۱۴٬۷۲۱
ویرایش
ابرابزار
(ابرابزار) |
|||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
در روایات برای زهد درجاتی بیان شده‌است. بالاترین درجه زهد، بالاترین درجه [[ورع]] شمرده شده<ref>کلینی، الکافی، ۲/۶۲.</ref> که از آن جمله [[ترک محرمات]]<ref>صدوق، معانی الاخبار، ۲۵۱.</ref> و بهره‌مند شدن از حلال در حد لزوم<ref>صدوق، معانی الاخبار، ۲۸۷.</ref> است. برخی روایات بالاترین درجه زهد را پایین‌ترین درجه ورع شمرده‌اند.<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۲۸.</ref> | در روایات برای زهد درجاتی بیان شده‌است. بالاترین درجه زهد، بالاترین درجه [[ورع]] شمرده شده<ref>کلینی، الکافی، ۲/۶۲.</ref> که از آن جمله [[ترک محرمات]]<ref>صدوق، معانی الاخبار، ۲۵۱.</ref> و بهره‌مند شدن از حلال در حد لزوم<ref>صدوق، معانی الاخبار، ۲۸۷.</ref> است. برخی روایات بالاترین درجه زهد را پایین‌ترین درجه ورع شمرده‌اند.<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۲۸.</ref> | ||
بعضی از علمای اخلاق به اعتبارات مختلف زهد را به اقسام و درجاتی تقسیم کرده‌اند: | بعضی از علمای اخلاق به اعتبارات مختلف زهد را به اقسام و درجاتی تقسیم کرده‌اند: | ||
الف) به اعتبار خود زهد که تقسیم می‌شود به: | الف) به اعتبار خود زهد که تقسیم می‌شود به: | ||
# ترک دنیا با وجود میل به آن که به آن تزهّد گفته می‌شود؛ | |||
# ترک دنیا با وجود میل به آن که به آن تزهّد گفته می‌شود؛ | # زهد از روی طوع و شوق به جهت اینکه دنیا را در برابر آخرت حقیر می‌داند؛ | ||
# زهد از روی طوع و شوق به جهت اینکه دنیا را در برابر آخرت حقیر می‌داند؛ | |||
# زهد از روی طوع و شوق، نه به جهت مقابله و معاوضه با [[آخرت]]؛ بلکه به جهت اینکه دنیا به ذات خود حقیر است. | # زهد از روی طوع و شوق، نه به جهت مقابله و معاوضه با [[آخرت]]؛ بلکه به جهت اینکه دنیا به ذات خود حقیر است. | ||
ب) زهد به اعتبار آنچه در آن زهد می‌ورزد (مرغوب‌عنه) که تقسیم می‌شود به: | ب) زهد به اعتبار آنچه در آن زهد می‌ورزد (مرغوب‌عنه) که تقسیم می‌شود به: | ||
# «زهد فرض» که ترک محرَّمات الهی است؛ | |||
# «زهد فرض» که ترک محرَّمات الهی است؛ | # «زهد سلامت» که ترک مشتبهات و ترک امور حلالی است که بیشتر از نیاز انسان است یا ترک تمام لذات نفسانی و استفاده از آنها به‌صورت [[اضطرار]]؛ | ||
# «زهد سلامت» که ترک مشتبهات و ترک امور حلالی است که بیشتر از نیاز انسان است یا ترک تمام لذات نفسانی و استفاده از آنها به‌صورت [[اضطرار]]؛ | |||
# «زهد فضل» که بیش از قدر حاجت یا اضطرار از حلال پرهیز کند؛ | # «زهد فضل» که بیش از قدر حاجت یا اضطرار از حلال پرهیز کند؛ | ||
# «زهد معرفت» که ترک جمیع ماسوی‌الله و قطع علاقه از آنهاست. | # «زهد معرفت» که ترک جمیع ماسوی‌الله و قطع علاقه از آنهاست. | ||
ج) زهد به اعتبار علتی که برای آن دنیا را ترک می‌کند (مرغوب‌فیه) که تقسیم می‌شود به: | ج) زهد به اعتبار علتی که برای آن دنیا را ترک می‌کند (مرغوب‌فیه) که تقسیم می‌شود به: | ||
# «زهد خائفین» که خوف و تشویش از عذاب و سَخَط پروردگار است؛ | # «زهد خائفین» که خوف و تشویش از عذاب و سَخَط پروردگار است؛ | ||
# «زهد راجین» که [[امید]] به [[ثواب]] پرودگار است؛ | # «زهد راجین» که [[امید]] به [[ثواب]] پرودگار است؛ | ||
# «زهد عارفین» که بالاترین زهد است و به معنای [[قرب]] و لقای پروردگار است.<ref>نراقی، مهدی، جامع السعادات، ۲/۶۷–۷۶؛ نراقی، احمد، معراج السعاده، ۳۷۱–۳۷۷.</ref> | # «زهد عارفین» که بالاترین زهد است و به معنای [[قرب]] و لقای پروردگار است.<ref>نراقی، مهدی، جامع السعادات، ۲/۶۷–۷۶؛ نراقی، احمد، معراج السعاده، ۳۷۱–۳۷۷.</ref> | ||
امام‌خمینی نیز برای زهد اقسام و مراتبی بیان کرده‌است. ایشان در تقسیم‌بندی زهد با اشاره به دو قسم «زهد حقیقی»<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۳۰۳.</ref> و «زهد کاذب و رهبانیت» که نوعی تزهد و اظهار دوری از دنیاست، [[رهبانیت]] را مخالف با برنامه پیامبران (ع) می‌داند.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۳۲۵–۳۲۶؛ امام‌خمینی، تقریرات، ۳/۳۳۷.</ref> ایشان شادشدن از مدح و ثنای دیگران، تمایل به زر و زیور و همنشینی با اهل دنیا را علامت زهد کاذب و مدعیان دروغین آن می‌داند.<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۱۶۱.</ref> | امام‌خمینی نیز برای زهد اقسام و مراتبی بیان کرده‌است. ایشان در تقسیم‌بندی زهد با اشاره به دو قسم «زهد حقیقی»<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۳۰۳.</ref> و «زهد کاذب و رهبانیت» که نوعی تزهد و اظهار دوری از دنیاست، [[رهبانیت]] را مخالف با برنامه پیامبران (ع) می‌داند.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۳۲۵–۳۲۶؛ امام‌خمینی، تقریرات، ۳/۳۳۷.</ref> ایشان شادشدن از مدح و ثنای دیگران، تمایل به زر و زیور و همنشینی با اهل دنیا را علامت زهد کاذب و مدعیان دروغین آن می‌داند.<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۱۶۱.</ref> | ||
امام‌خمینی با بیان اینکه زهد دارای مراتب بی‌شماری است، به برخی از مراتب آن پرداخته‌است؛ ازجمله: | امام‌خمینی با بیان اینکه زهد دارای مراتب بی‌شماری است، به برخی از مراتب آن پرداخته‌است؛ ازجمله: | ||
# «زهد عامه» که در آن رویگردانی از دنیا برای رسیدن به نعمت‌های آخرت یا ترس از عذاب آن است؛ گرچه در کاربرد زهد در مورد دوم مسامحه‌ای است.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۹۵.</ref> در واقع این درجه از زهد از آن جهت که برای رسیدن به نعمت‌های آخرت است، ترک شهوت برای رسیدن به [[شهوت]] است. صاحب این درجه به [[حکم عقل]]، برای رسیدن به لذات اخروی، لذات زودگذر را ترک می‌کند.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۹۵.</ref> | |||
# «زهد عامه» که در آن رویگردانی از دنیا برای رسیدن به نعمت‌های آخرت یا ترس از عذاب آن است؛ گرچه در کاربرد زهد در مورد دوم مسامحه‌ای است.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۹۵.</ref> در واقع این درجه از زهد از آن جهت که برای رسیدن به نعمت‌های آخرت است، ترک شهوت برای رسیدن به [[شهوت]] است. صاحب این درجه به [[حکم عقل]]، برای رسیدن به لذات اخروی، لذات زودگذر را ترک می‌کند.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۹۵.</ref> | # «زهد خاصه» که رویگردانی از لذت‌های حیوانی و شهوانی برای رسیدن به مقامات عقلانی است. این مرتبه نیز زهد حقیقی نخواهد بود؛ زیرا در این مرتبه نیز پای [[نفس]] در کار بوده و ترک شهوت و لذت حیوانی برای رسیدن به شهوت و لذت عقلانی است که مورد توجه [[فلاسفه]] و ارباب علم و دانش است.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۹۶.</ref> | ||
# «زهد خاصه» که رویگردانی از لذت‌های حیوانی و شهوانی برای رسیدن به مقامات عقلانی است. این مرتبه نیز زهد حقیقی نخواهد بود؛ زیرا در این مرتبه نیز پای [[نفس]] در کار بوده و ترک شهوت و لذت حیوانی برای رسیدن به شهوت و لذت عقلانی است که مورد توجه [[فلاسفه]] و ارباب علم و دانش است.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۹۶.</ref> | |||
# «زهد اخص خواص» که رویگردانی از لذات روحانی و ترک مشتهیات عقلانی برای رسیدن به مشاهده جمال جمیل الهی و وصول به حقایق معارف ربانی است و این مرتبه از زهد در حقیقت ترک غیر خدا برای خداست.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۹۶.</ref> | # «زهد اخص خواص» که رویگردانی از لذات روحانی و ترک مشتهیات عقلانی برای رسیدن به مشاهده جمال جمیل الهی و وصول به حقایق معارف ربانی است و این مرتبه از زهد در حقیقت ترک غیر خدا برای خداست.<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۲۹۶.</ref> | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۱: | ||
== آثار زهد == | == آثار زهد == | ||
در [[قرآن]] ورود نور ایمان به [[قلب]]<ref>مائده، ۸۳.</ref> و الفت با مؤمنان و محبت به آنان<ref>مائده، ۸۲.</ref> ازجمله آثار رهبانیت معرفی شده‌است. در روایات نیز برای زهد آثاری ذکر شده‌است؛ ازجمله: | در [[قرآن]] ورود نور ایمان به [[قلب]]<ref>مائده، ۸۳.</ref> و الفت با مؤمنان و محبت به آنان<ref>مائده، ۸۲.</ref> ازجمله آثار رهبانیت معرفی شده‌است. در روایات نیز برای زهد آثاری ذکر شده‌است؛ ازجمله: | ||
# جاری‌شدن حکمت از قلب بر زبان<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۲۸.</ref>؛ | |||
# جاری‌شدن حکمت از قلب بر زبان<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۲۸.</ref>؛ | # چشیدن حلاوت و شیرینی ایمان<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۲۸.</ref>؛ | ||
# چشیدن حلاوت و شیرینی ایمان<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۲۸.</ref>؛ | # آسان‌شدن فرمانبرداری از اوامر الهی<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۲۸.</ref>؛ | ||
# آسان‌شدن فرمانبرداری از اوامر الهی<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۲۸.</ref>؛ | # شکیبایی و تحمل مصیبت‌ها<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۳۲.</ref>؛ | ||
# شکیبایی و تحمل مصیبت‌ها<ref>کلینی، الکافی، ۲/۱۳۲.</ref>؛ | # درک حقیقت و زشتی دنیا<ref>نهج البلاغه، ح۳۸۳، ۵۹۳.</ref>؛ | ||
# درک حقیقت و زشتی دنیا<ref>نهج البلاغه، ح۳۸۳، ۵۹۳.</ref>؛ | # جلوگیری از غوطه‌ورشدن در دام‌های شیطان<ref>نهج البلاغه، ح۷۴، ۵۱۵.</ref>؛ | ||
# جلوگیری از غوطه‌ورشدن در دام‌های شیطان<ref>نهج البلاغه، ح۷۴، ۵۱۵.</ref>؛ | # ساده‌پنداشتن مصیبت‌ها<ref>نهج البلاغه، ح۳۰، ۵۰۶.</ref>؛ | ||
# ساده‌پنداشتن مصیبت‌ها<ref>نهج البلاغه، ح۳۰، ۵۰۶.</ref>؛ | # هم‌دردی و مهربانی با همه مسلمانان<ref>مجلسی، بحار، ۷۰/۴۸.</ref>؛ | ||
# هم‌دردی و مهربانی با همه مسلمانان<ref>مجلسی، بحار، ۷۰/۴۸.</ref>؛ | # [[تقوا]] و پرهیزکاری در میان مردم<ref>مجلسی، بحار، ۶۷/۶۸.</ref>؛ | ||
# [[تقوا]] و پرهیزکاری در میان مردم<ref>مجلسی، بحار، ۶۷/۶۸.</ref>؛ | # راه نجات در [[آخرت]] و برائت از آتش<ref>مجلسی، بحار، ۶۷/۳۱۵.</ref>؛ | ||
# راه نجات در [[آخرت]] و برائت از آتش<ref>مجلسی، بحار، ۶۷/۳۱۵.</ref>؛ | |||
# بی‌نیازی در دنیا.<ref>لیثی، عیون الحکم و المواعظ، ۴۰۸.</ref> | # بی‌نیازی در دنیا.<ref>لیثی، عیون الحکم و المواعظ، ۴۰۸.</ref> | ||
| خط ۱۶۳: | خط ۱۵۸: | ||
* هینلز، جان. ر، راهنمای ادیان زنده، ترجمه عبدالرحیم گواهی، قم، بوستان کتاب، چاپ سوم، ۱۳۷۸ش. | * هینلز، جان. ر، راهنمای ادیان زنده، ترجمه عبدالرحیم گواهی، قم، بوستان کتاب، چاپ سوم، ۱۳۷۸ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
*احمد فکور افشاگر، [https://books.khomeini.ir/books/10006/74/ زهد]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۶، ص۷۴–۸۲. | * احمد فکور افشاگر، [https://books.khomeini.ir/books/10006/74/ زهد]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۶، ص۷۴–۸۲. | ||
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | [[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | ||
[[رده:مقاله‌های جلد ششم دانشنامه]] | [[رده:مقاله‌های جلد ششم دانشنامه]] | ||