جنگ فقر و غنا: تفاوت میان نسخه‌ها

 

 

 

 

== مفهوم‌شناسی ==

[[فقر]] به معنای نیازمندی<ref>فراهیدی، کتاب العین، ۵/۱۵۰.</ref> ناداری و ضعف مالی<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۰/۲۹۹؛ دهخدا، ۱۰/۱۵۱۶۱.</ref> و نداشتن امکانات لازم برای اداره زندگی<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۶/۵۳۸۵.</ref> است؛ در برابر «غنا» که به معنای بی‌نیازی است.<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۰/۱۳۴.</ref> فقر و غنا از ابعاد مختلفی قابل بررسی‌اند:

# بعد اقتصادی: فقیر در اصطلاح فقهی به کسی گفته می‌شود که مالک خرجی سالیانه خود به‌طور بالقوه یا بالفعل نیست<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۱/۳۴۵.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|فقر}} در مقابل، غنی کسی است که مال یا راه درآمدی دارد و با آن هزینه سالش را تأمین می‌کند.<ref>طوسی، الخلاف، ۴/۲۳۸.</ref>

# بعد [[عرفان|عرفانی]] و [[فلسفه|فلسفی]]: فقر ذاتی انسان به [[خداوند]]<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۲۷۳.</ref> خصیصه ذاتی همه موجودات و انسان‌هاست.<ref>فاطر، ۱۵.</ref> درک این فقر، مایه افتخار است و هر کس به خدا عارف‌تر باشد، به این فقر معترف‌تر است<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۹/۱۱۸–۱۱۹.</ref> نقطه مقابل این فقر، استغنا و بی‌نیازی جستن از خداست {{ببینید|متن=ببینید|وجود رابط}}

 

== دیدگاه‌ها در مورد جنگ فقر و غنا ==

دربارهٔ جنگ فقر و غنا، دو برداشت وجود دارد:

اول اینکه مقصود از آن، مبارزه با یک ساختار اجتماعی اقتصادی است که در درون خود دو طبقه فقیر و غنی را به وجود می‌آورد و فقر و غنا دو پدیده‌ای است که در این ساختار خودنمایی می‌کند و حالت میانه‌ای متصور نیست. امروز در بسیای از کشورهای جهان سوم چنین ساختاری حاکمیت دارد که علت‌العلل آن حاکمیت سرمایه‌داری بر نظام بین‌المللی است؛ نظامی که در آن حرف اول و آخر را سرمایه می‌زند و هیچ ارزش و معیار دیگری مطرح نیست.<ref>نصر اصفهانی و اکبری، جنگ فقر و غنا از دیدگاه امام‌خمینی، ۲۱۵.</ref> به باور امام‌خمینی استعمارگران با اجرای نظام‌های اقتصادیِ ظالمانه به کمک عاملان خود، مردم را به دو قشر اقلیت ثروتمند، صاحب قدرت و فاسد و اکثریت مظلوم، گرسنه و محروم تقسیم می‌کنند.<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۳۷.</ref>{{سخ}}

ایشان با تبیین این سیاستِ فرعونی، معتقد بود غارتگران بین‌المللی با غارت ثروت‌ها و منافع کشورها، ملت‌ها را در فقر و وابستگی قرار می‌دهند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۵۷ و ۱۰/۱۵۹.</ref> و با ایجاد مراکز انحصاریِ چندملیتی عملاً نبض اقتصاد جهانی را در دست گرفته‌اند و همه راه‌های عرضه، توزیع و تقاضای جهانی را منحصر به خود کرده‌اند. توده‌های فقیر نیز با القائات خودساخته باور کرده‌اند که باید برای ادامه حیاتشان به چرخه [[استعمار و استثمار|استثمار]] پایبند باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۳۹.</ref>{{سخ}}

در آیات قرآن کریم، یکی از ویژگی‌های سیاست فرعونی، «گروه گروه» کردن مردم و نیازمند نگه‌داشتن اکثر مردم است<ref>قصص، ۴؛ طباطبایی، المیزان، ۱۶/۹.</ref> و ثروتمندان غارتگر همیشه دست در دست قدرتمندان، به استثمار توده اقدام می‌کنند<ref>نساء، ۵۱؛ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۶/۱۴.</ref> و مقصود امام‌خمینی از جنگ فقر و غنا، جنگ با چنین ساختاری است. این نبرد یک مبارزه دایمی و مقدس است که تا شکسته‌شدن طلسم حاکمیت سرمایه بر جهان، ادامه دارد. با نابودی این ساختار و از دل ویرانه آن، جامعه‌ای پدید می‌آید که همه انسان‌ها در آن از یک زندگی مرفه با حاکمیت [[ارزش‌ها]] و معیارهای معنوی و متعالی برخوردار باشند.<ref>نصر اصفهانی و اکبری، جنگ فقر و غنا از دیدگاه امام‌خمینی، ۲۱۵–۲۱۶.</ref>{{سخ}}

دربرداشت دوم، مقصود از فقر و غنا، جنگ میان فقرای متدین با اغنیای ظالم است. در این برداشت نمی‌توان فقیر و غنی را به‌کلی ارزش یا ضد ارزش دانست. فقرای مظلوم و اغنیای غیر ظالم مورد حمایت هستند و نبرد علیه اغنیا و سرمایه‌داران ظالم خواهد بود. بدیهی است نتیجه نهایی این نبرد، احقاق حقوق فقرا و شکست و نابودی اغنیا است. این دو برداشت، هردو با هم قابل جمع‌اند.<ref>نصر اصفهانی و اکبری، جنگ فقر و غنا از دیدگاه امام‌خمینی، ۲۱۶.</ref>

 

== خاستگاه اصالت مبارزه ==

زندگی و حیات آدمی در همه ابعاد وجودی، مبارزه‌ای کلی و پیچیده‌است که با هدف آزادی و رهایی انسان، فرد و جامعه و رسیدن به کمال ممکن پی گرفته می‌شود.<ref>جمشیدی، اندیشه سیاسی، ۳۸۷.</ref> در اندیشه سیاسی امام‌خمینی می‌توان نوعی اصالت قائل شدن برای مبارزه و عمل را ادراک کرد. البته این مبارزه، مادی نیست که در عرصه فیزیک و طبیعت جریان داشته باشد.<ref>فتح‌اللهی، جنگ فقر و غنا در اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۶۹–۷۰.</ref> به تعبیر امام‌خمینی جنگ ایمان و رذالت است که نمی‌تواند مادی و متعلق به عالم طبیعت باشد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۶۶ و ۲۱/۲۸۴.</ref> در تفکر امام‌خمینی، مبارزه و [[قیام]]، فصل مشترک [[سیاست]] و [[عرفان]] است.<ref>جمشیدی، مفهوم و ماهیت قیام، ۳۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|قیام}} و مبارزه، مفهومی عام است که از تنبه و بیداری آغاز می‌شود و تا رسیدن به کمال انسانیت انسان و قرب حق ادامه دارد. تربیت نفس و [[جهاد]] در برابر دشمنان اسلام و [[ظلم]] و بیدادگری نیز وظیفه‌ای همگانی است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۱؛ امام‌خمینی، جهاد اکبر، ۶۲؛ امام‌خمینی، تفسیر حمد، ۱۲۵.</ref>{{سخ}}

در واقع دو نوع جنگ است؛ یک جنگ درون انسان و برای شکل‌دادن به هویت انسانی انسان و مبارزه دیگر در صحنه اجتماع است که جریان‌های اجتماعی حق و باطل و رحمانی و شیطانی با هم در مبارزه هستند.<ref>فتح‌اللهی، جنگ فقر و غنا در اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۷۰.</ref> ابتکار امام‌خمینی برای نشان‌دادن ماهیت این مبارزات در جوامع انسانی، کاربرد تعبیر جنگ فقر و غنا بود. جنگ فقر و غنا، تبیین عملیاتی و اجتماعی اصالت مبارزه در تکوین شخصیت جوامع انسانی است.<ref>فتح‌اللهی، جنگ فقر و غنا در اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۷۰.</ref> این جنگ را می‌توان به رود درخشانی تشبیه کرد که در همه تاریخ جریان دارد؛ چنان‌که مبارزه [[مستضعفان]] به رهبری [[پیامبران(ع)|پیامبران]] در طول تاریخ با طاغوت‌های مستکبر هرگز تعطیل نشده‌است.<ref>نصر اصفهانی و اکبری، جنگ فقر و غنا از دیدگاه امام‌خمینی، ۲۱۱.</ref>{{سخ}}

بنابراین جوهر بحث جنگ فقر و غنا، سیاسی است و نه اقتصادی. امام‌خمینی جنگ فقر و غنا و تمایز [[اسلام ناب محمدی]] و اسلام آمریکایی را در یک مجموعه متصل‌به‌هم و در مناسبت با هم می‌دید.<ref>فتح‌اللهی، جنگ فقر و غنا در اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۷۹.</ref> این بحث یک عقبه فلسفی و عرفانی نیز در اندیشه امام‌خمینی و تعریف ایشان از انسان دارد.<ref>فتح‌اللهی، جنگ فقر و غنا در اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۷۹.</ref>

 

== ویژگی‌های جنگ فقر و غنا ==

فقر و غنا ذاتاً با هم مخالف‌اند و معنای جنگ فقر و غنا، این است که در اسلام ناب محمدی، نه تنها این دو در کنار هم نیستند، بلکه اسلام به جنگ دایمی این دو می‌اندیشد و طبعاً از جناح مقابل غنا حمایت می‌کند. این به معنای تأیید اسلام از فقر نیست. اسلام می‌خواهد فقیر را از زیر بار مستکبر بیرون آورد تا دیگر فقیر و غنی وجود نداشته باشد و همه برابر باشند. این برابری هم با برابری مارکسیست‌ها متفاوت است. پیام این جنگ نابودی فقر و محرومیت‌زدایی است.<ref>نصر اصفهانی و اکبری، جنگ فقر و غنا از دیدگاه امام‌خمینی، ۱۹۹.</ref>{{سخ}}

امام‌خمینی جنگ فقر و غنا را جنگ حق و باطل و جنگ [[ایمان]] و رذالت نامید. به کار بردن عنوان جنگ برای مواجهه فقر و غنا، نمایانگر آن است که مسئله به اندازه یک جنگ تمام‌عیار حساسیت و فوریت دارد و مسئولیت‌شناسی می‌طلبد و نیز درست مانند معرکه نبرد، همه سرنوشت [[جامعه]] به چگونگی برخورد با این مسئله بستگی دارد.<ref>مؤمنی، اندیشه جنگ فقر و غنا، ۳۷.</ref> در توضیح این مسئله ایشان تصریح می‌کرد که جهت‌گیری اقتصاد اسلام در راستای حفظ منافع محرومان و گسترش مشارکت عمومی آنان است و مبارزه اسلام با زراندوزان، بزرگ‌ترین هدیه و بشارت آزادی انسان از اسارت فقر و تهیدستی است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۴۰.</ref> با بررسی اندیشه امام‌خمینی، می‌توان ویژگی‌هایی برای این جنگ در نظر گرفت که عبارت‌اند از:

# [[مشروعیت]]، قداست و ضرورت: امام‌خمینی با تبیین آیات قرآن کریم و [[سیره رسول خدا(ص)]] و همه پیامبران بزرگ، بر مشروعیت و قداست جنگ فقر و غنا در طول تاریخ، تأکید کرد. ایشان براساس آیات قرآن کریم که دشمن اصلی پیامبران الهی را همواره مستکبران، مترفین و سرمایه‌دارانی می‌داند که آرمان و پیام پیامبران را با اهداف و منافع خود در تضاد می‌دیدند.<ref>سبا، ۳۴ و ۳۵؛ زخرف، ۲۳.</ref> معتقد بود تمام [[ادیان آسمانی]] از میان توده‌های محروم برخاسته و با کمک مستضعفان بر مستکبران حمله برده‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۲۷.</ref> همچنین با یادآوری ضرورت و اهمیت جدال فقرا با مستکبرین و ثروتمندانی که به حقوق آنها تجاوز کرده‌اند، این مسئله را از مباحث پربسامد و مهم قرآن کریم می‌شمرد و معتقد بود در تمام قرآن، یک آیه هم مبنی بر ملایمت با این گروه وجود ندارد و منطق قرآن این است که [[پیامبر اکرم(ص)]] را وادار به جنگ با سرمایه‌داران می‌کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۱۴.</ref> قرآن کریم، کتاب سلحشوری و جنگجویی علیه قدرتمندان و زورمندان است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۹۲.</ref> و همه جنگ‌های پیامبران علیه اغنیا و ثروتمندان بوده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۹؛ ۶/۱۵۹ و ۸/۲۹۲–۲۹۳.</ref>

# جهانی و همگانی‌بودن: امام‌خمینی با وصف تاریخ پیامبران الهی که تاریخ بسیج مستمندان علیه غارتگران بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۹۳.</ref> این جنگ را یک جنگ جهانی همگانی و تاریخی می‌دانست که آغاز شده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۸۴–۸۵.</ref> ایشان با کاربرد تعبیر «جنگ فقر و غنا»، اصل دفاع مقدس را نیز در نهضت جهانی فقر و غنا تحلیل کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۳۳ و ۲۱/۲۸۴.</ref> و هم آن را به مثابه چارچوبی در تداوم این دفاع در نظر گرفت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۸۵.</ref> از نظر ایشان این جنگ که جنگ همه‌جانبه استضعاف در برابر [[استکبار]] بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۶۸.</ref> هم فراتاریخی بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۸۴.</ref> هم فراجغرافیایی و دعوت به آن نیز وجهی کاملاً جهانی داشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۸۵.</ref>

# مرز اسلام ناب و [[اسلام آمریکایی]]: امام‌خمینی در پیام استقامت در ۲۹/۴/۱۳۶۷ اسلام آمریکایی را با ویژگی‌های قابل توجهی تشریح کرد. از نظر ایشان، اسلام آمریکایی همان اسلام اشرافیت، اسلام پول و زور و اسلام حاکمیت سرمایه و سرمایه‌داران بر مظلومان و پابرهنه‌ها است و چنین اسلامی هیچ نسبتی با اسلام ناب محمدی ندارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۸۰–۸۱.</ref> اسلام ناب، سه شاخص مهم دارد و آن حفظ منافع محرومان، گسترش مشارکت عموم مردم و مبارزه با زراندوزی است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۴۰.</ref> از نگاه ایشان یکی از مشخصه‌های تفکیک و تمایز میان اسلام ناب محمدی با اسلام آمریکایی، اعتقاد به این جنگ است. اسلام ناب با سرمایه‌داری ظالمانه و محروم‌کننده توده‌های مردم موافق نیست و آن را مخالف [[عدالت اجتماعی]] می‌داند و به‌طور جدی در [[کتاب (منبع اجتهاد)|کتاب]] و [[سنت]] محکوم می‌کند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۴۴۴.</ref>؛ روحانیت متعهد و معتقدان به اسلام ناب نیز هرگز با سرمایه‌داران زالوصفت سر آشتی نداشته و نخواهند داشت‏.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۷۶.</ref> شاید طرح نظریه جنگ فقر و غنا، به گونه‌ای حاکی از نگرانی جدی امام‌خمینی از نبودِ مرزبندی میان اسلام ناب و اسلام آمریکایی در اندیشه مسلمانان باشد؛ جنگ فقر و غنا می‌توانست این مرزبندی را تثبیت کند.<ref>فتح‌اللهی، جنگ فقر و غنا در اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۷۱–۷۲.</ref> اسلام آمریکایی نه تنها هیچ جنگی میان فقر و غنا قائل نیست بلکه تضاد این دو را نیز به نفع طبقه سرمایه‌دار حل می‌کند<ref>نصر اصفهانی و اکبری، جنگ فقر و غنا از دیدگاه امام‌خمینی، ۲۰۰.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|اسلام ناب محمدی}}

# نشانه رشد جامعه و پیروزی فقرا: جنگ فقر و غنا، گشایشی تاریخی است که آغازش به مثابه [[پیروزی]] برای فقراست. فقرا پیش از آغاز این جنگ به حساب نمی‌آیند؛ ولی وقتی جامعه به حدی از رشد می‌رسد که این جنگ آغاز می‌شود، عنصر تعیین‌کننده جوامع می‌شوند.<ref>فتح‌اللهی، جنگ فقر و غنا در اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۷۳.</ref> جنگ فقر و غنا در واقع صفتی است که به جنگ‌ها داده می‌شود، نه صرف جنگ فقیر و غنی. این جنگ وصف یک دوره تاریخی جدید است که آغاز شده‌است. آغاز این جنگ که یک پیروزی برای فقرا است مسیر تاریخ را به نفع فقرا تغییر داده و رشدی برای جامعه بشری محسوب می‌شود.<ref>فتح‌اللهی، جنگ فقر و غنا در اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۷۳ و ۷۵.</ref> امام‌خمینی نفس آغاز جنگ را پیروزی می‌دانست و دربارهٔ [[جنگ عراق علیه ایران|جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] به عنوان یک مصداق از جنگ فقر و غنا معتقد بود ملت ایران هر روز از این جنگ برکتی به دست آورده‌است و ایشان به برخی از آن اشاره کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۵۲ و ۲۸۴.</ref>

# وظیفه حکومت الهی: ظهور پدیده فقر و غنا یکی از بحث‌های مهم در مفهوم [[عدالت اجتماعی|عدالت]] است. در [[حکومت اسلامی]]، اگر بنابر هر علت ذاتی یا اعتباری، فقر پدید آید، تلاش برای رفع آن، بر حکومت واجب است. جامعه فقیر به‌طور قطع معلول نظام مزیت، [[ظلم]] و [[تبعیض]] است و نتیجه این جامعه شکاف فقر و غنا است.<ref>پورفرج و انصاری سامانی، بررسی نظریه عدالت استحقاقی، ۵۸.</ref> امام‌خمینی حکومت اسلامی را نظامی عادلانه می‌دانست که با دغدغه کمک به [[مستضعفان]] و رفع تبعیض و شکاف طبقاتی، به برقراری عدالت اجتماعی همت می‌کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۰۱؛ ۶/۴۵۳؛ ۸/۲۹۱ و ۲۰/۳۴۰.</ref> این حکومت، موظف است پشتیبان مظلومان و دشمن ظالمان باشد و برای حمایت از محرومان و نجات آنها برنامه‌ریزی و تلاش کند<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۳۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|حکومت اسلامی}}

 

== شبهه‌زدایی از مفهوم جنگ فقر و غنا ==

تعابیر امام‌خمینی از جنگ فقر و غنا و دایمی‌دانستن این جنگ، همچنین اصرار بر حمایت نظام اسلامی از فقرا، موجب شد برخی از منتقدان، این تعابیر را به معنی نفی غنا، نامحترم‌بودن ثروت‌های مشروع و محترم‌بودن فقر برداشت کنند؛ بدین معنی که ایشان غنا را به‌طور مطلق ضد ارزش می‌داند و [[فقر]] را ارزشمند؛ در حالی‌که فقر امری مثبت و دارای ارزش نیست. فقر ارمغان ظلم، [[استثمار]]، سودجویی و فرهنگ غلط است و این پدیده در قرآن کریم و [[روایات]] نیز مذمت شده‌است<ref>نصر اصفهانی و اکبری، جنگ فقر و غنا از دیدگاه امام‌خمینی، ۲۱۳–۲۱۴.</ref> و در برخی روایات در حد [[کفر]] شمرده شده‌است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۷۵/۱۲.</ref> در اندیشه امام‌خمینی نیز نه تنها [[رفاه]] و ثروت نفی نمی‌شود بلکه با شرایط و ویژگی‌هایی برای جامعه ضروری دانسته شده‌است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۳۷۳؛ ۱۲/۱۰ و ۱۵/۴۹۱.</ref>؛ از این‌رو حکومت و مسئولان، از یک سو و عالمان دین از سوی دیگر، موظف‌اند مبارزه با فقر و نظام ناصحیح استکباری و استثماری اقتصادی حاکم بر جهان را در صدر برنامه‌ها قرار دهند و با ارائه برنامه‌های سازنده و دربرگیرنده منافع محرومان و پابرهنگان، موجبات ریشه‌کنی فقر و نجات فقیران و محرومان را فراهم آورند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۳۷ و ۳۴۰.</ref> و اجرای نظام اقتصادی اسلام، تأمین‌کننده منافع محرومان خواهد بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۹۱ و ۲۰/۳۴۱.</ref>{{سخ}}

امام‌خمینی با اشاره به جنگ پیامبر اکرم (ص) با زورمندانِ غاصبِ و تلاش همیشگی آن حضرت برای بازستاندن حق مظلومان از ثروتمندانِ استثمارگر<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۶۱–۱۶۲، ۲۱۴ و ۳۱۹.</ref> معتقد بود سرمایه‌داران و مرفهان بی‌درد با نصیحت و پندواندرز متنبه نمی‌شوند و کسانی که تصور می‌کنند مبارزه در راه استقلال و آزادیِ مستضعفان و محرومانِ جهان با [[سرمایه‌داری]] و رفاه‌طلبی منافات ندارد، با الفبای مبارزه بیگانه‌اند و مبارزه و رفاه، [[قیام]] و راحت‌طلبی مقولاتی است که هرگز با هم جمع نمی‌شوند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۸۶.</ref> اغنیایی که یک طرف جنگ فقر و غنا هستند، ثروتمندان زراندوز<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۷۱.</ref> مرفه و عیّاش<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۴۴۸ و ۴۰۸.</ref> هرزه‌گر<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۵.</ref> فاسد<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۳۹.</ref> بی‌درد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۸۶.</ref> دین به‌دنیا فروش<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۳۳.</ref> و زالوصفتانی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۷۶.</ref> هستند که به چپاول فقیران همت دارند؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۳۳.</ref> کاخ‌نشینانی که گرسنگی را نمی‌شناسند و تنها توجه به منافع خودشان دارند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۷۸.</ref> طرف دیگر این جبهه کوخ‌نشینانی‌اند که اموالشان به ظلم غارت شده و حق آنان پایمال شده‌است؛ کسانی که منشأ برکات‌اند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۷۳.</ref> اهل تلاش و کوشش‌اند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۷۴–۳۷۵.</ref> برای رسیدن به هدف والایشان سختی‌ها و مشقت‌ها را صبورانه تحمل می‌کنند و به پیش می‌روند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۷۵.</ref>{{سخ}}

امام‌خمینی با اشاره به جهل و بی‌خبری محرومان که زمینه این چپاول را فراهم می‌کند، آگاهی‌بخشی به [[مستضعفان]] و آشناکردن آنها به حقوق‌شان را راهکاری مهم در این مبارزه می‌شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۱۸ و ۷/۴۵، ۲۹۰، ۳۸۹.</ref> ایشان همچنین فریاد برائت از مشرکان در موسم [[حج]] را فریاد برائت فقر و تهیدستی گرسنگان و محرومان می‌دانست که دزدان بین‌المللی، حاصل زحمات شبانه‌روزی‌شان را به یغما برده و به اسم سرمایه‌داری و [[سوسیالیسم]] و [[کمونیسم]]، شریان حیات اقتصاد جهان را به دست گرفته‌اند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۱۸.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|حج ابراهیمی}}{{سخ}}

به‌طور کلی امام‌خمینی نگاهی ساختاری به حوزه‌های مختلف، ازجمله [[اقتصاد]]، داشت و معتقد بود حوزه‌های مهم سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در یکدیگر تأثیر و تأثر متقابل دارند و تنها عملکرد همسوی همه آنها می‌تواند یک نظام اجتماعی تحت عنوان نظام اجتماعی اسلامی را شکل دهد. این نظام اجتماعی متأثر از نوعی [[معرفت‌شناسی]] (اعتقاد به طبیعت و ماوراء طبیعت) و یک انسان‌شناسی خاص (تک‌بعدی نبودن انسان) است و هدفش رشد و تعالی ابعاد انسانیت است. در این چارچوب، اقتصاد اصولاً یک ابزار است برای رسیدن به هدف اصلی.<ref>فوزی، نگرش امام‌خمینی به اقتصاد اسلامی، ۱۱۸–۱۱۹.</ref> پیاده کردن مقاصد اسلام به‌ویژه برنامه‌های اقتصادی آن و مقابله با اقتصاد بیمار سرمایه‌داری غرب و اشتراکی شرق نیز، بدون حاکمیت همه‌جانبه اسلام میسر نیست.<ref>فوزی، نگرش امام‌خمینی به اقتصاد اسلامی، ۱۱۹.</ref> امام‌خمینی از روح اقتصاد اسلامی که به نفع [[محرومان]] و مستضعفان است، دفاع می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۴۱.</ref> و معتقد بود [[حکومت اسلامی]]، اجازه بهره‌کشی زراندوزان ظالم از مستضعفان محروم را نمی‌دهد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۶۱.</ref> و با اجرای نظام اقتصادی اسلام، اختلاف طبقاتی در درون جامعه نیز متعادل و قابل قبول می‌شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۹۱.</ref> در این صورت سرمایه‌ها تنها در دست گروهی خاص قرار نمی‌گیرد و محرومیت سهم ثابت فقیران نخواهد بود.

 

== پانویس ==

{{پانویس|۲}}

 

== منابع ==

* جمشیدی، محمدحسین، اندیشه سیاسی امام‌خمینی، تهران، پژوهشکده امام‌خمینی و انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.

* جمشیدی، محمدحسین، مفهوم و ماهیت قیام دراندیشه امام‌خمینی، فصلنامه حضور، شماره ۵۷، ۱۳۸۵ش.

* مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار (ع)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیست و ششم، ۱۳۸۵ش.

 

== پیوند به به بیرون ==

 

* احمد حیدری، [https://books.khomeini.ir/books/10004/174/ «جنگ فقر و غنا»]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۴، ص۱۷۴–۱۸۱.