غلامحسین عابدی قمی
عابدی، غلامحسین؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. غلامحسین عابدی معروف به عابدی قمی در سال ۱۲۹۵ ش در شهر قم به دنیا آمد. او پس از فراگرفتن خواندن و نوشتن وارد حوزه علمیه قم شد و مقدمات و دروس سطح را آنجا خواند؛ اما درباره استادان او در آن دوره‌ها گزارشی در دست نیست. سپس به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس‌های آیات سید محمد حجت کوه‌کمری، سید صدرالدین صدر، سید حسین طباطبایی بروجردی، سید احمد موسوی خوانساری، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و امام خمینی بهره برد (انصاری، ۱۲۵). درباره سال‌های حضور او در درس‌های خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی می‌توان احتمال داد که در دهه ۱۳۳۰ ش در درس‌های امام خمینی در مساجد محمدیه و سلماسی قم شرکت می‌کرد. او که از آیات سید ابوالحسن اصفهانی، سید عبدالهادی شیرازی، سید محسن طباطبایی حکیم، سید محمود حسینی شاهرودی، گلپایگانی و امام خمینی اجازاتی در امور حسبیه و شرعیه دریافت کرده بود، به تدریس در حوزه علمیه پرداخت و درس‌هایی چون شرح لمعه و مکاسب را تدریس می‌کرد (همان). هم‌زمان امامت جماعت مسجد رضوی قم را هم عهده‌دار بود (همان؛ جواهرکلام، ج ۲، ۵۴۱). عابدی در طول سال‌های نهضت اسلامی، به فعالیت علیه حکومت پهلوی پرداخت و اعلامیه‌هایی را در انتقاد از سیاست‌های حکومت و در پشتیبانی از امام خمینی امضا کرد. او در اسفند ۱۳۴۲ و در دورانی که امام خمینی در تهران در حصر بود، همراه با جمعی از فضلای حوزه علمیه قم در نامه‌ای به حسنعلی منصور، با انتقاد از سیاست دولت سابق (دولت امیر اسدالله علم) در تقابل با روحانیت و مرجعیت و دستگیری و زندانی کردن جمعی از مخالفان حکومت پهلوی، خواستار تجدیدنظر در رویه حکومت پهلوی در این زمینه شدند و خواستار آزادی همه زندانیان ازجمله امام خمینی و آیات سید حسن طباطبایی قمی و سید محمود طالقانی شدند (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۲، ۲۱۴-۲۱۵). وی در اسفند ۱۳۴۳ و چند ماه پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور و پس از انتصاب امیرعباس هویدا به نخست‌وزیری، همراه با جمعی از طلاب و فضلای قمی حوزه علمیه قم در نامه‌ای به نخست‌وزیر جدید، ضمن انتقاد از سیاست دولت‌های پیشین ازجمله در تبعید امام خمینی به خارج از کشور، خواستار بازگرداندن ایشان به کشور شدند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۴۹ ـ ۱۵۰). در فروردین ۱۳۴۴ هم پس از حمله مأموران حکومت پهلوی به تجمع طلاب علوم حوزوی در مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه (س) و برگزاری دعای توسل برای آزادی امام خمینی از تبعید و هتک حرمت حرم مطهر، همراه با برخی از روحانیان اعلامیه‌ای در انتقاد از آن صادر کردند و بر ضرورت بازگرداندن امام خمینی به کشور تأکید نمودند (همان، ۱۶۳). در همان روزها شایعاتی درباره سرنوشت امام خمینی و محل اقامت ایشان منتشر شد و همین شایعات باعث شد تا عابدی قمی همراه با جمعی از طلاب علوم حوزوی، در نامه‌ای دیگر به هویدا، خواستار اطلاع‌رسانی درباره وضعیت امام خمینی شوند (همان، ۱۶۴). وی در سی آبان ۱۳۴۴ هم همراه با جمعی از روحانیان مبارز، در نامه‌ای دیگر به امیرعباس هویدا، به تداوم تبعید امام خمینی در خارج از کشور اعتراض کردند و بر ضرورت بازگشت ایشان به کشور تأکید نمودند (همان، ۱۸۵ ـ ۱۹۱). عابدی قمی پس از آن به فعالیت‌های سیاسی در قالب فرهنگی ادامه داد. یکی از اقدامات او، تأسیس انجمن‌های فرهنگی در شهر قم بود. وی با همکاری علی دوانی، انجمن‌هایی را برای تربیت جوانان تأسیس کرد و به سخنرانی در آنجا پرداخت. مدتی هم مسئولیت یکی از این انجمن‌ها را بر عهده داشت. این انجمن‌ها به‌تدریج گسترش یافتند و در نهایت توسط میرزا حسن نوری ادغام شدند و از ادغام آنها کانون ولی‌عصر تشکیل شد (دوانی، ۳۱۲). علاوه بر آن، بنیادهای خیریه را برای کمک به مستمندان تأسیس کرد (انصاری، ۱۲۵). درباره فعالیت‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی گزارشی در دست نیست. از تألیفات عابدی قمی می‌توان به وهابیت چیست؟، معراج پیامبر، دانستنی‌های تاریخ در ۱۲ جلد و کشکول (جواهرکلام، ج ۲، ۵۴۱) اشاره کرد. او در شانزدهم مرداد ۱۳۷۵ در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی (انصاری، ۱۲۵) در باغ بهشت قم به خاک سپرده شد (جواهرکلام، ج ۲، ۵۴۱). منابع: انصاری قمی، ناصرالدین (۱۳۷۵)، «درگذشتگان: آیت‌الله غلامحسین عابدی»، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۳۹، مرداد و شهریور؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۲)، تربت پاکان قم، ج ۳، قم، انصاریان؛ دوانی، علی (۱۳۸۴)، نقد عمر، زندگانی و خاطرات، ج ۱، تهران، رهنمون؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۱۲، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.