صدقه
صدقه، به معنای دادن مقداری از مال در راه حقتعالی به نیازمندان برای رسیدن به خوبی و مبارزه با دوستی دنیا و قطع علاقه به امور دنیوی است. امامخمینی نیز در آثار اخلاقی خویش به بحث از فضیلت، جایگاه، شرایط و آثار و برکات صدقه پرداخته است.
اهمیت و جایگاه صدقه
صدقه در اصطلاح اخلاقی و دینی به معنای چیزی است که انسان از مال خود در راه رضای خدا به نیازمندان میدهد.[۱] در آیات و روایات، مطالب فراوانی درباره صدقه، فضلیت و برکات آن آمده است. علمای اخلاقی با استناد به آیات الهی و روایات معصومین(ع) درباره صدقه، اهمیت و جایگاه آن در جامعه اسلامی، شرایط و آثار آن به تفصیل در آثار خویش پرداختهاند.[۲] امامخمینی، نیز در آثار خویش به بحث از صدقه، اهمیت و جایگاه آن، شرایط و آثار و برکات صدقه پرداخته است.[۳]
فضیلت صدقه
امامخمینی در بیان فضلیت صدقه، معتقد است، یکی از مستحبات که کمتر اعمالی از حیث مستحب بودن به آن میرسد، صدقه میباشد. ایشان با استناد به برخی روایات معتقد است هیچ چیزی برای شیطان سختتر از صدقه دادن مؤمن نیست؛ زیرا عمل صدقه در واقع پیش از آن که توسط مؤمن انجام شود، توسط خدا انجام میشود و این دلالت بر بزرگی و شأن و عظمت رتبه صدقه دارد که خداوند متعال آن را با دست قدرت و احاطه قیومی خود انجام میدهد و حافظ صورت کامل غیبی صدقه میباشد و امر آن را به کسی دیگر محول نکرده است. به اعتقاد امامخمینی تدبر در این گونه احادیث در زمینه صدقه، برای اهل معرفت و اصحاب قلوب کشف توحید فعلی و تجلی قیومی را به ارمغان میآورد و این مطلب را میرساند که قیام به امر صدقه امری مهم و لازم است؛ زیرا اگر انسان بفهمد که صدقه دادن، اول توسط حقتعالی واقع میشود و پس از آن به سائل میرسد، یقیناً صدقه را برای خداوند انجام میدهد و از این جهت است که امامان معصوم(ع) صدقهای را که به سائل میدادند میبوییدند و میبوسیدند و استشمام میکردند و رایحه طیبه محبوب را از آن میفهمیدند. امامخمینی با استناد به آیه «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبّون»[۴] معتقد است برای رسیدن به خوبیها و مبارزه با دوستی دنیا و قطع علاقه به امور مادی و ریشه کن کردن علاقه به دنیا، دادن صدقه خیلی مهم میباشد، یکی از نکات مهم صدقه دادن، همین کمشدن علاقه به دنیا و امور دنیوی است، از همین رو، مستحب است که انسان چیزی را که دوست دارد و به آن علاقه و عشق میورزد، صدقه دهد.[۵]
آثار و برکات صدقه
علمای اخلاق درباره آثار و برکات صدقه با استناد به روایاتی در این زمینه به فوائد و برکات صدقه اشاره کردهاند. از جمله این آثار: صدقه سبب دوری از بلا و مرگ بد، طول عمر، شفای مریض، دورکننده فقر و آثار معنوی و ملکوتی خاص دیگری را نیز به دنبال دارد.[۶]
امامخمینی نیز با توجه به روایات معصومین به برخی آثار و برکات صدقه اشاره کرده است؛ از جمله اینکه صدقه مرگ و مردن بد را دفع میکند، عوض صدقه را خداوند از ده تا صد هزار مرتبه عطا میکند، سبب زیادی مال میشود، بلاهای آسمانی رفع میگردد، بیماریها شفا مییابند، اگر کسی گرسنگی شخصی را رفع کند و به آن لباس بپوشاند و آبروی آن را حفظ کند، این عمل از هفتاد عمل حج، محبوبتر است. به اعتقاد امامخمینی خوب است صدقه در خفا و سرّ انجام شود؛ زیرا صدقه پنهانی، غضب پروردگار را خاموش میکند. ایشان با استناد به روایتی، صدقه به ارحام و اقوام را افضل و بهتر از صدق دادن به دیگران میداند و معتقد است در بعضی روایات آمده که صدقه به غیر رحم در صورتی که رحم و اقوام محتاج هستند، قبول نمیباشد.[۷]
پانویس
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات، الفاظ القرآن، ص۴۰۸؛ قرشی، قاموس قرآن، ج۴، ص۱۱۶؛ شعرانی، نثر طوبی، ج۱، ص۳۸.
- ↑ مکارم، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۴۵؛ طباطبائی، المیزان، ج۱۲، ص۵۸؛ مجلسی، بحار الانوار، ج۷۵، ص۵۰؛ عاملی، وسائل الشیعه، ج۶، ص۲۵۷؛ عیاشی، تفسیر عیاشی، ج۲، ص۱۰۷؛ طیب، تفسیر اطیب البیان، ج۱، ص۲۳۰؛ داورپناه، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۵۰۰؛ صدوق، من لا یحضر الفقیه، ج۲، ص۴۳۳.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۴۸۸-۴۹۰؛ آداب الصلاة، ص۵۰؛ تفسیر سوره حمد، ص۱۸۲.
- ↑ آل عمران: ۹۲.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۴۸۸-۴۹۱؛ آداب الصلاة، ص۵۰؛ تفسیر سوره حمد، ص۱۸۲.
- ↑ عاملی، وسائل الشیعه، ج۶، ص۲۵۷؛ طباطبائی، المیزان، ج۲، ص۴۲۰ و ۴۳۳؛ مجلسی، بحار الانوار، ج۷۴، ص۸۱؛ جوادی آملی، مفاتیح الحیات، ص۵۵۲ و ۵۵۶.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۴۹۱-۴۹۳.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۴ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- جوادی آملی، عبدالله، مفاتیح الحیات، قم، انتشارات اسراء، ۱۳۹۱ش.
- حرّ عاملی، محمدبنحسن، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت، ۱۴۰۹ق.
- داورپناه، ابوالفضل، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات صدر، ۱۳۷۵ش.
- راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، دمشق، دار العلم، ۱۴۱۲ق.
- شعرانی، ابوالحسن، نثر طوبی، قم، انتشارات السلامیه، ۱۳۸۶ش.
- صدوق، محمدبنعلی، من لا یحضر الفقیه، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ق.
- طباطبائی، محمدحسین، تفسیر المیزان، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- عیاشی، محمدبن مسعود، تفسیر عیاشی تهران، چاپخانه علمیه، ۱۳۸۰ق.
- قرشی، علیاکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
نویسنده: باقر صاحبی