غلامحسین جمی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''غلامحسین جمی'''؛ روحانی مبارز، [[امام جمعه]] و نماینده [[امام‌خمینی]] در [[آبادان]] و عضو [[مجلس خبرگان رهبری]].

غلامحسین جمی در سال ۱۳۰۴ در قریه «اَهرَم» مرکز تنگستان، از توابع بوشهر زاده شد. پدر وی احمد، سواد مکتب‌خانه‌ای داشت؛ [[کتاب نصاب الصبیان]] و [[کلیات سعدی]] خوانده و حافظ بیشتر سوره‌های [[قرآن]] بود و از این‌رو مورد اعتماد مردم بود. مادر او زینب نام داشت و اهل روستای خائیز بود که حدود چهار فرسخ با اهرم فاصله داشت.<ref>جمی، خاطرات، ۱۷ و ۲۱.</ref> جمی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه آموخت و پس از آن، به مدرسه دولتی انوشیروان رفت و تا ششم ابتدایی تحصیل کرد<ref>جمی، خاطرات، ۲۲.</ref> سپس به تشویق پدر در زادگاهش نزد [[علی ماحوزی]] درس‌های حوزوی را آغاز کرد و مدتی نیز آن را در حوزه برازجان و [[بوشهر]] ادامه داد.<ref>جمی، خاطرات، ۲۵.</ref>{{سخ}}

جمی در سال ۱۳۲۷ برای ادامه تحصیل به [[شهر آبادان]] رفت و در مدرسه [[عبدالرسول قائمی]]، از علمای آبادان، ساکن شد و ضمن تدریس [[صرف]] و [[نحو]]، کتاب‌های [[کتاب معالم الاصول|معالم الاصول]] و [[کتاب شرائع الاسلام|شرائع الاسلام]] را نزد قائمی و[[سیدموسی حسینی]] فراگرفت.<ref>جمی، خاطرات، ۲۶.</ref>{{سخ}}

وی چندی بعد به [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف]] رفت و [[حاشیه ملاعبدالله]] و [[کتاب مطول|مطول]] را از [[حسین راستی کاشانی]] و [[محمدعلی مدرس افغانی]] فرا گرفت؛ اما به دلیل بیماری بیش از دو سال نتوانست آنجا بماند، به آبادان برگشت و تحصیلات خود را نزد قائمی، [[سیدمحمد صدر هاشمی]] و [[محمدطاهر شبیر خاقانی]] ادامه داد و در همه این درس‌ها با عیسی طرفی هم‌بحث بود.<ref>کاظمی، مقدمه و اضافات کتاب نوشتم تا بماند، ۲۲.</ref> وی از [[سیدابراهیم اصطهباناتی]]، [[سیدمحسن حکیم]]، [[سیدابوالقاسم خویی]]، امام‌خمینی، [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] و همه مراجع تقلید آن دوره ایران اجازه [[امور حسبیه]] داشت و در حدود بیست‌سالگی به دست علی ماحوزی معمم شد.<ref>جمی، خاطرات، ۲۹.</ref>

وی پس از شروع [[نهضت اسلامی]] به رهبری امام‌خمینی، مبارزات سیاسی جدی خود را به همراه قائمی که در رأس روحانیان مبارز آبادان قرار داشت و از علاقه‌مندان امام‌خمینی بود، آغاز کرد<ref>جمی، خاطرات، ۸۹–۹۴.</ref> جمی با آغاز نهضت امام‌خمینی، در ماجرای تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، طی نامه‌ای به همراه علمای آبادان به سیدمحمدرضا گلپایگانی، از مفاد آن ابراز ناراحتی و نگرانی کرد.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۲۳.</ref> چنان‌که در قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، به همراه علمای مبارز آبادان در جهت روشنگری مردم تلاش کرد و ازجمله روحانیانی بود که در قم به دیدار امام‌خمینی رفت.<ref>کاظمی، مقدمه و اضافات کتاب نوشتم تا بماند، ۲۳.</ref>{{سخ}}

وی همچنین پس از آزادی امام‌خمینی از حبس و حصر در تهران و برگشت به قم، به همراه [[جعفر سبحانی]] به دیدار ایشان رفت و چون امام‌خمینی از پیش نام او را شنیده و با برخی فعالیت‌های وی آشنا بود، به وی ابراز محبت کرد.<ref>جمی، خاطرات، ۱۹۷.</ref> وی در سال ۱۳۴۳ در پی تبعید امام‌خمینی به ترکیه، به همراه علمای آبادان طی تلگرامی به ایشان، از این اقدام رژیم پهلوی ابراز ناراحتی و تأسف کرد و خواستار بازگشت ایشان به وطن شد.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۱۲۲.</ref>

جمی پس از انتقال امام‌خمینی به نجف در سال ۱۳۴۴، با وجود دلسردی برخی مبارزان، هرگز از مبارزه و نهضت کنار نکشید و در جایگاه یک روحانی مجاهد و مسئول، به وظیفه خطیر انقلابی خود ادامه داد؛ به گونه‌ای که شهر آبادان را به کانون ارتباط ایران با نجف تبدیل کرد و مبارزان برای خروج یا ورود به ایران و عراق، از این کانون بهره می‌گرفتند. وی در یک سازماندهی، اعلامیه‌ها و نوارهای سخنرانی و کتاب و [[رساله عملیه]] و سایر آثار علمی امام‌خمینی را از نجف به آبادان انتقال می‌داد و سپس از آنجا به سایر کانون‌های انقلابی در سراسر ایران گسیل می‌داشت.<ref>کاظمی، مقدمه و اضافات کتاب نوشتم تا بماند، ۲۳.</ref>{{سخ}}

او در این سال‌ها با روحانیان مبارز مانند [[سیدمحمدرضا سعیدی]]، [[اکبر هاشمی رفسنجانی]]، [[هادی غفاری]] و [[محمدرضا فاکر]] ارتباط پیوسته داشت و [[هاشمی رفسنجانی]] در آبادان به خانه او می‌رفت<ref>جمی، خاطرات، ۹۵ و ۱۱۵.</ref> وی همچنین نخستین روحانی‌ای بود که مردم آبادان را با امام‌خمینی آشنا کرد.<ref>رشیدیان، ۴۸۲.</ref> او در سال‌های [[تبعید]] امام‌خمینی با ایشان ارتباط مکاتبه‌ای داشت و از طریق [[محمدصادق خلخالی]] برای ایشان وجوه شرعی می‌فرستاد و قبض رسید می‌گرفت.<ref>جمی، خاطرات، ۱۹۸.</ref> وی همچنین در سال ۱۳۴۹ که برای اولین و آخرین بار به سفر [[حج]] و زیارت خانه خدا مشرف شده بود، در مراسم [[منا]] و [[رمی جمرات]]، به توزیع پیام افشاگرانه امام‌خمینی علیه [[رژیم پهلوی]] و نفوذ [[اسرائیل]] در کشورهای اسلامی پرداخت.<ref>جمی، خاطرات، ۱۵۴–۱۵۵؛ کاظمی، مقدمه و اضافات کتاب نوشتم تا بماند، ۲۳–۲۴.</ref>{{سخ}}

با اوج‌گیری نهضت، جمی که در مسجد دشتستانی‌ها نماز جماعت برپا می‌کرد، آنجا را به کانون انقلاب تبدیل کرد؛ هر شب با حضور پرشور جوانان انقلابی پس از نماز سخنرانی داشت و به تهدید مأموران ساواک مبنی بر واردنشدن به مسائل سیاسی، اعتنا نمی‌کرد. به همین مناسبت، شبانه دستگیر و با پای برهنه و بدون عمامه به جای نامعلومی انتقال داده شد و در سلول انفرادی زندانی شد و ضمن شکنجه و اهانت، موهای صورت او را تراشیدند؛ اما پس از چند روز با اعتراض مردم و پادرمیانی علمای آبادان، آزاد شد<ref>جمی، خاطرات، ۱۳۲–۱۳۶؛ کاظمی، نوشتم تا بماند، ۶۶۱.</ref> وی در جریان اعتصاب کارکنان [[صنعت نفت آبادان]]، نقش فعالی داشت و با حضور در میان اعتصاب‌کنندگان و با سخنرانی، آنان را به ادامه مبارزه تشویق می‌کرد.<ref>جمی، خاطرات، ۱۲۳.</ref> همچنین در ماه‌های حضور امام‌خمینی در پاریس، پیام‌های ایشان را از طریق تلفن دریافت و ضبط می‌کرد و سپس متن مکتوب شده آن را میان مردم و علمای شهرها، توزیع می‌نمود<ref>جمی، خاطرات، ۱۷۵.</ref>{{سخ}}

با اعلام عزم امام‌خمینی برای بازگشت به ایران، جمی برای استقبال ایشان به همراه شماری از علمای آبادان به سوی تهران حرکت کرد؛ اما پس از شنیدن تأخیر سفر ایشان در تماس تلفنی با مرتضی مطهری، به جمع علمای متحصن در دانشگاه تهران پیوست.<ref>جمی، خاطرات، ۱۷۹–۱۸۰.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|بازگشت امام‌خمینی}} و پس از بازگشت امام‌خمینی، به دیدار ایشان در[[مدرسه علوی]] رفت.<ref>جمی، خاطرات، ۱۸۶.</ref>

با پیروزی انقلاب اسلامی، جمی بی‌درنگ به تأسیس [[کمیته انقلاب اسلامی]] در آبادان پرداخت و با کمک جوانان انقلابی مسئولیت تأمین امنیت، رسیدگی به شکایات، دستگیری عوامل رژیم و رسیدگی به خانواده شهدای [[سینما رکس آبادان]] را بر عهده گرفت؛<ref>جمی، خاطرات، ۱۳۸–۱۴۱؛ کاظمی، مقدمه و اضافات کتاب نوشتم تا بماند، ۵۰۰–۵۰۷.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|سینما رکس}} و پس از تأسیس ستاد انقلاب در آبادان، هدایت و مسئولیت آن را به عهده داشت.<ref>کاظمی، مقدمه و اضافات کتاب نوشتم تا بماند، ۵۰۱.</ref>

وی در آذر ۱۳۶۱ در نخستین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری به نمایندگی مردم استان خوزستان انتخاب شد، اما در انتخابات دومین دوره این مجلس، از سوی شورای نگهبان، به‌رغم تأیید قبلی، از وی خواسته شد در آزمون شرکت کند و او به سبب شرکت‌نکردن، از ورود به این مجلس بازماند.<ref>کاظمی، مقدمه و اضافات کتاب نوشتم تا بماند، ۲۶.</ref>

ازجمله مسئولیت‌های مهم جمی، امامت نماز جمعه آبادان بود که به دستور امام‌خمینی و از طریق [[حسن صانعی]] به صورت شفاهی به وی ابلاغ شد. در هشت سال جنگ تحمیلی [[نماز جمعه]] آبادان به امامت وی یکی از سنگرهای تأثیرگذار به‌شمار می‌آمد و مورد عنایت خاص امام‌خمینی بود. او در این مدت همواره به حضور امام‌خمینی می‌رسید و گزارشی از جنگ و اوضاع شهر و منطقه را به آگاهی ایشان می‌رساند؛ با ایشان درد دل می‌کرد و ایشان نیز به جمی دلداری و تسکین قلب می‌داد؛<ref>جمی، خاطرات، ۱۴۲ و ۱۹۸.</ref> و او را به ماندن در آبادان تشویق می‌کرد.<ref>کاظمی، نوشتم تا بماند، ۷۰۵.</ref> وی خاطرنشان کرده‌است در حالی‌که آبادان در محاصره دشمن، خالی از ساکنان، سوت و کور، تاریک و وحشتناک بود و صدای گلوله‌های خمپاره و توپ در شهر می‌پیچید، تنها دیدارهایش با امام‌خمینی بود که به وی روحیه می‌داد و او را استوار می‌ساخت.<ref>جمی، خاطرات، ۱۹۹–۲۰۰.</ref>

جمی محور مقاومت شهر آبادان بود و حراست از این شهر مدیون حضور و محوریت وی بود؛ به گونه‌ای که نماز جمعه آبادان تحت شدیدترین حملات بمب و خمپاره دشمن، هرگز تعطیل نشد.<ref>حجازی، خاطره، چاپ‌شده در کتاب نوشتم تا بماند، ۵۱۳؛ کاظمی، مقدمه و اضافات کتاب نوشتم تا بماند، ۲۶.</ref> چنان‌که در ماجرای حصر آبادان به وی اصرار شد به سبب محاصره شهر و تا شکسته‌شدن محاصره، شهر را ترک کند؛ اما تنها جمله وی این بود «اینجا خانه من است و من در آن می‌مانم»<ref>جعفری، خاطره، چاپ‌شده در کتاب نوشتم تا بماند، ۵۵۱.</ref>{{سخ}}

موقعیت نماز جمعه جمی در آبادان در سطحی بود که امام‌خمینی به خطبه‌های وی حساس بود و همواره آن را دنبال می‌کرد؛ چنان‌که دو هفته که نماز جمعه آبادان را امام جمعه موقت اقامه کرد، امام‌خمینی در دیدار ائمه جمعه استان خوزستان، از وی جویای علت آن شد<ref>جمی، نوشتم تا بماند، ۶۷۰؛ جعفری، خاطره، خاطرات، ۱۹۹.</ref>{{سخ}}

امام‌خمینی در یک سخنرانی عمومی با اشاره به نماز جمعه باعظمت آبادان که زیر بمباران دشمن برپا می‌شد و امام جمعه آن، با قدرت سخن می‌گفت، به ظرفیت این‌چنینی اسلام مباهات کرد و خاطرنشان ساخت این نماز جمعه با دیگر جاها متفاوت است و باعث روحیه‌دهی به مردم و رزمندگان اسلام می‌شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱.</ref> امام‌خمینی در هفتم دی ۱۳۶۷ طی حکمی کتبی، افزون بر اجازه در امور حسبیه، جمی را به نمایندگی خود و امامت جمعه آبادان منصوب کرد و از مردم منطقه خواست وجود او را مغتنم شمرده، با وی در حفظ وحدت مسلمانان و انجام وظایف محول شده، همکاری کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۱۶.</ref>

در نگاه و باور جمی، امام‌خمینی ازجمله شخصیت‌های بزرگی بود که انسان هرچه به ایشان نزدیک‌تر می‌شد، عظمت روح و شخصیت فوق‌العاده ایشان را بیشتر درک می‌کرد و دیدار با ایشان فواید بسیاری داشت که کمترین آن، کسب روحیه بود.<ref>جمی، خاطرات، ۲۰۱–۲۰۲.</ref> وی امام‌خمینی را نایب [[امام زمان(ع)]] و مقتدای خود می‌دانست و به این حقیقت ایمان داشت. او با همه تلاش‌هایی که در طول نهضت و پس از پیروزی و به‌ویژه در دوره مقاومت هشت‌ساله داشت، خود را مدیون امام‌خمینی، [[انقلاب اسلامی]] و مردم می‌دانست و نگران بود فعالیت‌های او پذیرفته نشود، و این نگرانی را با امام‌خمینی مطرح کرد و ایشان با دلداری به وی، تأکید کرد نگران این موضوع نباشد<ref>کاظمی، نوشتم تا بماند، ۷۰۷.</ref> وی پس از پایان [[جنگ تحمیلی]] نیز به تلاش‌های خود در آبادان ادامه داد و تا سال ۱۳۸۲، برپایی نماز جمعه را رونق بخشید؛ اما در این سال به دلیل کهولت سن و ضعف جسمانی، این مسئولیت را واگذار کرد.<ref>کاظمی، مقدمه و اضافات کتاب نوشتم تا بماند، ۲۷.</ref>

غلامحسین جمی سرانجام در سال ۱۳۸۷، در ۸۳ سالگی در [[بیمارستان امام‌خمینی آبادان]] درگذشت و بنا به وصیت خود، پیکرش به نجف اشرف منتقل شد و در قبرستان [[وادی‌السلام]] به خاک سپرده شد.<ref>جمهوری اسلامی، خبرگزاری.</ref> یادداشت‌های روزانه جنگ ازجمله آثار نوشتاری وی است که به همراه خاطرات دیگران دربارهٔ او با نام «نوشتم تا بماند» منتشر شده‌است. وی در ۲۹ سالگی با دختر یکی از سادات بوشهری ازدواج کرد و ثمره آن چهار پسر و دو دختر بود.<ref>جمی، خاطرات، ۲۸–۲۹.</ref>

'''عبدالرسول قائمی'''، در ۲۴ رمضان ۱۳۱۴ق/ ۱۰/۱۲/۱۲۷۵ش در دیزچه [[اصفهان]] به دنیا آمد.<ref>مرکز بررسی اسناد تاریخی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۹ و ۲.</ref> او در نوزده‌سالگی برای تحصیل علوم دینی به [[حوزه علمیه اصفهان]] رفت و پس از فراگیری دوره‌های سطح و مقدمات نزد استادانی چون: [[سیداحمد درب‌امامی]]، [[علی یزدی]]، [[سیدعلی نجف‌آبادی]]، [[سیدمحمد نجف‌آبادی]] و [[سیدمحمدرضا خراسانی]]، به قم رفت و در درس [[عبدالکریم حائری یزدی]] حاضر شد.<ref>جمی، خاطرات، ۹.</ref> او سپس به نجف اشرف سفر کرد و در حوزه علمیه نجف، نزد [[میرزامحمدحسین نایینی]]، [[ضیاءالدین عراقی]] و [[سیدابوالحسن اصفهانی]]، بهره برد<ref>جمی، خاطرات، ۹.</ref>{{سخ}}

قائمی در سال ۱۳۱۵ و در اوج خفقان [[رضا پهلوی]]، برای تبلیغ چند ماهه به آبادان رفت. استقبال عمومی از منبرهای او و تقاضای متدینان شهر از [[مرجع تقلید]] وقت، سیدابوالحسن اصفهانی، موجب شد قائمی پس از دریافت دو نامه از این استاد خود، عمل به دستور او را لازم بداند و به آبادان سفر کند. او در مدت کوتاهی، یگانه عالم آبادان شد.<ref>جمی، خاطرات، ۹–۱۱؛ طاهری خرم‌آبادی، خاطرات، ۲۸۰–۲۸۱.</ref> و تأثیر به‌سزایی در مبارزه با پیروان سیداحمد کسروی{{ببینید|متن=ببینید| سیداحمد کسروی}} و فرقه [[بهاییت]]{{ببینید|متن=ببینید|بهائیت}} در این شهر داشت.<ref>مرکز بررسی اسناد تاریخی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱۱–۱۲.</ref> وی همچنین در متن مبارزه برای ملی‌کردن [[صنعت نفت]] حاضر بود و با [[سیدمجتبی نواب صفوی]] و [[فدائیان اسلام]] نیز ارتباط نزدیک داشت.<ref>طاهری خرم‌آبادی، خاطرات، ۱۴–۱۶.</ref> قائمی از آغاز نهضت امام‌خمینی در سال ۱۳۴۱، با ایشان همراه بود و با صدور اعلامیه‌های مختلف، از نهضت حمایت می‌کرد.<ref>مرکز بررسی اسناد تاریخی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۱۱–۱۲. جم.</ref> در فروردین ۱۳۴۳، پس از آزادی امام‌خمینی، قائمی در تلگرامی، بازگشت ایشان به قم را تبریک گفت و ایشان نیز در پاسخ، از تلاش او در اعتلای اسلام قدردانی کرد و توفیق علمای اسلام را، از خداوند درخواست کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۵۱۵.</ref> ایشان همچنین در اسفند ۱۳۴۸، برای قائمی اجازه‌نامه شرعی در امور حسبیه صادر کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۹۸.</ref>{{سخ}}

قائمی در رأس روحانیان آبادان، افزون بر اینکه احیاکننده آبادان از جهت مسائل دینی و مذهبی بود، این شهر را به پل ارتباطی مبارزان داخل کشور با امام‌خمینی در نجف تبدیل کرد؛ چنان‌که با تدبیر خاصی که داشت، پناهگاهی برای مبارزان و روحانیان مبارز بود و مزاحمت‌های ساواک برای مبارزان را خنثی می‌کرد.<ref>جمی، خاطرات، ۸۹–۹۴.</ref> او افزون بر انتقال پیام‌های امام‌خمینی، در خروج مخفیانه مبارزان تحت تعقیب رژیم پهلوی از کشور، از راه آبادان و خرمشهر، نقش مؤثری داشت و مورد اعتماد امام‌خمینی بود؛ چنان‌که نزدیک‌ترین افراد خانواده ایشان نیز با کمک وی از کشور خارج می‌شدند.<ref>جمی، خاطرات، ۹۳؛ طاهری خرم‌آبادی، خاطرات، ۲۸۱؛ مرکز بررسی اسناد تاریخی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، سی‌وسه و ۱۷۰.</ref>{{سخ}}

وی که یکی از نمایندگان امام‌خمینی در دریافت وجوه شرعی در استان خوزستان بود، به همین دلیل بیشتر مورد سوءظن و تعقیب ساواک بود.<ref>مرکز بررسی اسناد تاریخی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۴۶۷.</ref>

گستردگی اسناد موجود از ساواک که دربارهٔ پیگیری اقدامات قائمی وجود دارد، دستمایه تدوین و انتشار کتاب مستقلی از مجموعه یاران امام، در ۶۰۰ صفحه دربارهٔ وی شده‌است.<ref>مرکز بررسی اسناد تاریخی، یاران امام به روایت اسناد ساواک.</ref>

عبدالرسول قائمی که منشأ بسیاری از اقدامات فرهنگی و اجتماعی در آبادان بود، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، همچنان تا سال ۱۳۶۰ در آبادان ماند. پس از آن به دیار خود، اصفهان بازگشت و دوازده سال در این شهر به اقامه جماعت و تفسیر قرآن پرداخت. وی در چهارده بهمن ۱۳۷۲، در ۹۷ سالگی درگذشت و پیکرش پس از تشییع در اصفهان، برابر وصیت خودش به قم منتقل شد و در یکی از حجره‌های صحن بزرگ [[حرم فاطمه معصومه(س)]] به خاک سپرده شد.<ref>مرکز بررسی اسناد تاریخی، یاران امام به روایت اسناد ساواک، ۴۲–۴۷.</ref>

عبدالرحیم اباذری، [https://books.khomeini.ir/books/10004/130/ «غلامحسین جمی»]، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص۱۳۰–۱۳۶.