خانواده‌های شهدا

خانواده‌های شهدا، کسانی هستند که یک یا چند عضو خانواده خود را در راه خدا و حفظ کشور و مردم از دست داده‌اند. خانواده‌های شهدا در ایران معمولاً کسانی هستند که عضوی از خانواده خود را در دفاع مقدس یا مبارزات انقلاب اسلامی از دست داده‌اند. این خانواده‌ها تحت حمایت بنیاد شهید و امور ایثارگران هستند.

امام‌خمینی برای خانواده‌های شهدا جایگاه و منزلت خاصی قائل بود. ایشان خانواده شهدا را سرشار از ایمان و اطمینان به غیب توصیف می‌کند که اینگونه توانستند حماسه‌آفرین باشند. امام همواره خود را شریک غم خانواده شهدا می‌دانست و ناراحتی آنان را یک مصیبت بزرگ بیان می‌کرد و از آن متأثر می‌شد. از نظر امام روحیه خانواده شهدا به مانند مسلمانان صدر اسلام است و آن را یک پیروزی و تحول روحی مطرح می‌کردند.

تعریف و جایگاه

خانواده‌های شهدا به خانواده‌هایی گفته می‌شود که برخی از اعضای خود را در راه خدا و دفاع از میهن و مردم از دست داده‌اند. این افراد به عنوان نمادی از ایثار و فداکاری در جامعه شناخته می‌شوند و همواره مورد احترام و قدردانی قرار می‌گیرند. صبر خانواده‌های شهدا را از بالاترین صبرها دانسته‌اند. خانواده‌های شهدا از مصادیق آیه ۱۵۷ سوره بقره: «صلوات و رحمت پروردگارشان بر آنان باد، كه هدايت يافتگانند.» دانسته‌اند که در مورد صابران بیان شده است.

منزلت خانواده‌های شهدا در سخن و اندیشه امام‌خمینی

خانواده‌های شهدا در تفکر و سیره امام‌خمینی از جایگاهی ویژه برخوردار هستند. از نظر ایشان مقاومت و فداکاری خانواده شهدا در جنگ تحمیلی آنقدر اعجاب‌آمیز است که قلم و بیان از ذکر آن عاجز بلکه شرمسار است. امام خانواده شهدا را سرشار از ایمان و اطمینان به غیب توصیف می‌کند که اینگونه توانستند حماسه‌آفرین باشند. امام‌خمینی خود را در غم خانواده‌های شهدا شریک می‌دانست و با تأثر شدید می‌گوید وقتی صورت مردها و زن‌هایی که بچه‌هایشان کشته شدن در ذهنم می‌آید، زجر می‌کشم.

امام، صبر و شکیبایی و مقاومت خانواده‌های شهدا را از بزرگترین حماسه‌های تاریخ معاصر برمی‌شمرد و معتقد است ملت ایران قدردان این خانواده‌ها هست و مهم‌تر اینکه آنها در پیشگاه خداوند تقدیر می‌شوند. امام در سخنرانی‌ای ضمن تسلیت به مادران فرزند از دست داده و پدرهای جوان داده و جوان‌هایی که پدرانشان را از دست داده‌اند، روحیه خانواده شهدا را با روحیه مسلمانان صدر اسلام تشبیه می‌کند که شهادت را برای خودشان فوز می‌دانستند. ایشان این را یک پیروزی برای مردم می‌دانستند که مرهون یک تحول روحی است.

امام‌خمینی مصیبت‌های خانواده‌های شهدا را مصیبت‌های بسیار بزرگ می‌نامد که سنگینی آن را بر دوش خود احساس می‌کند و نمی‌تواند تاب بیاورد. توصیه‌های امام در مورد خانواده شهدا تا آخرین سال‌ها و روزهای عمر ایشان ادامه می‌یابد. ایشان در پاسخ به نامه فرزندان شهدا در اردیبهشت سال ۶۵، علاوه بر این که فرزندان محترم شهدا را «نور چشمان عزیزم» خطاب می‌کند، آنها را ذخیره‌های عظیمی برای تداوم انقلاب می‌داند که حضورشان در جامعه یادآور رشادت‌ها و فداکاری‌های شهدایی است که به برکت خون‌های پاک آنان انقلاب و جمهوری اسلامی ایران بارور گردید.

لزوم حمایت از خانواده شهدا

امام‌خمینی همواره به حمایت مادی و معنوی از خانواده‌های شهدا تأکید داشته و در تذکری خطاب به مسئولین از لزوم تقدیر از خانواده شهدا می‌گوید و عموم دستگاه‌های اجرایی کشور را مؤظف می‌کند که با سرعت امور مربوط به خانواده شهدا را انجام دهند زیرا که آنان بر ملت ایران حق بسیار بزرگی دارند. امام در جایی دیگر و پس از تبیین چرایی مقام رفیع شهدا و اهمیت خدمت به خانواده آن‌ها، کیفیت این خدمت را هم با عباراتی متفاوت بیان می‌کند و می‌گوید این خدمت باید صادقانه و بدون منت باشد و ما باید خدمتگذار آنها باشیم.

سفارش به همسران شهید

یکی از دغدغه‌های امام درباره خانواده شهدا این بوده که سرنوشت همسران شهید پس از شهادت شوهرشان چه می‌شود. از همین جهت در یک سخنرانی خود، سفارشی به بانوان جوان که همسرشان را از دست داده‌اند می‌کند و از آنان می‌خواهد که از ازدواج سر باز نزنند. امام سفارش خود را یک نصیحیت مخلصانه و پدرانه عنوان می‌کند و همچنین از پاسداران و جوانان نیز می‌خواهد که با این بانوان ازدواج کنند.

تأسیس بنیاد شهید

بنیاد شهید و امور ایثارگران برای حمایت خانواده شهدا در اسفند ۱۳۵۸ به فرمان امام‌خمینی تشکیل شد. این حمایت‌ها شامل موارد مختلفی از جمله مستمری ماهانه، خدمات درمانی، تسهیلات مسکن، وام‌های قرض‌الحسنه و… است. اما‌م‌خمینی در حکم تأسیس بنیاد شهید انقلاب اسلامی خطاب به مهدی کروبی بیان می‌دارد که باید رسیدگی کامل به خاندان شهدا و آسیب‌دیدگان و معلولین در این راه، چه در انقلاب و چه قبل و بعد از آن به نحو احسن و با مراعات احترام آنان بشود.