زهد: تفاوت میان نسخه‌ها

بعضی از علمای اخلاق به اعتبارات مختلف زهد را به اقسام و درجاتی تقسیم کرده‌اند:  

الف) به اعتبار خود زهد که تقسیم می‌شود به:  

 

# ترک دنیا با وجود میل به آن که به آن تزهّد گفته می‌شود؛  

# زهد از روی طوع و شوق به جهت اینکه دنیا را در برابر آخرت حقیر می‌داند؛  

 

# «زهد فرض» که ترک محرَّمات الهی است؛  

# «زهد سلامت» که ترک مشتبهات و ترک امور حلالی است که بیشتر از نیاز انسان است یا ترک تمام لذات نفسانی و استفاده از آنها به‌صورت [[اضطرار]]؛  

# «زهد راجین» که [[امید]] به [[ثواب]] پرودگار است؛  

امام‌خمینی با بیان اینکه زهد دارای مراتب بی‌شماری است، به برخی از مراتب آن پرداخته‌است؛ ازجمله:  

 

# «زهد عامه» که در آن رویگردانی از دنیا برای رسیدن به نعمت‌های آخرت یا ترس از عذاب آن است؛ گرچه در کاربرد زهد در مورد دوم مسامحه‌ای است.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۹۵.</ref> در واقع این درجه از زهد از آن جهت که برای رسیدن به نعمت‌های آخرت است، ترک شهوت برای رسیدن به [[شهوت]] است. صاحب این درجه به [[حکم عقل]]، برای رسیدن به لذات اخروی، لذات زودگذر را ترک می‌کند.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۹۵.</ref>  

# «زهد خاصه» که رویگردانی از لذت‌های حیوانی و شهوانی برای رسیدن به مقامات عقلانی است. این مرتبه نیز زهد حقیقی نخواهد بود؛ زیرا در این مرتبه نیز پای [[نفس]] در کار بوده و ترک شهوت و لذت حیوانی برای رسیدن به شهوت و لذت عقلانی است که مورد توجه [[فلاسفه]] و ارباب علم و دانش است.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۹۶.</ref>  

امام‌خمینی نیز ایجاد ظاهری زاهدانه و ژنده‌پوشی بدون توجه به اصلاح درون را از مکاید نفس دانسته و زهد (منفی) را سرمنشأ و علت خطرناک‌ترین [[رذایل اخلاقی]] چون [[خود برتربینی]]، [[افتخار]]، [[عجب]]، [[تکبر]]، ریا، [[غفلت]]، خروج از دایره اولیای الهی و داخل‌شدن در دامن [[شیطان]] و سرچشمه همه [[گناهان]] معرفی می‌کند.<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۸۹.</ref> ایشان اصل [[شهوت]] و [[غضب]] را در نظامی که مطابق حکمت الهی است، برای بقای نوع بشر لازم و ضروری می‌داند و هدف از فرستادن پیامبران را مرزبندی و قانونی‌کردن این امور می‌داند و معتقد است چون شهوت و [[حرص به دنیا]] در باطن ذات انسان قرار داده شد، کناره‌گیری و جلوگیری از آن به‌طور کامل، باعث می‌شود انسان برای همیشه اهل دنیا شود و نسبت به آخرت زهد داشته باشد و فشارآوردن به نفس در آغاز جوانی سبب افسارگسیخته شدن و زیر بار دیانت نرفتن نفس می‌شود<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۳/۳۳۷–۳۳۸.</ref> {{ببینید|حب دنیا؛ حب نفس}}.

 

# جاری‌شدن حکمت از قلب بر زبان<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۲۸.</ref>؛  

# چشیدن حلاوت و شیرینی ایمان<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۲۸.</ref>؛  

# آسان‌شدن فرمانبرداری از اوامر الهی<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۲۸.</ref>؛  

# شکیبایی و تحمل مصیبت‌ها<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۳۲.</ref>؛  

# درک حقیقت و زشتی دنیا<ref>نهج البلاغه، ح۳۸۳، ۵۹۳.</ref>؛  

# جلوگیری از غوطه‌ورشدن در دام‌های شیطان<ref>نهج البلاغه، ح۷۴، ۵۱۵.</ref>؛  

# ساده‌پنداشتن مصیبت‌ها<ref>نهج البلاغه، ح۳۰، ۵۰۶.</ref>؛  

# هم‌دردی و مهربانی با همه مسلمانان<ref>مجلسی، بحار، ۷۰/۴۸.</ref>؛  

# [[تقوا]] و پرهیزکاری در میان مردم<ref>مجلسی، بحار، ۶۷/۶۸.</ref>؛  

# راه نجات در [[آخرت]] و برائت از آتش<ref>مجلسی، بحار، ۶۷/۳۱۵.</ref>؛  

احمد فکور افشاگر، [https://books.khomeini.ir/books/10006/74/ زهد]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۶، ص۷۴–۸۲.

[[رده:مقاله‌های جلد ششم دانشنامه]]