جبهه ملی ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

تجربه برخی اعضای جبهه ملی در دولت مصدق و گرایش مهدی بازرگان به سمت جبهه ملی، همچنین نپذیرفتن هیچ سمتی از جانب برخی انقلابیان، باعث شد بسیاری از مناصب مهم دولتی در دولت موقت به اعضای نهضت آزادی و جبهه ملی واگذار شود.<ref>صمدی‌پور، جبهه ملی ایران، ۱۶۹.</ref> ازجمله آنان می‌توان به سنجابی ([[وزارت امور خارجه]])، [[سیداحمد صدر حاج‌سیدجوادی]] ([[وزارت کشور]])، [[سیداحمد مدنی]] ([[وزارت دفاع ملی]])، [[علی اردلان]] ([[وزارت اقتصاد و دارایی]])، [[اسدالله مبشری]] ([[وزارت دادگستری]])، داریوش فروهر ([[وزارت کار و امور اجتماعی]]) و [[حسن نزیه]] ([[وزارت نفت]]) اشاره کرد.<ref>اسماعیلی، دولت موقت، ۵۷ـ۶۰.</ref>

مخالفت جبهه ملی در [[همه‌پرسی]] ۱۲ فروردین با قید (اسلامی) به دلیل اعتقاد به شخصی‌بودن [[دین]]<ref>باوریان، تعامل جبهه ملی با جنبش اسلامی ایران، ۲۳۴.</ref> و تأکید بر [[جمهوری دموکراتیک]]، با مخالفت امام‌خمینی روبه‌رو شد؛<ref>اسماعیلی، دولت موقت،۱۱۰ـ۱۱۱.</ref> همچنین همکاری‌نکردن جبهه ملی با انقلابیان و قدرت‌طلبی برخی اعضای آن، باعث جدایی حزب ملت ایران به رهبری فروهر از جبهه ملی شد و این مسئله موجب شکاف شد.<ref>شادلو، اطلاعاتی درباره احزاب و جناح‌های سیاسی ایران امروز، ۶۲۹.</ref> [[هدایت‌الله متین‌دفتری]] (نوه مصدق) نیز به دلیل آنکه اقدامات جبهه چهارم را بی‌فایده می‌دانست، از جبهه ملی جدا شد و با حمایت [[سازمان مجاهدین خلق]] و بسیاری [[نویسندگان]]، [[حقوقدانان]] و نیروهای جوانی که اجازه حضور در جبهه ملی را نیافته و از آن ناخشنود بودند، (جبهه دموکراتیک ملی) را در ۲۹ اسفند ۱۳۵۷ (سالروز [[ملی‌شدن صنعت نفت]]) ایجاد کرد. این اقدام او با وجود آنکه نتوانست حمایت اکثریت شهروندان و روستاییان را به خود جلب کند، جبهه ملی را با مشکلات جدی روبه‌رو کرد.<ref>باوریان، تعامل جبهه ملی با جنبش اسلامی ایران، ۲۲۱؛ استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۲۸۷.</ref>

نخبه‌گرایی جبهه ملی و تأکید آنان بر مواضع سیاسی، فرهنگی و اقتصادی خود و همسو نبودن این مواضع با برخی از جریان‌های اسلامی، باعث شکاف آنان با مردم شد؛<ref>شادلو، اطلاعاتی درباره احزاب و جناح‌های سیاسی ایران امروز، ۶۳۸ـ۶۸۸.</ref> برای مثال آنان اقدامات نیروهای انقلاب را موجب هرج و مرج می‌دانستند<ref>شادلو، اطلاعاتی درباره احزاب و جناح‌های سیاسی ایران امروز، ۶۴۳ـ۶۴۴ و ۶۶۹.</ref> و به همراه دیگر اعضای دولت موقت، به عملکرد کمیته‌های انقلابی و دادگاه‌های انقلاب، اعتراض داشتند و آن را ابزار دست روحانیان ارزیابی می‌کردند.<ref>اسماعیلی، دولت موقت، ۹۶ و ۲۳۳.</ref>

امام‌خمینی مهر ۱۳۵۸ در واکنش به اعتراض‌های ملی‌گرایان با اشاره به برخی اقدامات روحانیان، روحانیت را عامل نجات آنان از استبداد و حصر دانست و با بیان اینکه اگر روحانیت نبود، کسی جرئت بیان کلمه‌ای را در رژیم گذشته نداشت، اعلام کرد با توجه به این شرایط، به جای اعتراض به روحانیان باید قدردان آنان بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۰/۱۴۰ـ۱۴۱.</ref> اختلافات عقیدتی و روشی میان هواداران دولت موقت و اعضای نهادهای انقلابی وجود داشت. در واقع با سرنگونی رژیم پهلوی، دشمن مشترک آنان، دورنمای همکاری میان لیبرال‌ها و مبارزان نیز از میان رفته بود.<ref>سیاوشی، لیبرال ناسیونالیسم در ایران، ۱۶۰.</ref>

این نظرها و دلیل‌های امام‌خمینی موجب انفعال و گوشه‌گیری جبهه ملی شد و آنان در نامه انتقادی به ایشان، در آبان ۱۳۵۸ ضمن تخصصی‌دانستن تنظیم قانون اساسی، قوانین تصویب‌شده را مبهم و فاقد اصول و مشخصات لازم برای اداره کشور و همچنین باعث بروز تفرقه اعلام کردند و خواستار دستور ایشان برای توقف فرایند همه‌پرسی شدند که ایشان پاسخی به نامه آنان نداد. همه‌پرسی در ۱۱ و ۱۲ آذر ۱۳۵۸ برگزار و قانون اساسی با [[رأی]] قاطع مردم تصویب شد. پس از آن جبهه ملی، مخالفت‌های خود را علنی‌تر کرد.<ref>باوریان، تعامل جبهه ملی با جنبش اسلامی ایران، ۲۳۹ـ۲۴۸.</ref>

در جریان [[تسخیر سفارت امریکا]] در [[۱۳ آبان ۱۳۵۸]] نیز جبهه ملی در حالی‌که نخست خواستار یکدلی برای غلبه بر نقشه شوم دشمنان شده بود، پس از منتشرشدن اسنادی به ‌دست [[دانشجویان پیرو خط امام]] درباره ارتباط مستقیم و غیر مستقیم برخی افراد آن با محل تدارک کودتای ۲۸ مرداد، این جبهه به انتقاد از دانشجویان پرداخت و در اطلاعیه‌ای تسخیر سفارت را خیانت به [[انقلاب]] و آرمان آن اعلام کرد و آن را وسیله حکومت برای رسیدن به مقاصد خود خواند و در بهمن ۱۳۵۹ نیز با ابراز تأسف از این اقدام، انقلابیان را متهم به خیمه‌شب‌بازی برای تثبیت خود و ماجراجویی کرد.<ref>صمدی‌پور، جبهه ملی ایران، ۱۷۵ـ۱۷۸.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|تسخیر لانه جاسوسی امریکا}} امام‌خمینی نیز در ۱۹ بهمن‌، جبهه ملی را به سوء استفاده از اسلام برای رسیدن به قدرت متهم و خواستار مقابله مردم با آنان شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۶۸ـ۶۹.</ref> پس از استعفای دولت موقت، موقعیت جبهه ملی نیز در عرصه سیاسی کشور کم‌رنگ‌تر شد.<ref>صمدی‌پور، جبهه ملی ایران، ۱۷۰.</ref> و برخی از اعضای آن به خارج از کشور رفتند، برخی دیگر نیز بازداشت شدند و فعالیت جبهه ملی نیز به حداقل خود رسید.<ref>صمدی‌پور، جبهه ملی ایران، ۱۸۱.</ref>

از سوی دیگر، جبهه ملی در ۲۵ خرداد ۱۳۶۰ ضمن مخالفت با تصویب لایحه قرآنی [[قصاص]] در مجلس، با صدور بیانیه‌ای آن را ضد انسانی و مخالف حقوق بشر و مغایر تکامل اجتماعی و احکام اسلامی و به سود جناح ضد انقلاب خواند و با اتحاد با [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]]، [[رئیس‌جمهور]] وقت از مردم خواست علیه این لایحه [[تظاهرات]] کنند.<ref>صمدی‌پور، جبهه ملی ایران، ۱۸۲.</ref> امام‌خمینی نیز در همان روز با واکنش تند و قاطع و تفصیلی خود، دعوت به راهپیمایی جبهه ملی را به منزله مقابله با نص [[قرآن کریم]] دانست و بیان کرد مسئله اسلام از نخست هم برای جبهه ملی مطرح نبوده است. ایشان جبهه ملی را محکوم به [[ارتداد]] دانست، مگر آنکه اعلام کنند اعلامیه از آنان نبوده است. ایشان راه [[توبه]] را باز گذاشت و با تأکید بر این نکته که جبهه ملی [[سبّ]] اسلام کرده، آرزو کرد آنان به آغوش اسلام بازگردند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۴۵۰ـ۴۶۳.</ref> ایشان در ادامه نیز در یک تیر ۱۳۶۰ به تفصیل درباره اقدام‌ها و مخالفت‌های افراد و جریان‌های مخالف سخن گفت، بر ارتداد آن دسته از افراد جبهه ملی که متن اعلامیه با اطلاع آنها صادر شده است تأکید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۴۹۲.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|قصاص}}