خلیل قبله‌ای
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | خلیل قبله‌ای خویی |
| نسب | پدرش کشاورز بود و جدش ابراهیم خویی از روحانیان صاحب اثر بود |
| تاریخ تولد | ۱ مرداد ۱۳۰۴ ش |
| زادگاه | خوی |
| تاریخ وفات | ۱ مرداد ۱۳۹۵ ش |
| محل دفن | حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) |
| شهر وفات | تهران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی، آیت‌الله سید محمد حجت کوه‌کمری، آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی، آیت‌الله سید محسن طباطبایی حکیم، آیت‌الله سید عبدالهادی شیرازی، آیت‌الله سید محمدباقر سلطانی طباطبایی |
| محل تحصیل | مدرسه علمیه نمازی خوی، حوزه علمیه قم، حوزه علمیه نجف اشرف |
| اجازه روایت از | آیت‌الله سید صادق روحانی |
| اجازه اجتهاد از | آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی |
| اجازه روایت به | میرزا خلیل کمره‌ای |
| تألیفات | آراء علمین شریفین (آیت‌الله خویی و امام خمینی)، کتاب ارث، قواعد فقه (بخش جزا)، آیات‌الاحکام (حقوق مدنی و جزایی)، علم اصول در فقه و قوانین موضوعه، علی (ع) و نامه‌هایش (دو جلد)، تقریرات بحث اصول و بیع آیت‌الله خویی، تقریرات بحث خمس آیت‌الله بروجردی، تقریر بحث بیع آیت‌الله سید محمد حجت کوه‌کمری، حقوق جزای عمومی از دیدگاه فقه امامیه، مقالات فقهی و حقوقی در زمینه حمل جنین، اسقاط جنین، کودکان نامشروع، تعزیر کودکان بزهکار و دیگر مسائل فقهی |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | از مروجان مرجعیت امام خمینی و آیت‌الله سید ابوالقاسم موسوی خویی، حضور فعال در اعتراضات سیاسی علیه حکومت پهلوی، حمله به مدرسه فیضیه در ۱۳۴۲ ش |
| اجتماعی | تدریس در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های مختلف، فعالیت‌های اجتماعی و علمی در زمینه‌های فقهی و حقوقی |
قبله‌ای، خلیل؛ از شاگردان درس خارج اصول امام خمینی. خلیل قبله‌ای خویی در اول مرداد ۱۳۰۴ ش در محله قاضي شهرستان خوي به دنيا آمد. پدرش پیشه کشاورزی داشت و جدش ابراهيم خويي از روحانیان صاحب اثر بود و کتاب رياض المسائل از او بر جای مانده است. خلیل قبله‌ای دوران ابتدایی را در دبستان فردوسي و شاهپور خوی طی کرد. پس از بازگشایی مدرسه علمیه نمازی خوی در سال ۱۳۲۰ ش (پس از تبعید رضاشاه از کشور)، به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و مقدمات را نزد ديلمقاني، از مدرسان آن مدرسه، ملا غلامعلي خادم حسيني و شيخ حبيب فراعيني خواند. شرح لمعه را هم نزد سید علی‌اصغر خويي و شيخ جابر فاضلي خواند. در سال ۱۳۲۵ ش برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی قم شد. در حوزه علمیه قم رسایل را نزد سید محمدباقر سلطاني طباطبایی و مكاسب را نزد میرزا محمد مجاهدي تبریزی و شيخ صادق فراحي خویی خواند و سپس در درس کفایه آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی حضور یافت. آنگاه در درس خارج فقه آیت‌الله سید محمد حجت کوه‌کمری حاضر شد و هم‌زمان از درس خارج اصول آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی استفاده می‌کرد. او سپس در درس خارج اصول امام خمینی حاضر شد و بخشی از آن درس ـ بحث طلب و اراده ـ را تقریر کرد. مدتی هم در درس خارج فقه آیت‌الله سید محمد محقق داماد حاضر شد.[۱] مدتی هم در تفسیر قرآن و بخشی از درس اسفار علامه سید محمدحسین طباطبایی شرکت می‌کرد و از درس منظومه ملاهادی سبزواری میرزا اسحاق آستارایی استفاده می‌نمود.[۲] او هم‌زمان به تدریس شرح لمعه، رسایل و مکاسب در حوزه علمیه قم می‌پرداخت. وی در ۱۳۳۳ ش به نجف اشرف رفت، بنابراین می‌توان گفت که در آغازین سال‌های دهه ۱۳۳۰ ش، از شاگردان دوره دوم درس خارج اصول امام خمینی بوده و به مدت ۲-۳ سال از درس ایشان بهره می‌برده است.[۳]
قبله‌ای در حوزه علمیه نجف اشرف از درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سید ابوالقاسم خويي و درس خارج فقه آیت‌الله سید محسن طباطبایی حکیم و آیت‌الله سید عبدالهادی شیرازی بهره‌مند می‌شد. او در سال ۱۳۳۶ ش به کشور بازگشت و دوباره در قم مقیم شد و در درس خارج فقه و اصول آیات سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و سید کاظم شریعتمداری و خارج اصول امام خمینی حضور یافت.[۴] و از آیت‌الله سید صادق روحانی اجازه اجتهاد دریافت کرد. میرزا خلیل کمره‌ای هم به او اجازه روایت داد که این اجازه به تأیید آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی هم رسید.[۵] وی در دوم فروردین ۱۳۴۲ و در جریان حمله مأموران حکومت پهلوی به مدرسه فیضیه، در آنجا حضور داشت و توسط مأموران مورد ضرب و شتم قرار گرفت. پس از آن هم در اغلب تجمعات سیاسی در قم حضور داشت. در ۱۳۴۶ ش به تهران رفت و به تدریس و تألیف پرداخت. او ابتدا در مدرسه شيخ عبدالحسين تهران تدریس می‌کرد و سپس درس‌هایی چون رسایل، مكاسب، شرح لمعه و اصول فقه را در مدرسه مروي تهران تدريس نمود. هم‌زمان در مسجد قبله در بازار جوراب‌فروشان تهران نماز جماعت را اقامه می‌کرد.[۶] ساواک در گزارشی درباره وضعیت روحانیان تهران در سال ۱۳۴۹ ش، از او به‌عنوان یکی از روحانیان طراز اول تهران و از مروجان مرجعیت امام خمینی و آیت‌الله سید ابوالقاسم موسوی خویی نام برد.[۷]
قبله‌ای در ۱۳۶۳ ش در آزمون مدرسی دانشگاه تهران شرکت کرد و با نگارش رساله‌ای، موفق به دریافت مدرک دکتری شد و به‌عنوان عضو هیئت‌علمی به استخدام دانشكده علوم قضايي درآمد.[۸] هم‌زمان با تدریس در آن دانشکده، به تدریس در مدرسه عالی شهید مطهری، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه مذاهب اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، دانشگاه علوم قضایی، دانشگاه پیام نور و دانشگاه علوم و معارف اسلام هم پرداخت. سپس به عضویت هیئت‌امنای دانشگاه علوم قضایی درآمد.[۹]
از تألیفات او می‌توان به آراء علمین شریفین (آیت‌الله خویی و امام خمینی)، کتاب ارث، قواعد فقه (بخش جزا)، آيات‌الاحكام (حقوق مدنی و جزایی)، علم اصول در فقه و قوانين موضوعه، علی (ع) و نامه‌هایش در دو جلد،.[۱۰]، تقریرات بحث اصول و بیع آیت‌الله خویی، تقریرات بحث خمس آیت‌الله بروجردی، تقریر بحث بیع آیت‌الله سید محمد حجت کوه‌کمری، حقوق جزای عمومی از دیدگاه فقه امامیه و مقالات «بررسی احکام فقه و حقوقی حمل جنین»، «بررسی احکام فقهی و حقوقی حمل جنین ناشی از زنا و وطی به شبهه»، «بررسی احکام فقهی و حقوقی اسقاط جنین»، «بررسی احکام فقهی و حقوقی کودکان نامشروع»، «بررسی احکام فقهی و حقوقی حجب و حاجب و محجوبین»، «تعزیر یا تأدیب کودکان بزهکار»، «بررسی مسائل فقهی و حقوقی انتقال»، «بررسی احکام وضعی کودکان ناشی از اهدای گامت در رابطه با توارث» و «بررسی مسائل فقهی تشریع» اشاره کرد.[۱۱]
او در اول مرداد ۱۳۹۵ ش در تهران درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط احمد احمدی ملایری، در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) به خاک سپرده شد.[۱۲]
پانویس
- ↑ «گفتگو: بایسته‌های فقه و حقوق»، ص۵-۱۲.
- ↑ انصاری، ص۱۵۸.
- ↑ «گفتگو: بایسته‌های فقه و حقوق»، ص۷-۹.
- ↑ همان
- ↑ الوانساز خویی، ج ۲، ص۴۰۰.
- ↑ «گفتگو: بایسته‌های فقه و حقوق»، ص۵-۱۳.
- ↑ ياران امام به روايت اسناد ساواك، کتاب ۵۹، ص۲۴۵-۲۴۶.
- ↑ «گفتگو: بایسته‌های فقه و حقوق»، ص۵-۱۳.
- ↑ الوانساز خویی، ج ۲، ص۴۰۰.
- ↑ پروین‌زاد، ص۱۸-۱۹
- ↑ الوانساز خویی، ج۲، ص۳۹۹-۴۰۰.
- ↑ انصاری، ص۱۵۹.
منابع
- الوانساز خویی، محمد (۱۳۹۴). گلشن ابرار ویژه استان‌های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم.
- انصاری، ناصرالدین (۱۳۹۵). «درگذشتگان: حجت‌الاسلام قبله‌ای»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال بیست‌وهفتم، شماره سوم، مرداد و شهریور.
- پروین‌زاد، شهلا (۱۳۸۶). «کتابشناسی: کتابشناسی استاد قبله‌ای»، ماهنامه کیهان فرهنگی، شماره ۲۵۵ و ۲۵۶، دی و بهمن.
- «گفتگو: بایسته‌های فقه و حقوق» (۱۳۸۶). ماهنامه کیهان فرهنگی، شماره ۲۵۵ و ۲۵۶، دی و بهمن.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۵). کتاب ۵۹: آیت‌الله حاج سید محمدصادق لواسانی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.