محمدصادق صدرالشریعه
محمدصادق صدرالشریعه، از شاگردان درس فلسفه امام‌خمینی.
محمدصادق صدرالشریعه معروف به علامه شهریاری، در سلیمان‌آباد تنکابن دیده به جهان گشود (شریف رازی، ج ۴، ۶۷۴؛ اثرآفرینان، ج ۴، ۳۵). شریف رازی در جلد چهارم گنجینه دانشمندان، تاریخ تولد او را ۱۳۲۵ ق قید کرده است (ج ۴، ۶۷۴) و همین تاریخ توسط مؤلف اثرآفرینان نیز تأیید شده است (اثرآفرینان، ج ۴، ۳۵). با وجود این، شریف رازی در جلد هفتم همان اثر، تاریخ دقیق تولد او را ششم رمضان ۱۳۱۵ ق (۹ بهمن ۱۲۷۶) آورده است (ج ۷، ۴۸۵) و سمامی هم در بزرگان تنکابن این تاریخ را به‌عنوان تاریخ تولد صدرالشریعه پذیرفته است (سمامی حائری، ۲۳۱). با توجه به تأخر جلد هفتم گنجینه دانشمندان و همچنین استناد سمامی حائری به «نسب‌نامه خاندان علامه تنکابنی»، می‌توان تاریخ اخیر را دقیق‌تر دانست.
پدر محمدصادق صدرالشریعه، شیخ عبدالعلی صدرالعلمای طالقانی از مجتهدان و زهاد زمانه خویش و صاحب حواشی بسیار بر کتاب‌های ادبی، فقهی و اصولی و شاگرد مبرز و داماد علامه میرزا محمد تنکابنی صاحب قصص العلماء بود. مادر شیخ محمدصادق نیز دختر علامه تنکابنی و از زنان دانشمند و صاحب حواشی بر کتب ادبی و فقهی ازجمله شرح لمعه بود (شریف رازی، ج ۷، ۴۸۷). او در چنین خانواده‌ای زاده شد و تحصیلات حوزوی را تا شرح لمعه و قوانین در تنکابن فراگرفت. مدتی هم در مدارس دینی تهران مشغول به تحصیل بود و در سال‌های آغازین تأسیس حوزه علمیه قم، رهسپار آن شهر شد و دروس سطح را نزد استادان آن حوزه تکمیل کرد. آنگاه به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس آیات حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سیدمحمد حجت کوه‌کمری (سمامی حائری، ۲۳۱؛ شریف رازی، ج ۴، ۶۷۴؛ همان، ج ۷، ۴۸۵؛ اثرآفرینان، ج ۴، ۳۵) و سیدمحمدتقی خوانساری استفاده کرد (همان؛ انصاریان خوانساری، ۴۱۵). او هم‌زمان به تحصیل دروس عقلی نیز می‌پرداخت و از درس آیات شیخ محمدعلی شاه‌آبادی، امام‌خمینی، مهدی پائین‌شهری (شریف رازی، ج ۴، ۶۷۴) و میرزا خلیل کمره‌ای بهره‌مند شد و در حدیث و درایه و علوم روایی، از درس شیخ عباس قمی، حاج ابوالقاسم قمی و شیخ مهدی پایین‌شهری استفاده کرد (همان، ج ۷، ۴۸۶؛ سمامی حائری، ۲۳۱). شریف رازی در گنجینه دانشمندان (جلد چهارم) از حضور او در درس منظومه امام‌خمینی سخن گفته است (شریف رازی، ج ۴، ۶۷۴) و با استناد به آن گزارش، می‌توان او را از نخستین شاگردان درس منظومه امام‌خمینی به شمار آورد.
علامه شهریاری که دارای اجازاتی از برخی از مراجع ازجمله ثقه‌المحدثین محدث قمی بود، پس از تکمیل تحصیلات حوزوی به شهریار رفت و به فعالیت‌های تبلیغی در آن شهر مشغول شد (شریف رازی، ج ۷، ۴۸۶) و در ۱۳۱۱ ش به سردفتری ازدواج و طلاق و اسناد رسمی منصوب شد (سمامی حائری، ۲۳۱). او در سرودن اشعار دستی توانا داشت و در هر مقوله اشعاری سروده است. آثار علمی او عبارت است از: ۱- دیوان شعر، با نزدیک به پنجاه هزار بیت شامل مثنویات، رباعیات و قصاید (شریف رازی، ج ۷، ۴۸۶) و با تقریظی از آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی (همان، ج ۴، ۶۷۴). ۲- ترجمه شرح منظومه حدیث قدسی (که تا سوره بیستم قرآن سروده شده و شامل ده هزار بیت مشتمل بر نصایح، مناجات، اخلاق، اصول و فروع دین و در قالب مثنوی است). ۳- ترجمه و شرح منظوم مناجات الهیات موسوم به افاضات النجفیه و مناجات العلویه در ۵ هزار بیت در قالب مثنوی. ۴- مولوی نامه در دو هزار بیت در رد مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدین بلخی متخلص به مولوی. ۵- رساله منظوم در «جبر و تفویض» در رد فردی به نام بهمنی. ۶- کتاب «مراثی» که شامل حدود صد مرثیه است. ۷- قصایدی در جواب بعضی از سائلین در علم ائمه طاهرین. ۸- صدر الوقایع، در واقعات هر روزی از روزهای ماه. ۹- نسب‌نامه منظوم آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی با ضمیمه افاضات النجفیه. ۱۰- شرح احوال. ۱۱- رساله‌هایی منظوم و منثور دیگر. ۱۲- تفسیر منثور قرآن (شریف رازی، ج ۷، ۴۷۶-۴۸۷). ۱۳- تفسیر قرآن منظوم (به فارسی) (فعال عراقی، ۱۳۷۰). او در نهایت در ۱۳۵۹ ش (۱۴۰۰ ه.ق) در شهریار درگذشت و در قبرستان امام‌زاده اسماعیل آن شهر به خاک سپرده شد (سمامی حائری، ۲۳۲).
منابع: انصاریان خوانساری، محمدتقی (۱۳۹۵)، مرزبان ایمان و یقین آیت‌الله‌العظمی حاج سیدمحمدتقی خوانساری، قم، انصاریان؛ سمامی حائری، محمد (۱۳۷۲)، بزرگان تنکابن، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۴، تهران، اسلامیه؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۷، تهران، اسلامیه؛ فعال عراقی، حسین (۱۳۷۷)، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهان، جلد دوم س ـ ی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، ناهید ـ دوستان.