احمد منتظری قمی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | احمد منتظری قمی |
| تاریخ تولد | ۱۳۱۶ش |
| زادگاه | قم، ایران |
| تاریخ وفات | ۱۳۹۹ش |
| محل دفن | قبرستان شیخان، قم |
| شهر وفات | قم، ایران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، محمدتقی ستوده اراکی، مصطفی اعتمادی، سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی و... |
| محل تحصیل | قم، نجف |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | حمایت از نهضت امام‌خمینی، مبارزه با رژیم پهلوی |
| اجتماعی | سرپرست بنیاد شهید قم، امام جمعه حاجی‌آباد، همکاری با مرکز مدیریت حوزه علمیه، مقسم شهریه امام‌خمینی |
احمد منتظری قمی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
زادگاه و تحصیل
احمد منتظری قمی فرزند علی‌اصغر در سال ۱۳۱۶ش در قم به دنیا آمد.[۱] دوران ابتدایی را در زادگاهش طی کرد. سپس به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و ادبیات را نزد شیخ محمدحسین شیرازی خواند[۲] و مقدمات را نزد غلامحسین شرعی دارابی[۳] و ملا هاشم میبدی تکمیل نمود. او دروس سطح را هم نزد محمدتقی ستوده اراکی، مصطفی اعتمادی و سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی فراگرفت.[۴] سپس از درس شرح منظومه حسینعلی منتظری بهره برد.[۵] آنگاه به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و در درس آیات سیدحسین طباطبایی بروجردی، امام‌خمینی و سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی،[۶]سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی و سیدمحمد محقق داماد شرکت کرد.[۷] درباره سال‌های حضور او در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام‌خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی به احتمال زیاد در سال‌های پایانی دهه ۱۳۳۰ و ابتدای دهه ۱۳۴۰ در درس امام‌خمینی شرکت می‌کرده است. در همان سال از طرف امام‌خمینی تولیت مدرسه علمیه رضویه در قم را بر عهده گرفت.[۸] در کنار تحصیل، به تدریس در مدارس علمیه قم هم می‌پرداخت و از جمله کتاب‌های ادبی و شرح لمعه را تدریس می‌کرد.[۹]
فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی قبل از انقلاب
منتظری قمی در سال ۱۳۴۱ش در توزیع شهریه به طلاب نقش داشت و واسطه بین طلاب و مراجع تقلید بود.[۱۰] از ۱۳۴۲ش به منزل امام‌خمینی در قم تردد داشت و در سخنرانی‌ها و مراسمی که در آنجا برگزار می‌شد شرکت می‌کرد و در توزیع اعلامیه‌ها و همچنین رساله امام‌خمینی فعال بود.[۱۱] در دوم فروردین ۱۳۴۲ در مراسم سوگواری که به مناسبت سالروز شهادت امام جعفر صادق(ع) در بیت امام‌خمینی برگزار شده بود شرکت داشت.[۱۲] در ۸/۷/۱۳۴۲ ش همراه با جمعی از علما، مدرسین و فضلای حوزه علمیه قم، در نامه‌ای به هیئت دولت، ضمن انتقاد از فضای سیاسی کشور و نیز ایجاد فضای رعب و وحشت و دستگیری مدرسان برجسته دینی و وعاظ شهرها، ازجمله امام‌خمینی، خواستار آزادی امام‌خمینی و دیگر زندانیان شدند.[۱۳] همچنین در اسفند ۱۳۴۳ش، پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور، همراه با جمعی از علما و فضلای قمی حوزه علمیه قم در نامه‌ای به نخست‌وزیر وقت، به تبعید امام‌خمینی اعتراض کردند و خواستار آزادی از تبعید و بازگرداندن ایشان به کشور شدند.[۱۴]
او در اسفند ۱۳۴۴ همراه با جمعی از روحانیان ازجمله اکبر هاشمی رفسنجانی، علی‌اکبر مسعودی خمینی، مهدی کروبی، محمد محمدی گیلانی و عباس قوچانی به دیدار آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی رفتند و خواستار اقدام ایشان برای آزادی امام‌خمینی، توزیع رساله امام‌خمینی و نیز کمک به طلاب علوم حوزوی شدند.[۱۵] وی در سال ۱۳۴۴ به نجف اشرف رفت و مدت دو سال در درس خارج فقه امام‌خمینی که در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف برگزار می‌شد، شرکت جست. همچنین در آن سال‌ها از اعضای دفتر امام‌خمینی در نجف اشرف بود.[۱۶]
منتظری قمی در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۴۵ از امام‌خمینی اجازه تصدی در امور حسبیه و اخذ سهم امام را دریافت کرد. امام‌خمینی ذیل معرف او قید کرد «معروف هستند».[۱۷] همچنین سیدمصطفی خمینی از معرفان او بود و همین گزارش نشان از شناخت سیدمصطفی خمینی از وی دارد. همچنین امام‌خمینی به برخی از روحانیانی که توسط او معرفی شده بودند، اجازاتی داده بود.[۱۸]
منتظری قمی در بازگشت به کشور، نامه امام‌خمینی را مبنی بر توزیع شهریه امام‌خمینی، به یکی از وکلای ایشان در تهران به نام شیخ احمد آشتیانی، به کشور منتقل کرد.[۱۹] سپس در بیت امام‌خمینی در قم مستقر شد و در کنار سیدمرتضی پسندیده به فعالیت پرداخت.[۲۰] بر اساس اسناد ساواک، وی در سال ۱۳۴۶ش از مقسمان شهریه امام‌خمینی در قم بود[۲۱] و به‌ویژه در توزیع مخفیانه شهریه امام‌خمینی به طلاب علوم حوزوی نقش داشت.[۲۲] ساواک در گزارشی دراین‌باره از وی به‌عنوان یکی از «مقربین» امام‌خمینی و «مقسم» شهریه ایشان نام برد.[۲۳] ارتباط او با بیت امام‌خمینی به‌اندازه‌ای بود که در یکی از گزارش‌های ساواک در سال ۱۳۴۶ش از وی با عنوان «یکی از درباری‌های [امام] خمینی» نام برده شده است.[۲۴] به همین دلیل اداره کل سوم ساواک در نامه‌ای به ساواک قم خواستار تهیه سوابق از او و ارائه آن به اداره کل فوق شد.[۲۵] این عوامل و همچنین اطلاع ساواک از حضور منتظری قمی در بیت امام‌خمینی در نجف اشرف، باعث شد او دستگیر و به تهران اعزام شود و در زندان قزل‌قلعه زندانی گردد. وی پس از مدتی از اتهام‌های واردشده تبرئه و آزاد شد. وی پس از بازگشت به قم، جلساتی را در مسجدی در خیابان آذر قم برگزار می‌کرد[۲۶] و تولیت مدرسه علمیه مهدیه را در شهر قم بر عهده گرفت.[۲۷]
منتظری قمی در مرداد ۱۳۵۲ ش پس از اقدام گروه ابوذر نهاوند در ترور یکی از نیروهای نظامی در قم، به جرم ارتباط با آن گروه دستگیر و به سه سال اقامت اجباری (تبعید) در آزادشهر (شاه‌پسند سابق) در استان گلستان محکوم شد و در ۲۳ مرداد به آن شهر اعزام گردید.[۲۸] او در آزادشهر، در مهدیه مستقر شد و به وظیفه تبلیغ دین اشتغال ورزید. سخنرانی‌های او مورد استقبال مردم آزادشهر قرار گرفت و به همین سبب محل تبعید او از آزادشهر به بندر ترکمن (بندر شاه سابق) تغییر یافت. او در آنجا، به اقامه نماز جماعت در حسینیه آذربایجانی‌ها پرداخت و سپس با کمک اهالی آن شهر، مسجد صاحب‌الزمان را بنیان نهاد. ساواک که از ارتباط مردم با او نگران بود، از اقامه نماز جماعت در آن مسجد جلوگیری کرد. او پس از آن با کمک جمعی از اهالی بندر ترکمن، مسجد نیمه‌کاره امیرالمؤمنین آن شهر را بنیان نهاد.[۲۹] تداوم این فعالیت‌ها باعث شد تا در سال ۱۳۵۳ش ممنوع‌المنبر شود.[۳۰] منتظری قمی پس از پایان دوره دو ساله تبعید، به قم بازگشت[۳۱] و به فعالیت‌های سیاسی ادامه داد و با استقرار در دفتر امام‌خمینی، به همکاری با سیدمرتضی پسندیده پرداخت.[۳۲] وی در آستانه محرم و صفر (آذر ۱۳۵۶) هم از طرف ساواک ممنوع‌المنبر بود.[۳۳] ساواک در گزارشی که درباره روحانیان طرفدار امام‌خمینی در سی مهر ۱۳۵۷ تهیه کرد، او را ازجمله روحانیان طرفدار امام‌خمینی معرفی کرد.[۳۴]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
او پس از پیروزی انقلاب اسلامی ابتدا سرپرستی بنیاد شهید قم را بر عهده گرفت. سپس مسئولیت امور مشمولان طلاب در حوزه علمیه قم را پذیرفت. در ۱۳۵۹ به سمت امام جمعه حاجی‌آباد منصوب و هم‌زمان مدیریت مدرسه علمیه بقیه‌الله الاعظم حاجی‌آباد را عهده‌دار شد. ساخت مصلا در حاجی‌آباد، احیای مسجد اعظم آن شهر، ساخت مسجد آقانور و حسینیه طیب و طاهر از دیگر اقدامات اوست.[۳۵] او سپس در شورای مدیریت حوزه علمیه قم مشغول به خدمت شد.[۳۶]
درگذشت
او در اول فروردین ۱۳۹۹ در قم از دنیا رفت و پیکرش در قبرستان شیخان آن شهر به خاک سپرده شد.[۳۷]
پانویس
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۲، ص۸۱۴.
- ↑ «حجت‌الاسلام‌والمسلمین...»، ص۲۸
- ↑ انصاری، «درگذشتگان: حجت‌الاسلام‌والمسلمین حاج شیخ احمد منتظری قمی»، ص۳۵۴
- ↑ انصاری، «درگذشتگان: حجت‌الاسلام‌والمسلمین حاج شیخ احمد منتظری قمی»، ص۳۵۴؛ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۲، ص۸۱۴.
- ↑ «حجت‌الاسلام‌والمسلمین...»، ص۲۸.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۲، ص۸۱۴
- ↑ تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ص۲۰۳.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۸۱۴.
- ↑ انصاری، «درگذشتگان: حجت‌الاسلام‌والمسلمین حاج شیخ احمد منتظری قمی»، ص۳۵۴.
- ↑ خاطرات آیت‌الله مسعودی خمینی، ص۲۰۳.
- ↑ «حجت‌الاسلام‌والمسلمین...»، ص۲۸.
- ↑ خاطرات آیت‌الله مسعودی خمینی، ص۲۵۰.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۰۴-۱۰۶.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۴۹ -۱۵۰.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۴۶، ص۴۶.
- ↑ انصاری، «درگذشتگان: حجت‌الاسلام‌والمسلمین حاج شیخ احمد منتظری قمی»، ص۳۵۴.
- ↑ صحیفه امام، ج۱، ۴۵۲
- ↑ صحیفه امام، ج۱، ص۴۵۰-۴۵۱ و ۴۶۷ و ۵۰۶.
- ↑ تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ۱۹۱-۱۹۲.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۲، ص۸۱۴.
- ↑ سیر مبارزات امام...، ج۹، ص۴۱۰
- ↑ سیر مبارزات امام...، ج۱۶، ص۵۰۶-۵۰۹.
- ↑ آیت‌الله حاج سیدمصطفی...، ص۲۱۲-۲۱۴.
- ↑ حجت‌الاسلام حاج سیداحمد...، ص۳۸.
- ↑ آیت‌الله حاج سیدمصطفی...، ص۲۱۲-۲۱۴.
- ↑ «حجت‌الاسلام‌والمسلمین...»، ص۲۹-۳۰
- ↑ مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ۲۵۲.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۳۶، ۱۳۱ و ۱۶۳.
- ↑ «حجت‌الاسلام‌والمسلمین...»، ۲۹-۳۸.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۴۳، ص۱۷۱-۱۷۲.
- ↑ «حجت‌الاسلام‌والمسلمین...»، ص۲۹-۳۸
- ↑ انصاری، «درگذشتگان: حجت‌الاسلام‌والمسلمین حاج شیخ احمد منتظری قمی»، ص۳۵۴.
- ↑ انصاری، «درگذشتگان: حجت‌الاسلام‌والمسلمین حاج شیخ احمد منتظری قمی»، ص۲۳۲-۲۳۳.
- ↑ آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی، ص۲۹۵-۲۹۸.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۲، ص۸۱۴.
- ↑ خاطرات آیت‌الله مسعودی خمینی، ص۱۸۰.
- ↑ «آیت الله احمد منتظری شاگرد و عضو دفتر امام‌خمینی درگذشت».
منابع
- آیت‌الله‌العظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- «آیت‌الله احمد منتظری شاگرد و عضو دفتر امام‌خمینی درگذشت»، www.khabaronline.ir.
- آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- انصاری، ناصرالدین (۱۳۹۹)، «درگذشتگان: حجت‌الاسلام‌والمسلمین حاج شیخ احمد منتظری قمی»، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۱۸۵، آذر و دی.
- تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی (۱۳۷۹)، به کوشش عبدالوهاب فراتی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- «حجت‌الاسلام‌والمسلمین آقای احمد منتظری قمی ـ تبعیدی ۱۳۵۲» (۱۳۷۵)، فصلنامه یاد، شماره ۴۱ و ۴۲، بهار و تابستان.
- حجت‌الاسلام‌والمسلمین حاج سیداحمد خمینی به روایت اسناد: یادگار امام (۱۳۸۷)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- سیر مبارزات امام‌خمینی به روایت اسناد شهربانی (۱۳۸۷)، ج ۹ و ۱۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج ۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، به اهتمام سیدمحمدکاظم مدرسی و میرزا محمد کاظمینی، ج ۱، بنیاد ریحانه الرسول یزد، تهران، برگ رضوان.
- مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۴)، کتاب ۳۶: آیت‌الله محمدصادق خلخالی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۳: حجت‌الاسلام حاج شیخ محمد تعمیرکاری (۱۳۹۰)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۲)، کتاب ۴۶: آیت‌الله شیخ شهاب‌الدین اشراقی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.