رضا محمدی‌وند
محمدی‌وند، رضا؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. رضا محمدی‌وند معروف به محمدی مرندی، محمدی خویی، محمدی فرید خویی و مرندی، در سوم تیر ۱۳۰۴ در روستای کشکسرای شهرستان مرند به دنیا آمد (الوانساز خویی، ج ۳، ۱۱۴؛ جلالی عزیزیان، ۴۴۷). او تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش سپری کرد. آنگاه به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و به این منظور راهی خوی شد. در خوی و در مدرسه نمازی آنجا، ادبیات، منطق، کلام و بخشی از دروس سطح را نزد آقایان سید ابراهیم علوی خویی معروف به مقبره و شیخ جابر فاضلی خواند. آنگاه به قم رفت و در حوزه علمیه آنجا دروس سطح را نزد استادان آن حوزه به پایان رساند. درباره استادان او در آن مقطع گزارشی در دست نیست. او هم‌زمان با شرکت در دروس سطح، از درس‌های فلسفه و تفسیر قرآن علامه سید محمدحسین طباطبایی بهره‌مند می‌شد. سپس به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس‌های آیات سید محمد حجت کوه‌کمری، سید حسین طباطبایی بروجردی، امام خمینی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و سید محمد محقق داماد بهره‌مند شد (الوانساز خویی، ج ۳، ۱۱۴). درباره سال‌های حضور او در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی می‌توان احتمال داد که در اواخر دهه ۱۳۳۰ و اوایل دهه ۱۳۴۰ ش از درس‌های امام خمینی در مساجد سلماسی و اعظم قم بهره می‌برده است. او از آیات حجت کوه‌کمری، سید ابوالقاسم موسوی خویی، مرعشی نجفی، سید عبدالهادی شیرازی، سید محسن طباطبایی حکیم، امام خمینی، ناصر مکارم شیرازی و محمد فاضل لنکرانی اجازاتی در امور شرعیه دریافت کرد و سپس به تدریس در حوزه علمیه قم پرداخت (الوانساز خویی، ج ۳، ۱۱۴-۱۱۵) و ازجمله لمعتین را در آنجا تدریس می‌کرد (جلالی عزیزیان، ۴۴۷). محمدی‌وند با آغاز نهضت اسلامی به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت. او پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور، درحالی‌که ساواک همه رفت‌وآمدها به بیت امام خمینی را در قم زیر نظر داشت، به بیت امام خمینی رفت‌وآمد داشت و نماز مغرب و عشا را در آنجا اقامه می‌کرد. هم‌زمان جلسات درسی خود را هم به بیت امام خمینی انتقال داد و تلاش کرد با این شیوه‌ها، یاد و نام امام خمینی را زنده نگه دارد (خاطرات مسلم ملکوتی، ۲۳۰؛ خاطرات آیت‌الله بنی‌فضل، ۱۷۹). برخی از منابع از او به‌عنوان امام جماعت در بیت امام خمینی هم نام برده‌اند (جلالی عزیزیان، ۴۴۷)، ولی حسن‌زاده در پژوهشی مستقل با عنوان انقلاب اسلامی در مرند و در ضمن بررسی زندگی و مبارزات محمدی‌وند، امامت جماعت او در بیت امام خمینی را مسجل ندانسته و به این جمع‌بندی رسیده است که او یکی از افرادی بود که در دوران تبعید امام خمینی، به‌منظور پاسداشت و حفظ نام و جایگاه امام خمینی، در بیت امام خمینی حضور می‌یافت (حسن‌زاده، ج ۲، ۳۶۱). فرزند محمدی مرندی بر این باور است که او پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور، با سید احمد خمینی، فرزند امام خمینی که در آن روزها اداره بیت امام خمینی را بر عهده داشت همکاری می‌کرده است (الوانساز خویی، ج ۳، ۱۱۶).
وقتی امیرعباس هویدا به نخست‌وزیری گماشته شد، همراه با جمعی از فضلای آذربایجانی حوزه علمیه قم در نامه‌ای به او و با اشاره به سیاست‌های سرکوبگرانه دولت‌های پیشین و دستگیری جمعی از فعالان سیاسی و تبعید امام خمینی به خارج از کشور، خواستار آزادی زندانیان و بازگرداندن امام خمینی به کشور شدند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۳۲ ـ ۱۳۳). او پس از اطلاع از انتقال امام خمینی از ترکیه به عراق و استقرار ایشان در نجف اشرف، بار دیگر همراه با جمعی از فضلای حوزه علمیه قم در نامه‌ای به امام خمینی، این انتقال را تبریک گفتند (خسروشاهی، ج ۳، ۱۰۲؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۶۸). به سبب این فعالیت‌ها تحت تعقیب ساواک قرار گرفت (جلالی عزیزیان، ۴۴۷). درباره دیگر فعالیت‌های او اطلاعات زیادی در دست نیست، ولی برخی از فعالان و روحانیان مبارز، از سوابق مبارزاتی او به نیکی یاد کرده‌اند. ازجمله مسلم ملکوتی او را «انقلابی به تمام معنا» نامیده است (خاطرات مسلم ملکوتی، ۲۳۰) و همین گزارش‌ها نشان می‌دهد که او فعالیت‌های سیاسی داشته است.
محمدی‌وند در سال ۱۳۵۷ ش به زادگاهش سفر می‌کرد و به وعظ و سخنرانی در آنجا می‌پرداخت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به مرند بازگشت و در سال ۱۳۶۰ ش امامت جمعه این شهر را بر عهده گرفت. در آن سمت در سازمان‌دهی امور شهر مرند نقشی بسزا داشت (حسن‌زاده ج ۲، ۳۶۱-۳۶۴). فعالیت‌های او در شهر مرند باعث شد تا در همان سال مورد سوءقصد قرار گیرد (همان، ۳۸۶). در دوران جنگ تحمیلی هم در تشویق جوانان برای عزیمت به جبهه‌ها نقش داشت و یکی از فرزندانش در جبهه‌های جنگ به شهادت رسید (جلالی عزیزیان، ۴۴۸). او در مرند در کنار اقامه نماز جمعه و جماعت، به فعالیت‌های علمی هم می‌پرداخت و معارف دینی و شرح لمعه را در جلسات خصوصی تدریس می‌کرد. از تألیفات او هم می‌توان به دعائم ایمان، حاشیه بر عروه‌الوثقی و اخلاق اسلامی در دو جلد اشاره کرد (جلالی عزیزیان، ۴۴۸؛ الوانساز خویی، ج ۳، ۱۱۵). رضا محمدی‌وند در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۷۷ در شهر مرند درگذشت و پیکر او پس از تشییع در مرند و تبریز، به قم انتقال یافت و در قبرستان شیخان آن شهر به خاک سپرده شد (جواهرکلام، ج ۳، ۵۰۶). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، ج ۳، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم؛ جلالی عزیزیان، حسن (۱۳۷۸)، تاریخ مرند (مرند، جلفا، زنوز و هادیشهر)، مشهد، گوهر سیاح؛ جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۲)، تربت پاکان قم، ج ۳،قم، انصاریان؛ حسن‌زاده، اسماعیل (۱۳۸۷)، انقلاب اسلامی در مرند، ج ۲، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ خاطرات آیت‌الله مرتضی بنی‌فضل (۱۳۸۶)، تدوین: عبدالرحیم اباذری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ خاطرات مسلم ملکوتی (۱۳۸۵)، تدوین: عبدالرحیم اباذری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ خسروشاهی، سید هادی (۱۳۹۰)، اسناد نهضت اسلامی، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.