سیدمحمدحسین علوی طباطبایی
علوی طباطبایی، سید محمدحسین؛ از شاگردان درس خارج اصول امام خمینی. سید محمدحسین علوی طباطبایی معروف به علوی بروجردی در سال ۱۳۰۴ ش در خانواده‌ای روحانی از سادات طباطبایی در بروجرد دیده به جهان گشود. پدرش سید ابوالقاسم و جدش سید محمدحسین علوی (از شاگردان میرزای شیرازی) از عالمان بروجرد و از عموزادگان آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی و مادرش صبیه حاج سید علی‌اصغر سلطان‌العلماء بروجردی (و خواهر سید محمدباقر سلطانی طباطبایی) بود («درگذشتگان: آیت‌الله...»، ۱۳۲). علوی طباطبایی دوران ابتدایی و متوسطه را در بروجرد طی کرد. او در سال ۱۳۲۴ ش راهی قم شد و به تحصیل در حوزه علمیه آن شهر پرداخت (شریف رازی، ج ۴، ۵۱۴) و پس از پایان دوره مقدمات، دروس سطح را نزد دایی‌اش سید محمدباقر سلطانی طباطبایی خواند. هم‌زمان در درس فلسفه و تفسیر قرآن علامه سید محمدحسین طباطبایی و شرح منظومه شیخ محمد فکور یزدی شرکت می‌کرد. سپس به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس خارج فقه آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و سید محمد محقق داماد و درس خارج اصول امام خمینی بهره‌مند شد و درس خارج اصول ایشان را تقریر کرد («درگذشتگان: آیت‌الله...»، ۱۳۲). او که در سال ۱۳۲۸ ش با صبیه آیت‌الله بروجردی ازدواج کرد (شریف رازی، ج ۴، ۵۱۴)، در خدمت آیت‌الله بروجردی قرار گرفت و علاوه بر شاگردی، فرد مورد اعتماد و امین ایشان نیز بود («درگذشتگان: آیت‌الله...»، ۱۳۲). علوی بروجردی پس از رحلت آیت‌الله بروجردی به تهران رفت و امامت جماعت مسجد فخریه را بر عهده گرفت (شریف رازی، ج ۴، ۵۱۴)، بنابراین می‌توان احتمال داد که این شاگرد امام خمینی (روحانی، ج ۱، ۴۸) در فاصله سال‌های ۱۳۲۸-۱۳۴۰ ش در درس خارج اصول امام خمینی شرکت می‌کرده است. حضور علوی طباطبایی در تهران، با استقبال عالمان برجسته تهران مواجه شد و برخی از بزرگان ازجمله آیات شیخ محمدرضا تنکابنی، شیخ محمدتقی آملی، سید احمد موسوی خوانساری، میر سید محمد بهبهانی و شیخ بهاءالدین نوری، ضمن شرکت در نماز او، به وی اقتدا کردند («درگذشتگان: آیت‌الله...»، ۱۳۲). علوی طباطبایی در سال‌های ۱۳۴۱-۱۳۴۲ ش در برخی از دیدارهای روحانیان تهران با مقامات حکومتی ازجمله ریاست وقت ساواک (پاکروان)، سخنگوی روحانیان بود («درگذشتگان: آیت‌الله...»، ۱۳۲). او همچنین اغلب اعلامیه‌های روحانیان تهران را علیه حکومت پهلوی امضا می‌کرد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۵۲ ـ ۵۵، ۵۸، ۵۹؛ قیام ۱۵ خرداد...، ج ۱، ۵۷۰). به همین سبب، پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ همراه با برخی از روحانیان ازجمله مرتضی مطهری، محمدتقی فلسفی و... دستگیر و زندانی شد (یادداشت‌های زندان، ۴۴). پس از آزادی، در مرداد ۱۳۴۲ ش در تحصن روحانیان سراسر کشور در تهران (در اعتراض به دستگیری امام خمینی) شرکت کرد و همراه با آنان با صدور اعلامیه‌ای بر ضرورت آزادی امام خمینی تأکید کرد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۹۱ ـ ۹۲). علاوه بر آن، در جلسات برخی از مراجع با روحانیان تهران ازجمله جلسه آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری با جمعی از روحانیان تهران حضور داشت (قیام ۱۵ خرداد به...، ج ۳، ۳۸۴). وی در ۲۲ خرداد ۱۳۴۶ پس از یورش نظامی اسرائیل به مردم فلسطین، همراه با روحانیان تهران اعلامیه‌ای در این زمینه صادر کردند و از مردم ایران خواستند به کمک مردم فلسطین بشتابند (روحانی، ج ۲، ۲۴۰-۲۴۱؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۱۱). سید محمدحسین علوی که به تدریس احکام دین و عقاید و تفسیر قرآن در مسجد فخریه می‌پرداخت، اهتمامی ویژه به تربیت نسل جوان داشت و کلاس‌های زیادی را برای آنان در منزل خویش برگزار می‌کرد. تداوم این جلسات به تأسیس انجمن اسلامی جوانان در مسجد فخریه انجامید («درگذشتگان: آیت‌الله...»، ۱۳۲). بر اساس گزارش ساواک درباره وضعیت روحانیان تهران، او یکی از روحانیان طراز اول تهران و از مروجان مرجعیت امام خمینی در آن شهر بود (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۵۹، ۲۴۵-۲۴۷). وی در سال ۱۳۵۱ ش ازجمله افرادی بود که تلاش می‌کرد حکم ممنوعیت محمدتقی فلسفی از وعظ و سخنرانی لغو شود (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۵۹، ۳۴۷). براثر تداوم این فعالیت‌ها در شهریور ۱۳۵۴ (در آستانه ماه محرم و صفر) توسط ساواک ممنوع‌المنبر شد (سیر مبارزات یاران...، ج ۷، ۳۸۸؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۳، ۱۹۷-۱۹۹) و در ۱۳۵۵ ش نیز ممنوع‌الخروج گردید (یاران امام به...، ملا احمد کروبی، ۲۱۸ ـ ۲۱۹). علوی طباطبایی در آبان ۱۳۵۶ پس از رحلت سید مصطفی خمینی، همراه با جمعی از علمای تهران مردم را به شرکت در مجلس ختم آن مرحوم در مسجد بازار تهران فراخواندند (آیت‌الله حاج سید...، ۳۶۶-۳۶۷؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۵۹، ۵۱۵). او در اردیبهشت ۱۳۵۷ ش در سفری به عراق، با امام خمینی دیدار کرد (انقلاب اسلامی به...، ج ۵، ۵). در نجف اشرف با آیت‌الله سید ابوالقاسم موسوی خویی نیز دیدار کرد و آن مرجع را به صدور اعلامیه‌ای علیه حکومت پهلوی تشویق نمود (سیر مبارزات یاران...، ج ۹، ۱۰). او پس از مهاجرت امام خمینی به فرانسه، به آن کشور رفت و با ایشان دیدار کرد (همان، ج ۶، ۶۰۸). پس از پیروزی انقلاب اسلامی به اقامه نماز در تهران ادامه داد. تألیفات او عبارت است از: ۱. خاطرات زندگی آیت‌الله‌العظمی بروجردی. ۲. تقریرات درس فقه آیت‌الله بروجردی. ۳. تقریرات درس اصول امام خمینی. ۴. رساله در عدالت. ۵. تفسیر قرآن (سوره حمد و مقداری از بقره). وی حسینیه علوی را در تهران بنیان نهاد و حسینه‌ای نیز در بروجرد احداث کرد. گذشته از آن، کتابخانه و درمانگاه علوی را در تهران بنیان نهاد. او در ۶ خرداد ۱۳۸۵ در تهران درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز به امامت آیت‌الله حسین وحید خراسانی، در مقبره خانوادگی در صحن حرم مطهر حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد («درگذشتگان:...»، ۱۳۳). منابع: آیت‌الله حاج سید مصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی (۱۳۷۹)، به کوشش عبدالوهاب فراتی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ آیت‌الله‌العظمی سید محمدهادی میلانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، ج ۲، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ سیر مبارزات امام خمینی در آینه¬ اسناد ساواک (۱۳۸۶)، ج ۶، تهران، مؤسسه¬ تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۲، تهران، اسلامیه؛ «درگذشتگان: آیت‌الله علوی بروجردی» (۱۳۸۵)، نشریه¬ آینه¬ پژوهش، شماره¬ ۹۹ ـ ۹۸، خرداد، تیر، مرداد و شهریور؛ روحانی، سید حمید (۱۳۶۴)، نهضت امام خمینی در ایران، ج ۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی؛ سیر مبارزات یاران امام خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۷ و ۹، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۸)، ج ۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۸)، ج ۳، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ قیم، رسول (۱۳۸۵)، «در سوگ امام جماعت فقید مسجد فخریه» (۱۳۸۵)، همشهری محله، ضمیمه¬ روزنامه¬ همشهری، شماره ۱۱۱، ۲۴ خرداد؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۷۹)، ملا احمد کروبی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۰)، کتاب ۴۳: حجت‌الاسلام حاج شیخ محمد تعمیرکاری، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۵)، کتاب ۵۹: آیت‌الله حاج سید محمدصادق لواسانی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.