سیدعباس سیدان
سیدان، سید عباس؛ از شاگردان درس خارج فقه امام خمینی. سید عباس سیدان در اول فروردین ۱۳۰۹ ش در شهر مقدس مشهد به دنیا آمد. او مقدمات را در حوزه علمیه نواب مشهد و نزد استادانی همچون ادیب نیشابوری و علی‌اکبر نوقانی خواند. پس از فراگیری مقدمات، دروس سطح حوزوی را نزد آقایان شیخ هاشم قزوینی و شیخ مجتبی قزوینی آموخت و در زمره شاگردان خاص آنان قرار گرفت. معارف دینی را هم نزد حاج میرزا مهدی اصفهانی، مؤسس مکتب تفکیک خواند و در حلقه شاگردان خاص او و مروجان آن مکتب قرار گرفت. وی سپس به درس خارج فقه و اصول آیت‌الله سید محمدهادی حسینی میلانی راه یافت و ضمن استفاده از آن درس‌ها و از مستشکلان بنام درس ایشان به شمار می‌رفت (نوروزی، ۸۹-۹۱). در دوران حضور در مشهد، به مبارزه علیه حکومت پهلوی می‌پرداخت. ازجمله فعالیت‌های او می‌توان به حضور در تظاهرات مردم مشهد علیه حکومت احمد قوام در ۳۰ تیر ۱۳۳۱ اشاره کرد. او در آن روز در اعتراض به اقدام محمدرضاشاه در انتصاب احمد قوام به نخست‌وزیری، کفن پوشید و در تظاهرات مردم آن شهر شرکت کرد («نئو انجمنی‌ها با بردگی غرب...»، ۹). در فروردین ۱۳۴۳ و پس از آزادی امام خمینی از حبس و حصر در تهران و بازگشت به قم، همراه با شیخ مجتبی قزوینی و جمعی از علمای مشهد، راهی قم شد و با امام خمینی دیدار کرد (مشهد از مقاومت تا پیروزی، ۱۱۰). او در جریان زلزله کاخک خراسان، همراه با جمعی از روحانیان در امدادرسانی به زلزله‌زدگان فعال بود و به سبب تأثیر اقدامات آنان و استقبال مردم از فعالیت‌های آنان، توسط نیروهای حکومتی مورد تهدید قرار گرفتند (همان، ۲۳۱). سیدان به احتمال زیاد در سال‌های پایانی دهه ۱۳۴۰ ش برای تکمیل تحصیلات حوزوی راهی عراق شد و در حوزه علمیه نجف اشرف از درس خارج فقه و اصول آیات سید ابوالقاسم موسوی خویی و سید حسن موسوی بجنوردی و درس خارج فقه امام خمینی بهره برد (نوروزی، ۹۰-۹۱). درباره سال‌های حضور او در درس خارج فقه امام خمینی که در مسجد شیخ انصاری برگزار می‌شد گزارشی در دست نیست. او که یکی از شاگردان خاص آیت‌الله خویی بود و اجازاتی را در همان سال‌های جوانی از ایشان و برخی دیگر از استادان خویش دریافت کرده بود، در مراجعت به مشهد مقدس به سفارش آیت‌الله خویی، مدرسه علمیه آیت‌الله خویی را در زادگاهش دایر کرد. سپس با تأسیس مدرسه علمیه المهدی معروف به مدرسه علمیه سیدان، به تدریس علوم حوزوی در مشهد پرداخت (همان). وی پس از بازگشت به مشهد، به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد. در جریان توهین روزنامه اطلاعات به امام خمینی در ۱۷ دی ۱۳۵۶ در مقاله «استعمار سرخ و سیاه» به قلم احمد رشیدی مطلق، در اعتراض به آن و همراه با جمعی از روحانیان و علمای شاخص مشهد، از اقامه نماز جماعت خودداری کرد (مشهد از مقاومت تا پیروزی، ۲۹۴). او در دوران پیروزی انقلاب اسلامی و آگاهی مردم علیه حکومت پهلوی فعالیت‌های ارزنده‌ای داشت؛ به طوری که نام ایشان در اسناد ساواک گواهی بر این مدعاست. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های علمی و تبلیغی در مشهد ادامه داد. ازجمله در برگزاری جشن غدیر فعال بود و تأسیس مجتمع هفته غدیر و جلسه الغدیر از آن فعالیت‌ها بود. او همچنین آثاری مانند حاشیه کفایه‌الاصول و حاشیه بر مکاسب و رساله‌ای در مکاسب محرمه را نگاشت که تاکنون به چاپ نرسیده است (نوروزی، ۹۱-۹۲). سید عباس سیدان پس از یک دوره بیماری در چهارم فروردین ۱۳۹۱ درگذشت و پیکرش پس تشییع از محل حسینیه نجفی‌های مشهد به سمت حرم مطهر رضوی و اقامه نماز از سوی شیخ مهدی مروارید، به نجف اشرف منتقل شد و بنا بر سفارش آیت‌الله سید علی سیستانی و با حضور فرزندان این مرجع عالی‌قدر، پس از تشییع در مقبره اختصاصی علما در وادی‌السلام به خاک سپرده شد (نوروزی، ۹۲). منابع: مشهد از مقاومت تا پیروزی (بررسی مبارزات علما و مردم مشهد از ۱۳۴۱-۱۳۵۷) (۱۳۹۳)، جمعی از نویسندگان، تهران، مؤسسه فرهنگی و هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «نئو انجمن‌ها با بردگی غرب، اقتصاد ایران را خراب فلج کردند: خاطره‌ها و تحلیل‌هایی از دگردیسی رهبر انجمن حجتیه در گفت‌وشنود با حیدر رحیم‌پور ازغدی» (۱۳۹۷)، روزنامه جوان، شماره ۵۴۷۳، اول مهر؛ نوروزی، علیرضا و نوروزی، مجتبی (۱۳۹۵)، مشاهیر حوزه علمیه خراسان، جلد اول، مشهد، نسیم رضوان.