حسین بهبهانی دیزجی
بهیهانی دیزجی، حسین؛ از شاگردان درس خارج اصول امام خمینی. حسین بهبهانی دیزجی در سال ۱۳۱۰ ش در روستای دیزج خلیل شبستر به دنیا آمد. جد مادری او ملا محمدباقر دیزجی از روحانیان آن سامان بود. حسین خلیلی دیزجی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه ملا عیسی در دیزج خلیل خواند. سپس به شبستر رفت و دوران ابتدایی را در مدرسه گلشن راز شبستر که مدیریت آنجا را هاشم خلیلی دیزجی بر عهده داشت، به پایان رساند. او از سال ۱۳۲۶ ش به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و در همان سال به تسوج رفت و در حوزه علمیه آن شهر بخشی از مقدمات را نزد شیخ عباس رحیمیان فراگرفت. یک سال بعد به تبریز رفت و در مدرسه طالبیه آن شهر به تکمیل تحصیلات حوزوی پرداخت، ولی نام استادان او در آن مدرسه دانسته نیست. بهبهانی دیزجی یک سال در تبریز به تحصیل پرداخت و سپس راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر مطول و حاشیه ملا عبدالله را نزد آقایان شیخ مصطفی اعتمادی و میرزا محمد حقانی فراگرفت. معالم‌الاصول را هم نزد سید مسلم اردبیلی خواند و در درس لمعه از شاگردان میرزا باقر مرندی بود. او رسایل را هم نزد میرزا علی‌اکبر مشکینی خواند و در درس مکاسب از بحث‌های آقایان میرزا محمد مجاهدی تبریزی، سید محمدباقر سلطانی طباطبایی و آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی استفاده کرد. کفایه‌الاصول را هم نزد سلطانی طباطبایی خواند. در درس منظومه ملاهادی سبزواری هم از محضر حسینعلی منتظری بهره برد. در کنار آن در درس‌های تفسیر قرآن علامه سید محمدحسین طباطبایی حضور می‌یافت. او در همان زمان شعری را در ذم امتحانات حوزه سرود و به همین علت شهریه او قطع شد و به ضرب و شتم هم تهدید گردید. در پی آن راهی تهران شد، ولی در نهایت با وساطت آیت‌الله سید حسین قاضی طباطبایی نزد آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی، بخشیده شد و به قم بازگشت. بهبهانی دیزجی آنگاه در درس خارج اصول امام خمینی و خارج فقه (خمس) آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری حضور یافت. درباره سال‌های حضور او در درس امام خمینی گزارشی در دست نیست، ولی می‌توان احتمال داد که از اوایل دهه ۱۳۳۰ ش تا سال ۱۳۳۵ ش که راهی عراق شد، در آن درس در مسجد سلماسی شرکت می‌کرد. دیزجی بهبهانی در آذر ۱۳۳۵ به عراق رفت و در حوزه علمیه نجف اشرف به تحصیل پرداخت و از درس‌های خارج فقه و اصول آیات سید محسن طباطبایی حکیم و سید ابوالقاسم موسوی خویی استفاده کرد. او پس از ۵ سال حضور در نجف اشرف، به زادگاهش بازگشت و مدت چهار سال به فعالیت‌های تبلیغی در آنجا پرداخت. پس از چهار سال بار دیگر به نجف اشرف بازگشت و این بار نیز در درس‌های آیات حکیم و خویی حضور یافت. همچنین از بحث‌های خارج فقه و اصول آیت‌الله شیخ حسین حلی حضور می‌یافت. او در آن دوران ازجمله افرادی بود که در تقریر درس آیت‌الله خویی با سرپرستی آیت‌الله سید محمدباقر صدر شرکت داشت. او از سال ۱۳۵۲ ش در روستای دیزج خلیل مقیم شد و به تبلیغ دین و ارشاد مردم پرداخت. حسین بهبهانی دیزجی از شاعران و مرثیه‌سرایان آذربایجان است و رحمن‌زاده صوفیانی برخی از اشعار او را ذیل زندگینامه او آورده است. آتا بابالار سوزلری، امثال و حکم ترکی، مجموعه شعر و یادداشت‌های پرنده در علوم و فنون مختلف از تألیفات اوست (بهبهانی دیزجی، ۹-۱۲؛ رحمن‌زاده صوفیانی، ج ۱، ۹۵-۱۰۳). منابع: بهبهانی دیزجی، حسین (۱۳۹۲)، آتا بابالار سوزلری، تصحیح: جعفر رحمان‌زاده، قم، مجمع ذخایر اسلامی؛ رحمن‌زاده صوفیانی، جعفر (۱۳۹۲)، دانشنامه ارونق و انزاب، با مقدمه سید احمد حسینی اشکوری، ج ۱، قم، مجمع ذخایر اسلامی.