مبانی تحریر الوسیله امامخمینی (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| عنوان | مبانی تحریر الوسیله امامخمینی |
| نامهای دیگر | مبانی تحریر الوسیله |
| نامکتاببهفارسی | مبانی تحریر الوسیله |
| نویسنده | محمد مؤمن قمی |
| موضوع | فقه امامیه؛ فقه قضا و شهادات؛ فقه جزا و حدود |
| سبک | شرح و تحلیل فقهی استدلالی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۳ |
| تعداد صفحات | جلد اول: ۷۵۰ ص؛ جلد دوم: ۵۳۶ ص؛ جلد سوم: ۴۰۸ ص |
| اطلاعات نشر | |
| قطع | وزیری |
| ناشر | مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی |
| تاریخ نشر | جلدهای اول و دوم: ۱۳۸۰؛ جلد سوم: ۱۳۸۹ |
| شمارگان | جلدهای اول و دوم: ۳۰۰۰ نسخه؛ جلد سوم: ۵۰۰ نسخه |
| نوع رسانه | کتاب (چاپی) |
| مشخصات نشر | جلد گالینگور |
مبانی تحریر الوسیله امامخمینی، کتابی است در سه جلد به زبان عربی، شرح محمد مؤمن بر بخشهایی از کتاب تحریر الوسیله امامخمینی.
اهمیت کتاب
مبانی تحریر الوسیله امامخمینی، شرح محمد مؤمن در سه جلد به زبان عربی تدوین شده است. اهمیت کتاب در تبیین دقیق مبانی فقه قضا و جزا و روشنسازی اختلاف فتوای میان فقهای امامیه است. ویژگی برجسته این اثر، تحلیل استدلالی و نقد ادله فقهی است که آن را به یک منبع آموزشی در حوزه فقه قضایی و کیفری تبدیل کرده است.[۱]
نویسنده (شارح)
محمد دانشزاده معروف به محمد مؤمن قمی (۱۳۱۶-۱۳۹۷)، در قم متولد شد و پس از تحصیل در مکتبخانه و مدرسه جامع تعلیمات دینی، وارد حوزه علمیه شد و به تحصیل و تدریس علوم دینی تا خارج فقه و اصول پرداخت.[۲] او در سالهای اول حوزه، همزمان با تحصیل برای معیشت، به آموزگاری نیز اشتغال داشت.[۳] از بین استادان او در حوزه علمیه قم میتوان به امامخمینی، سیدمحمدحسین طباطبایی، علی مشکینی اشاره کرد.[۴] محمد مؤمن پیش از انقلاب، از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود[۵] و در فعالیتهای مبارزاتی امامخمینی مشارکت داشت.[۶] او پس از انقلاب مسئولیتهایی در قوه قضائیه، شورای نگهبان و مدیریت حوزه علمیه پذیرفت و پنج دوره نماینده مجلس خبرگان بود.[۷]
ساختار و گزارش محتوای کتاب
کتاب مبانی تحریر الوسیله، در سه جلد تنظیم شده و ساختار آن بر پایه شرح و تحلیل ابواب فقهی تحریر الوسیله امامخمینی در ابواب قضاء، شهادات و حدود است. ساختار کتاب به گونهای است که پس از مقدمه نسبتاً مفصل جلد اول -که در آن نویسنده روش تحقیق و شرح تحریر الوسیله را توضیح داده است-[۸] ابتدا قواعد و مبانی دادرسی و شهادت را بررسی میکند و سپس به سراغ ابواب حدود و عقوبات در فقه جزایی امامیه میرود.[۹]
جلد نخست
به مباحث قضا و شهادات اختصاص دارد. در این بخش، مؤلف ابتدا معنای قضا و تفاوت آن با افتاء را توضیح میدهد و سپس مشروعیت قضاوت را برای پیامبر، امامان و فقهای جامعالشرایط تبیین میکند. شرایط لازم برای تصدی منصب قضا، مانند بلوغ، عقل، ایمان، عدالت، اجتهاد، طهارت مولد و اعلمیت، بررسی شده و وظایف قاضی در رسیدگی به دعاوی، همچون مساوات میان طرفین دعوی و ترتیب در شنیدن شکایات، بیان میشود. همچنین شرایط پذیرش دعوی، انواع پاسخهای مدعىعلیه (اقرار، انکار، نكول و حلف)، جایگاه بینه و شهادت، و احکام مربوط به یمین و دلالت ید بر مالکیت، به تفصیل شرح داده شده است. در پایان این جلد، مباحثی درباره مکاتبه میان قضات و احکام مقاصه (تقاص) مطرح میشود. بخش آغازین کتاب شهادات نیز در همین جلد آمده است و به صفات شاهد، شرایط شهادت، و موارد پذیرش یا رد شهادت زنان و نابینایان میپردازد.[۱۰]
جلد دوم
در این جلد به شرح کتاب حدود تحرالوسیله پرداخته و با تعریف حد و تعزیر آغاز میشود و شرایط ثبوت حد، مانند بلوغ، عقل، علم به تحریم و اختیار، توضیح داده میشود. سپس طرق اثبات زنا از طریق اقرار و شهادت و انواع حدود آن، شامل قتل، رجم، جلد و تغریب، مطرح میگردد. کیفیت اجرای حدود و احکام خاص مربوط به زنان و مردان نیز در این بخش آمده است. پس از آن، شرح مسائل مربوط به گناه زنا، مباحث مربوط به لواط و مساحقه و قیادت؛ همچنین شرایط اثبات جرم، نوع مجازاتها (قتل، جلد یا تعزیر) و احکام تکرار جرم بیان شده است. در ادامه، باب قذف آمده که به تعریف و شرایط قذف، انواع آن، حد قذف (هشتاد تازیانه) و احکام ویژه مانند قتل سابّ پیامبر و ائمه، حکم مدعی نبوت و ساحر، و نیز تعزیر در معاصی کبیره اختصاص دارد.[۱۱]
جلد سوم
به حدود مالی و اجتماعی میپردازد. ابتدا حد مسکر مطرح میشود و مؤلف با بیان اینکه میان انواع مسکر تفاوتی نیست، شرایط ثبوت حد و نحوه اثبات آن را توضیح میدهد. حد شرب مسکر (هشتاد تازیانه) و کیفیت اجرای آن نیز شرح داده شده است. سپس باب سرقت و شرایط تحقق جرم سرقت، ویژگیهای مال مسروق (مانند نصاب و حرز)، موارد خاص همچون سرقت کفن یا مال وقف، و نحوه اثبات جرم از طریق اقرار یا بینه بیان میگردد. حد سرقت در مراحل مختلف (قطع دست و تکرار جرم) و لواحق آن نیز به تفصیل آمده است. پس از آن، باب محاربه مطرح میشود که شامل تعریف محارب، شرایط تحقق جرم، حدود چهارگانه محارب (قتل، صلب، قطع دست و پا، نفی بلد) و احکام مربوط به توبه و کیفیت اجرای مجازات است. در خاتمه جلد سوم، سایر عقوبات مطرح شده است.[۱۲] در پایان هر جلد فهرست تفصیلی مطالب کتاب آمده است.
وضعیت نشر
مبانی تحریر الوسیله، در سه جلد به زبان عربی و نثر فقهی، به همت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی در قطع وزیری و جلد گالینگور منتشر شد. جلد اول کتاب، ۷۵۰صفحه، جلد دوم، ۵۳۶صفحه و جلد سوم، ۴۰۸صفحه است. انتشار جلدهای اول و دوم در سال ۱۳۸۰ با ۳۰۰۰ نسخه و جلد سوم در سال ۱۳۸۹با ۵۰۰ نسخه صورت گرفت.[۱۳]
پانویس
- ↑ بنگرید به: مؤمن، مبانی تحریر الوسیله.
- ↑ بهداروند، خاطرات و گفتوگوهای سیاسی آیتالله محمد مؤمن قمی، ص۱۳ و ۱۹.
- ↑ زندگینامه آیتالله محمد مؤمن، پایگاه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- ↑ بهداروند، خاطرات و گفتوگوهای سیاسی آیتالله محمد مؤمن قمی، ص۱۵.
- ↑ بهداروند، خاطرات و گفتوگوهای سیاسی آیتالله محمد مؤمن قمی، ۱۳۹۴ش، ص۱۶.
- ↑ بهداروند، خاطرات و گفتوگوهای سیاسی آیتالله محمد مؤمن قمی، ۱۳۹۴ش، ص۲۷۴.
- ↑ بهداروند، خاطرات و گفتوگوهای سیاسی آیتالله محمد مؤمن قمی، ص۱۸.
- ↑ مؤمن، مبانی تحریر الوسیله، ج۱، ص۳-۱۵.
- ↑ بنگرید به: مؤمن، مبانی تحریر الوسیله، فهرست کلی.
- ↑ بنگرید به: مؤمن، مبانی تحریر الوسیله، فهرست جلد اول.
- ↑ بنگرید به: مؤمن، مبانی تحریر الوسیله، فهرست جلد دوم.
- ↑ بنگرید به: مؤمن، مبانی تحریر الوسیله، فهرست جلد سوم.
- ↑ بنگرید به: مؤمن، مبانی تحریر الوسیله، مشخصات شناسنامهای سه جلد؛ مبانی تحریر الوسیله امامخمینی، شبکه جامع کتاب، گیسوم.
منابع
- بهداروند، محمدمهدی، یاسر عسگری، خاطرات و گفتوگوهای سیاسی آیتالله محمد مؤمن قمی، دفتر نشر معارف، قم، ۱۳۹۴.
- زندگینامه آیتالله محمد مؤمن، پایگاه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، تاریخ بازدید: ۲۴ آذر ۱۴۰۴.
- مبانی تحریر الوسیله امامخمینی، شبکه جامع کتاب، گیسوم، تاریخ بازدید: ۲۴ آذر ۱۴۰۴.
- مؤمن قمی، محمد، مبانی تحریر الوسیله امامخمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۰-۱۳۸۹.