عجب: تفاوت میان نسخه‌ها

عجب (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۴ آذر ۱۴۰۱، ساعت ۱۰:۰۰

۲۱ بایت حذف‌شده ، ‏۱۴ آذر ۱۴۰۱

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

A.Tabrizi

emailconfirmed

۲٬۵۷۶

ویرایش

@@ خط ۱۴: / خط ۱۴: @@
 علمای اخلاق در بیان حقیقت عجب و مصادیق آن اختلاف نظر دارند. بعضی حقیقت عجب را مسرورشدن به عمل و عبادت در صورتی که به همراه [[خوف]] از تقصیر در مقام [[عبودیت]] نباشد، می‌دانند <ref>مازندرانی، شرح اصول الکافی، 9/316 ـ 317.</ref>. بعضی نیز صرف نیکوشمردن عمل خود، مانند [[عبادت]] یا عادت نیکو را عجب دانسته‌اند <ref>مدنی، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین(ع)، 2/378 ـ 379.</ref>. برخی معتقدند اگر شخص به آنچه دارد، مانند [[عمل صالح]]، قوت، علم و رأی، مسرور شود، در صورتی که این سرور، به همراه تواضع در پیشگاه خدا و سپاس از او به سبب [[توفیق]] عمل صالح باشد، عجب تلقی نمی‌شود؛ اما اگر اعمال را از خود ببیند و بر آن اعتماد کند و خود را از تقصیر بیرون بداند، تا حدی که بر خداوند منت گذارد، مفهوم عجب بر آن صدق خواهد کرد <ref>ورام، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعة ورام)، 1/212؛ مجلسی، مرآة العقول فی شرح اخبار آل‌الرسول(ص)، 10/218؛ نراقی، مهدی، جامع السعادات، 1/358.</ref>. امام‌خمینی این سخن را می‌پذیرد و معتقد است عمل را باید اعم از [[عمل قلبی]] و جوارحی دانست؛ ضمن آنکه این عجب می‌تواند نسبت به خصال زشت یا نیکو باشد و شخص همان‌گونه که می‌تواند به صفات پسندیده خود عجب داشته باشد، می‌تواند به صفات ناپسند خود نیز عجب پیدا کند <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، 62.</ref>.
 ==اسباب عجب==
-برخی از علمای اخلاق، ریشه عجب را جهل محض <ref>غزالی، کیمیای سعادت، 2/278؛ فیض کاشانی، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، 6/277.</ref> و ضعف عقل <ref>غزالی، کیمیای سعادت، 2/280 ـ 281؛ فیض کاشانی، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، 6/283.</ref> دانسته‌اند. [[امام‌خمینی]].
+برخی از علمای اخلاق، ریشه عجب را جهل محض <ref>غزالی، کیمیای سعادت، 2/278؛ فیض کاشانی، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، 6/277.</ref> و ضعف عقل <ref>غزالی، کیمیای سعادت، 2/280 ـ 281؛ فیض کاشانی، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، 6/283.</ref> دانسته‌اند.
-عواملی برای عجب ذکر کرده است؛ ازجمله:
+امام‌خمینی عواملی برای عجب ذکر کرده است؛ ازجمله:
 # حب نفس: حب نفس سبب می‌شود شخص اعمال خود را بزرگ ببیند و یا اعمال زشتش در نظرش نیکو جلوه کند. در مقابل، اعمال دیگران در نظرش کوچک و حقیر به نظر آید <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، 71.</ref> {{ببینید|حب نفس}}.
-# شیطان: [[شیطان]]، [[عبادات]] و [[اعمال نیکو]] را به گونه‌ای نشان می‌دهد که شخص به آنها [[مغرور]] گردد که این، در حقیقت از حیله‌های شیطان و دام‌های اوست <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث ، 66 ـ 69.</ref>.
+# شیطان: [[شیطان]]، [[عبادات]] و اعمال نیکو را به گونه‌ای نشان می‌دهد که شخص به آنها [[مغرور]] گردد که این، در حقیقت از حیله‌های شیطان و دام‌های اوست <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث ، 66 ـ 69.</ref>.
-# جهل و غفلت: [[جهل]] و [[غفلت]]، مانند حجابی بر [[عقل]] و هوش انسان پرده می‌افکند، در نتیجه، انسان برای خود در برابر سلطنت قاهره حق، توهم استقلال می‌کند <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث ، 70.</ref>. این امر شامل جهل به حقارت خود و غفلت از عظمت خالق <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 18/445.</ref> و غفلت از اعمال بندگان صالح و [[اولیا]] و [[مقربان]] <ref>امام‌خمینی، الطهاره، 392.</ref> است.
+# جهل و غفلت: جهل و [[غفلت]]، مانند حجابی بر [[عقل]] و هوش انسان پرده می‌افکند، در نتیجه، انسان برای خود در برابر سلطنت قاهره حق، توهم استقلال می‌کند <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث ، 70.</ref>. این امر شامل جهل به حقارت خود و غفلت از عظمت خالق <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 18/445.</ref> و غفلت از اعمال بندگان صالح و [[اولیا]] و [[مقربان]] <ref>امام‌خمینی، الطهاره، 392.</ref> است.
 ==اقسام و مراتب==
@@ خط ۴۱: / خط ۴۱: @@
 مفاسد پرشماری برای عجب برشمرده است؛ ازجمله:
 # هلاکت انسان: امام‌خمینی با استناد به برخی [[روایات]] <ref>کلینی، الکافی، 2/313.</ref>، عجب را سبب هلاک انسان معرفی می‌کند و معتقد است عجب افزون بر اینکه سبب مفاسد دیگری است، خود نیز از مهلکات است و [[ایمان]] و اعمال را نابود می‌کند،
-# کوچک‌شمردن گناهان و بی‌توجهی به اصلاح نفس: زیرا عجب، حجاب غلیظی است که مانع می‌شود شخص زشتی‌های خود را مشاهده کند؛ از این‌رو خود را نیازمند [[اصلاح]] نمی‌داند، و این مصیبتی است که انسان را از همه کمالات باز می‌دارد و به انواع نقائص مبتلا می‌کند <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، 67 ـ 69.</ref>،
+# کوچک‌شمردن گناهان و بی‌توجهی به اصلاح نفس: زیرا عجب، حجاب غلیظی است که مانع می‌شود شخص زشتی‌های خود را مشاهده کند؛ از این‌رو خود را نیازمند اصلاح نمی‌داند، و این مصیبتی است که انسان را از همه کمالات باز می‌دارد و به انواع نقائص مبتلا می‌کند <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، 67 ـ 69.</ref>،
 # تمرد و دوری از قرب الهی: امام‌خمینی سبب مطرودشدن [[شیطان]] از درگاه الهی و دوری او از قرب پروردگار را خودبینی و عجب شیطان می‌داند که خود را برتر از [[آدم(ع)]] دانست؛ زیرا آفرینش او از آتش بود و آفرینش [[آدم(ع)]] از خاک <ref>اعراف، 12؛ امام‌خمینی، چهل حدیث، 99؛ امام‌خمینی، آداب الصلاة، 206؛ امام‌خمینی، حدیث جنود، 44، 49 ـ 50 و 71.</ref>،
 # عدم توجه به رحمت حق: شخص مبتلا به عجب، به اعمال خود اعتماد می‌کند و خود را طلبکار خداوند و شایسته ثواب می‌داند <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، 71 ـ 72.</ref>. این مسئله سبب می‌شود فرد خود را مستغنی بپندارد و به فضل و رحمت حق توجه نداشته باشد و گمان کند شایسته اجر و [[ثواب]] است <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، 69.</ref>.
@@ خط ۵۵: / خط ۵۵: @@
 امام‌خمینی یکی دیگر از راه‌های درمان عجب را مقایسه اعمال خود با اعمال و عبادات پیامبر(ص) و ائمه(ع) و اظهار تقصیر آنان نسبت به اعمال خود در برابر خداوند می‌داند؛ در حالی‌که دیگران نمی‌توانند حتی گوشه‌ای از اعمال آنان را به‌جا آورند <ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، 176.</ref>. همچنین ایشان مواظبت بر آداب [[نماز]] و عبادات شرعیه را از وسایل الهی می‌داند و آن را سبب گرفتارنشدن در دام عجب، خودبینی و تکبر می‌شمارد <ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة ، 22 ـ 48.</ref>.
-ایشان یکی از راه‌های دورماندن از عجب را نیز [[حسن ظن]] به دیگران و [[سوء ظن]] به خود می‌داند؛ زیرا چه بسا فرد مبتلا به معصیت، ملکات یا اعمال نیکویی داشته باشد که خداوند او را به واسطه آن، شایسته رحمت و هدایت کند و یا ممکن است خداوند این شخص را گرفتار معصیت کرده تا به عجب مبتلا نشود <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، 67.</ref>. ایشان [[اصلاح]] و [[تهذیب]] افراد و جامعه را بدون اصلاح نفس و دورشدن از خودبینی و خودخواهی، میسر نمی‌داند و تهذیب [[جامعه]] را وظیفه علما و ‌اندیشمندان می‌شمارد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 19/135.</ref>.
+ایشان یکی از راه‌های دورماندن از عجب را نیز [[حسن ظن]] به دیگران و [[سوء ظن]] به خود می‌داند؛ زیرا چه بسا فرد مبتلا به معصیت، ملکات یا اعمال نیکویی داشته باشد که خداوند او را به واسطه آن، شایسته رحمت و هدایت کند و یا ممکن است خداوند این شخص را گرفتار معصیت کرده تا به عجب مبتلا نشود <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، 67.</ref>. ایشان اصلاح و [[تهذیب]] افراد و جامعه را بدون اصلاح نفس و دورشدن از خودبینی و خودخواهی، میسر نمی‌داند و تهذیب [[جامعه]] را وظیفه علما و ‌اندیشمندان می‌شمارد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 19/135.</ref>.
 ==پانویس==