عید قربان
عید قربان یا عید الأضحی، یوم النحر، یکی از دو عید بزرگ مذهبی مسلمانان و از اعمال واجب برای حاجیان در دهم ذی الحجه است.
معنای لغوی
أضحی به معنی قربانی، از ریشه ضحی به معنای پیش از ظهر گرفته شده است. این تسمیه بدان علت است که قربانی در چاشت و وقت ضحی ذبح می‌شد. بعد در اثر کثرت استعمال این علّت از بین رفت و اگر چه قربانی در پایان روز باشد، به همین نام خوانده می‌شود (جوهری، الصحاح، ج6، ص2407).
سنت قربانی در حج
ابراهیم(ع) بنیان‌گذار خانۀ کعبه و مناسک حج به شمار می‌رود و از جمله این مناسک، قربانی کردن در سرزمین منا است. سنت قربانی ریشه در داستان حضرت ابراهیم(ع) در اطاعت امر الهی و اقدام برای قربانی فرزندش، اسماعیل دارد. به خواست خداوند جبرئیل قوچی برای قربانی نزد حضرت آورد (ضیاءآبادی، حج برنامه تکامل، ص۱۸۵؛ عطائی اصفهانی، اسرار حج، ص۱۲۶-۱۲۳). قربانی، پنجمین عمل حج تمتع و دومین عمل در منا است.
احکام عید قربان
انجام قربانی بر حاجیان حاضر در مکه، واجب و برای دیگر مسلمانان مستحبّ مؤکد است (مجلسی، زادالمعاد، ص۲۰۰). احتياط آن است كه ذبيحه را سه قسمت كنند؛ يك قسمت را هديه بدهند، يك قسمت را صدقه بدهند و قدرى هم از ذبيحه بخورند (امام‌خمینی، مناسک حج، ص209). نماز عید قربان، مانند عید فطر در زمان غیبت امام معصوم(ع) مستحب است و تا پیش از ظهر روز عید برگزار می‌شود (مجلسی، زادالمعاد، ص۲۰۰). نیز روزه گرفتن در این روز، حرام است (نجفی، جواهر الکلام، ج۱۶، ص۳۲۴).
امام‌خمینی و عید قربان
امام‌خمینی عید قربان را بعد از عید فطر که عید ضیافت الله است، عید وصال الله می‌خواند (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج18، ص118) و معتقد بود برداشتی که اهل معرفت از عید می‌کنند، با برداشت دیگران متفاوت است (امام‌خمینی، صحیفه امام؛ ج18، ص395). عید قربان از نظر امام‌خمینی، عیدی است که انسان‌های آگاه را به یاد قربانگاه ابراهیمی می‌اندازد؛ قربانگاهی که درس فداکاری و جهاد در راه خدای بزرگ را به فرزندان آدم و اولیای خدا می‌دهد. عمق جنبه‌های توحیدی و سیاسی این عمل را جز انبیای عظام و اولیای کرام و بندگان خاص الهی نمی تواند ادراک کند. ایشان همچنین معتقد بود که قربانى در راه خدا، پيش از آن‌كه جنبۀ توحيدى و عبادى داشته باشد، جنبه‌هاى سياسى و ارزش‌هاى اجتماعى دارد (امام‌خمینی، صحیفۀ امام، ج18، ص86).
منابع
امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفۀ امام، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، 1389.
امام‌خمینی، سیدروح‌الله، مناسک حج، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، 1370.
جوهری، ابونصر اسماعیل، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربيه، بیروت، دار العلم للملايين، 1407ق.
صادقی تهرانی، محمد، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، ق‍م، م‍ک‍ت‍ب‍ه محمد ال‍ص‍ادق‍ی ال‍طه‍ران‍ی، ۱۴۱۹ق.
ضیاءآبادی، سید محمد، حج برنامه تکامل، تهران، نشر مشعر، چاپ دوم، ۱۳۸۶.
مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد، تصحیح و تحقیق علاءالدین اعلمی، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۲۳ق.
نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.