباره اموالی را که در [[قانون اصلاحات ارضی]] در [[رژیم پهلوی]] از صاحبان آن جدا شده بود، بخشی از حقوق حکومت اسلامی می‌دانستند؛ به همین دلیل برخی که به گروه راست معروف شدند، تنها بر حق برنامه‌ریزی برای مجلس و اجرای احکام اولیه تأکید می‌کردند و معتقد بودند وکلای ملت حق قانون‌گذاری و تصمیم درباره اصلاحات ارضی و قانون کار را ندارند و بند «ج» باید متوقف شود؛ اما طیف موسوم به چپ، با اعتقاد به حق قانون‌گذاری برای مجلس، بر جواز تفویض این حق از سوی [[ولی فقیه]] به مجلس نیز تأکید می‌کردند <ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۶۶؛ خواجه‌سروی، رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، ۲۹۸ ـ ۲۹۹.</ref> در سال ۱۳۶۳، اعلام فهرست نامزدهای دوره دوم مجلس در جامعه روحانیت مبارز تهران اختلافاتی به وجود آورد که از آن پس رو به فزونی گذاشت.<ref>شادلو، تکثرگرایی، ۱۰۷ ـ ۱۰۸؛ محتشمی‌پور، چندصدایی در جامعه و روحانیت، ۳۵ ـ ۳۶.</ref> [[حدود اختیارات رهبری]]، از موارد اختلافی دیگر بود؛ اعتقاد به اختیار ولی فقیه در تعطیل [[احکام اولیه]] بر اساس مصلحت که جناح چپ بر آن پای می‌فشرد، با مخالفت جناح راست مواجه بود که [[احکام حکومتی]] را [[بدعت]] می‌دانست و حدود اختیارات رهبر را در احکام اولیه تسری می‌داد.<ref>درویشی سه‌تلانی، سیره عملی امام‌خمینی در اداره امور کشور (۱۳۵۷ ـ ۱۳۶۸)، ۲۸۲ ـ ۲۸۳ و ۵۳۷.</ref> | پس از تأسیس [[حزب جمهوری اسلامی]]، در سال‌های ۶۵ ـ ۱۳۵۹ مباحث تندی درباره قانون کار، اصلاحات ارضی، هیئت‌های هفت نفره و بند موسوم به «ج» در قانون زمین شهری، میان گروه‌ها و جریان‌های فعال سیاسی ازجمله جامعه روحانیت مبارز تهران درگرفت.<ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۶۵ ـ ۶۶.</ref> بند «ج» ناظر بر چگونگی تصمیم‌گیری درباره زمین‌های اربابی بود که به یک مناقشه مهم در سال‌های اولیه انقلاب تبدیل شد. عده‌ای با استناد به حق مالکیت، گرفتن [[زمین]] از صاحبان رسمی را غیر شرعی می‌دانستند. در برابر، افراد دیگر با برداشت از دیدگاه فقهی امام‌خمینی، تصمیم‌گیری درباره اموالی را که در [[قانون اصلاحات ارضی]] در [[رژیم پهلوی]] از صاحبان آن جدا شده بود، بخشی از حقوق حکومت اسلامی می‌دانستند؛ به همین دلیل برخی که به گروه راست معروف شدند، تنها بر حق برنامه‌ریزی برای مجلس و اجرای احکام اولیه تأکید می‌کردند و معتقد بودند وکلای ملت حق قانون‌گذاری و تصمیم درباره اصلاحات ارضی و قانون کار را ندارند و بند «ج» باید متوقف شود؛ اما طیف موسوم به چپ، با اعتقاد به حق قانون‌گذاری برای مجلس، بر جواز تفویض این حق از سوی [[ولی فقیه]] به مجلس نیز تأکید می‌کردند <ref>سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۶۶؛ خواجه‌سروی، رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، ۲۹۸ ـ ۲۹۹.</ref> در سال ۱۳۶۳، اعلام فهرست نامزدهای دوره دوم مجلس در جامعه روحانیت مبارز تهران اختلافاتی به وجود آورد که از آن پس رو به فزونی گذاشت.<ref>شادلو، تکثرگرایی، ۱۰۷ ـ ۱۰۸؛ محتشمی‌پور، چندصدایی در جامعه و روحانیت، ۳۵ ـ ۳۶.</ref> [[حدود اختیارات رهبری]]، از موارد اختلافی دیگر بود؛ اعتقاد به اختیار ولی فقیه در تعطیل [[احکام اولیه]] بر اساس مصلحت که جناح چپ بر آن پای می‌فشرد، با مخالفت جناح راست مواجه بود که [[احکام حکومتی]] را [[بدعت]] می‌دانست و حدود اختیارات رهبر را در احکام اولیه تسری می‌داد.<ref>درویشی سه‌تلانی، سیره عملی امام‌خمینی در اداره امور کشور (۱۳۵۷ ـ ۱۳۶۸)، ۲۸۲ ـ ۲۸۳ و ۵۳۷.</ref> | ||