عرفان عرفه (کتاب)
عرفان عرفه مجموعه مقالات و سخنرانی‌های همایش عرفان عاشورا با محوریت دعای عرفه؛ کتابی به قلم فاطمه طباطبایی است که به تبیین برخی مبانی اخلاقی و عرفانی امام‌خمینی پرداخته است. این کتاب در سال ۱۳۹۱ش توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج، منتشر شده است.
مؤلف
فاطمه طباطبائی، متولد ۱۳۳۳ش، همسر سیداحمد خمینی، دکترای عرفان اسلامی و استاد و مدیر گروه عرفان اسلامی پژوهشکده امام‌خمینی می‌باشد. کتب و مقالات زیادی به قلم او منتشر شده که مجموعه «عرفان عرفه» بخشی از آن است.
محتوا
در این کتاب به برخی مبانی اخلاقی و عرفانی امام‌خمینی اشاره شده و در مقام مقایسه، به اقوال دیگر اندیشمندان نیز پرداخته شده است؛ در قسمتی از کتاب عرفان عرفه آمده، به اعتقاد امام‌خمینی، شکر و ثنای منعم از جمله امور فطری است و انسان فطرتاً خواهان تعظیم انعام‌کننده و ستایش اوست.[۱] شکر کامل، مجموعه معرفت، حال و عمل است و حق شکر زمانی ادا می‌شود که مقدمات و آثار آن نیز تحقق یافته باشد.[۲] البته به اعتقاد امام‌خمینی اصل شکرهمان حال است که اثر شناخت به نعمت و منعم است و ثمره این حالت، اعمال قلبی و قالبی می‌باشد.[۳] به باور امام‌خمینی، شکر دارای مراتب و درجات بسیاری است که به حسب مراتب معرفتِ منعم و معرفت نعمت‌ها و نیز به حسب اختلاف مراتب کمال انسانی گوناگون است و حقیقت آن فقط برای کُمَّل و اولیای الهی حاصل می‌شود؛ از این جهت است که در قرآن آمده «قَلِيلٌ مِنْ عِبٰادِيَ الشَّكُورُ» (سبأ: ۱۳).[۴] در نگاه امام‌خمینی انسان هنگامی می‌تواند به صفت شکر متصف شود که بسط و گسترش رحمت رحمانیه و رحیمیه حق را از اول ظهور تا پایان آن بشناسد و سریان الوهیت حق را ببیند.[۵] در فرازی از این پژوهش آمده که امام‌خمینی به حقیقت رضا، اقسام و مراتب آن در آثار خود پرداخته و معتقد است؛ اول مرتبه رضا آن است که پس از دخول در تحت ربوبیت الله، از این تربیت الهی خشنود باشد[۶] همچنین رضایت و خشنودی از نبوت و امامت نیز حاصل نمی‌شود مگر عمل به طرق سعادت و کمال انسانیت که انسان را به آن هدایت نموده‌اند.[۷]
ساختار
کتاب عرفان عرفه مشتمل بر یک پیشگفتار، مقالات و سخنرانی‌ها می‌باشد: قسم مقالات درباره تبیین حقیقت نفس ناطقه، جلوه شکر در دعای عرفه، عرفان عملی امام حسین علیه‌السّلام، نقش شکر در سعه وجودی انسان و دعا و مناجات سخن به میان آمده است. در بخش سخنرانی‌ها به اهمیت دعا در سلوک معنوی، جلوه‌های رحمت در دعای شریفه عرفه، خداشناسی در دعای عرفه و تاریخ شعر عاشورایی، اشاره شده است.
پی‌نوشت‌ها
در این کتاب به مناسبت‌های گوناگون توضیح برخی اصطلاحات در پی‌نوشت کتاب آورده شده؛ همچنین برخی آیات و روایات ترجمه شده و در پایان برخی مباحث کتاب، به چند شعر فارسی اشاره شده است.
هدف و انگیزه تألیف
هدف از تألیف، تأمل و تدبر در فرازهایی از دعای بلند عرفه و آداب سیر و سلوک الی الله با توجه به برخی مبانی عرفانی، اخلاقی امام‌خمینی می‌باشد.
وضعیت نشر
چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۹۱ توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، منتشر شده است.
پانویس
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ یازدهم، ۱۳۸۸ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ بیست و سوم، ۱۳۸۰ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ دوازدهم، ۱۳۸۷ش.
- طباطبایی، فاطمه، عرفان عرفه، مجموعه مقالات و سخنرانی‌های همایش عاشورا با محوریت دعای عرفه، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.