۱۴٬۵۸۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ جعبه اطلاعات امامزاده | {{جعبه اطلاعات امامزاده | ||
| عنوان = حضرت زینب‌کبرا(س) | | عنوان = حضرت زینب‌کبرا(س) | ||
| نام = حضرت زینب‌کبرا(س) | | نام = حضرت زینب‌کبرا(س) | ||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
| نقش = بانوی بزرگ [[اهل بیت(ع)]] در قیام [[کربلا]] و الگوی زنان مسلمان | | نقش = بانوی بزرگ [[اهل بیت(ع)]] در قیام [[کربلا]] و الگوی زنان مسلمان | ||
| کنیه = امّ‌الحسن و ام‌کلثوم | | کنیه = امّ‌الحسن و ام‌کلثوم | ||
| زادروز = | | زادروز = ۵ جمادی‌الاولی سال ششم هجری | ||
| زادگاه = [[مدینه]] | | زادگاه = [[مدینه]] | ||
| درگذشت = ۱۵ | | درگذشت = ۱۵ رجب سال ۶۲ق | ||
| مدفن = [[شام]] | | مدفن = [[شام]] | ||
| محل زندگی = [[کوفه]]، مدینه | | محل زندگی = [[کوفه]]، مدینه | ||
| القاب = | | القاب = عقیله بنی‌هاشم | ||
| پدر = [[ | | پدر = [[امام علی(ع)]] | ||
| مادر = [[فاطمه | | مادر = [[حضرت فاطمه(س)]] | ||
| همسر = [[عبدالله‌بن‌جعفر]] پسرعمو | | همسر = [[عبدالله‌بن‌جعفر]] پسرعمو | ||
| فرزندان = چهار پسر و یک دختر/ عون از [[شهیدای کربلا]] | | فرزندان = چهار پسر و یک دختر/ عون از [[شهیدای کربلا]] | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| طول جغرافیایی= | | طول جغرافیایی= | ||
}} | }} | ||
'''حضرت زینب‌کبرا(س)'''، بانوی بزرگ [[اهل بیت(ع)]] در | '''حضرت زینب‌کبرا(س)'''، بانوی بزرگ [[اهل بیت(ع)]] در [[واقعه کربلا|قیام کربلا]] و الگوی زنان مسلمان. | ||
==زندگی‌نامه== | ==زندگی‌نامه== | ||
زینب(س) سومین فرزند و دختر بزرگ [[امیرالمؤمنین علی(ع)]] و [[فاطمه زهرا(س)]] است <ref>مفید، الارشاد، ۱/۳۵۴؛ مجلسی، بحار الانوار، ۴۲/۷۴.</ref> و در پنجم جمادی‌الاولی سال ششم هجری در [[مدینه]] زاده شد <ref>قزوینی، الزینب الکبری من المهد الی اللحد، ۳۱ ـ ۳۲.</ref>. گفته‌های دیگری نیز درباره تاریخ ولادت ایشان وجود دارد <ref>رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۱۰؛ شریف قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام، ۴۳.</ref>. به روایتی، [[پیامبر اکرم(ص)]] از جانب خداوند تعالی نام ایشان را زینب نهاد <ref>جزائری، خصائص الزینبیه، ۴۱ ـ ۴۲؛ شریف قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام، ۴۱ ـ ۴۲.</ref>. کنیه زینب(س) امّ‌الحسن و ام‌کلثوم است <ref>جزائری، خصائص الزینبیه، ۴۷.</ref> و القاب بسیاری برای ایشان ثبت شده است که معروف‌ترین آنها، صدیقه صغری و عقیله بنی‌هاشم است <ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۹۵؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۳/۴۶.</ref>. | زینب(س) سومین فرزند و دختر بزرگ [[امام علی(ع)|امیرالمؤمنین علی(ع)]] و [[حضرت فاطمه(س)|فاطمه زهرا(س)]] است <ref>مفید، الارشاد، ۱/۳۵۴؛ مجلسی، بحار الانوار، ۴۲/۷۴.</ref> و در پنجم جمادی‌الاولی سال ششم هجری در [[مدینه]] زاده شد <ref>قزوینی، الزینب الکبری من المهد الی اللحد، ۳۱ ـ ۳۲.</ref>. گفته‌های دیگری نیز درباره تاریخ ولادت ایشان وجود دارد <ref>رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۱۰؛ شریف قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام، ۴۳.</ref>. به روایتی، [[پیامبر اکرم(ص)]] از جانب خداوند تعالی نام ایشان را زینب نهاد <ref>جزائری، خصائص الزینبیه، ۴۱ ـ ۴۲؛ شریف قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام، ۴۱ ـ ۴۲.</ref>. کنیه زینب(س) امّ‌الحسن و ام‌کلثوم است <ref>جزائری، خصائص الزینبیه، ۴۷.</ref> و القاب بسیاری برای ایشان ثبت شده است که معروف‌ترین آنها، صدیقه صغری و عقیله بنی‌هاشم است <ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۹۵؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۳/۴۶.</ref>. | ||
در برخی روایات، از ایشان با عنوان «عالمة غیر معلَّمه»، «فهمة غیر مفهّمه» <ref>طبرسی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، ۲/۳۰۵.</ref> و امین خدا <ref>بحرانی اصفهانی، عوالم العلوم و المعارف و الأحوال، ۱۱/۹۴۸.</ref> یادشده است. برخی از ایشان به زینب «کبری» در برابر زینب «صغری»، دختر دیگر امام‌علی(ع) یاد کرده‌اند <ref>مفید، الارشاد، ۱/۳۵۴.</ref>. | در برخی روایات، از ایشان با عنوان «عالمة غیر معلَّمه»، «فهمة غیر مفهّمه» <ref>طبرسی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، ۲/۳۰۵.</ref> و امین خدا <ref>بحرانی اصفهانی، عوالم العلوم و المعارف و الأحوال، ۱۱/۹۴۸.</ref> یادشده است. برخی از ایشان به زینب «کبری» در برابر زینب «صغری»، دختر دیگر امام‌علی(ع) یاد کرده‌اند <ref>مفید، الارشاد، ۱/۳۵۴.</ref>. | ||
حضرت زینب(س) در پنج یا شش‌سالگی جد خود پیامبر(ص) و مادر خود را از دست داد <ref>رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۱۳.</ref>. ایشان با پسرعموی خود، | حضرت زینب(س) در پنج یا شش‌سالگی جد خود پیامبر(ص) و مادر خود را از دست داد <ref>رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۱۳.</ref>. ایشان با پسرعموی خود، عبدالله‌بن‌جعفر، [[ازدواج]] کرد <ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۲/۱۲۵.</ref> و مهریه‌اش مانند مهریه مادرش فاطمه(س) ۴۸۰ درهم بود <ref>رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۱۵.</ref>. زینب(س)<ref>محلاتی، ریاحین الشریعه، ۳/۴۹.</ref> و عبدالله‌بن‌جعفر <ref>خلیفة‌بن‌خیاط، کتاب الطبقات، ۲۱۳.</ref> در زمان [[حکومت امام علی(ع)|خلافت امیرالمؤمنین علی(ع)]] در [[کوفه]] بودند <ref>مغنیه، یادگار خیمه‌های سوخته، ۶۵.</ref> و پس از [[صلح امام‌حسن(ع)]] به مدینه برگشتند و زینب(س) در سال ۶۰ق همراه [[امام‌حسین(ع)]] به [[مکه]] و سپس به [[عراق]] رفت <ref>محلاتی، ریاحین الشریعه، ۳/۵۸.</ref> و پس از شهادت امام‌حسین(ع) در [[کوفه]]، [[شام]] و بازگشت به مدینه، همراه اسیران بود. | ||
==جایگاه و ویژگی‌ها== | ==جایگاه و ویژگی‌ها== | ||
در میان دختران [[ائمه(ع)]]، حضرت زینب(س) جایگاه ویژه‌ای دارد. ایشان جد خود را درک کرده و در شمار صحابه خردسال پیامبر(ص) است <ref>ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۶/۱۳۳.</ref>، در میان خانواده پیامبر(ص) نشو و نما کرد و در دامن شریف‌ترین انسان‌ها تربیت شد <ref>شریف قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام، ۴۰.</ref> و مورخان از او به بانویی عاقل، فرزانه و دارای عظمت یاد کرده‌اند <ref>ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۶/۱۳۳.</ref>. ایشان جامع همه | در میان دختران [[ائمه(ع)]]، حضرت زینب(س) جایگاه ویژه‌ای دارد. ایشان جد خود را درک کرده و در شمار صحابه خردسال پیامبر(ص) است <ref>ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۶/۱۳۳.</ref>، در میان خانواده پیامبر(ص) نشو و نما کرد و در دامن شریف‌ترین انسان‌ها تربیت شد <ref>شریف قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام، ۴۰.</ref> و مورخان از او به بانویی عاقل، فرزانه و دارای عظمت یاد کرده‌اند <ref>ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۶/۱۳۳.</ref>. ایشان جامع همه مکارم اخلاق و فضایل انسانی بود <ref>شریف قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام، ۷ ـ ۸.</ref> و در واقع پس از فاطمه(س) و خدیجه(س) شریف‌ترین و بزرگ‌ترین زن از زنان اسلام بود <ref>رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۹.</ref>؛ چنان‌که [[امام‌سجاد(ع)]] ایشان را بانویی فهیم نامیده است <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۶۴.</ref>. آن حضرت در خردمندی و تدبیر به عقیله بنی‌هاشم شهرت یافت و عبدالله‌بن‌عباس از ایشان با این عنوان یاد کرده است <ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۹۵.</ref>. | ||
زینب(س) از کودکی فرزانه بود و در گفتگویی با پدرش درباره محبت خدا و محبت به فرزند، تفاوت قائل شد و این مسئله سبب افزایش علاقه پدر به وی گردید <ref>نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ۱۵/۲۱۵؛ شریف قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام، ۴۵.</ref>؛ چنان‌که امام‌سجاد(ع) او را عالمی استادندیده نامید و خدا را بر این نعمت سپاس گفت <ref>طبرسی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، ۲/۳۰۵؛ مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۶۴.</ref>؛ زینب(س) باوقار، عفیف و پاکدامن و باحیا <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۱۵؛ جزائری، خصائص الزینبیه، ۴۴ ـ ۴۵.</ref>، اهل عبادت و [[نافله شب]] بود؛ چنان‌که در شب عاشورا نیز در حال [[عبادت]] و مناجات بود <ref>بحرانی اصفهانی، عوالم العلوم و المعارف و الأحوال ۱۱/۹۵۴.</ref>. از امام‌سجاد(ع) نقل شده است زینب(س) در بازگشت از سفر کربلا، همه نمازهای واجب و مستحب را اقامه می‌کرده و در بعضی منازل از شدت گرسنگی و ضعف، نشسته [[نماز]] می‌گزارده است <ref>محلاتی، ریاحین الشریعه، ۳/۶۲.</ref>؛ چنان‌که امام‌حسین(ع) از او خواسته است در نافله شب ایشان را دعا کند <ref>بحرانی اصفهانی، عوالم العلوم و المعارف و الأحوال ۱۱/۹۵۴؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۳/۶۲؛ رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۲۹.</ref> و نیز گفته شده ایشان در فصاحت و بلاغت چون پدرش علی(ع) <ref>مفید، الامالی، ۳۲۱؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۳/۳۹.</ref> و مادرش فاطمه(س)<ref>رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۲۹.</ref> بود. | زینب(س) از کودکی فرزانه بود و در گفتگویی با پدرش درباره محبت خدا و محبت به فرزند، تفاوت قائل شد و این مسئله سبب افزایش علاقه پدر به وی گردید <ref>نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ۱۵/۲۱۵؛ شریف قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام، ۴۵.</ref>؛ چنان‌که امام‌سجاد(ع) او را عالمی استادندیده نامید و خدا را بر این نعمت سپاس گفت <ref>طبرسی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، ۲/۳۰۵؛ مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۶۴.</ref>؛ زینب(س) باوقار، عفیف و پاکدامن و باحیا <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۱۵؛ جزائری، خصائص الزینبیه، ۴۴ ـ ۴۵.</ref>، اهل عبادت و [[نافله شب]] بود؛ چنان‌که در شب عاشورا نیز در حال [[عبادت]] و مناجات بود <ref>بحرانی اصفهانی، عوالم العلوم و المعارف و الأحوال ۱۱/۹۵۴.</ref>. از امام‌سجاد(ع) نقل شده است زینب(س) در بازگشت از سفر کربلا، همه نمازهای واجب و مستحب را اقامه می‌کرده و در بعضی منازل از شدت گرسنگی و ضعف، نشسته [[نماز]] می‌گزارده است <ref>محلاتی، ریاحین الشریعه، ۳/۶۲.</ref>؛ چنان‌که امام‌حسین(ع) از او خواسته است در نافله شب ایشان را دعا کند <ref>بحرانی اصفهانی، عوالم العلوم و المعارف و الأحوال ۱۱/۹۵۴؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۳/۶۲؛ رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۲۹.</ref> و نیز گفته شده ایشان در فصاحت و بلاغت چون پدرش علی(ع) <ref>مفید، الامالی، ۳۲۱؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۳/۳۹.</ref> و مادرش فاطمه(س)<ref>رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۲۹.</ref> بود. | ||
خطبه‌های پرمغز و تأثیرگذار آن حضرت، گواه این نکته بود و شنوندگان را به یاد خطبه‌های علی(ع) می‌انداخت <ref>امین، اعیان الشیعه، ۱/۶۱۳.</ref>. ایشان بانویی مدیر و مدبر بود و در جریان هجوم افراد برای غارت خیمه‌ها، در [[عصر عاشورا]] با درایت و دادن زیورآلات و جامه‌های بازماندگان به افراد مهاجم پیش از ورود آنان به خیمه‌ها دست آنان را از رسیدن به حریم زنان و کودکان کوتاه ساخت <ref>محسن‌زاده، سر نینوا زینب کبری، ۱۵۴ ـ ۱۵۵.</ref>. | خطبه‌های پرمغز و تأثیرگذار آن حضرت، گواه این نکته بود و شنوندگان را به یاد خطبه‌های علی(ع) می‌انداخت <ref>امین، اعیان الشیعه، ۱/۶۱۳.</ref>. ایشان بانویی مدیر و مدبر بود و در جریان هجوم افراد برای غارت خیمه‌ها، در [[عصر عاشورا]] با درایت و دادن زیورآلات و جامه‌های بازماندگان به افراد مهاجم پیش از ورود آنان به خیمه‌ها دست آنان را از رسیدن به حریم زنان و کودکان کوتاه ساخت <ref>محسن‌زاده، سر نینوا زینب کبری، ۱۵۴ ـ ۱۵۵.</ref>. | ||
حضرت زینب(س) با وجود کمی سن در زمان پیامبر اکرم(ص) <ref>قزوینی، الزینب الکبری من المهد الی اللحد، ۳۱ ـ ۳۲.</ref> در شمار راویان حدیث از آن حضرت بوده است؛ چنان‌که روایاتی از ایشان به نقل از پیامبر(ص) درباره [[فضایل امیرالمؤمنین علی(ع)]] و شیعیان آن حضرت <ref>طبری امامی، دلائل الامامه، ۶۸.</ref> و نیز روایاتی از علی(ع) در دوره خلافت ایشان ازجمله روایتی درباره رویداد‌های آینده و [[واقعه کربلا]] <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۸۳.</ref> نقل شده است. همچنین روایاتی از مادر خود فاطمه(س) نقل کرده است؛ ازجمله روایتی از پیامبر اکرم(ص) درباره امامت ائمه(ع) و وجود نُه امام از ذریه سیدالشهدا(ع) <ref>خزاز رازی، کفایة الاثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر، ۱۹۳ ـ ۱۹۴.</ref>؛ نیز [[خطبه فدک|خطبه معروف فدک]] فاطمه زهرا(س) از طریق زینب(س) نقل شده است <ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۶/۲۱۱.</ref>؛ همچنین روایاتی به نقل از [[اسما دختر عمیس]] درباره ویژگی فاطمه(س) نقل کرده است <ref>طبری امامی، دلائل الامامه، ۱۴۸و ۱۵۰.</ref>. زینب(س) در جریان حادثه کربلا به سبب بیماری امام‌سجاد(ع) در ظاهر وصی امام‌حسین(ع) بود، و به سبب [[تقیه]]، برخی رهنمودهای امام‌سجاد(ع) به زینب(س) نسبت داده می‌شد <ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۷۲.</ref>. | حضرت زینب(س) با وجود کمی سن در زمان پیامبر اکرم(ص) <ref>قزوینی، الزینب الکبری من المهد الی اللحد، ۳۱ ـ ۳۲.</ref> در شمار راویان حدیث از آن حضرت بوده است؛ چنان‌که روایاتی از ایشان به نقل از پیامبر(ص) درباره [[فضایل امام علی(ع)|فضایل امیرالمؤمنین علی(ع)]] و شیعیان آن حضرت <ref>طبری امامی، دلائل الامامه، ۶۸.</ref> و نیز روایاتی از علی(ع) در دوره خلافت ایشان ازجمله روایتی درباره رویداد‌های آینده و [[واقعه کربلا]] <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۸۳.</ref> نقل شده است. همچنین روایاتی از مادر خود فاطمه(س) نقل کرده است؛ ازجمله روایتی از پیامبر اکرم(ص) درباره امامت ائمه(ع) و وجود نُه امام از ذریه سیدالشهدا(ع) <ref>خزاز رازی، کفایة الاثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر، ۱۹۳ ـ ۱۹۴.</ref>؛ نیز [[خطبه فدک|خطبه معروف فدک]] فاطمه زهرا(س) از طریق زینب(س) نقل شده است <ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۶/۲۱۱.</ref>؛ همچنین روایاتی به نقل از [[اسما دختر عمیس]] درباره ویژگی فاطمه(س) نقل کرده است <ref>طبری امامی، دلائل الامامه، ۱۴۸و ۱۵۰.</ref>. زینب(س) در جریان حادثه کربلا به سبب بیماری امام‌سجاد(ع) در ظاهر وصی امام‌حسین(ع) بود، و به سبب [[تقیه]]، برخی رهنمودهای امام‌سجاد(ع) به زینب(س) نسبت داده می‌شد <ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۲۷۲.</ref>. | ||
== حضور در واقعه کربلا == | |||
حضرت زینب(س) به آموزش و ترویج [[دین]] اهتمام داشت <ref>مغنیه، یادگار خیمه‌های سوخته، ۶۵.</ref> و در دوره خلافت پدرش امیرالمؤمنین علی(ع) در کوفه برای بانوان درس [[قرآن]] داشت <ref>جزائری، خصائص الزینبیه، ۶۸ ـ ۶۹.</ref>. ایشان در میان راه مکه به کربلا در منزل خزیمیه <ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۵/۷۰.</ref> و در سرزمین کربلا به‌ویژه در روزهای [[تاسوعا]] و [[عاشورا]] <ref>مفید، الارشاد، ۲/۹۳ ـ ۹۴ و ۱۰۷.</ref> و پس از شهادت [[علی‌اکبر(ع)]] <ref>مفید، الارشاد، ۲/۱۰۷.</ref> و [[علی‌اصغر(ع)]] <ref>ابن‌طاووس، اللهوف علی قتلی الطفوف، ۱۶۸ ـ ۱۶۹.</ref> گفت‌وگوهایی با امام‌حسین(ع) داشته است <ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۵/۹۷؛ مفید، الارشاد، ۲/۸۹ ـ ۹۰؛ ابن‌طاووس، اللهوف علی قتلی الطفوف، ۱۷۳.</ref>. در روز عاشورا افزون بر مراقبت از زنان و کودکان و حفظ جان آنان، از جان امام‌سجاد(ع) هنگام حمله دشمن به خیمه‌ها محافظت کرد <ref>مفید، الارشاد، ۲/۱۱۳؛ مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۶۱ و ۴۶.</ref> و پس از به‌شهادت‌رسیدن سیدالشهدا(ع) و یاران آن حضرت بر آنان [[عزاداری]] کرد و از مظلومیت و سیاه‌کاری‌های امویان نکته‌ها گفت و با شکوه نزد پیامبر(ص) و علی(ع) و فاطمه(س) و [[حمزه]] و معرفی سیدالشهدا(ع) به عنوان ذریه پیامبر(ص) و [[خدیجه(س)]] از فضایل امام‌علی(ع) سخن به میان آورد <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۳۲ ـ ۱۳۴.</ref> {{ببینید|عاشورا|عزاداری}}. | حضرت زینب(س) به آموزش و ترویج [[دین]] اهتمام داشت <ref>مغنیه، یادگار خیمه‌های سوخته، ۶۵.</ref> و در دوره خلافت پدرش امیرالمؤمنین علی(ع) در کوفه برای بانوان درس [[قرآن]] داشت <ref>جزائری، خصائص الزینبیه، ۶۸ ـ ۶۹.</ref>. ایشان در میان راه مکه به کربلا در منزل خزیمیه <ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۵/۷۰.</ref> و در سرزمین کربلا به‌ویژه در روزهای [[تاسوعا]] و [[عاشورا]] <ref>مفید، الارشاد، ۲/۹۳ ـ ۹۴ و ۱۰۷.</ref> و پس از شهادت [[علی‌اکبر(ع)]] <ref>مفید، الارشاد، ۲/۱۰۷.</ref> و [[علی‌اصغر(ع)]] <ref>ابن‌طاووس، اللهوف علی قتلی الطفوف، ۱۶۸ ـ ۱۶۹.</ref> گفت‌وگوهایی با امام‌حسین(ع) داشته است <ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۵/۹۷؛ مفید، الارشاد، ۲/۸۹ ـ ۹۰؛ ابن‌طاووس، اللهوف علی قتلی الطفوف، ۱۷۳.</ref>. در روز عاشورا افزون بر مراقبت از زنان و کودکان و حفظ جان آنان، از جان امام‌سجاد(ع) هنگام حمله دشمن به خیمه‌ها محافظت کرد <ref>مفید، الارشاد، ۲/۱۱۳؛ مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۶۱ و ۴۶.</ref> و پس از به‌شهادت‌رسیدن سیدالشهدا(ع) و یاران آن حضرت بر آنان [[عزاداری]] کرد و از مظلومیت و سیاه‌کاری‌های امویان نکته‌ها گفت و با شکوه نزد پیامبر(ص) و علی(ع) و فاطمه(س) و [[حمزه]] و معرفی سیدالشهدا(ع) به عنوان ذریه پیامبر(ص) و [[خدیجه(س)]] از فضایل امام‌علی(ع) سخن به میان آورد <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۳۲ ـ ۱۳۴.</ref> {{ببینید|عاشورا|عزاداری}}. | ||
از سوی دیگر، حضرت زینب(س) در جمع مردم از نهضت سیدالشهدا(ع) و حرکت عاشورا دفاع کرد و در اجتماع مردم کوفه سخن گفت و با استناد به | از سوی دیگر، حضرت زینب(س) در جمع مردم از نهضت سیدالشهدا(ع) و حرکت عاشورا دفاع کرد و در اجتماع مردم کوفه سخن گفت و با استناد به آیات قرآن کریم مبنی بر مجرمیت و عذاب پیمان‌شکنان، کوفیان را بر پیمان‌شکنی و حمایت‌نکردن از سیدالشهدا(ع) و شکستن حریم اهل بیت(ع) نکوهش کرد؛ تا جایی که مردم متاثر از سخنان وی گریان شدند <ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۵/۱۲۱ ـ ۱۲۲؛ امین، اعیان الشیعه، ۱/۶۱۳.</ref>؛ نیز در مجلس [[عبیدالله‌بن‌زیاد]] او را بر کارهای ناروایش سرزنش کرد و او را فاسق و فاجر خواند <ref>مفید، الارشاد، ۲/۱۱۵.</ref> و از خاندان پیامبر(ص) دفاع کرد و آنان را پاک و مطهر و معاندان آنان را فاسق و فاجر خواند و افزود خداوند در [[قیامت]] ظالم و مظلوم را جمع کرده، درباره آنها قضاوت خواهد کرد <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۱۶ و ۱۵۴.</ref>. همچنین ایشان در [[شام]] برابر سخنان کفرآمیز [[یزیدبن‌معاویه]]، امام‌حسین(ع) و یارانش را [[شهدا|شهید در راه خدا]] خواند و با مقایسه رفتار انسانی جدش پیامبر(س) با اسرای قریش در جریان [[فتح مکه]] و آزادکردن آنها، با رفتار ناشایست امویان درکربلا با اسرای خاندان پیامبر(ص)، [[امویان]] را بر این کار سرزنش کرد <ref>ابن‌طیفور، بلاغات النساء، ۲۰ ـ ۲۳؛ مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۵۷ ـ ۱۵۸؛ .</ref>. ایشان افزون بر تسلیت خاطر امام‌سجاد(ع) <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱۷۹.</ref> و پرستاری از ایشان <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۴۵/۱.</ref>، برابر تهدید به [[قتل]] ایشان از سوی دشمن <ref>قمی، دمع السجوم، ۳۳۵.</ref>، در طول سفر از حریم زنان و کودکان کاروان نیز مراقبت کرد <ref>طبری، ۵/۴۶۱ ـ ۴۶۲؛ مفید، الارشاد، ۲/۱۲۱.</ref>. | ||
امام‌خمینی برای حضرت زینب(س) جایگاهی والا قائل است و از ایشان به دختر علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) و عمه امام‌سجاد(ع) <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۷۱.</ref> و خدمتگزار پدرش امیرالمؤمنین(ع) یاد کرده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۲۱.</ref>. ایشان زینب(س) را انسانی کامل و خالص و شیفته کسب [[رضای خدا]] و [[شهادت در راه خدا]] شمرده است و با اشاره به ماجرای بردن [[اسرای اهل بیت(ع)]] به کوفه و سخنان زینب(س) در مجلس ابن‌زیاد <ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۵/۱۲۲.</ref> یادآور شده است حضرت زینب(س) با همه این مصایب بزرگ و به شهادت‌رسیدن سیدالشهدا(ع) و بهترین جوانان [[بنی‌هاشم]] و اصحاب او، در برابر زخم زبان‌های ابن‌زیاد در مجلس وی در کوفه سوگند میخورد همه این مصایب (از آنجا‌که در راه خدا رخ داده است) در نظرش زیبا جلوه کرده است، و از آنجا‌که انگیزه زینب(س) خدایی بود، این مصیبت را برای خداوند تحمل کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۰۴.</ref>. | == دیدگاه امام‌خمینی == | ||
امام‌خمینی برای حضرت زینب(س) جایگاهی والا قائل است و از ایشان به دختر علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) و عمه امام‌سجاد(ع) <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۷۱.</ref> و خدمتگزار پدرش امیرالمؤمنین(ع) یاد کرده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۲۱.</ref>. ایشان زینب(س) را انسانی کامل و خالص و شیفته کسب [[رضای خدا]] و [[شهدا|شهادت در راه خدا]] شمرده است و با اشاره به ماجرای بردن [[اسرای اهل بیت(ع)]] به کوفه و سخنان زینب(س) در مجلس ابن‌زیاد <ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۵/۱۲۲.</ref> یادآور شده است حضرت زینب(س) با همه این مصایب بزرگ و به شهادت‌رسیدن سیدالشهدا(ع) و بهترین جوانان [[بنی‌هاشم]] و اصحاب او، در برابر زخم زبان‌های ابن‌زیاد در مجلس وی در کوفه سوگند میخورد همه این مصایب (از آنجا‌که در راه خدا رخ داده است) در نظرش زیبا جلوه کرده است، و از آنجا‌که انگیزه زینب(س) خدایی بود، این مصیبت را برای خداوند تحمل کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۰۴.</ref>. | |||
امام‌خمینی خاطرنشان کرده است که شهادت سیدالشهدا(ع) و اسارت اهل بیت ایشان، به‌ویژه زینب(س) گرچه در ظاهر به پیروزی یزید انجامید، در واقع شکست وی بود. مبارزه خاندان رسالت با امویان برای حفظ مکتب بود و مکتب نیز باقی ماند و افزون بر آن، با این واقعه آبروی [[بنی‌امیه]] از میان رفت و یزید نتوانست بر مسند قدرت باقی بماند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۱۰۷.</ref>. ایشان در بحث از رحمت واسعه خدا، یادآور شده است یزید از حضرت سجّاد(ع) از راه [[توبه]] از جنایت‌های خود در [[کربلا]] می‌پرسد و امام‌سجاد(ع) در پاسخ، راه توبه را باز می‌داند و حضرت زینب(س) از امام‌سجاد(ع) درباره چرایی پذیرش توبه یزید پس از آن همه جنایت می‌پرسد و ایشان پاسخ می‌دهد در صورت بازگشت یزید، خداوند توبه او را خواهد پذیرفت؛ اما او موفق به توبه نخواهد شد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۱۵ و ۱۴/۴۶۳.</ref>. | امام‌خمینی خاطرنشان کرده است که شهادت سیدالشهدا(ع) و اسارت اهل بیت ایشان، به‌ویژه زینب(س) گرچه در ظاهر به پیروزی یزید انجامید، در واقع شکست وی بود. مبارزه خاندان رسالت با امویان برای حفظ مکتب بود و مکتب نیز باقی ماند و افزون بر آن، با این واقعه آبروی [[بنی‌امیه]] از میان رفت و یزید نتوانست بر مسند قدرت باقی بماند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۱۰۷.</ref>. ایشان در بحث از رحمت واسعه خدا، یادآور شده است یزید از حضرت سجّاد(ع) از راه [[توبه]] از جنایت‌های خود در [[کربلا]] می‌پرسد و امام‌سجاد(ع) در پاسخ، راه توبه را باز می‌داند و حضرت زینب(س) از امام‌سجاد(ع) درباره چرایی پذیرش توبه یزید پس از آن همه جنایت می‌پرسد و ایشان پاسخ می‌دهد در صورت بازگشت یزید، خداوند توبه او را خواهد پذیرفت؛ اما او موفق به توبه نخواهد شد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۱۵ و ۱۴/۴۶۳.</ref>. | ||
==الگوی زنان مسلمان مجاهد== | |||
=== الگوی زنان مسلمان مجاهد === | |||
امام‌خمینی، حضرت زینب(س) را الگوی زنان متدین و انقلابی شمرده، ازجمله یادآور شده است در زمان [[رژیم پهلوی]] حتی طبقات محروم بانوان ایرانی شرم داشتند با لباس اسلامی در میان مردم آشکار شوند و پس از انقلاب بانوان با الگوگرفتن از فاطمه‌زهرا(س) و زینب(س) از خودنمایی و آرایش فاسد احساس شرم دارند. در نگاه ایشان ائمه معصوم(ع) به مردم درس ایستادگی و مقاومت آموخته‌اند و حضرت زینب(س) با رفتار خود در جریان حادثه کربلا، یزیدبن‌معاویه را تحقیر کرد و [[امام‌سجاد(ع)]] در شام بدون ترس، در حضور یزید حقایق را آشکار ساخت. زنان و مردان انقلابی نیز برابر حکومت‌های ستمکار باید این‌گونه استقامت کنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۹۷ ـ ۱۹۸ و ۱۷/۵۵ ـ ۵۶.</ref>. | امام‌خمینی، حضرت زینب(س) را الگوی زنان متدین و انقلابی شمرده، ازجمله یادآور شده است در زمان [[رژیم پهلوی]] حتی طبقات محروم بانوان ایرانی شرم داشتند با لباس اسلامی در میان مردم آشکار شوند و پس از انقلاب بانوان با الگوگرفتن از فاطمه‌زهرا(س) و زینب(س) از خودنمایی و آرایش فاسد احساس شرم دارند. در نگاه ایشان ائمه معصوم(ع) به مردم درس ایستادگی و مقاومت آموخته‌اند و حضرت زینب(س) با رفتار خود در جریان حادثه کربلا، یزیدبن‌معاویه را تحقیر کرد و [[امام‌سجاد(ع)]] در شام بدون ترس، در حضور یزید حقایق را آشکار ساخت. زنان و مردان انقلابی نیز برابر حکومت‌های ستمکار باید این‌گونه استقامت کنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۹۷ ـ ۱۹۸ و ۱۷/۵۵ ـ ۵۶.</ref>. | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۳: | ||
از سوی دیگر، [[امام‌خمینی]] یادآورشده است که سیدالشهدا(ع) و [[اهل بیت(ع)]] ایشان با قیام خود به مردم فهماندند افراد حاضر در میدان مبارزه و افراد پشت صحنه چگونه باید فعالیت کنند و آنانی که اهل مبارزه مسلحانه هستند؛ چگونه مبارزه کنند و آنانی که پشت جبهه هستند، چطور [[تبلیغ]] کنند و مبارزه جمعیت اندک با جمعیت بسیار و حکومت مقتدر، چگونه باید صورت بگیرد. آیا در برابر فشارها باید تسلیم گردید و از حرکت باز ایستاد و یا چنان‌که زینب(س) در برابر [[کفر]] و سخنان کفرآمیز یزید ایستاد و حقایق را بر مردم روشن ساخت، باید ایستادگی کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۵۶.</ref>. از نگاه ایشان، زینب(س) الگوی صبر در برابر مصیبت و شهادت نزدیکان نیز بود و مردم انقلابی و شهیدپرور ایران در این مسیر، رهرو حضرت زینب‌اند. ایشان، شجاعت و ازخودگذشتگی خانواده‌های شهدا و ایثارگران را یادآور شجاعت و فداکاری امام‌سجاد(ع) و زینب(س) شمرده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۷۱.</ref>. | از سوی دیگر، [[امام‌خمینی]] یادآورشده است که سیدالشهدا(ع) و [[اهل بیت(ع)]] ایشان با قیام خود به مردم فهماندند افراد حاضر در میدان مبارزه و افراد پشت صحنه چگونه باید فعالیت کنند و آنانی که اهل مبارزه مسلحانه هستند؛ چگونه مبارزه کنند و آنانی که پشت جبهه هستند، چطور [[تبلیغ]] کنند و مبارزه جمعیت اندک با جمعیت بسیار و حکومت مقتدر، چگونه باید صورت بگیرد. آیا در برابر فشارها باید تسلیم گردید و از حرکت باز ایستاد و یا چنان‌که زینب(س) در برابر [[کفر]] و سخنان کفرآمیز یزید ایستاد و حقایق را بر مردم روشن ساخت، باید ایستادگی کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۵۶.</ref>. از نگاه ایشان، زینب(س) الگوی صبر در برابر مصیبت و شهادت نزدیکان نیز بود و مردم انقلابی و شهیدپرور ایران در این مسیر، رهرو حضرت زینب‌اند. ایشان، شجاعت و ازخودگذشتگی خانواده‌های شهدا و ایثارگران را یادآور شجاعت و فداکاری امام‌سجاد(ع) و زینب(س) شمرده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۷۱.</ref>. | ||
حضرت زینب(س) در ۱۵ | == رحلت == | ||
حضرت زینب(س) در ۱۵ رجب سال ۶۲ق، در [[شام]] از دنیا رفت و در آنجا به خاک سپرده شد <ref>شریف قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام، ۳۲۶ ـ ۳۲۷؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۳/۳۷.</ref> و به گزارشی ایشان در [[مدینه]] درگذشته و دفن شده است <ref>امین، اعیان الشیعه، ۷/۱۴۰.</ref>. ابن‌بطوطه از سیاحان قرن هفتم هجری، از مزار زینب(س) با کنیه ام‌کلثوم در [[دمشق]] گزارش داده است <ref>ابن‌بطوطه، رحله ابن‌بطوطه، ۱/۳۲۳.</ref>. برخی مورخان محل دفن ایشان را [[مصر]] دانسته‌اند <ref>نسابه، السیدة زینب و اخبار الزینبیات، ۱۲۰ ـ ۱۲۱.</ref>. در مصر در منطقه سیده‌زینب، بارگاهی که به نام مقام سیده‌زینب و مسجد سیده‌زینب خوانده می‌شود، وجود دارد <ref>کحاله، اعلام النساء فی عالمی العرب و الاسلام، ۲/۹۹؛ رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۱۱۳.</ref>. درباره علت هجرت زینب(س) از مدینه ازجمله گفته شده والی مدینه (عمربن‌سعید اشدق) به سبب فعالیت‌های تبلیغی ایشان در مدینه علیه یزید، او را مجبور به ترک مدینه کرد <ref>نسابه، السیدة زینب و اخبار الزینبیات، ۱۱۵ ـ ۱۱۶؛ شریف قرشی، السیدة زینب علیها السلام رائدة الجهاد فی الاسلام، ۳۲۸.</ref>. مزار ایشان در منطقه زینبیه دمشق، معروف است و بارها به دست علما و والیان بازسازی شده است؛ چنان‌که در ضلع شرقی صحن، به همّت [[سید‌احمد فهری زنجانی]] زنجانی نماینده امام‌خمینی در [[سوریه]] ساختمان مصلای زینبیه، ساخته شده است <ref>خامه‌یار، زیارتگاه‌های اهل بیت و اصحاب در سوریه، ۸۹ ـ ۹۱.</ref>. | |||
حضرت زینب(س) چهار پسر و یک دختر داشته است <ref>ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۶/۱۳۳؛ رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۱۱۳ ـ ۱۱۴.</ref> و فرزند ایشان عون، در کربلا به [[شهادت]] رسید <ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۹۵؛ قمی، دمع السجوم، ۲۷۰ ـ ۲۷۱.</ref>. | حضرت زینب(س) چهار پسر و یک دختر داشته است <ref>ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۶/۱۳۳؛ رسولی محلاتی، زینب علیها السلام عقیله بنی‌هاشم، ۱۱۳ ـ ۱۱۴.</ref> و فرزند ایشان عون، در کربلا به [[شهادت]] رسید <ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۹۵؛ قمی، دمع السجوم، ۲۷۰ ـ ۲۷۱.</ref>. | ||
در [[جمهوری اسلامی ایران]]، پنجم | در [[جمهوری اسلامی ایران]]، پنجم جمادی الاولی ۱۴۰۰ق/ ۲ فروردین ۱۳۵۹ش برابر سالروز ولادت زینب(س) به سبب مقام پرستاری ایشان از امام‌سجاد(ع) [[روز پرستار]] نامیده شده است <ref>پرتال امام‌خمینی، ۲/۳/۱۳۹۸ش.</ref>. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||