مناسک حج (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| به کوشش = [[موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(ره)]]

'''مناسک حج''' رساله احکام [[حج]] بر اساس [[فتوا|فتاوای امام‌خمینی]]؛ فارسی.

«مناسک» جمع منسک به معنای [[عبادت]]، اطاعت و مکان قربانی<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۰/۴۹۸ ـ ۴۹۹.</ref> و دررشته‌کشیده‌شده و راه روشن است<ref>دهخدا، فرهنگ‌لغت دهخدا، ۱۳/۱۹۰۴۲.</ref> و در اصطلاح به اعمالی که در [[حج]] انجام می‌دهند، گفته می‌شود.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ۲/۱۱۹؛ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۷/۷۳۶۷.</ref> کتاب مناسک، راهنمای عمومی حاجیان برای انجام اعمال [[حج تمتع]] و [[عمره مفرده]] است. در دهه‌های اخیر، پس از سنت نوشتن [[رساله توضیح المسائل]]، نگارش رساله‌های مناسک حج و عمره به سبک فعلی نیز شیوه‌ای رایج گردید. فقها معمولاً در [[رساله عملیه|رساله‌های عملیه]] خود، فصلی به حج اختصاص می‌دهند؛ اما به دلیل همگانی‌نبودن [[احکام]] و ابتلای اندک آن، در توضیح المسائل به‌اختصار بسنده می‌کنند و شرح آن را در مناسک حج می‌آورند. مناسک حج [[امام‌خمینی]] نیز از این دست است.

کتاب مناسک حج امام‌خمینی یک مقدمه دارد که در آن اهمیت حج و وجوب فوری آن بر شخص مستطیع بیان شده، در ابوابی با عناوین شرایط [[وجوب حَجَّةُ الإسلام]]، [[نیابت در حج]]، حج استحبابی، اقسام عُمره، اقسام حج و احکام مربوطه به آن پرداخته شده‌است. در ادامه، تفصیل اعمال و مناسک حج در دو باب ذکر شده‌است: باب اول در بیان اعمال عمره تمتع، شامل هفت فصل است که به احکام مربوط به محل احرام، [[واجبات احرام]]، [[محرمات احرام]]، [[طواف واجب]]، [[نماز طواف]]، سعی و تقصیر پرداخته شده‌است. باب دوم در هشت فصل به بیان اعمال حج تمتع اختصاص یافته، مسائل احرام حج، وقوف در عرفات و مشعر و منی، واجبات در منی و اعمال پس از آن بیان شده‌است. در پایان، پاره‌ای از مستحبات سفر حج نیز ذکر شده‌است. امام‌خمینی در پاسخ به درخواست نگارش مناسکی دیگر، ضعف و گرفتاری‌های مختلف خود را مانع عمل به این پیشنهاد شمرده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۱۴.</ref>

کتاب مناسک به زبان‌های عربی و اردو نیز ترجمه شده و بارها در [[ایران]] و [[عراق]] به چاپ رسیده، است.<ref>انصاری، تألیفات و تقریرات امام‌خمینی،۲۰۳.</ref> نخستین چاپ آن پس از درگذشت [[سیدحسین بروجردی]] (فروردین ۱۳۴۰) انجام گرفته <ref>خلخالی، خاطرات آیت‌الله خلخالی، ۱/۵۸.</ref> و پس از آن بارها تجدید چاپ شده‌است؛ برای نمونه چاپ سوم آن در سال ۱۳۸۴ق/ ۱۳۴۳ش و در ۱۸۷ صفحه صورت پذیرفته‌است.<ref>استادی، کتابها و آثار علمی امام‌خمینی، ۱۸۸.</ref>

پس از [[انقلاب اسلامی ایران]] این کتاب سه بار بازخوانی و اصلاح شده‌است. نخست در سال ۱۳۶۱ انتشارات الزهراء(س) آن را به همراه [[استفتائات]] جدید در ۲۰۷ صفحه به همراه تأیید کتبی امام‌خمینی منتشر ساخته‌است. اصلاح دوم در سال ۱۴۰۳ق/ ۱۳۶۲ش به دست انتشارات «پاسدار اسلام» انجام یافته و در ۱۹۲ صفحه چاپ و منتشر شده‌است. در این اصلاح، برخی مسائل حج از کتاب [[تحریر الوسیله]] ترجمه و به آن اضافه شده و صد مسئله متفرقه درباره احکام حج به کتاب افزوده شده‌است.

کامل‌ترین نسخه مناسک حج را در سال ۱۴۰۷ق/ ۱۳۶۶ش [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] در ۳۴۲ صفحه در قطع وزیری به چاپ رسانده‌است که در آن افزون بر اصلاحاتی از جهت نگارش و ترتیب فصول و همچنین مسائلی از بخش حج تحریر الوسیله، حدود ۵۵۰ مسئله جدید اضافه شده‌است. در این نسخه، مؤسسه پیش‌گفتاری به آغاز کتاب افزوده‌است که در آن، حج عملی عبادی و سیاسی معرفی شده‌است. این مؤسسه تاکنون این نسخه را که دو تن از شاگردان و اعضای شورای استفتای امام‌خمینی تنظیم کرده و به تأیید امام‌خمینی رسانده‌اند،<ref>مؤسسه تنظیم، پیشگفتار، ۱۱ ـ ۱۲.</ref> بارها در قطع‌های مختلف به همراه حاشیه‌های [[مراجع تقلید]] به چاپ رسانده‌است. خلاصه‌های چندی نیز از این کتاب چاپ شده‌است؛<ref>انصاری،  تألیفات و تقریرات امام‌خمینی،۲۰۳. ۲۰۳.</ref> چنان‌که این کتاب به زبان عربی نیز منتشر شده‌است، اما با توجه به [[قیام]] و مبارزه [[امام‌خمینی]] بر ضد [[حکومت پهلوی]] و حبس، حصر و [[تبعید]] که ممنوعیت انتشار آثار علمی ایشان را در پی داشت، اطلاعات روشنی از مناسک حج عربی در دست نیست؛ از این‌رو روشن نیست که آیا ایشان آن را به عربی نگاشته یا ترجمه شده‌است و برای نخستین بار در چه زمانی منتشر شده‌است؟<ref>مؤسسه تنظیم، موسوعه، و.</ref>

کتاب مناسک حج ویژه بانوان، مطابق فتاوای امام‌خمینی با حواشی مراجع تقلید، به دست نشر مشعر و کتاب مناسک زائر ویژه برادران، با همکاری [[چاپ و نشر عروج]]، [[محمدحسین فلاح‌زاده]] ازجمله مناسک‌هایی است که از متن کتاب مناسک حج امام‌خمینی پدید آمده‌اند. [[عبدالکریم بی‌آزار شیرازی]] نیز کتاب مناسک حج را همراه با عکس‌های مختلف و طرح برخی مباحث، به شکل نموداری تدوین کرده و دفتر نشر فرهنگ اسلامی آن را برای نخستین بار در دهه ۱۳۶۰ منتشر کرده‌است که تا امروز چندین نوبت بازچاپ شده‌است. منتخب مناسک حج، مطابق فتاوای امام‌خمینی و همراه با حواشی مراجع تقلید به دست نشر مشعر در سال ۱۳۸۰ چاپ و منتشر شده‌است. مناسک حج در «موسوعة الامام‌الخمینی» به همراه مناسک حج عربی ایشان در سال ۱۳۹۲ و در جلد ۳۱ به چاپ رسیده‌است.

==پانویس==

==منابع==

*ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، تحقیق جمال‌الدین میردامادی، بیروت، دارالفکر ـ دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.

*استادی، رضا، کتابها و آثار علمی امام‌خمینی، مجله حضور، شماره ۱، ۱۳۷۰ش.

*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

*انصاری قمی، ناصرالدین، تألیفات و تقریرات امام‌خمینی، مجله آینه پژوهش، شماره ۵۸، ۱۳۷۸ش.

*انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.

*خلخالی، صادق، خاطرات آیت‌الله خلخالی، تهران، سایه، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

*دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.

*شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسه معارف اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.

*مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، پیشگفتار کتاب مناسک حج تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ هشتم، ۱۳۸۵ش.

*مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب موسوعة الامام‌الخمینی، ج۳۱، تهران، چاپ اوّل، ۱۳۹۲ش.

*محمدرضا موحدی، [https://books.khomeini.ir/books/10009/510/ مناسک حج (کتاب)]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۹، ص۵۲۳-۵۲۴.

[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]

[[رده:مقاله‌های جلد نهم دانشنامه]]

[[رده:کتاب‌های برگرفته از آثار امام خمینی]]