عید مبعث
عید مبعث به روز برانگیختهشدن حضرت محمد(ص) به پبامبری از جانب خداوند گفته میشود. عید مبعث از اعیاد بزرگ اسلامی به شمار میرود. این روز به اعتقاد شیعیان در در روز بیست و هفتم ماه رجب در چهل سالگی پیامبر(ص) رخ داد. در این روز حضرت محمد(ص) در غار حرا به عبادت مشغول بود که جبرئیل بر وی نازل شد و آیاتی از قرآن را برای پیامبر(ص) خواند و رسالت پیامبر(ص) آغاز شد. مفسران گفتهاند نخستین آیاتی که بر پیامبر نازل شد آیههای آغازین سوره علق بود. مطابق آیات قرآن، تزکیه نفوس و تعلیم کتاب و حکمت از اهداف بعثت شمرده میشود.
از نگاه امامخمینی بعثت روزی بینظیر در تاریخ بشریت است که روزی بزرگتر از آن نیست. ایشان با توجه به آیات قرآن که تزکیه را از اهداف بعثت شمرده است، به این امر تأکید ویژه دارد و معتقد است انسانها باید این امر را سرلوحه کار خود قرار دهند و از خودخواهی و ریاستطلبی دور شوند و از ظلمت و ظلم به عدالت و روشنایی دست پیدا کنند.
معرفی و جایگاه
عید مبعث از اعیاد بزرگ اسلامی شمرده میشود.[۱] همچنین مبعث را بزرگترین حادثه بشری و عظیمترین نعمت الهی توصیف کردهاند.[۲] در این روز حضرت محمد(ص) به پیامبری مبعوث شد و از جانب خداوند رسالت یافت دین اسلام را به مردم معرفی کند. گفته شده پیامبر اکرم در غار حرا (کوه نور) در حوالی مکه به عبادت و نیایش میپرداخت، جبرئیل بر وی نازل شد و بر وی آیاتی از قرآن مجید را به عنوان طلیعه نبوت نازل نمود. نخستین آیاتی که بر آن حضرت فرود آمد، آیههای نخستین سوره علق بود.[۳] برخی نیز سوره مدثر یا سوره فاتحة الکتاب را نخستین آیات نازل شده بر پیامبر دانستهاند.[۴] بنابر روایات، پیامبر(ص) پس از نزول وحی بهشتاب به خانه بازگشت و خواست که او را هرچه زودتر بپوشانند.[۵]
گفته شده پیامبر مدتها پیش از آغاز وحی از مردم کناره میگرفت و به تفکر در آفرینش و هستی میپرداخت.[۶] داشتن فضیلتهای اخلاقی، عبادتهای پی در پی، ترک محرمات و هوا و هوسها و تهذیب و تزکیه نفس، از ویژگیهای پیامبر(ص) پیش از بعثت شمرده میشد که سبب شده بود ایشان برای دریافت وحی و ارتباط با جهان غیب آماده شود.[۷] در برخی روایتها گزارش شده که نخستین مرحله از این ارتباط با غیب، دیدن رویاهای صادق پیش از مبعوثشدن به پیامبری بود.[۸]
با نزول نخستین آیات از پیام وحی، پیامبر رسالت خویش را آغاز نمود.[۹] نظر بیشتر مورخان این است که پیامبر در چهلسالگی به پیامبری مبعوث شده است.[۱۰] عالمان شیعه اجماع دارند که مبعث پیامبر(ص) در روز بیست و هفتم ماه رجب سال چهلم عام الفیل (مطابق با سال ۶۱۰ میلادی) صورت گرفت.[۱۱] دیدگاه مشهور اهلسنت این است که بعثت در ماه رمضان رخ داده است.[۱۲] و به نظر برخی از ایشان روز ۱۷ ماه رمضان بعثت اتفاق افتاده است.[۱۳] برای روز مبعث اعمالی گفته شده است. غسل، روزه، زیارت قبر پیامبر(ص)، نماز و دعای مخصوص از اعمال این روز شمرده شده است.[۱۴]
اهداف بعثت
در قرآن هدف از رسالت و بعثت پیامبر(ص) در چندین آیه بیان شده است.[۱۵] در آيه ۲ سوره جمعه هدف از بعثت پیامبر(ص) را در سه امر خلاصه كرده كه يكى جنبه مقدماتى دارد و آن بیان آيات قرآن است، و دو قسمت ديگر يعنى تهذيب و تزكيه نفوس و تعليم كتاب و حكمت دو هدف بزرگ نهايى را تشكيل میدهد.[۱۶] مفسران ذیل آیه ۱۶۴ سوره بقره، گفتهاند پيامبر و بعثت او اِحسان خدا به خلق است؛ زيرا پيامبر آنان را از نادانى به سوى آگاهى، از ذلّت به سوى كرامت و از معصيت و مجازات خدا به سوى طاعت و پاداش او، سوق میدهد.[۱۷]
یکی از اساسیترین اهداف بعثت در روایات، نهادینهکردن اخلاق و کرامات اخلاقی در میان انسانها است.[۱۸] در میان مؤلفههای برآمده از روایات درباره اهداف بعثت، مفاهیم اخلاقی بیشترین تأکید و فراوانی را به خود اختصاص داده است.[۱۹] همچنین مفاهیمی همچون: یاد کردن خداوند، شکرگزاری، صداقت، مدارا و پرهیز از خشونت، خردگرایی، صله رحم و تکریم جایگاه خانواده، رحمت و مهرورزی، اقامه نماز، زکات و جهاد از مضامین تکرارشده و برجسته در اهداف بعثت در روایات شمرده میشود.[۲۰]
بعثت از نگاه امامخمینی
امامخمینی بعثت را یک نعمت بزرگ برای انسانها توصیف میکند. ایشان با توجه به آیات قرآن هدف بعثت را تزکیه نفوس بیان میدارد و تزکیه را به از بین رفتن خودبینیها و ریاستطلبیها و دنیاطلبیها معنا میکند.[۲۱] امامخمینی در شرح آیه ۶ سوره جمعه در تفسیر بعثت بیان میکند که انگیزه بعثت، نزول قرآن و بیان آن برای بشر است تا بشر تزکیه پیدا بکنند و از این ظلماتی که در آنها موجود است، رهایی پیدا کنند تا روح و ذهن آنها، قابل این بشود که کتاب و حکمت را بفهمند.[۲۲] امام در جایی دیگر هدف بعثت را تربیت انسان معرفی میکند[۲۳] تا انسانها تاریکیها را کنار بگذارند و به عدالت و وحدت دست پیدا کنند.[۲۴]
امامخمینی یکی از اهداف بعثت را این موضوع میدانست که بعثت راه رفع ظلم را به مردم میفهماند. از نگاه ایشان مردم باید از این طریق با قدرتهای بزرگ دنیا مقابله کنند و ظلمت و ظلم را کنار بزنند و به جای آن عدالت و برابری را در دنیا حاکم کنند.[۲۵]
امامخمینی بعثت را فراتر از یک اتفاق صرف تاریخی دانسته و معتقد است آن قدر ابعاد این موضوع وسیع است که نمیتوان جهات معنوی و مادی آن را توصیف کرد.[۲۶] امام شخصیت بینظیر پیامبر(ص) در حادثه بعثت را میستاید که چگونه یک تنه در مقابل بتپرستان و مستکبرین پرچم توحید را با نیروی ایمان به اهتزاز درآورد.[۲۷] مسئله مهم دیگری که در سخنان امامخمینی حول موضوع بعثت وجود دارد توجه به اهمیت و جهات اثرگذاری این رویداد بزرگ است. بر این اساس امام، بعثت را رویدادی بینظیر در سراسر تاریخ بشریت دانسته، و معتقد است روزی بزرگتر از این روز نیست؛ زیرا که بزرگتر از رسول اکرم در عالَم نیست.[۲۸]
از نظر امامخمینی بعثت پیامبر(ص) سبب انقلابی در دنیا شد و چیزهایی در دنیا به وجود آورد که پیش از آن نبود. ایشان معتقد است معارفی که به برکت بعثت در عالَم به وجود آمد از حد درک بشریت خارج است. ایشان بعثت را یک نوع اعجاز توصیف میکند؛ بدین شرح که انسانی که در جاهلیت متولد شده و در آن محیط پرورش یافته، مطالبی را آورده است که از حد درک بشر فراتر است.[۲۹]
پانویس
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص۲۱۸.
- ↑ بلاغی، «مبعث خاتم الانبیا»، ص۹.
- ↑ سبحانی تبریزی، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، ص۹۳ و ص۹۴؛ رضایی، «بعثت»، ص۱۴۰.
- ↑ رضایی، «بعثت»، ص۱۴۲.
- ↑ گروهی از نویسندگان، «اسلام»، ذیل مدخل.
- ↑ مدیر شانهچی، «بعثت رسول اکرم (ص)»، ص۱۹.
- ↑ رضایی، «بعثت»، ص۱۴۰.
- ↑ رضایی، «بعثت»، ص۱۴۰.
- ↑ رضایی، «بعثت»، ج۴، ص۱۴۲.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، ج۲، ص۲۸۹؛ گروهی از نویسندگان، «اسلام»، ذیل مدخل.
- ↑ یوسفی غروی، تاریخ تحقیقی اسلام (موسوعة التاریخ الاسلامی)، ج۱، ص۳۱۴ و ص۳۱۵.
- ↑ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ص۸۴.
- ↑ رضایی، «بعثت»، ص۱۴۰.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص۲۱۸.
- ↑ رضایی، «بعثت»، ص۱۳۹.
- ↑ مكارم شيرازى، تفسير نمونه، ج۲۴، ص۱۰۷.
- ↑ مغنیه، التفسير الكاشف، ج۲، ص۱۹۸
- ↑ مهریزی، و نقوی مقدم، «تحلیل اهداف بعثت پیامبر اسلام در روایات»، ص۱۴۶.
- ↑ مهریزی، و نقوی مقدم، «تحلیل اهداف بعثت پیامبر اسلام در روایات»، ص۱۴۶ و ص۱۴۷.
- ↑ مهریزی، و نقوی مقدم، «تحلیل اهداف بعثت پیامبر اسلام در روایات»، ص۱۴۶ و ص۱۴۷.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۹۳.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص ۳۸۸.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۷.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۷، ص۴۳۴ و ۴۳۵.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۷، ص۴۳۵ و ۴۳۵.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۷، ص۴۳۰.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۰، ص۳۳۸.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۴۱۹.
- ↑ خمینی، نبوت از دیدگاه امام خمینی، ص۴۳۵.
منابع
- آیتی، محمدابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۹ش.
- بلاغی، صدرالدین، «مبعث خاتم الانبیا»، داراللام، شماره ۲۴، اردیبهشت ۱۳۳۱ش.
- خمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- خمینی، سیدروحالله، نبوت از دیدگاه امام خمینی، استخراج و تنظیم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی، ۱۳۸۰ش.
- رضایی، حسن، «بعثت»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، تهران، مشعر، بیتا.
- سبحانی، جعفر، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- عاملی، سیدجعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، قم، دارالحدیث، ۱۴۲۶ق.
- قمی، عباس، مفاتیح الجنان، بیجا، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیّة، بیتا.
- گروهی از نویسندگان، «اسلام»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۳، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، بیتا.
- مدیر شانهچی، کاظم، «بعثت رسول اکرم(ص)»، نامه آستان قدس، شماره ۲۹ و ۳۰، ۱۳۴۶ش.
- مغنيه، محمدجواد، التفسير الكاشف، قم، دار الكتاب الإسلامی، ۱۴۲۴ق.
- مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش.
- مهریزی، مهدی؛ نقوی مقدم، ملیحه، «تحلیل اهداف بعثت پیامبر اسلام در روایات»، علوم حدیث، شماره ۶۶، زمستان ۱۳۹۱ش.
- یوسفی غروی، محمدهادی، تاریخ تحقیقی اسلام (موسوعة التاریخ الاسلامی)، ترجمه حسینعلی عربی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۳ش.