سینهزنی
| سینهزنی | |
|---|---|
| نوعی عزاداری مذهبی در شیعه | |
| زمانبرگزاری | ماههای محرم و صفر (عمدتاً) |
| مکان برگزاری | جوامع شیعهنشین |
| گستره جغرافیایی | جهان اسلام (بهویژه جوامع شیعه) |
| منشأ تاریخی | دوره آل بویه |
| وجه نمادین | اظهار ارادت به اهلبیت(ع)، تعظیم شعائر دینی، زنده نگاهداشتن مظلومیت امام حسین(ع) |
| اوراد و اشعار | خواندن اشعار حزنانگیز و مداحی |
سینهزَنی نوعی از عزاداری است که عزاداران در آن با کف دست بر روی سینه خود میزنند. سینهزنی را مرسومترین نوع عزاداری و طبیعیترین واکنش انسان در جریان سوگواری میدانند. این نوع عزاداری را به عنوان اظهار ارادت نسبت به اهلبیت(ع) و تعظیم شعائر بیان کردهاند.
در احکام فقهی گفته شده بهتر است سینهزنی حالتی متعارف داشته باشد و بیانگر حزن و اندوه باشد و به نوعی برگزار شود که سبب جسارت و وهن عزاداری نشود.
امامخمینی به عزاداری و سینهزنی توجه ویژهای داشت و خود در این مراسمها به سینهزنی میپرداخت. ایشان آنچه که سبب وهن عزاداری میشود را نهی نموده و عزاداران را به سوگواری متعارف و سینهزنی توصیه کرده است.
معرفی
سینهزَنی به نوعی از سوگواری همراه با نظم و مراسم خاص گفته میشود. سینهزدن رسمی است مذهبی که بهویژه در عزای امام حسین(ع) اجرا میکنند؛ در این رسم عزاداران بهصورت دستهجمعی، نشسته یا ایستاده با کف دست بر روی سینهٔ پوشیده یا عریان خود میزنند، بهطوریکه صدای یکنواخت از آن برخیزد.[۱] به نظر میرسد که سینهزنی يكى از مظاهر مهم عزادارى[۲] و رایجترین و عمومیترین سبک سوگواری بوده است. در ایران رسم سینهزدن برای اظهار حزن، معمول بوده است. میتوان گفت که سینهزنی یکی از طبیعیترین واکنشهای انسان در جریان سوگواری و تأثر از مرگ عزیزان است و این امر به حالات فیزیکی انسان مربوط است. این عمل گرچه عمدتاً در سوگ ائمه(ع) و پیامبر(ص) و ایام محرم صورت میگیرد، گاهی در سوگ برخی از افراد و علمای بزرگ هم انجام میشده است.[۳]
روش سینهزنی که در گذشته در بعضی از روستاها و محلات حاشیهای شهرها معمول بود و هنوز هم در برخی از این مناطق دیده میشود، چنین است که سینهزنان نیمتنهٔ بالا را برهنه میکنند و پیراهن خود را به کمر میبندند و با نظمی خاص روبهروی هم میایستند و با دو دست، بهصورتی هماهنگ و موزون، با شدت تمام به سینهٔ عریان خود میکوبند. مراسم سینهزنی بیشتر در ماههای محرم و صفر برگزار میشود.[۴]
سينهزنى را يك نوع عزادارى و اظهار ارادت نسبت به امام حسین(ع) و اهلبیت(ع) دانستهاند و به شکلی یک نوع عزاداری ارزشمند و پسندیده تعریف شده است. همچنین سینهزنی را بهعنوان تعظيم شعائر دينى و زنده نگاهداشتن مظلوميت امام حسین(ع) بیان کردهاند.[۵]
پیشینه
سینهزنی در برخی دورانهای تاریخی رواج داشته است. در گزارش سوگواریها در دورهٔ آلبویه (۳۲۰–۴۴۸ق)، اشاراتی به آن وجود دارد. ابناثیر، مورخ سدهٔ ۶–۷ق، از شمار عظیم شرکتکنندگان با چهرههای سیاهشده و موهای پریشان سخن میگوید که گرداگرد شهر بغداد میگشتند و در مراسم ماه محرم بر سینه میزدند و اشعار حزنانگیز میخواندند.[۶] در دورهٔ صفویه (حکومت: ۹۰۵–۱۱۳۵ ق)، این سبک عزاداری (سینهزنی) اوج گرفت و در زمان قاجاریه (۱۲۱۰–۱۳۴۴ق) نیز رونق داشت. در دورهٔ قاجاریه، شاهان و درباریان در سوگواریها شرکت میکردند و در ترویج آن نقش داشتند؛ آنها خود بیشتر به سینهزنی میپرداختند.[۷]
حکم فقهی
فقیهان گفتهاند سینهزنی اگر به نحو متعارف و به گونهای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود، اشکال ندارد.[۸] همچنین گفته شده سينهزدن نباید به گونهای باشد که موجب جنايت بر نفس و وهن در مذهب باشد.[۹] سينهزدن را مستحب[۱۰] و نوعى همدردى با اهلبيت(ع) و جَزَع دانستهاند.[۱۱]
گفته شده اگر سینهزنی به صورت تند و سریع (شور) که گاهی با حرکات شبیه رقص و حرکت شدید بدن (بالا و پایین پریدن) باشد و مناسب با مجالس عزاداری امام حسین نباشد و سبب وهن عزاداری شود باید از آن خودداری کرد.[۱۲]
فقیهان برهنهشدن هنگام سینهزنی در مراسمهای عزاداری را، اگر مفسده نداشته باشد، جایز دانستهاند؛[۱۳] اما برخی گفتهاند اگر در معرض دید نامحرم باشد جایز نیست.[۱۴]
در اینکه شدت سینهزنی در چه حد جایز است آرای مختلفی وجود دارد. برخی کبودی و خونریزی را جایز[۱۵] و برخی سینهزنی را مشروط به این دانستهاند که منجر به جراحت و خونریزی نشود؛[۱۶] هرچند در همه آرا اتفاق وجود دارد که نباید ضرر مهم و اضرار بر نفس وجود داشته باشد.[۱۷]
سینهزنی در عزاداریهای امامخمینی
امامخمینی همواره به عزاداری برای امامحسین(ع) توجه زیادی داشت. ایشان در برگزاری مجالس سوگواری که روضهخوانی و سینهزنی در آن برپا بود اهتمام خاصی داشت. امام عزاداری و سینه زنی را «افضل قربات» توصیف میکرد و خود در این مجالس به سینهزنی میپرداخت.[۱۸]
ایشان همچنین در کربلا گاهی در دستجات سینهزنی و عزاداری شرکت میکردند.[۱۹] ایشان آنچه که در عزاداری موجب وهن مذهب میشد را نهی میکرد و به عزاداریهای مرسوم و سینهزنی توصیه مینمود.[۲۰]
پانویس
- ↑ باقی، «سینهزنی»، ج۵، ذیل مدخل.
- ↑ فاضل لنكرانى، جامع المسائل، ج۱، ص۵۷۹.
- ↑ باقی، «سینهزنی»، ج۵، ذیل مدخل.
- ↑ باقی، «سینهزنی»، ج۵، ذیل مدخل.
- ↑ نوری همدانی، هزار و یک مسئله (مجموعه استفتائات)، ج۲، ص۱۷۰.
- ↑ باقی، «سینهزنی»، ج۵، ذیل مدخل.
- ↑ باقی، «سینهزنی»، ج۵، ذیل مدخل.
- ↑ «احکام شرعی سینهزنی، زنجیرزنی و قمهزنی»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، ج۴، ص۵۷۹؛ مكارم شيرازى، استفتائات جديد، ج۳، ص۱۷۸.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، ج۴، ص۵۷۹.
- ↑ منتظری، رساله استفتائات، ج۳، ص۴۹۸.
- ↑ «احکام شرعی سینهزنی، زنجیرزنی و قمهزنی»، خبرگزاری حوزه؛ مكارم شيرازى، احكام عزادارى، ص۵۰.
- ↑ «پرسش و پاسخ عزاداری ( اهل بیت )»، سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی؛ خمینی، استفتائات امام خمینی، ج۱۰، ص۶۳۵.
- ↑ صافی گلپايگانى، توضيح المسائل، ص۵۶۹.
- ↑ فاضل لنكرانى، جامع المسائل، ج۱، ص۵۷۹.
- ↑ مکارم شیرازی، استفتائات جديد، ج۲، ص۲۴۷.
- ↑ فاضل لنكرانى، جامع المسائل، ج۱، ص۵۷۹؛ مکارم شیرازی، استفتائات جديد، ج۲، ص۲۴۷.
- ↑ خمینی، استفتائات امام خمینی، ج۱۰، ص۶۳۴.
- ↑ «کیفیت عزاداری امام خمینی در ماه محرم در خاطرات نزدیکان»، پرتال امام خمینی، انتشار: ۲۱ مهر ۱۳۹۴ش، بازدید: ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ش.
- ↑ خمینی، استفتائات امام خمینی، ج۱۰، ص۶۵۴ و ص۶۵۵.
منابع
- «احکام شرعی سینهزنی، زنجیرزنی و قمهزنی»، خبرگزاری حوزه، بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۴ش.
- باقی، عمادالدین، «سینهزنی»، تهران، دانشنامه فرهنگ ایران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، بیتا، ج۵، ذیل مدخل.
- «پرسش و پاسخ عزاداری ( اهل بیت )»، سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی، بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۴ش.
- خمینی، سید روح الله، استفتائات امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی، ۱۳۹۲ش.
- صافی گلپايگانى، لطف الله، توضيح المسائل، قم، دفتر تنظيم و نشر آثار حضرت آيت الله العظمی صافی گلپایگانی، بیتا.
- فاضل لنكرانى، محمد، جامع المسائل، قم، امیر، ۱۳۸۳ش.
- «کیفیت عزاداری امام خمینی در ماه محرم در خاطرات نزدیکان»، پرتال امام خمینی، انتشار: ۲۱ مهر ۱۳۹۴ش، بازدید: ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ش.
- مكارم شيرازى، ناصر، استفتائات جديد، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع)، ۱۴۲۷ق.
- مكارم شيرازى، ناصر، احكام عزادارى، قم، امام على بن ابى طالب عليه السلام، ۱۳۹۰ش.
- منتظری، حسینعلی، رساله استفتائات، نشر سايه، تهران، ۱۳۸۴ش.
- نوری همدانی، حسین، هزار و یک مسئله (مجموعه استفتاءات)، قم، مهدی موعود (عج)، ۱۳۸۸ش.
- هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، قم، موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۲ش.