غذای روحی
غذای روحی سبب تربیت و نموّ معنوی و ترقی باطنی روح و قلب میباشد.
اهمیت و جایگاه غذای روحی
مسئله غذا در متون دینی و روایات بسیار مورد توجه بوده است. در عرفان نیز غذا جسمانی و روحانی جایگاه مهمی دارد؛ زیرا در وجه ظاهری، غذا تأمین کننده نیازهای حیاتی انسان و در جنبه باطنی برای سیر و سلوک و شهود و ارتباط با حقتعالی بسیار مهم میباشد، ازاینرو اهل معرفت بر لزوم اعتدال در غذا خوردن و احتیاط در آن بسیار تأکید دارند.[۱]
امامخمینی نیز در آثار خویش به مسئله غذا جسمانی و روحانی توجه داشته، غذامی قلبی را مناسک الهی و غذای روحی را معارف الهی میداند و معتقد است، غذا عامل اختلاف نفوس انسانی میباشد.[۲]
غذای قلوب و ارواح
ارباب سلوک و اهل معرفت در مورد غذای قلوب و ارواح، مطالب فراوانی بیان کرده و معتقدند نوع غذا در انحراف مزاج قلب و روح سریعتر از غذا در انحراف بدن میباشد. همچنین در قوت و ضعف شهود نوع غذا نقش بسزایی دارد.[۳] امامخمینی نیز در بیان غذای روحی، معتقد است، سالک همواره میکوشد با مواظبت بر غذاها و لقمهها، زمینه انحراف مزاج قلبی برای خود ایجاد نکند؛ زیرا صحت و سقم مزاج قلب و نوع غذاها در قوت و ضعف شهود سالک مؤثر است؛ ازاینرو چنانچه ابدان غذای جسمانی دارند که به آن تغذی میکنند و باید آن غذا مناسب حال و موافق نشئه آنها باشد، همین طور برای قلوب و ارواح نیز غذایی است که فراخور حال و مناسب به نشئه آنها است تا به آن تربیت و نموّ معنوی و ترقی باطنی داشته باشند. امامخمینی با تقسیم غذای جسمانی و روحانی معتقد است، صرف گفتن معارف الهی غذای روحی و تغذی نیست بلکه طبق اتحاد عامل با عمل، باید غذای روحی و معارف الهی با روح و قلب متحد شود و رسوخ پیدا کند تا غذای بالفعل قلب و روح باشد. به باور ایشان غذای قلبی، مناسک الهی و غذای روحی، معارف الهی است. این غذای روحی اوّلاً باید از تصرفات وهمی، خیالی، شیطانی و نفسانی خالص باشد و ثانیاً مهر ولایت و شریعت محمدی بر این غذا و طعام باطنی خورده باشد؛ ازاینرو هر معرفتی و علمی را نمیشود مناسب روح و قلب دانست.[۴]
اثر غذا در اختلاف نفوس
به اعتقاد امامخمینی مهمترین نقش مأکولات و مشروبات، در تحقق نطقه انسان به عنوان اولین مرحله از تکون جسمانی اوست. اساساً مبداً تحقق انسان در بُعد مادی او ریشه در غذایی دارد که در ابتدا خورده شده، بعد از آن قوای انسانی عمل خود را روی آن انجام داده، و در نهایت قسمتی از آن برای تولید مثل انتخاب شده است، از این رو ماده غذایی را میتوان به سه صورت تصور کرد؛ کاملاً خالص، کاملاً کثیف و متوسط میان این دو. بنابراین به اعتقاد امامخمینی موادی که نسل آدم آن را تناول کرده بر اساس آن زندگی نموده و حیات خود را در این عالم مادی طبیعی استمرار میبخشد، نوعشان در لطیف و کثیف بودن و صاف و کدر بودن متفاوت است.
این تفاوت اغذیه، موجب تفاوت در خصوصیات جسمی شده در خصوصیات روحی و اخلاقی نیز اثر میگذارد. و چه بسا غذایی در مذاق و ذائقه نوع مردم، طعم و حظ و لذت قابل توجهی نداشته باشد، امّا خاصیت لطافت وجودی و قبول فیض و کمالات را بیشتر داشته باشد، و چه بسا غذایی که در ذائقه مردم خوش طعم و گوارا باشد؛ ولی مادهاش صلب و غیر قابل برای کمالات و فیوضات الهی باشد و کدورت و ظلمت را به همراه خود بیآورد. همچنین مواد غذایی به جهت عروض عناویتی چون حلال، حرام و متشبه بودن، دارای خصوصیتهای متعددی میشوند و عامل مؤثر در اختلاف نفوس بشری میباشند.[۵]
پانویس
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۶۳، ص۲۳۰؛ حسینی طهرانی، نور مجرد، ص۵۳۴ و ۶۸۳-۶۸۹؛ قونوی، اعجاز البیان، ص۱۶۴؛ سهروردی، عوارف المعارف، ص۲۱۰؛ فضلی، پیش انگارههای انسان شناختی، ص۸۸.
- ↑ امامخمینی، آداب الصلاة، ص۲۰-۲۱ و ۸۰-۸۲؛ الطلب والاراده، ص۸۰-۸۲؛ انوار الهدایه، ج۱، ص۸۱-۸۳؛ تقریرات فلسفه، ج۳، ص۱۸۶ و ۳۳۲-۳۳۶؛ تنقیح الاصول، ج۱، ص۲۳۶-۲۳۷؛ شرح جنود عقل و جهل، ص۱۱۴-۱۱۵.
- ↑ سهروردی، عوارف المعارف، ص۲۰۱-۲۰۲؛ قونوی، اعجاز البیان؛ ص۱۶۴؛ فضلی، پیش انگارههای انسان شناختی، ص۸۸.
- ↑ امامخمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۱۴-۱۱۵؛ آداب الصلاة، ص۲۰-۲۱.
- ↑ امامخمینی، انوار الهدایه، ج۱، ص۸۱؛ تقریرات فلسفه، ج۳، ص۱۸۶-۱۸۷؛ ۳۳۳-۳۳۶؛ الطلب والاراده، ص۸۰-۸۲، تنقیح الاصول، ج۱، ص۲۳۶-۲۳۷.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، الطلب والاراده، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۴۲۱ق.
- امامخمینی، سیدروحالله، انوارالهدایه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۴ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، تقریرات فلسفه امامخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، تنقیح الاصول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی،۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۷ش.
- حسینی طهرانی، محمدحسین، نور مجرد، مشهد، نشر علامه طباطبائی، ۱۴۳۳ق.
- سهروردی، شهابالدین، ابوحفص عمر، عوارف المعارف، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۲۰ق.
- فضلی، علی، پیشانگارههای انسانشناختی، تهران، نشر فرهنگ و اندیشه، ۱۳۹۷ش.
- قونوی، صدرالدین، اعجاز البیان فی تفسیر أم القرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۱ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.
نویسنده: باقر صاحبی