محمدحسین ضیایی بیگدلی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمدحسین ضیایی بیگدلی |
| نسب | از نوادگان لطفعلی بیگدلی (آذر) |
| تاریخ تولد | ۱۲۹۲ش |
| زادگاه | قم |
| تاریخ وفات | ۲۹ فروردین ۱۳۸۹ |
| محل دفن | قبرستان شیخان قم |
| شهر وفات | تهران |
| خویشاوندان سرشناس | ابوالحسن بیگدلی (پدر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امامخمینی، سیدشهابالدین مرعشی نجفی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدمحمدتقی خوانساری، عبدالکریم حائری یزدی، سیدمحمد حجت کوهکمری |
| محل تحصیل | حوزه علمیه قم، حوزه علمیه اصفهان، دانشکده معقول و منقول تهران |
| اجازه روایت از | محمدرضا اصفهانی |
| اجازه اجتهاد از | محمدرضا اصفهانی، عبدالکریم حائری یزدی، سیدابوالحسن اصفهانی |
| تألیفات | دیوان رهنوردان، انگیزه قیام امام حسین(ع)، اصول فقه، امامان بحق، قرآن کریم و دلایل اعجاز آن، تنقیح الفلسفه العالیه |
| سایر | بنیانگذار مدرسه عالی امور قضایی و اداری قم، احداث چندین مسجد و کتابخانه |
| فعالیتهای اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | فعالیتهای آموزشی و عمرانی |
محمدحسین ضیایی بیگدلی، از شاگردان درس فلسفه امامخمینی.
زادگاه
محمدحسین ضیائی بیگدلی فرزند حاج ابوالحسن بیگدلی و از نوادگان لطفعلی بیگدلی متخلص به آذر، مؤلف آتشکده آذر، در سال ۱۲۹۲ش در شهر قم دیده به جهان گشود.
تحصیل در قم
او تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش طی کرد. آنگاه وارد حوزه علمیه قم شد و به تحصیل دروس حوزوی پرداخت.[۱]
ضیایی بیگدلی ادبیات (سیوطی و مغنی) را نزد شیخ ابوالقاسم نحوی و مطول را پیش شیخ محمدحسین علامه خواند. آنگاه در درس شرح لمعه میرزا ابوالفضل زاهدی[۲] و آیتالله سیدشهابالدین نجفی مرعشی شرکت کرد. رسایل را هم پیش آیتالله سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی خواند و از درس سطح مکاسب از درس آیتالله سیدمحمدتقی خوانساری بهره برد. کفایهالاصول را هم نزد آیتالله سیداحمد موسوی خوانساری خواند.
آنگاه به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و مدتی در درس خارج فقه آیتالله شیخ عبدالکریم حائری یزدی شرکت کرد. همزمان در درس خارج اصول آیتالله سیدمحمد حجت کوهکمری حضور مییافت.[۳]
حضور در درس امامخمینی
وی در زندگینامه خودنوشتی که برای درج در تاریخ بیگدلی نگاشته است، به ذکر اسامی «برخی» از استادانش اشاره کرده و در آن نامی از امامخمینی نبرده است،[۴] ولی در پارهای از منابع از وی بهعنوان یکی از شاگردان امامخمینی نام بردهاند. ازجمله انصاریان خوانساری در یادنامه آیتالله سیدمحمدتقی خوانساری، از امامخمینی بهعنوان یکی از استادان او نام برده است.[۵] و در گنجینه مطهر و ذیل شاگردان مرتضی مطهری (در معرفی ضیایی بیگدلی) نیز از امامخمینی بهعنوان یکی از استادان او نام برده شده است.[۶] این دو منبع درباره حضور ضیایی بیگدلی در درس فلسفه یا سطح امامخمینی سکوت کردهاند و صرفاً بر حضور او در یکی از درسهای ایشان اشاره کردهاند، ولی انصاری قمی در معرفی ضیایی، او را از شاگردان درس اسفار امامخمینی دانسته است.[۷]
با استناد به این منابع میتوان گفت که او یکی از شاگردان درس فلسفه امامخمینی بوده است. ضیایی بیگدلی تا سال ۱۳۱۵ش در قم در حال تحصیل بود، بنابراین میتوان گفت که در فاصله سالهای ۱۳۱۰ش که وارد حوزه علمیه قم شد تا ۱۳۱۵ش در درس امامخمینی حاضر میشده است.
تحصیل در اصفهان و تهران
او در سال ۱۳۱۵ش برای تحصیل فلسفه و حکمت رهسپار اصفهان شد و در آنجا در درس فلسفه شیخ محمد حکیم خراسانی و شیخ محمود مفید اصفهانی حضور یافت. همزمان در درس خارج فقه شیخ محمدرضا ابوالمجد اصفهانی حاضر میشد و اولین اجازه اجتهاد خود را از ایشان دریافت کرد.[۸] این اجازه به تأیید آیتالله حائری یزدی نیز رسید و علاوه بر آن آیتالله سیدابوالحسن اصفهانی نیز آن اجازهنامه را تأیید کرد،[۹] بنابراین میتوان گفت که از سه مرجع تقلید زمانه اجازه اجتهاد دریافت کرده بود. او علاوه بر اجازات اجتهادی فوق، از شیخ محمدرضا اصفهانی اجازهای در زمینه حدیث دریافت کرد.[۱۰]
محمدحسین ضیایی پس از یک سال تحصیل در اصفهان راهی تهران شد و وارد دانشکده معقول و منقول گردید. او در آنجا در رشته معقول، به تحصیل پرداخت و از درس میرزا طاهر تنکابنی و میرزا مهدی آشتیانی بهره برد و در ۱۳۱۸ش موفق به دریافت لیسانس شد.[۱۱]
فعالیت سیاسی و اجتماعی
ضیایی در سال ۱۳۱۹ش از کسوت روحانیت خارج شد و به استخدام وزارت دارایی درآمد و در مناصبی چون دادیار دیوان محاکمات و رئیس اداره حقوقی آن وزارتخانه مشغول به خدمت شد.[۱۲] سپس معاونت بازرسی دارایی کل کشور را بر عهده گرفت[۱۳] و مدتی هم ناظر دولت در بانک مرکزی بود.
او از ۱۳۳۵ش تحصیلات خود را در مقطع دکتری در دانشکده الهیات دانشگاه تهران ادامه داد و پس از قریب چهار سال در سال ۱۳۴۲ از رساله دکتری خود با عنوان فلسفه الاعجاز به راهنمایی مرتضی مطهری دفاع کرد و موفق به اخذ درجه دکتری در رشته معقول (فلسفه اسلامی) شد. سپس به تدریس در دانشکده افسری، دانشکده الهیات دانشگاه تهران (درس منطق و فلسفه) و دانشکده حقوق دانشگاه تهران (فقه و اصول) پرداخت.[۱۴]
تأسیس مدرسه عالی امور قضایی و اداری در قم
در ۱۳۴۹ش وقتی برخی از وابستگان حکومت پهلوی درصدد تأسیس دانشگاهی در قم بودند، ضیایی بیگدلی برای جلوگیری از اقدام آنان، پیشقدم شد.[۱۵] و امتیاز تأسیس مدرسه عالی امور قضایی و اداری را در قم دریافت کرد و آن مدرسه عالی را با سرمایه شخصی در زادگاهش بنیان نهاد. وی تا ۱۳۵۴ش مدیریت آن مجموعه را بر عهده داشت[۱۶] و در طول پنج سال، ابتدا سطح پذیرش دانشجویان را از مقطع کاردانی به کارشناسی ارتقا داد و سپس با انعقاد دو قرارداد همکاری علمی ـ آموزشی با دانشکدههای حقوق و علوم اداری دانشگاه تهران، از استادان برجسته و بنام آن دانشگاه برای تدریس استفاده کرد و کیفیت آموزشی را در آن مدرسه عالی ارتقا بخشید. علاوه بر آن، تعداد دانشجویان را به حدود ۱۵۰۰ نفر افزایش داد. همچنین مکان مدرسه عالی را از ساختمان استیجاری در داخل شهر به خارج از شهر انتقال داد؛ او ساختمان جدید آن مدرسه را در زمینی موروثی به مساحت حدود سی هزار متر و در ساختمانی نزدیک به شش هزار متر مربع و با تجهیزات کامل و هزینه شخصی ساخت و پردیس قم دانشگاه تهران فعلی یادگار آن تلاشها است. در اواخر سال ۱۳۵۴ حکومت پهلوی تصمیم گرفت مؤسسات آموزش عالی خصوصی را بهنوعی دولتی کند و هر کدام را به دانشگاهی وابسته سازد؛ پیرو این سیاست، ضیایی بیگدلی را از ریاست آنجا برکنار و مدرسه عالی را به دانشگاه تهران واگذار کرد.[۱۷] پس از آن این مدرسه رو به تعطیلی نهاد تا اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی بار دیگر احیا شد.
دیگر خدمات عامالمنفعه
از دیگر اقدامات عامالمنفعه ضیایی بیگدلی میتوان به احداث مسجد دوازده معصوم در قم، مسجدی دیگر در محله خانهای قم و مسجد امام علینقی(ع) در آن شهر،[۱۸] چندین باب حسینیه و کتابخانه باقرالعلوم(ع) در روستای کرمجگان قم و نمازخانه سیدالشهدا در دبیرستان روستای کرمجگان آن شهر اشاره کرد.[۱۹]
تالیفات
ضیایی بیگدلی پس از فراغت از مسئولیت مدرسه عالی و بازنشستگی از خدمات دولتی در ۱۳۵۶ش، به تألیف آثار علمی پرداخت؛ ازجمله: ۱- دیوان رهنوردان (مجموعه اشعار مذهبی). ۲- انگیزه قیام امام حسین(ع). ۳- اصول فقه. ۴- امامان بحق. ۵- مولی و غدیر خم. ۶- فاطمه و فدک. ۷- قرآن کریم و دلایل اعجاز آن. ۸- محمد مصطفی(ص). ۹- دوازدهمین امام یا صاحبالزمان(ع). ۱۰- روانشناسی تحلیلی از منظر اسلام. ۱۱- تنقیح الفلسفه العالیه (نقد فلسفه العالیه ملاصدرا). ۱۲- برانگیختگان. ۱۳- پرچمداران (علی بن ابیطالب؛ امام اول). ۱۴- امام حسن مجتبی(ع). ۱۵- معصومین در اسلام. ۱۶- سخنی با اهل کتاب و اهلسنت.
درگذشت
دکتر ضیایی بیگدلی سرانجام در ۲۹ فروردین ۱۳۸۹ در تهران از دنیا رفت و در قبرستان شیخان قم به خاک سپرده شد.[۲۰]
پانویس
- ↑ بیگدلی، تاریخ بیگدلی شاملو، ج۳، ص۵۹۵.
- ↑ انصاری، «درگذشتگان: دکتر ضیایی بیگدلی»، ص۱۳۱.
- ↑ بیگدلی، تاریخ بیگدلی شاملو، ج۳، ص۵۹۵-۶۰۱.
- ↑ بیگدلی، تاریخ بیگدلی شاملو، ج۳، ص۶۰۰.
- ↑ انصاریان خوانساری، مرزبان ایمان و یقین آیتاللهالعظمی حاج سیدمحمدتقی خوانساری، ص۴۰۷.
- ↑ انجمن علمی...
- ↑ انصاری قمی، «درگذشتگان: دکتر ضیایی بیگدلی»، ص۱۳۱.
- ↑ بیگدلی، تاریخ بیگدلی شاملو، ج۳، ص۵۹۷؛ قاسمی، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۵، ص۲۷۸.
- ↑ بیگدلی، تاریخ بیگدلی شاملو، ج۳، ص۵۹۷.
- ↑ حسینی اشکوری، المفصل فی تراجم الاعلام، ص۴۲۳؛ مهدوی، ج۲، ص۳۰۹.
- ↑ بیگدلی، تاریخ بیگدلی شاملو، ج۳، ص۶۰۱.
- ↑ بیگدلی، تاریخ بیگدلی شاملو، ص۵۹۸.
- ↑ باقری بیدهندی، رجال قم، ص۱۲۹-۱۳۰.
- ↑ بیگدلی، تاریخ بیگدلی شاملو، ص۵۹۸.
- ↑ انصاری، «درگذشتگان: دکتر ضیایی بیگدلی»، ص۱۳۱.
- ↑ بیگدلی، تاریخ بیگدلی شاملو، ج۳، ص۶۰۱-۶۰۲.
- ↑ انجمن علمی....
- ↑ بیگدلی، تاریخ بیگدلی شاملو، ج۳، ص۵۹۸.
- ↑ انصاری، «درگذشتگان: دکتر ضیایی بیگدلی»، ص۱۳۱.
- ↑ انصاری، «درگذشتگان: دکتر ضیایی بیگدلی»، ص۱۳۱-۱۳۲.
منابع
- انصاری، ناصرالدین (۱۳۸۹)، «درگذشتگان: دکتر ضیایی بیگدلی»، دوماهنامه آینه پژوهش، دوره ۲۱، شماره ۱۲۳، تیر ـ مرداد.
- انصاریان خوانساری، محمدتقی (۱۳۹۵)، مرزبان ایمان و یقین آیتاللهالعظمی حاج سیدمحمدتقی خوانساری، قم، انصاریان.
- باقری بیدهندی، ناصر، رجال قم.
- بیگدلی، غلامحسین (۱۳۷۱)، تاریخ بیگدلی شاملو، تهران، مؤلف ـ آفرینش.
- حسینی اشکوری، احمد (۱۳۹۳)، المفصل فی تراجم الاعلام، ج۲، قم، مجمع ذخایر اسلامی.
- انجمن علمی فرهنگی پایگاه استاد شهید مرتضی مطهری، گنجینه مطهر: شاگردان: مرحوم دکتر محمدحسین ضیایی بیگدلی (www.mortezamotahari.com).
- قاسمی، رحیم (۱۳۹۳)، دره الصدق فیمن تلمذ من علماء اصفهان بالنجف، ج۵، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه.
- مهدوی، مصلحالدین (۱۳۶۷)، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر، قم، دارالهدایه.