سیدمحمد موسوی مفتی‌الشیعه
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۰۷ش |
| تاریخ وفات | ۲۹ فروردین ۱۳۸۹ |
| محل دفن | قم/حرم حضرت معصومه(س) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمد حجت کوه‌کمره‌ای، سیدمحمد محقق داماد، علامه طباطبایی، امام‌خمینی، سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدمحمود حسینی شاهرودی، حسین حلی، سیدابوالقاسم خویی و... |
| محل تحصیل | اردبیل و نجف |
| تألیفات | تقریرات درس خارج آیت‌الله‌العظمی حجت کوه‌کمره‌ای، تقریرات بحث آیت‌الله بروجردی، تقریرات بحث آیت‌الله محقق داماد، تقریرات بحث امام‌خمینی و... |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | احداث کتابخانه امام محمدتقی(ع) در قم، مؤسسه تحقیقاتی امام محمدتقی(ع)، تأسیس مسجد امام موسی بن جعفر(ع) در اردبیل و... |
سیدمحمد موسوی مفتی‌الشیعه، از شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی.
خاندان
سیدمحمد موسوی مفتی‌الشیعه معروف به مفتی‌الشیعه[۱] در سال ۱۳۰۷ش در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد.[۲] جدش سیدمرتضی خلخالی، از شاگردان شیخ مرتضی انصاری، پدرش سیدمحمدتقی مفتی‌الشیعه از شاگردان آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و سیدمحمدکاظم یزدی و خود از مراجع تقلید و صاحب آثاری چون شجره التقوی و ذخیره العقبی در علوم و معارف دینی بود.[۳] نسب او از طریق مادر هم به خاندان محقق کرکی می‌رسد و جد مادری‌اش سیدباقر نجفی اردبیلی از شاگردان آیت‌الله سیدمحمدتقی شیرازی بود.[۴]
تحصیل
سیدمحمد مفتی‌الشیعه مقدمات را در زادگاهش و نزد آقایان سیدمحمدتقی مفتی‌الشیعه (پدرش) خواند. سپس رسایل را نزد شیخ غلامحسین غروی و مکاسب را پیش عمویش سیدموسی فقیه مرتضوی خواند.[۵] علاوه بر آن، در درس کفایه شیخ عبدالحسین غروی هم شرکت کرد.[۶] از دیگر استادان او در اردبیل، آقایان میرزا مهدی عالم و شیخ بشیر مدرس بودند.[۷] هم‌زمان با تحصیل در اردبیل، به جای پدرش به اقامه نماز جماعت در مساجد بازار و سیداحمد آن شهر پرداخت. آنگاه در سال ۱۳۲۶ش برای ادامه تحصیل رهسپار حوزه علمیه قم شد.[۸] و در آنجا کفایه الاصول را نزد آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی خواند. سپس در درس خارج فقه آیت‌الله سیدحسین طباطبایی بروجردی (بحث کتاب صلاه)، خارج فقه آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه‌کمره‌ای (کتاب بیع)، خارج اصول امام‌خمینی (مباحث الفاظ و بحث لاجبر و لاتفویض با استدلال عقلی و شرعی) و خارج فقه آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد (بحث طهارت) شرکت کرد. همچنین از درس‌های تفسیر، هیئت و فلسفه علامه سیدمحمدحسین طباطبایی بهره‌مند شد. وی در سال ۱۳۳۴ش برای تکمیل تحصیلات عازم نجف اشرف شد.[۹] بنابراین می‌توان گفت که در سال‌های پایانی دهه ۱۳۲۰ش و آغازین دهه ۱۳۳۰ش در درس اصول امام‌خمینی که در مساجد محمدیه و سلماسی قم برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد. او این بحث را تقریر هم نمود. در حوزه علمیه از درس‌های خارج فقه و اصول آیات سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدمحمود حسینی شاهرودی، شیخ حسین حلی و سیدابوالقاسم موسوی خویی استفاده کرد و بیش از همه ملازم و شاگرد استاد آیت‌الله حلی بود و به نگارش تقریرات درس اصول و درس عروه ایشان پرداخت. مفتی‌الشیعه ضمن تحصیل در حوزه علمیه نجف، در همان‌جا به تدریس فقه و اصول و تألیف و تحقیق روی آورد.
فعالیت سیاسی و اجتماعی
وی در سال ۱۳۳۹ش به درخواست آیت‌الله سیدیونس اردبیلی و اصرار مردم اردبیل و با اجازه آیت‌الله سیدمحسن حکیم به ایران بازگشت و در اردبیل سکونت گزید و به‌عنوان نماینده ایشان در منطقه اردبیل شناخته می‌شد. اقامت مفتی‌الشیعه در اردبیل یک سال بیشتر طول نکشید و او بار دیگر به نجف اشرف بازگشت و به تحقیق، تألیف و تدریس در آنجا پرداخت. در مدت اقامت در نجف اشرف، از نزدیکان سیدعبدالاعلی سبزواری بود و همه امور مربوط به دادن اجازات و تعیین وکلا و نمایندگان داخل و خارج ایشان را بر عهده داشت. همچنین به مسائل و استفتائات درخواست شده از ایشان پاسخ می‌داد.
مفتی‌الشیعه در پی تلاش مستمر در راه علم و دانش به دریافت اجازات مهمی از علما و مراجع بزرگ نائل شد. ازجمله از آیت‌الله حکیم، اجازه‌ای در امور شرعی دریافت کرد.[۱۰] او پس از اخراج ایرانیان از عراق، در سال ۱۳۵۵ش به ایران بازگشت و در قم سکونت گزید و به تألیف، تحقیق و تدریس پرداخت.[۱۱] وی درس‌هایی چون شرح لمعه (ارث و صلات)، رسایل، مکاسب، کفایه‌الاصول و منظومه (قسمت منطق) را تدریس می‌کرد.
تألیفات
تألیفات مفتی‌الشیعه عبارت است از: کتاب بیع: تقریرات درس خارج آیت‌الله‌العظمی حجت کوه‌کمره‌ای، کتاب صلاه: تقریرات بحث آیت‌الله بروجردی، کتاب طهارت: تقریرات بحث آیت‌الله محقق داماد، دوره اصول (مباحث الفاظ و بحث لاجبر و لاتفویض با استدلال عقلی و شرعی): تقریرات بحث امام‌خمینی، نظریات استاد بزرگوار علامه طباطبائی در مبانی فلسفه موجود در منظومه و اسفار به‌عنوان (تعلیقات الاستاد العلامة)، تقریر بحث صلات المسافر و الجمعه و جمله‌ای از مسائل مهم حج آیت‌الله شاهرودی، دوره کامل خارج اصول آیت‌الله خویی، دوره کامل خارج بیع و خیارات و خارج عروه (طهارت): تقریرات بحث استاد الفقها آیت‌الله حلی، رساله در قاعده لاضرر و لاضرار، شرح کفایه‌الاصول، رساله‌ای در لباس مشکوک، رساله‌ای در فروع علم اجمالی، رساله‌ای در قاعده (اقرار) و رضاع و غیره از مباحث مهم، فقه مبسوط (این کتاب به طرح و رسیدگی مسائل فقهی با روشی خاص پرداخته و دربردارنده قواعد اصولی و استدلالی است. همچنین در این کتاب روش استدلال بدین‌صورت است که ابتدا از قرآن و سنت احکام و ادله بیان شده و سپس اصول عملیه درج شده است)، رساله عملیه (توضیح المسائل، المسائل المستحدثة)، منهاج الصالحین در دو جلد، حاشیه بر عروه و مناسک حج (عربی و فارسی) و منتخب المسائل. او علاوه بر موارد فوق، دارای تألیفات دیگری در علم اخلاق و علم نفس و تعلیقاتی بر کتاب الاسفار الاربعه است که هنوز به چاپ نرسیده است.
خدمات اجتماعی
مفتی‌الشیعه همچنین کتابخانه امام محمدتقی(ع) را در قم بنیان نهاد و سپس در سال ۱۳۸۵ش، مؤسسه تحقیقاتی امام محمدتقی(ع) را تأسیس نمود. تأسیس درمانگاه و مسجد ازجمله مسجد امام موسی بن جعفر(ع) در اردبیل و ساخت حسینیه و کتابخانه‌ای در همان‌جا از دیگر فعالیت‌های اجتماعی او در قم و اردبیل بود.
درگذشت
سیدمحمد مفتی‌الشیعه در ۲۹ فروردین ۱۳۸۹ از دنیا رفت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط سیدموسی شبیری زنجانی، در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.[۱۲]
پانویس
- ↑ درازی، تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل، ص۱۶۳.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۳، ص۱۹۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه و هو نقبا البشر فی القرن الرابع عشر، ج۵، ص۳۵۳.
- ↑ انصاری، «آیت‌الله مفتی‌الشیعه»، ص۱۲۶.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۳، ص۱۹۶.
- ↑ درازی، تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل، ص۲۹۲.
- ↑ درازی، تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل، ص۱۶۳؛ مجموعه مقالات همایش بزرگداشت آیت‌الله مشکینی، ج۲، ص۳۲۴.
- ↑ مجموعه مقالات همایش بزرگداشت آیت‌الله مشکینی، ج۲، ص۳۲۵.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۳، ص۱۹۶-۱۹۷.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ص۱۹۷.
- ↑ مجموعه مقالات همایش بزرگداشت آیت‌الله مشکینی، ج۲، ص۳۲۵.
- ↑ درازی، تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل، ص۱۶۳؛ انصاری، «آیت‌الله مفتی‌الشیعه»،، ص۱۲۶؛ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ص۱۹۸-۲۰۰.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدحسین (۱۳۸۸)، طبقات اعلام الشیعه و هو نقبا البشر فی القرن الرابع عشر، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- الوانساز خویی، محمد (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، ج۳، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم.
- انصاری، ناصرالدین (۱۳۸۹)، «آیت‌الله مفتی‌الشیعه»، دوماهنامه آینه پژوهش، سال ۲۱، شماره ۱۲۲، تابستان.
- درازی، علی (۱۳۹۰)، تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل، تهران، سوره مهر
- مجموعه مقالات همایش بزرگداشت آیت‌الله مشکینی (۱۳۹۲)، ج۲، قم، سازمان چاپ و نشر.