سیدمحمد محقق داماد
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سیدمحمد موسوی محقق داماد |
| لقب | محقق داماد |
| نسب | سید (از سادات موسوی) |
| تاریخ تولد | ۱۲۸۵ شمسی (۱۳۲۵ قمری) |
| زادگاه | احمدآباد اردکان، یزد |
| تاریخ وفات | ۳۰ بهمن ۱۳۴۷ شمسی (۲ ذی‌الحجه ۱۳۸۸ق) |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه(س)، قم |
| شهر وفات | قم، ایران |
| خویشاوندان سرشناس |
|
| اطلاعات علمی | |
| استادان |
|
| شاگردان |
|
| محل تحصیل | حوزه علمیه یزد و قم |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | از حامیان نهضت امام خمینی |
سیدمحمد موسوی (۱۲۸۵ـ ۱۳۴۷ش/۱۳۲۵ـ۱۳۸۸ق) مشهور به محقق داماد از عالمان حوزه علمیه قم، و داماد شیخ عبدالکریم حائری یزدی بود. برای همین لقب داماد را به وی دادند. سیدعلی و سیدمصطفی محقق داماد فرزندان، و بسیاری از روحانیان انقلابی در ایران نیز از شاگردان او هستند.
سیدمحمد محقق داماد همواره همنشین با امام‌خمینی، و در مبارزات دهۀ چهل نیز یار و همراهی پیوسته برای ایشان و دیگر انقلابیون بود.
زندگینامه
سیدمحمد محقق داماد در سال (۱۲۸۵ش/۱۳۲۵ق) در احمدآباد اردکان یزد زاده شد. پدرش حاج سیدجعفر از روحانیان و مبلغان محلی بود که پیش از تولد او درگذشت.[۱] سیدمحمد زیر نظر مادرش تربیت شد. در شش‌سالگی مادر را نیز از دست داد.[۲] پس از آن بیشتر نزد خانواده پدری بزرگ شد.
او دانش مقدماتی حوزه را در اردکان یزد آغاز کرد. سپس برای تکمیل و ادامه، راهی حوزه علمیه یزد شد. پس از نه سال بهره‌گیری از استادان سرشناسِ یزد، مهر ۱۳۰۱ش/۱۳۴۱ق به قم هجرت کرد و در درس‌های استادانی همچون سیدعلی یثربی کاشانی، سیدمحمدتقی خوانساری، سیدمحمد حجت کوه‌کمری و شیخ عبدالکریم حائری یزدی شرکت کرد.[۳] در درس حائری یزدی به‌گونه‌ای درخشید که مورد توجه ایشان قرار گرفت و سال ۱۳۱۳ش. با دختر آیت‌الله حائری ازدواج کرد و به داماد ملقب شد.[۴]
پس از درگذشت شیخ عبدالکریم حائری (۱۳۱۵ش)، سیدمحمد از فضلا و مدرسان جوان حوزه قم شمرده می‌شد. در زمان مرجعیت آیت‌الله بروجردی، داماد به همراه امام‌خمینی از مشاوران و معتمدان ایشان محسوب می‌شدند و در اداره و سروسامان بخشیدن حوزه فعال بودند. امام‌خمینی و سیدمحمد محقق داماد از اعضای مهم و فعال «هیئت مصلحین» بودند که از سوی آیت‌الله بروجردی مأمور اصلاح حوزه شده بودند.[۵]
محقق داماد در طول سه دهه تعلیم و تربیت در حوزه قم، شاگردان بسیاری پرورش داد که بیشتر آنان بعدها در سلک عالمان، مجتهدان و مراجع معاصر درآمدند.[۶] همچنین آثار علمی ارزش‌مندی از خود برجای گذاشت[۷]
سیدمحمد محقق داماد بااین‌که به پیوستگی دین و سیاست باور داشت، اما از هرگونه فعالیت غیرعلمی پرهیز می‌کرد.[۸] تنها کنشی که از وی در این زمینه گفته شده است، حضور در جمع معترضان به تصویب لایحۀ انجمن‌های ایالتی و ولایتی در اوائل دهه چهل است.[۹]
سیدمحمد محقق داماد در ۳۰ بهمن ۱۳۴۷ش/ ۲ ذی‌الحجه ۱۳۸۸ق درگذشت[۱۰] و در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.
امام‌خمینی و آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد
امام‌خمینی و سیدمحمد محقق داماد که به لحاظ سن و زمان هجرتِ به قم شبیه و نزدیک هم بودند، هر دو از شاگردان برجستۀ شیخ عبدالکریم حائری یزدی نیز به‌شمار می‌رفتند. همین، همراهی و همدلی هر دو را نیز به همراه داشت. به‌گونه‌ای که امام‌خمینی، سیدمحمد محقق داماد و سیداحمد زنجانی با هم یک مباحثه سه‌نفری داشتند. این مباحثه عصرها در مدرسه فیضیه بود و یکی دو ساعت طول می‌کشید. مباحثه بیشتر بین امام و آقای داماد بود که گاهی صدایشان در همه مدرسه می‌پیچید.».[۱۱] همین ارتباط و آشنایی و دوستی بود که باعث شد سیدمصطفی، فرزند ارشد امام‌خمینی از شاگردانِ ویژۀ محقق داماد باشد.[۱۲]
پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی (۱۰ فروردین ۱۳۴۰ش)، امام‌خمینی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدکاظم شریعتمداری و سیدمحمد محقق داماد برای حفظ وضعیت و اقتدار حوزۀ علمیه قم، با خبرنگاران اعزامی روزنامه کیهان مصاحبه کردند.[۱۳] و هر چهار نفر تأکید کردند که «حوزه علمیه قم را خدا حفظ می‌کند.».[۱۴]
با آغاز مبارزات به رهبری امام‌خمینی در دهۀ چهل، محقق داماد با امام‌خمینی همراهی بسیاری داشت و این همراهی تا آخرین لحظه عمر ایشان ادامه پیدا کرد. در پی پخش خبر تصویب لایحۀ انجمن‌های ایالتی و ولایتی توسط روزنامه‌ها، محقق داماد همراه امام‌خمینی، سیدمحمدکاظم شریعتمداری، مرعشی نجفی و گلپایگانی در منزل شیخ مرتضی حائری تشکیل جلسه داده و هم‌اندیشی کردند. سرانجام تصمیم گرفتند تا پایان کار و لغو تصویبنامه، هفته‌ای یک شب جلساتی را در منزل یکی از آیات عظام برقرار سازند و به مبارزه ادامه دهند.[۱۵]
در نامۀ اعتراضی علما به اسدالله علم، نخست‌وزیر، نیز محقق داماد همراه با سیداحمدزنجانی، شیخ مرتضی حائری و میرزا هاشم آملی طی تلگرافی به اسدالله علم، تصویب‌نامۀ مربوط به تشکیل انجمن‌های ایالتی و ولایتی را به دلیل مخالفت مفاد آن با قواعد مقدسۀ اسلام و اصول قانون اساسی و متمم آن، مُلغی اعلام کرده و خواستار لغو رسمی آن شدند.[۱۶]
پانویس
- ↑ مجله نور علم، ش ۱۷، ص۹۷.
- ↑ مجله نور علم، ش ۱۷، ص۹۷.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینۀ دانشمندان، ص۱۶۳.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینۀ دانشمندان، ص۱۴۲.
- ↑ «خاطرات آیت‌الله سلطانی طباطبایی از امام‌خمینی و آیت‌الله بروجردی»، سایت جماران؛ رجبی، زندگینامه سیاسی امام خمینی، ج۱، ص۲۰۷ و۲۰۸.
- ↑ صالح، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج۳، ص۴۰؛ فراتی، روحانیت و تجدد، ص۴۱۷؛ مجله نور علم، ش ۱۷، ص۹۸؛ پروین‌زاد، نظریه‌پردازی در علوم انسانی، ص۶.
- ↑ . (مجله نور علم، ش۱۷، ص۱۰۲.
- ↑ جوادی آملی، کتاب الحج، ج۱، ص۱۹.
- ↑ قزوینیان، «آیت‌الله محقق داماد نقش برجسته‌ای در نهضت بزرگ انقلاب اسلامی داشت»، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ حائری، روزشمار قمری، ص۳۳۲.
- ↑ منتظری، خاطرات آیت‌الله منتظری، ج۱، ص۲۰۰.
- ↑ مجله نور علم، ش۱۷، ص۹۸.
- ↑ کیهان، ۱۵ فروردین ۱۳۴۰، ص ۱ و ۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۴۷۸.
- ↑ باقری، خاطرات پانزده خرداد، ص۱۹؛ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۳ و ۴، ص۴۵.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج ۳ و ۴، ص۵۰.
منابع
- «خاطرات آیت‌الله سلطانی طباطبایی از امام‌خمینی و آیت‌الله بروجردی»، سایت جماران، https://www.jamaran.news
- امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۴۷۸
- باقری، علی، خاطرات پانزده خرداد، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ۱۳۷۶ش.
- پروین‌زاد، مهدی، «نظریه‌پردازی در علوم انسانی» (مصاحبه با محی‌الدین حائری شیرازی)، در مجله کیهان فرهنگی، شماره۲۰۷، دی ماه ۱۳۸۲ش
- جوادی آملی، عبدالله، کتاب الحج، قم، اسراء، هشتم، ۱۳۹۷ش.
- حائری، علی، روزشمار قمری، قم، دفتر عقل،دوم، ۱۳۸۶ش.
- دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، ج ۳ و ۴، تهران، چ دوم، ۱۳۷۷ش.
- رجبی، محمد حسن، زندگینامه سیاسی امام خمینی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۷ش.
- شریف‌رازی، محمد، گنجینۀ دانشمندان اسلامی، تهران، کتابفروشی اسلامی، ۱۳۵۲ش.
- صالح، سید محسن، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، از آغاز تا اکنون، تهران، مرکز اسناد اسلامی، ۱۳۸۵ش
- فراتی، عبدالوهاب، روحانیت و تجدد؛ با تأکید بر جریان‌های فکری ـ سیاسی حوزۀ علمیه قم، پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، ۱۳۸۹ش.
- قزوینیان، علی‌آکبر، «آیت‌الله محقق داماد نقش برجسته‌ای در نهضت بزرگ انقلاب اسلامی داشت»، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۶ آذر ۱۳۹۸، تاریخ بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
- کیهان، روزنامه کیهان، ۱۵ فروردین ۱۳۴۰ش.
- مجله نور علم، نشریه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ش مسلسل ۱۷، شهریور ۱۳۶۵ش.
- منتظری، حسینعلی، خاطرات آیت‌الله منتظری، ایران، بی‌نا، بهار ۱۳۷۹ش.
محمد رجائی‌نژاد