استصحاب: تفاوت میان نسخه‌ها

۳٬۱۳۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۴ اردیبهشت ۱۴۰۲
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''استصحاب'''، حکم به بقای حالت پیشین به هنگام شک در موضوع یا [[حکم شرعی]].
'''استصحاب'''، حکم به بقای حالت پیشین به هنگام شک در موضوع یا [[حکم شرعی]].
از مسائل مطرح زمان [[شیخ‌انصاری]] مسئله فقهی یا اصولی‌بودن استصحاب بود. شیخ‌انصاری استصحاب جاری در شبهات حکمی را اصولی و استصحاب جاری در شبهات موضوعی را فقهی می‌دانست. [[امام‌خمینی]] استصحاب را مسئله‌ای اصولی می‌داند.
[[اصولیانِ]] پیشین ملاک حجیت استصحاب را حکم [[عقل (قوه ادراک)|عقل]] می‌دانستند و استصحاب گونه‌ای از امارات به ‌شمارمی‌آمد؛ اما از زمان شیخ‌انصاری که حجیت استصحاب، با [[حدیث|روایات]] ثابت شد، استصحاب اصلی عملی به شمار می‌آید. امام‌خمینی نخست، استصحاب را از [[اماره|امارات]] می‌دانست و سپس با تکیه بر مفاد اخبار، استصحاب را اصل تعبدی محض دانسته‌است.
بهره‌گیری از استصحاب، مشروط به دو رکن است؛ یقین سابق درباره وجود حکم یا موضوع؛ و شک لاحق درباره ماندگاری آن حکم یا موضوع، امام‌خمینی، اتصال زمان شک به یقین را از دیگر شرایط استصحاب شمرده‌است.
اصولیان امامیه برای حجیت استصحاب به عقل، [[بنای عقلا|سیره عقلا]]، [[اجماع]] و روایات استدلال کرده‌اند. امام‌خمینی دلیل استصحاب را منحصر در روایات می‌داند و استصحاب را حکمی تعبدی می‌شمارد.
برای استصحاب اقسامی برشمرده‌اند که مهم‌ترین‌ آنها عبارتند از: استصحاب حکمی و موضوعی و استصحاب وجودی و عدمی: امام‌خمینی، این چهار قسم استصحاب را حجت می‌داند.
استصحاب عدم ازلی: امام‌خمینی، استصحاب عدم ازلی را نمی‌پذیرد.
شک در مقتضی و رافع: امام‌خمینی، برای جاری‌ساختن استصحاب، فرقی میان این دو شک نمی‌بیند.
قلمرو استصحاب تنها شامل آثار متیقن می‌شود، نه آثاری که بر اثر عقلی یا عادی آن بار می‌شود. امام‌خمینی نیز قائل است که‌ وقتی واقع با امارات ثابت شود، لوازم و ملزومات و ملازمات آن با همان ملاک ثابت می‌شود و اما مثبتات [[اصول عملیه]] ازجمله اصل استصحاب حجت نیست.
امام‌خمینی، [[قاعدة علی الید (رساله)|قاعده ید]] را حاکم بر استصحاب و [[قاعده فراغ]] و تجاوز و [[اصالة‌الصحّه]] را مقدم بر استصحاب دانسته و دلیل استصحاب را مقدم بر ادله قرعه می‌داند.
==معنای لغوی و اصطلاحی==
==معنای لغوی و اصطلاحی==
استصحاب از ریشه «صحب»، مصدر باب استفعال، به معنای با خود داشتن، به همراهی طلبیدن چیزی یا همراهی دو چیز با یکدیگر است.<ref>فراهیدی، کتاب العین، ۳/۱۲۴؛ ابن‌فارس، معجم، ۳/۳۳۵؛ فیروزآبادی، محمد، القاموس المحیط، ۱/۱۲۲.</ref> همین معنای لغوی، در کاربرد اصولی نیز برای پیوسته‌انگاشتن وضعیتِ گذشته و حال حفظ شده است<ref>عجم، موسوعة، ۱/۱۴۵؛ مشکینی، اصطلاحات الاصول، ۳۳؛ هلال، ۲۴.</ref>؛ بدین ترتیب هرگاه درباره وضعیت کنونیِ چیزی از جهت بقای [[حکم]] یا موضوع، شک شود، اگر به وضعیت گذشته آن یقین باشد، ماندگاری وضعیت گذشته استصحاب می‌شود.<ref>حلی، محقق، حلی، محقق، المعتبر، ۱/۳۲؛ عجم، موسوعة ، ۱/۱۴۶.</ref> [[شیخ انصاری]] استصحاب را ابقای «ما کان»، یعنی باقی‌انگاشتن آن‌چه پیش‌تر بوده، دانسته است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۵۴۱.</ref> و [[آخوند خراسانی]] استصحاب را حکم به بقای حکم یا موضوعِ دارای حکم شرعی در صورت شک در بقا<ref>آخوند خراسانی، کفایة الاصول، ۳۸۴.</ref> و [[میرزای نایینی|نایینی]] و برخی دیگر آن را حکم [[شارع]] به ابقای عملی یقینِ سابق در ظرف شک<ref>نایینی، فوائد الاصول، ۴/۳۰۷؛ خویی، مصباح الاصول، ۲/۴.</ref> تعبیر کرده‌اند.
استصحاب از ریشه «صحب»، مصدر باب استفعال، به معنای با خود داشتن، به همراهی طلبیدن چیزی یا همراهی دو چیز با یکدیگر است.<ref>فراهیدی، کتاب العین، ۳/۱۲۴؛ ابن‌فارس، معجم، ۳/۳۳۵؛ فیروزآبادی، محمد، القاموس المحیط، ۱/۱۲۲.</ref> همین معنای لغوی، در کاربرد اصولی نیز برای پیوسته‌انگاشتن وضعیتِ گذشته و حال حفظ شده است<ref>عجم، موسوعة، ۱/۱۴۵؛ مشکینی، اصطلاحات الاصول، ۳۳؛ هلال، ۲۴.</ref>؛ بدین ترتیب هرگاه درباره وضعیت کنونیِ چیزی از جهت بقای [[حکم]] یا موضوع، شک شود، اگر به وضعیت گذشته آن یقین باشد، ماندگاری وضعیت گذشته استصحاب می‌شود.<ref>حلی، محقق، حلی، محقق، المعتبر، ۱/۳۲؛ عجم، موسوعة ، ۱/۱۴۶.</ref> [[شیخ انصاری]] استصحاب را ابقای «ما کان»، یعنی باقی‌انگاشتن آن‌چه پیش‌تر بوده، دانسته است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۵۴۱.</ref> و [[آخوند خراسانی]] استصحاب را حکم به بقای حکم یا موضوعِ دارای حکم شرعی در صورت شک در بقا<ref>آخوند خراسانی، کفایة الاصول، ۳۸۴.</ref> و [[میرزای نایینی|نایینی]] و برخی دیگر آن را حکم [[شارع]] به ابقای عملی یقینِ سابق در ظرف شک<ref>نایینی، فوائد الاصول، ۴/۳۰۷؛ خویی، مصباح الاصول، ۲/۴.</ref> تعبیر کرده‌اند.
خط ۱۵۸: خط ۱۷۸:
[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]]
[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]]
[[رده:اصول فقه]]
[[رده:اصول فقه]]
[[رده:مقاله های نیازمند ارزیابی]]