اهل‌سنت: تفاوت میان نسخه‌ها

==مفهوم‌شناسی==

«اهل» به معنای گروهی است که در چیزی با هم شریک باشند، مانند «اهل بیت» که در پیوند خانوادگی، شریک یکدیگرند. <ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۹۶.</ref> سنت به‌ معنای راه و روش است <ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۳/۲۲۶.</ref> و در اصطلاح به معنای [[قول معصوم|قول]]، [[فعل معصوم|فعل]] و [[تقریر معصوم]] به‌کار رفته است. <ref>مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایه، ۱/۶۷؛ صدر، نهایة الدرایة شرح الوجیزة للشیخ البهائی، ۸۵.</ref> اهل سنت گاه در برابر [[اهل بدعت]] به‌ کار می‌رود <ref>قاری هروی، شرح الشفاء، ۲/۹۸؛ میلانی، تشیید المراجعات و تفنید المکابرات، ۳/۹۷.</ref> که غالباً با کلمه جماعت یاد می‌شود، <ref>ربانی گلپایگانی، فرق و مذاهب، ۲۱۵ـ۲۱۷.</ref> اما بیشتر درباره معتقدان به اینکه درباره [[امامت]] و خلافت، نصی از [[کتاب]] و [[سنت]] وارد نشده و تعیین [[خلیفه]] و امام بر عهده مسلمانان و انتخاب مردم است <ref>ربانی گلپایگانی، فرق و مذاهب، ۲۱۵ـ۲۱۷؛ برنجکار، آشنایی با فرق مذاهب اسلامی، ۱۰۷.</ref> به ‌کار می‌رود. بر این اساس اهل سنت بر همه کسانی که به نص در امامت عقیده ندارند و معتقد به جانشینی [[ابوبکربن‌ابی‌قحافه]]، [[عمربن‌خطاب]]، [[عثمان‌بن‌عفان]] و [[علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)]]، پس از [[پیامبر اکرم(ص)]]، هستند، گفته می‌شود. <ref>غزالی، الاقتصاد فی الاعتقاد، ۱۵۲ـ۱۵۴؛ سبحانی، بحوث، ۱/۲۹۳ـ۳۰۶.</ref>

از سوی دیگر، در معنایی خاص [[احمدبن‌حنبل]] از رهبران [[اهل حدیث]] اصطلاح اهل سنت را ویژه اهل حدیث می‌داند و دیگر گروه‌ها مانند [[اهل رأی]] و [[اصحاب ابوحنیفه]] را از اهل سنت خارج می‌داند <ref>فرمانیان، آشنایی با فرق تسنن، ۹۱.</ref> از این‌رو تا قرن ششم اهل رأی و اصحاب ابی‌حنیفه جزو اهل سنت شمرده نمی‌شدند، <ref>آقابزرگ، توضیح الرشاد فی تاریخ حصر الاجتهاد، ۱۰۱؛ کثیری، السلفیة بین أهل السنة و الإمامیه، ۵۸ـ۵۹.</ref> چنان‌که اهل سنت در برابر عدلیه ([[شیعه]] و [[معتزله]])، به کسانی گفته می‌شده است که منکر اصل [[عدل]] و حسن و قبح واقعی در اشیا بوده‌اند و بعدها این اصطلاح درباره همه مسلمانان غیر شیعه به‌کار رفت. <ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۴/۸۱۶ـ۸۱۷.</ref>

تاریخ پیدایش اصطلاح «اهل سنت» روشن نیست. پس از پیامبر اکرم(ص)، مسلمانان بر سر جانشینی پیامبر اختلاف کردند <ref>اشعری قمی، المقالات و الفرق، ۱ـ۲.</ref> و عده‌ای از آنان که به پیروان اهل بیت(ع)، <ref>مفید، اوائل المقالات، ۳۸ـ۴۱؛ سبحانی، بحوث، ۶/۷ـ۱۱.</ref> و شیعه <ref>کلینی، الکافی، ۲/۷۴.</ref> معروف شدند، بر آن بودند که امامت امری الهی است و باید با نص تعیین گردد <ref>اشعری قمی، المقالات و الفرق، ۱۵ـ۱۶.</ref> و امیرالمؤمنین علی(ع)، به دستور [[خداوند]] و اعلام عمومی پیامبر اکرم(ص)، به جانشینی ایشان برگزیده شده است. پیامبر(ص)، در موارد زیادی ازجمله به هنگام نزول [[آیه انذار]] <ref>شعراء، ۲۱۴؛ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ۱/۵۴۳.</ref> و در [[غدیر خم]] <ref>مائده، ۳؛ امام‌خمینی، امام‌خمینی، کشف اسرار، ۱۳۵.</ref> علی(ع)، را به عنوان جانشین خود تعیین کرد <ref>احمدبن‌حنبل، مسند الامام‌احمدبن‌حنبل، ۱/۱۱۸ـ۱۱۹ و ۱۵۲؛ سیوطی، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، ۲/۲۵۹؛ امینی، الغدیر، ۱/۶۹۸.</ref> و حتی تصمیم گرفت آن را در وقت بیماری به نوشته آورد که برخی صحابه مانع شدند، <ref>مفید، الامالی، ۳۶.</ref> ولی گروه دیگر بر آن بودند که امامت و رهبری مردم امری دنیوی است و پیامبر(ص)، آن را به مردم واگذار کرده است. <ref>تفتازانی، شرح المقاصد، ۵/۲۳۲ـ۲۳۵ و ۲۵۴؛ ← مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۴/۷۸۰.</ref>

از نگاه کاربرد اصطلاح «اهل سنت» در پایان سده نخست یا آغاز سده دوم هجری عمربن‌عبدالعزیز در نوشته‌ای در ابطال نظریه [[قدریه]]، این اصطلاح را به‌ کار برده است <ref>سبحانی، بحوث، ۱/۲۷۰ـ۲۷۲ و ۳۴۳.</ref> و گفته‌اند که مقصود وی از اهل سنت محدثان و ناقلان سنت نبوی بوده‌اند، <ref>ابونعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ۵/۳۴۶.</ref> چنان‌که در عصر [[معاویه]]، مسلمانان هواخواه عثمان، «عثمانیه» و دوستداران امام‌علی(ع)، «علوی» خوانده می‌شدند؛ ولی در زمان حکومت عباسیان علویان به «شیعه» و دیگر فرقه‌ها «اهل سنت» خوانده شدند و این دو نام پس از آن ادامه یافت. <ref>امین، اعیان الشیعه، ۱/۱۹.</ref> اهل سنت و جماعت بی‌هیچ قیدی برای [[اشاعره]] و [[ماتریدیه]] نیز به کار گرفته می‌شد. <ref>سبحانی، بحوث، ۱/۳۴۳.</ref>

==فرقه‌های اهل سنت==

در میان اهل سنت فرقه‌های کلامی و فقهی بسیاری به وجود آمده است. [[مرجئه]] <ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۲ـ۴۳.</ref> معتزله، [[جبریه]] و [[صفاتیه]] (اهل سنت و حدیث) ازجمله فرقه‌های کلامی اهل سنت‌اند. شهرستانی معتزله را به دوازده شاخه و جبریه و صفاتیه را نیز به شاخه‌هایی تقسیم کرده است. <ref>شهرستانی، الملل و النحل، ۱/۴۹ـ۱۰۴.</ref> با گذشت زمان دو شاخه معروف معتزله و اشاعره در میان اهل سنت به رقابت پرداختند که سرانجام به پیروزی اشاعره که متعبد به ظواهر بودند، بر معتزله که به تعقل در [[شریعت]] معتقد بودند، ختم شد. <ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۱۶/۳۸۷.</ref> فرقه ماتریدیه پیروان [[ابومنصور ماتریدی]] از پیروان [[ابوحنیفه‌]] در [[فقه]]، دارای آرای کلامی ویژه‌اند که به آنان حد وسط میان اشاعره و معتزله گفته می‌شود. <ref>سبحانی، بحوث، ۳/۲۰.</ref>

اهل سنت مذاهب و مکتب‌های فقهی فراوانی نیز داشته‌اند <ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۱۴/۴۴۴ـ۴۴۶.</ref> و حدود ده مکتب و مذهب فقهیِ بااهمیت <ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۱۴/۴۴۳.</ref> ازجمله مذهب [[اوزاعی]]، [[حسن بصری]]، [[داوودبن‌علی اصفهانی ظاهری]] و مذهب [[ابن‌جریر طبری]] <ref>سبحانی، تاریخ الفقه، ۸۲؛ وردانی، فرق اهل السنه، ۱۱۱ـ۱۲۳.</ref> در میان آنان رواج داشت. شهرستانی پس از تقسیم فرقه‌های اصلی فقهی اهل سنت به دو گروه اصحاب حدیث و اهل رأی، افزوده است که پیروان [[مالک‌بن‌انس]] و [[شافعی]] و اصحاب داوود اصفهانی به جهت توجه به حدیث و سنت به [[اصحاب حدیث]] شهره شده‌اند و اصحاب ابوحنیفه به جهت توجه ویژه به رأی و نظر و اجتهاد، در گروه اصحاب رأی جای می‌گیرن.د <ref>شهرستانی، الملل و النحل، ۱/۱۸۶ـ۱۸۸.</ref> به گزارشی در آغاز سده پنجم <ref>آل ‌کاشف‌الغطاء، ادوارعلم الفقه و اطواره، ۲۱۱؛ متز، تمدن اسلامی درقرن چهارم، ۱/۸۷.</ref> و به گزارشی در سده هفتم، مذاهب فقهی اهل سنت منحصر به چهار مذهب شد و دیگر مذاهب از فتوا منع شدند. <ref>آقابزرگ، توضیح الرشاد فی تاریخ حصر الاجتهاد، ۱۰۱ـ۱۰۲؛ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۳/۱۹۸.</ref> جلوگیری از هرج و مرج فقهی و تشتت آرا و جلوگیری از فتوای افراد نااهل از دلایل سد راه اجتهاد شمرده شده است. <ref>آقابزرگ، توضیح الرشاد فی تاریخ حصر الاجتهاد، ۱۰۲ـ۱۰۴؛ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱/۸ـ۹.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|اجتهاد}} مهم‌ترین مذاهب فقهی و رایج اهل سنت <ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱/۱۲.</ref> عبارتند از:

===حنفیه===

پیروان ابوحنیفه: ابوحنیفه نعمان‌بن‌ثابت زوطی در سال ۸۰ق در [[کوفه]] به دنیا آمد و در سال ۱۵۰ق در [[بغداد]] درگذشت. <ref>ابن‌خلکان، وفیات الأعیان و أبناء الزمان، ۵/۴۰۴ـ۴۱۴.</ref> وی از ائمه اهل سنت بود و مدتی نزد [[امام‌صادق(ع)]]، درس خواند. <ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۵/۲۷۴؛ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۲/۷۲۰.</ref> کتاب [[الفقه الاکبر]] منسوب به او به جای مانده است. ابوحنیفه اجمالاً دارای گرایش علوی بود و به جرم دفاع از [[قیام زیدبن‌علی]](ع)، علیه [[بنی‌امیه]] و حمایت از [[سادات بنی‌الحسن]] علیه [[بنی‌العباس]] به دست [[منصور دوانیقی]] مسموم شد. <ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۳۱۵ـ۳۱۶.</ref> قبر وی در بغداد دارای گنبد و بارگاه و محل زیارت و مورد احترام حنفیان است. <ref>امام‌خمینی، امام‌خمینی، کشف اسرار، ۶۴.</ref> [[مذهب حنفی]] بزرگ‌ترین مذهب اهل سنت است و حنفیان بیشترِ مسلمانان سنّی را تشکیل می‌دهند و بیشتر اهل سنت [[ترکیه]] (ترک‌ها حنفی و کردها شافعی)، [[آسیای میانه]]، [[شبه‌قاره هند]] <ref>فرمانیان، فرق و مذاهب، ۱۳۶ـ۱۳۷.</ref> [[افغانستان]] و اروپای شرقی <ref>جعفر پیشه‌فرد، درآمدی بر فقه مقارن، ۵۱.</ref> حنفی‌مذهب‌اند.

===مالکیه===

پیروان مالک‌بن‌انس: ابوعبدالله مالک‌بن‌انس‌ در سال ۹۳ق در [[مدینه]] به دنیا آمد و در سال ۱۷۹ق درگذشت. <ref>ابن‌خلکان، وفیات الأعیان و أبناء الزمان، ۴/۱۳۷.</ref> مالک از شاگردان امام‌صادق(ع)، بود و بارها به عظمت و بزرگی آن حضرت اعتراف کرد و ایشان را برترینِ مردمان روی زمین می‌شمرد. <ref>مجلسی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، ۴۷/۲۰.</ref> پیروان این مذهب بیشتر در [[حجاز]] و غرب عالم اسلام و [[افریقا]] هستند. امویان [[اندلس]] از این مذهب حمایت رسمی می‌کردند. <ref>جعفر پیشه‌فرد، درآمدی بر فقه مقارن، ۵۵؛ مدکور، مناهج الاجتهاد، ۶۱۶ و ۶۲۵.</ref>

===شافعیه===

پیروان [[محمدبن‌ادریس شافعی]]: ابوعبدالله محمدبن‌ادریس در سال ۱۵۰ق در [[شهر غزه]] به دنیا آمد و در سال ۲۴۰ق در [[مصر]] درگذشت. <ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۲/۵۴ و ۶۸.</ref> وی از شاگردان مالک <ref>سمعانی، الانساب، ۸/۲۱.</ref> و از نظر فکری و سیاسی از مخالفان بنی‌امیه بود و [[حجاج‌بن‌یوسف ثقفی]] را در شمار اشقیا می‌شمرد <ref>امام‌خمینی، امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۶۶.</ref> و مانند پیروان اهل بیت(ع)، «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» را جزو سوره به حساب می‌آورد <ref>شافعی صغیر، نهایة المحتاج الی شرح المنهاج، ۱/۴۷۸؛ قزوینی رازی، نقض، ۴۶۰.</ref> و [[نماز صبح]] و [[مغرب و عشا]] را بلند [[قرائت]] می‌کرد. وی همچنین تکتّف (دست روی دست گذاشتن در نماز) را مستحب می‌شمرد نه واجب. <ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱/۱۰۹.</ref> مذهب شافعی در مصر <ref>جعفر پیشه‌فرد، درآمدی بر فقه مقارن، ۵۹.</ref> [[‌اندونزی]] و [[مالزی]] و کردهای ترکیه <ref>فرمانیان، فرق و مذاهب، ۱۳۷.</ref> و [[کردستان]] ایران دارای پیروانی است.

===حنبلی===

پیروان احمدبن‌حنبل: ابوعبدالله احمدبن‌محمدبن‌حنبل در سال ۱۶۴ق در بغداد به دنیا آمد و در سال ۲۴۱ق درگذشت. کتاب معروف حدیثی وی «[[مسند احمدبن‌حنبل|مُسند]]» است. <ref>زرکلی، الاعلام، ۱/۲۰۳.</ref> پیروان این مذهب در مصر و [[خلیج فارس]] و [[جزیرةالعرب]] ساکن‌اند. [[وهابیت]] نیز از فرقه‌های تازه پدیدآمده اهل سنت و از انشعابات مذهب حنبلی است <ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۶۹ـ۱۷۰.</ref> که [[محمدبن‌عبدالوهاب]] آن را پایه‌ریزی کرد و مروج افکار [[ابن‌تیمیه]] شد. {{ببینید|متن=ببینید|وهابیت}}

==اصول مذاهب اهل سنت==

از میان فرقه‌های کلامی اهل سنت معتزله، اشعریه و ماتریدیه از همه مشهورترند. معتزله به این پنج اصل اعتقاد دارند: [[توحید]]، [[عدل]]، [[وعده و وعید]]، منزلت بین المنزلتین و [[امر به معروف و نهی از منکر]]. <ref>قاضی‌عبدالجبار، شرح الاصول الخمسه، ۹۵، ۲۰۱، ۴۱۱، ۴۶۹ و ۵۰۱؛ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۳/۶۸ـ۶۹.</ref> در نگاه آنان اصل [[نبوت]] زیر عنوان عدل قرار می‌گیرد و از الطاف الهی به شمار می‌رود. <ref>قراملکی، کلام فلسفی، ۱۸۰.</ref>

[[عبدالقاهر بغدادی]] اصول مذهب اهل سنت (اشعریه) را اعم از اصول عقاید و فروع، پانزده اصل شمرده است: اثبات حقایق و علوم در برابر سوفسطایی‌ها، اعتقاد به حدوث جهان، اعتقاد به استقلال [[صفات ذاتی خداوند]]، اعتقاد به [[صفات ازلی خدا]] در برابر معتزله، اعتقاد ویژه در عدل خداوند و نسبت همه چیز از [[مرگ]] و زندگی به [[اراده خداوند]]، اعتقاد به نبوت پیامبران(ع)، اعتقاد به [[معجزه]] و [[کرامت]] اولیا، اعتقاد به نهاده‌شدن [[اسلام]] بر پنج رکن، توحید، نبوت پیامبر، [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، اعتقاد به [[معاد]]، اعتقاد به ضرورت امامت و اینکه پیامبر اکرم(ص)، کسی را به نص معرفی نکرده در برابر شیعه، و اعتقاد به امامت ابوبکر و عمر، اعتقاد به [[فرشتگان]]، اعتقاد به دوستی ده تن از [[صحابه پیامبر]](ص)، و اعتقاد ویژه درباره [[کافران]]. <ref>بغدادی، الفرق بین الفرق و بیان الفرقة الناجیة منهم، ۲۳۲ـ۲۶۰.</ref> روش و اصول عقیدتی ماتریدی هرچند شباهت‌هایی به اشعری دارد ولی تفاوت‌های زیادی نیز با آن دارد؛ به همین جهت روش او را میانه اشعری و معتزلی دانسته‌اند، <ref>ربانی گلپایگانی، ماتریدیه، ۱۰۴ـ۱۲۰.</ref> به عنوان نمونه، یکی از مباحث بحث‌انگیز [[رویت خداوند]] است. اشعری قائل به رویت و جسمانیت خداوند بود، اما ماتریدی هر چند می‌پذیرد که رویت خداوند امری ممکن است ولی این مسئله را مستلزم جسمانیت خداوند نمی‌داند. <ref>ربانی گلپایگانی، ماتریدیه، ۱۰۴ـ۱۲۰.</ref> بعدها ابن‌تیمیه (م۷۲۸)، از پیروان احمدبن‌حنبل با طرح اعتقاداتی چون جسم‌دانستن خدا، <ref>احمد‌بن‌حنبل، مسند الامام‌احمدبن‌حنبل، ۲/۲۱۵، ۲۹۳ و ۳۲۳؛ سبحانی، رسائل و مقالات، ۵/۱۹۵؛ کثیری، السلفیة بین أهل السنة و الإمامیه، ۱۵۶ـ۱۵۸.</ref> حرام‌بودن زیارت قبور و شرک‌دانستن [[شفاعت]] حتی اشاعره را خارج از اهل سنت دانست و چون این اعتقاد را علمای اهل سنت نپذیرفتند، به فراموشی سپرده شد، تا اینکه محمدبن‌عبدالوهاب نجدی، دوباره این فکر را در قرن دوازدهم هجری احیا کرد. <ref>سبحانی، بحوث، ۴/۱۰۶ و ۱۱۱ـ۱۱۲؛ ربانی گلپایگانی، فرق و مذاهب، ۲۹۵ـ۲۹۸.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| کلام| وهابیت}}

اصول مذهب امامیه بر پایه توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد استوار است. <ref>کاشف‌الغطاء، اصل الشیعة و اصولها، ۶۴ـ۷۸.</ref> شیعیان امامت را منصبی الهی و مکمل نبوت و حافظ شریعت می‌شمرند. <ref>صدوق، الهدایة فی الاصول و الفروع، ۲۸ـ۳۷؛ مجلسی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، ۶۸/۳۳۴.</ref> [[امام‌خمینی]] امامت را از اصول مذهب می‌شمارد نه از [[اصول دین]]. <ref>امام‌خمینی، الطهاره، ۳/۴۴۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|امامت}}

==منابع استنباطی اهل سنت==

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

امام‌خمینی همچنین در ۲۳ بهمن ۱۳۵۷، در همان روزی که گروهی از چریک‌های فدایی خلق، با تکیه بر اختلافات میان شیعیان و اهل سنت، دست به تحرکات نظامی در شهرستان [[گنبد کاووس]] زدند <ref>فاطمی، عبوراز بحران، ۱۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| ترکمن‌صحرا}} در سخنانی اعلام کرد پیروان اهل بیت(ع)، و اهل سنت متحد و برادرند و کسانی که از تفرقه میان مردم سخن می‌گویند جاهل‌اند یا قصد درگیری و اختلاف دارند. ایشان به پیروان همه مذاهب اسلامی اطمینان داد در مملکت اسلامی عادلانه زندگی خواهند کرد و از آنان خواست که زیر لوای لااله‌الاالله متحد باشند. <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۳۳.</ref> ایشان در آستانه برگزارى [[همه‌پرسی جمهوری اسلامی]] نیز در پیامی با اشاره به شایعات مخالفان درباره محروم‌شدن اهل سنت از حقوق خود در جمهوری اسلامی، شایعه‌پردازان را از عوامل امریکا معرفی و تصریح کرد شیعیان با اهل سنت هیچ‌گونه اختلافى ندارند و در حقوق سیاسی و اجتماعی نیز تفاوتی میان مسلمانان اعم از شیعه و سنی وجود ندارد. <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۳۰.</ref>

با وجود همه اختلاف‌افکنی‌ها، بسیاری از اهل سنت ایران در مناطق مختلف با انقلاب اسلامی همراه شدند و پس از پیروزی نیز در راستای حمایت از دستاوردهای آن تلاش کردند. [[مولوی عبدالعزیز ملازاده سربازی]]، روحانی اهل سنت بلوچستان، در دوره انقلاب با سفر به [[نجف اشرف]]، به دیدار امام‌خمینی رفت و از انقلاب حمایت کرد و همدوش با [[محمد کفعمی]] رهبر شیعیان در سیستان و بلوچستان در حفظ وحدت میان مردم کوشش کرد. عبدالعزیز پس از پیروزی انقلاب هم با امام‌خمینی دیدار و مراتب فرمانبرداری اهل سنت منطقه را از ایشان اعلام کرد و تفرقه میان شیعیان و اهل سنت را ناشی از دسیسه‌های استعمارگران شمرد. <ref>← امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۲۴.</ref> اهل سنت پس از انقلاب با مشارکت گسترده در همه‌پرسی قانون اساسی و پس از آن با فرستادن نمایندگان خود به [[مجلس شورای اسلامی]] و [[مجلس خبرگان]]، در تعیین سرنوشت خود مشارکت داشتند و در دوران [[جنگ تحمیلی]] هم در کنار شیعیان به دفاع از کشور پرداختند و شهدای بسیاری را تقدیم کردند که حدود پنج‌ هزار شهید کردستان، گواه آن است. <ref>قدمی، کردستان و مناطق اهل سنت، استحقاق‌ها و عملکردها، ۲۳ـ۵۰؛ یاقوتی، شقایق‌های صحرا در گلستان انقلاب، زندگی و خاطره شهدای ترکمن، ۱/۱۵۹.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| سازمان پیشمرگان مسلمان کرد}}

 

 

امام‌خمینی یکی از برکات انقلاب اسلامی را هم‌اندیشی و گردهمایی پیروان مذاهب اسلامی می‌شمرد <ref>صادقی، تعالی و همبستگی در پرتو تعامل علمی حوزه‌های علمیه جهان اسلام، ۱۳/۴۳۸ و ۱۵/۴۵۴.</ref> و تفرقه میان ارباب مذاهب را خواست دشمنان اسلام و مایه زیان شیعه و سنی می‌دانست و درباره آن هشدار می‌داد. <ref>صادقی، تعالی و همبستگی در پرتو تعامل علمی حوزه‌های علمیه جهان اسلام، ۱۳/۱۵۲ـ۱۵۳ و ۱۴/۲۸۷.</ref> ایشان که از گذشته، کمک به همه مسلمانان مظلوم جهان را، بدون توجه به جایگاه مذهبی و فرقه‌ای آنان به‌ویژه مردم [[فلسطین]] توصیه می‌کرد <ref>صادقی، تعالی و همبستگی در پرتو تعامل علمی حوزه‌های علمیه جهان اسلام، ۲/۱۹۴ـ۱۹۵.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| فلسطین}} پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز با تأکید بر بستن سفارت رژیم غاصب اسرائیل در [[تهران]] <ref>صادقی، تعالی و همبستگی در پرتو تعامل علمی حوزه‌های علمیه جهان اسلام، ۲۰/۳۲۲.</ref> روزی به نام «[[روز قدس]]» <ref>صادقی، تعالی و همبستگی در پرتو تعامل علمی حوزه‌های علمیه جهان اسلام، ۹/۲۶۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| روز جهانی قدس}} و هفته‌ای به نام [[هفته وحدت]] به این امر اختصاص داد.{{ببینید|متن=ببینید| وحدت}}

پس از درگذشت امام‌خمینی، توده اهل سنت به‌ویژه مردم کردستان، همراه با سایر گروه‌های ایرانی، در رثای ایشان اندوهگین شده و مراسم عزای محلی به پا کردند؛ جمع بسیاری از کردهای اهل سنت نیز برای شرکت در تشییع جنازه امام‌خمینی راهی تهران شدند. <ref>تسنیم.</ref>

==پانویس==

==منابع==

 

* آل ‌کاشف‌الغطاء، علی، ادوارعلم الفقه و اطواره، بیروت، دارالزهراء، چاپ اول، ۱۳۹۹ق.

 

* ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴‌ق.

 

 

* ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، تحقیق جمال‌الدین میردامادی، بیروت، دارالفکرـدار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.

 

 

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم...، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

 

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، کتاب امام‌خمینی، الطهاره، تهران، مؤسسه تنظیم...، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.

 

 

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، معتمد الاصول، تقریر محمد فاضل لنکرانی، تهران، مؤسسه تنظیم...، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

 

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، المکاسب المحرمه، تهران، مؤسسه تنظیم...، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.

 

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، امام‌خمینی، مناسک حج، تهران، مؤسسه تنظیم...، چاپ هشتم، ۱۳۸۵ش.

 

 

* بغدادی، عبدالقاهر، الفرق بین الفرق و بیان الفرقة الناجیة منهم، بیروت، دارالجمیلـدارالآفاق، ۱۴۰۸ق.

 

 

* حکیم طباطبایی، سیدمحمدتقی، الاصول العامة للفقه المقارن، قم، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش.

 

 

* راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان، بیروتـدمشق، دارالقلمـدارالشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

 

 

* ربانی گلپایگانی، ‌ماتریدیه، مجله کیهان اندیشه، شماره، ۵۳، ۱۳۷۳ش.

 

 

* سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، مؤسسه امام‌صادق(ع)، بی‌تا.

 

* سبحانی، جعفر، تاریخ الفقه الاسلامی و ادواره، قم، مؤسسه امام‌صادق(ع)، ۱۴۲۷ق.

 

* سبحانی، جعفر، رسائل و مقالات، قم، مؤسسه امام‌صادق(ع)، چاپ دوم، ۱۴۲۵ق.

 

* سمعانی، عبدالکریم‌بن‌محمد، الانساب، تحقیق عبدالرحمن‌بن‌یحیی المعلمی، حیدرآباد، مجلس، دائرۀالمعارف العثمانیه، چاپ اول، ۱۳۸۲ق.

 

 

* شافعی صغیر، محمدبن‌ ابی‌العباس، نهایة المحتاج الی شرح المنهاج، بیروت، دار احیاء التراث العربیـمؤسسه التاریخ العربی، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

 

* شعرانی، عبدالوهاب، الیواقیت و الجواهر فى بیان عقائد الأکابر، ج۱، بیروت، دار احیاء التراث العربى، ۱۴۱۸ق‌.

 

 

* صادقی، سیدعباس، تعالی و همبستگی در پرتو تعامل علمی حوزه‌های علمیه جهان اسلام، مجله حوزه، شماره ۱۵۵ـ۱۵۶، ۱۳۸۹ش.

 

 

* صدوق، محمد‌بن‌علی، الهدایة فی الاصول و الفروع، قم، مؤسسه امام‌هادی(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.

 

 

* مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

 

* محتشمی‌پور، سیدعلی‌اکبر، از ایران به ایران، قم، کوثر النبی(ص)، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش.

 

 

* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۴، تهران، صدرا، چاپ ‌ششم، ۱۳۸۰ش.

 

==پیوند به بیرون==

 

مصیب ایرانی-باقر صاحبی، «[https://books.khomeini.ir/books/10002/479/ اهل سنت]»، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۴۷۹-۴۸۸.