بیست و دو بهمن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[محمدرضا پهلوی]] و حامیانش در داخل و خارج ایران ‌کوشیدند با خروج وی از کشور، از خشم مردم بکاهند و با مخالفان ملایم رژیم، کنار بیایند {{ببینید|متن=ببینید| فرار شاه | بختیار، شاپور}}؛ اما امام‌خمینی با پافشاری بر ادامه مبارزه، راه هر گونه سازش را بست و با تشکیل [[شورای انقلاب]] و بازگشت به ایران در [[۱۲ بهمن]] ۱۳۵۷، دولتی موقت تعیین کرد. سپس از همه اقشار خواست در سراسر کشور از [[دولت ملی]] حمایت کنند. در ادامه همین راهپیمایی‌ها و اعلام حمایت مردم از نخست‌وزیری [[مهدی بازرگان]]، تعدادی از نیروهای مسلح رژیم پهلوی، همبستگی خود را با [[انقلاب اسلامی]] به رهبری امام‌خمینی علنی کردند {{ببینید|متن=ببینید| شورای انقلاب اسلامی| بازگشت به ایران| دهه فجر انقلاب اسلامی| همافران| بیعت}}.

در شبانگاه ۲۰/۱۱/۱۳۵۷ بنابر اعلام قبلی پس از پایان بخش خبری و در ساعت ۲۱:۱۵ گزارش تصویری ورود امام‌خمینی به کشور از [[تلویزیون ملی ایران]] پخش شد. هنرآموزان و کارمندان [[مرکز آموزش هوایی]] دوشان‌تپه با دیدن تصویر ایشان، صلوات فرستادند. این امر سبب تحریک و اعتراض تند افسران گارد شاهنشاهی و تهدید و تیراندازی در سالن غذاخوری و محوطه مرکز شد. پس از آرامش نسبی، در نخستین ساعات بامداد ۲۱/۱۱/۱۳۵۷ تجمع چند هزار نفری مردمی که از صدای تیراندازی یا خبررسانی تلفنی، متوجه واقعه و تهدید جان سربازان نیروی هوایی شده بودند، به طرفداران انقلاب در داخل مرکز آموزش، روحیه‌ای دوباره داد. بختیار به [[فرمانداری ‌نظامی تهران]] دستور داد که با محاصره مرکز آموزش، مانع ارتباط مردم با داخل شوند. سربازان گارد هم که در چند روز گذشته مترصد فرصتی برای نشان‌دادن ضرب شست به ارتشیانِ پیوسته به انقلاب بودند، ‌با تانک در محوطه مرکز به گردش درآمدند و به سوی معترضان تیراندازی کردند. ساعت ۳ ـ ۵ بامداد، زمان شدت عمل ارتش بود. سربازان فرمانداری ‌نظامی با رگبار هوایی تلاش کردند تجمع‌کنندگان پشت در مرکز آموزش را پراکنده کنند و حدود ۱۵۰ نفر را نیز بازداشت کردند و به مقر کلانتری تهران نو بردند. در این هنگام و با اعزام نیروهای کمکی لشکر گارد شاهنشاهی، به نظر می‌آمد که هدف از محاصره مرکز و دخالت و تقویت بی‌وجه گارد، سرکوب سربازان نیروی هوایی است؛ بنابراین سربازان هم برای دفاع از خود، دست به سلاح بردند. در این درگیری‌ها ۵۲ هنرآموز کشته یا زخمی شدند <ref>کیهان، روزنامه، ۲۱/۱۱/۱۳۵۷، ۸؛ قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۱۳ ـ ۳۱۵ و ۳۱۷؛ آذربرزین، فرماندهی و نافرمانی، ۳۴۶ ـ ۳۴۸</ref>.

پس از عقب‌نشینی یگان هشتصدنفری [[گارد شاهنشاهی]]، در ساعت ۸:۳۰ بار دیگر نیروهای گارد به داخل مرکز یورش بردند و سربازان نیروهای هوایی مجبور به سنگربندی در محوطه شدند. مردم و افراد مسلح هم با خراب‌کردن دیوار، به کمک نیروی هوایی آمدند. نخست اسلحه‌خانه را از مهاجمان پس گرفتند و با عقب‌راندن گارد شاهنشاهی از ضلع‌های شمالی و شرقی، در ساعت ۱۰ [[صبح]] نبرد میان گارد و مردم به خیابان کشیده شد. ساعت ۱۱، خیابان‌های اطراف با کیسه‌های شن و ماسه، سنگربندی شد و طرفین از بام خانه‌های اطراف یکدیگر را هدف قرار می‌دادند. عاقبت در ساعت ۱۲:۳۰ نیروهای گارد شاهنشاهی صحنه را خالی کردند و غریو «نیروی هوایی پیروز شد» در شهر پیچید. در این درگیری‌ها دست‌کم ۶۳ کشته و ۱۲۰ زخمی به بیمارستان‌های جرجانی و بوعلی منتقل شد. همچنین مدافعان آموزشگاه هوایی، پنج تانک را از کار ‌انداختند <ref>اطلاعات، روزنامه، ۲۱ و ۲۲/۱۱/۱۳۵۷، ۱، ۲؛ کیهان، روزنامه، ۲۱/۱۱/۱۳۵۷، ۱ و ۸؛ قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۱۵ ـ ۳۱۶، ۳۲۰، ۳۲۲ و ۳۲۴ ـ ۳۲۵</ref>. در این حال سربازان نیروی هوایی برای تجهیز مردم، با ارائه کارت پایان خدمت سربازی، یک قبضه سلاح و هفت فشنگ در اختیار هر متقاضی قرار می‌دادند. همچنین در برخی مساجد، سلاح‌هایی که از اسلحه‌خانه به دست مردم افتاده یا در چند هفته پایانی به دست سربازان فراری، تسلیم شده بود، در اختیار جوانان قرار گرفت <ref>کیهان، روزنامه، ۲۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲؛ کرباسچی، هفت ‌هزار روز تاریخ ایران، ۲/۱۱۳۹</ref>. [[سیدمحمود طالقانی]] در پیامی، حمله لشکر گارد به نیروی هوایی را توطئه‌ای برای تفرقه میان فرزندان ارتشی ملت دانست و از هر دو طرف خواست که به مقر خود بازگردند. ایشان ضمن درخواست از سران ارتش برای مجازات مهاجمانِ شبانه به نیروی هوایی، مردم را از مداخله و مقابله شخصی باز داشت <ref>کیهان، روزنامه، ۲۱/۱۱/۱۳۵۷، ۸</ref>.

بختیار چاره را در افزایش هفت‌ونیم ساعت بر زمان منع عبور و مرور ([[حکومت‌نظامی‌]]) دید. اطلاعیه شماره چهل فرمانداری نظامی تهران که در ساعت ۱۴ روز ۲۱/۱۱/۱۳۵۷، از [[رادیو]] خوانده شد، تردد در خیابان‌های تهران را از ساعت ۱۶:۳۰ تا ۵ بامداد ممنوع اعلام کرد <ref>کیهان، روزنامه، ۲۱ و ۲۲/۱۱/۱۳۵۷، ۱، ۲، ۸؛ قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۱۷ ـ ۳۲۱؛ هایزر، مأموریت مخفی، ۴۵۱</ref>. امام‌خمینی فوراً در اطلاعیه‌ای دستور جدید حکومت‌نظامی را بی‌اعتبار دانست و از مردم خواست در صحنه بمانند. ایشان ضمن تأکید بر تمایل خود به تحقق مسالمت‌آمیز و قانونی خواست ملت، اخطار کرد اگر گارد به مقرش برنگردد و سران ارتش جلوی وحشی‌گری و زیاده‌خواهی را نگیرند، با امید به خداوند دستور برخورد خشن خواهد داد. ایشان به مردم تهران توصیه کرد در صورت عقب‌نشینی متجاوزان، در حالت آماده‌باش بمانند و از اعلامیه حکومت‌نظامی که خدعه و خلاف شرع است، نهراسند که به خواست خدا، حق پیروز است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۲۱ ـ ۱۲۲</ref>. طالقانی و دیگر اطرافیان امام‌خمینی با یادآوری حوادث [[هفدهم شهریور]]، [[سیزده آبان]]، [[دهم دی]] (مشهد و کرمانشاه) و [[هشتم بهمن]] معتقد بودند نظامیان متخلفان حکومت‌نظامی را به خاک و خون خواهند کشید. طالقانی با نگرانی از عواقب مسئله، به امام‌خمینی اصرار کرد تصمیم خود را تغییر دهد؛ اما ایشان بر درستی تصمیم خود تأکید کرد <ref>منصوری، خاطرات، ۲۸۲؛ بازرگان، خاطرات، ۲/۳۲۴؛ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۱۸۴ ـ ۱۸۵؛ ناطق نوری، خاطرات، ۱/۱۷۲ ـ ۱۷۳</ref>. پس از آن، بازرگان نیز در اعلامیه‌ای حکومت‌نظامی را توطئه علیه انقلاب اسلامی خواند و از مردم خواست آن را نادیده بگیرند <ref>قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۳۰؛ اطلاعات، روزنامه، ۲۲/۱۱/۱۳۵۷، ۸</ref>. پیام امام‌خمینی بدون فاصله در شهر منتشر شد و ماشین‌های مجهز به بلندگو، لغو حکومت‌نظامی از سوی ایشان را اعلام کردند <ref>کرباسچی، هفت ‌هزار روز تاریخ ایران، ۲/۱۱۴۰ ـ ۱۱۴۱؛ رفیق‌دوست، خاطرات، ۱۵۷؛ قاسم‌پور، دهه سرنوشت‌ساز، ۲۱۵</ref> {{ببینید|متن=ببینید| حکومت‌نظامی}}.

به‌رغم خاطره جنایات ارتش و با وجود قطع برنامه‌های رادیو تهران در ساعت ۱۵:۴۵ و پخش دوباره اطلاعیه شماره چهل فرمانداری نظامی، مردم صحنه را خالی نکردند. پس از ساعت‌ها زد و خورد خونین میان گارد شاهنشاهی و جوانان و همافران هوادار انقلاب، کلانتری تهران نو (مقر حکومت‌نظامی) در ساعت ۱۶:۳۰ سقوط کرد. کلانتری‌های دیگر نیز در ساعت‌های بعد، به مرور به تصرف مردم درآمد <ref>بازرگان، خاطرات، ۲/۳۲۴؛ ‌کیهان، روزنامه، ۲۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲؛ قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۲۲، ۳۲۹ ـ ۳۳۲ و ۳۴۸</ref>. شدت درگیری و هجوم به کلانتری‌ها، موجب شد فرماندار نظامی تهران، ساعت منع عبور و مرور را تا ساعت ۱۲ ظهر افزایش دهد <ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۷۴۸؛ قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۷۸</ref>. در بیست و دو بیمارستان تهران، ۱۷۵ تن کشته و ۶۴۴ نفر زخمی اعلام شد. روز ۲۱ بهمن با گشوده‌شدن [[زندان اوین]] در شمال تهران، بسیاری از زندانیان آزاد شدند <ref>بازرگان، خاطرات، ۲/۳۲۴؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۳/۲۳۰؛ کیهان، روزنامه، ۲۲/۱۱/۱۳۵۷، ۱ و ۲</ref>.

در ماه‌های پایانی و با روند روبه‌رشد و مهارناپذیر اعتراض‌ها، نظامیان برای شبه‌کودتا و جلوگیری از سقوط سلطنت، پیشنهاد‌هایی داشتند <ref>مذاکرات شورای فرماندهان، مثل برف آب خواهیم شد، ۷۶ ـ ۷۸ و ۱۴۷ ـ ۱۴۹؛ ‌هایزر، مأموریت مخفی، ۶۵، ۷۷ و ۸۳؛ آذربرزین، فرماندهی و نافرمانی، ۳۸۸</ref> که عمدتاً با راهنمایی یا الگوبرداری از تجریبات کشورهای غربی بود. این طرح‌ها که پیشینه برخی از آنها به سال‌ها قبل و دوران قدرت محمدرضا پهلوی باز می‌گشت <ref>هایزر، مأموریت مخفی، ۳۰۲ ـ ۳۰۴ و ۳۲۱</ref>، هرچند با خروج پهلوی و بازگشت امام‌خمینی به ایران، تندتر و جدی‌تر می‌شدند <ref>مذاکرات شورای فرماندهان، مثل برف آب خواهیم شد، ۲۱۹ ـ ۲۲۱ و ۲۲۷ ـ ۲۲۹؛ هایزر، مأموریت مخفی، ۲۲۴ و ۲۳۷</ref>، اما از حرف و نوشته فراتر نمی‌رفتند. هنگامی که [[رئیس‌جمهور]] [[امریکا]] تصمیم گرفت برای حفظ منافع کشورش در [[خاورمیانه]]، مستقیم و بدون هماهنگی با پهلوی، نماینده‌ای برای مشورت با مقامات ارشد ارتش ایران بفرستد، کودتای نظامیان یکی از گزینه‌های مقامات [[کاخ سفید]] بود. ژنرال چهار ستاره «رابرت. ا. داچ هایزر» وظیفه داشت که در صورت ناتوانی دولت بختیار در مهار اعتراض‌ها، با تمام نفوذ و تجربه خود، فرماندهان ارتش را وادارد که با خشونت و خونریزی مانع عقب‌نشینی و سقوط بختیار شوند و اگر امکان ادامه دولت وی نبود، خودشان قدرت را به دست بگیرند <ref>هایزر، مأموریت مخفی، ۴۱، ۴۹، ۱۲۷، ۱۶۹ ـ ۱۷۰ و ۳۰۵ ـ ۳۰۷</ref>؛ اما همچنان‌که محمدرضا پهلوی، از پیش‌بینی و کنترل نارضایتی مردم در یک سال گذشته ناتوان بود، بختیار و نظامیان غیر همدلش نیز نمی‌توانستند کودتای موفقی داشته باشند.

روز بیست و دو بهمن ۱۳۵۷، سقوط کلانتری‌ها که موجب دستیابی بیشتر مردم به سلاح می‌شد، شدت درگیری و افزایش تصرفات مردمی را نیز در پی داشت <ref>نجاتی، تاریخ سیاسی بیست ‌‌و ‌پنج‌ساله، ۲/۵۰۸؛ ناطق نوری، خاطرات، ۱/۱۷۳ ـ ۱۷۴</ref>. در تهران، مسلسل‌سازی تسلیحات ارتش، [[زندان اوین]]، [[اداره ساواک]] سلطنت‌آباد، دو [[مجلس سنا]] و [[مجلس شورای ملی|شورای ملی]]، [[رادیو و تلویزیون]]، [[ژاندارمری]] و [[شهربانی]] در این روز به دست مردم افتاد <ref>اطلاعات، روزنامه، ۲۳/۱۱/۱۳۵۷، ۴؛ کرباسچی، هفت ‌هزار روز تاریخ ایران، ۲/۱۱۴۲ ـ ۱۱۴۳</ref>. رادیو و تلویزیون که افراد گارد به‌شدت از آنها محافظت می‌کردند، ساعت ۵ بعد از ظهر روز بیست و دو بهمن به دست گروهی از مردم و مبارزان مسلح تصرف شد. این افراد نخست به ساختمان بی‌سیم و سپس جام جم رسیدند و با پخش نوار سرود «خمینی ‌ای امام» و اعلام «این صدای انقلاب اسلامی ایران است» توسط [[فضل‌الله محلاتی]] {{ببینید|متن=ببینید| فضل‌الله محلاتی}} پیروزی انقلاب اسلامی را اعلام کردند <ref>محلاتی، خاطرات، ۱۱۳ ـ ۱۱۴؛ کیهان، روزنامه، ۲۳/۱۱/۱۳۵۷، ۵</ref>. تمام محله‌ها و خیابان‌های تهران سنگربندی شد و مردم از همه امکانات موجود برای یاری رساندن به یکدیگر استفاده کردند <ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۳/۲۳۴؛ کیهان،  روزنامه، ۲۳/۱۱/۱۳۵۷، ۳ و ۱۲/۱۱/۱۳۵۷، ۶</ref>. در این حال نیروهای کمکی لشکر قزوین هم که از روز ۲۱/۱۱/۱۳۵۷ برای کمک به نیروهای گارد حرکت کرده بودند، در رویارویی با مردم [[کرج]] از حرکت باز ماندند و به تهران نرسیدند <ref>کیهان، روزنامه، ۲۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲؛ قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۳۷</ref>.

از سوی دیگر، پس از انتشار خبر وقایع خونین تهران و حکم امام‌خمینی مبنی بر نادیده‌گرفتن حکومت‌نظامی، مردم در شهرهای مختلف ایران به پشتیبانی از قیام تهران، به خیابان‌ها ریختند. در شیراز بخشی از سربازان [[نیروی هوایی]] پایگاه تدین (طالقانی فعلی)، به همراه مردم در تظاهرات شرکت کردند. درگیری‌های شیراز که به تصرف تعدادی از کلانتری‌های شهر و ساختمان شهربانی فارس منجر شد، ۴۴ کشته و حدود ۴۲۱ زخمی داشت <ref>مؤسسه تنظیم، کوثر، ۳/۳۴۴؛ کیهان، روزنامه، ۲۳/۱۱/۱۳۵۷، ۵</ref>. تظاهرات و درگیری‌های گسترده در شهرهای دیگر مانند: [[همدان]]، [[قم]]، [[تبریز]]، [[مشهد]]، [[آبادان]]، [[ملایر]]، [[ساوه]]، [[کرمانشاه]]، [[کرمان]]، [[بندرعباس]]، [[خرم‌آباد]]، [[اصفهان]]، [[سنندج]]، [[گرگان]]، [[آمل]]، [[رشت]]، [[فیروزآباد]]، [[زنجان]]، [[کرج]]، [[سیرجان]] و [[سبزوار]] نیز ادامه داشت و کشته و مجروح بسیاری برجای گذاشت <ref>نجاتی، تاریخ سیاسی بیست ‌‌و ‌پنج‌ساله، ۲/۵۰۸؛ کیهان، روزنامه، ۲۳/۱۱/۱۳۵۷، ۱، ۵، ۷ و ۲۴/۱۱/۱۳۵۷، ۷؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۳/۳۴۴ ـ ۳۴۶</ref>. مردم در شهرهای مختلف با حمایت گسترده از دولت بازرگان، به رهبری روحانیان مبارز محلی، مراکز شهربانی، ساواک، استانداری و فرمانداری را تصرف کردند و کمیته‌های مسلح انقلابی تشکیل دادند <ref>کرباسچی، هفت ‌هزار روز تاریخ ایران، ۲/۱۱۴۵؛ کیهان، روزنامه، ۲۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲، ۳، ۵ و ۷</ref>.

اشغال پادگان‌ها به دست مردم و ناتوانی ارتش در کنترل اوضاع، موجب دعوت رئیس [[ستاد ارتش]] ([[عباس قره‌باغی]]) از فرماندهان برای تشکیل جلسه و تصمیم‌گیری درباره وضعیت کشور شد <ref>قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۳۹ ـ ۳۴۸</ref>. در این جلسه که ساعت ۱۰:۳۰ صبح روز بیست و دو بهمن ۱۳۵۷ با حضور ۲۷ تن از فرماندهان و معاونان آنان و با عنوان شورای عالی نیروهای مسلح تشکیل شد، سرانجام اعلام بی‌طرفی ارتش به اتفاق آرای فرماندهان و رؤسای ادارات و سازمان‌های نظامی، تصویب شد <ref>قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۴۹ ـ ۳۶۵؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۳/۲۳۷ ـ ۲۳۸؛ نجاتی، تاریخ سیاسی بیست ‌‌و ‌پنج‌ساله، ۲/۳۸۷ ـ ۳۹۲</ref>. در این اعلامیه تصریح شد ارتش ایران که وظیفه دفاع از استقلال و تمامیت کشور را به عهده دارد و تاکنون با پشتیبانی از دولت‌های قانونی این وظیفه را به‌خوبی انجام داده است، با توجه به تحولات اخیر کشور و برای پیشگیری از [[هرج و مرج]] و خونریزی بیشتر، بی‌طرفی خود را در مناقشات سیاسی فعلی اعلام و به یگان‌های نظامی دستور می‌دهد به پادگان‌های خود بازگردند <ref>قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۶۵</ref>.

روز بیست و دو بهمن، بختیار که در مصاحبه خود مدعی شد رشته کار از دست امام‌خمینی خارج شده است و سنگربندی در خیابان‌ها کار عوامل [[کمونیست]] است، در عین حال راه مذاکره با مخالفان مذهبی دولت را باز دانست <ref>کیهان، روزنامه، ۲۲/۱۱/۱۳۵۷، ۲</ref>. وی پس از اعلام همبستگی ارتش، در جلسه بعد از ظهر بیست و دو بهمن در خانه [[کاظم جفرودی]](سناتور سابق) که با هدف استعفای او از نخست‌وزیری و تصمیم‌گیری برای بازگشت نیروهای مسلح به سربازخانه‌ها تشکیل شده بود نیز حاضر نشد و ارتباط با او قطع شد <ref>بازرگان،  خاطرات، ۲/۳۲۷؛ قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۷۴؛ نجاتی، تاریخ سیاسی بیست ‌‌و ‌پنج‌ساله، ۲/۳۹۸ ـ ۴۰۱</ref>.

حمله به مراکز نظامی و دولتی و زندان‌ها، موجب بازداشت [[نعمت‌الله نصیری]] رئیس سابق ساواک، [[مهدی رحیمی]] فرماندار نظامی تهران، [[غلامرضا نیک‌پی]] شهردار سابق تهران، [[امیرعباس هویدا]] نخست‌وزیر اسبق، [[جعفر شفقت]] وزیر جنگ، [[عبدالعظیم ولیان]] استاندار گذشته خراسان، [[پرویز امینی افشار]] رئیس پلیس راه و ژاندارمری، [[نادر جهانبانی]] معاون فرماندهی نیروی هوایی، [[سالار جاف]] نماینده مردم پاوه در [[مجلس شورای ملی]] و بسیاری از فرماندهان رژیم شاهنشاهی شد که البته برخی از زندان گریخته بودند. همچنین کسانی چون [[عبدالعلی بدره‌ای]] فرمانده نیروی زمینی و [[محمدامین بیگلری]] جانشین فرمانده [[گارد جاویدان]] و [[بقراط عیسی جعفریان]] فرمانده لشکر جنوب در روزهای بیست و دو و بیست و سه بهمن کشته شدند <ref>قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۳۷۰؛ کیهان، روزنامه، ۲۳/۱۱/۱۳۵۷، ۲، ۴، ۸ و ۲۴/۱۱/۱۳۵۷، ۲، ۶، ۸؛ کرباسچی، هفت ‌هزار روز تاریخ ایران، ۲/۱۱۴۳</ref>.

مهدی بازرگان، نخست‌وزیر دولت موقت، در نطق تلویزیونی خود در بیست و دو بهمن ۱۳۵۷ (۱۳/۳/۱۳۹۹ق/۱۱/۲/۱۹۷۹م)، ضمن تشکر از آحاد مختلف مردم و به‌ویژه ارتش به دلیل اعلام بی‌طرفی در مسائل سیاسی، حمایت عباس قره‌باغی از دولت موقت در دیدار خصوصی را نیز به اطلاع مردم رساند <ref>کرباسچی، هفت ‌هزار روز تاریخ ایران، ۲/۱۱۴۴؛ کیهان، روزنامه، ۲۲/۱۱/۱۳۵۷، ۸</ref>.

امام‌خمینی در روز ۲۳ بهمن، با صدور پیامی، تذکراتی را به عنوان [[تکلیف شرعی]] الهی و تعهد ملی خطاب به ملت ایران، بیان کرد. مهم‌ترین این تذکرات عبارت بود از: تأکید دوباره بر پیشگیری از هر گونه تخریب و آشوب، نظارت بر حفظ مراکز عمومی و مراقبت از اموال ملت، مهلت‌ندادن به فرصت‌طلبان و بدنام‌کنندگان نهضت، همکاری با مأموران نخست‌-وزیری موقت، تجمع در مساجد به جای خیابان‌ها، پرهیز از اعمال خلافِ مسیر نهضت، توجه به راهنمایی خطیبان و علما و حمایت و عدم تعرض به نیروهای نظامی و انتظامی که به ملت پیوسته‌اند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۲۸ ـ ۱۲۹</ref>. ایشان در پیام دیگری ضمن تشکر از ملت ایران و تبریک پیروزی ملت، انقلاب ایران را از دیگر انقلاب‌های دنیا متفاوت شمرد و برای حفظ این پیروزی، ادامه وحدت کلمه برای ساختن ویرانی‌ها و پرهیز از دامن‌زدن به تفرقه فرقه‌ای و مذهبی را مهم دانست. ایشان همچنین تصریح کرد مردم هر گونه سلاح را به مساجد و کمیته‌های انقلاب تحویل دهند تا در اختیار سربازان اسلامی قرار گیرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۳۰ ـ ۱۳۳</ref>. <br>

پیروزی نهضت اسلامی مردم ایران، موجب ارسال پیام‌های تبریکی از جانب [[مراجع تقلید]] ازجمله [[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی]]، [[سیدکاظم شریعتمداری]]، [[سیدعبدالله شیرازی]] و [[سیدابوالقاسم خویی]] شد <ref>کیهان، روزنامه، ۲۳/۱۱/۱۳۵۷، ۴ و ۲۴/۱۱/۱۳۵۷، ۲؛ کرباسچی، هفت ‌هزار روز تاریخ ایران، ۲/۱۱۴۴ ـ ۱۱۴۵</ref>.  

حافظ اسد رئیس جمهور [[سوریه]]، [[ضیاء‌الحق]] رئیس‌جمهور [[پاکستان]]، [[یاسر عرفات]] رهبر [[سازمان آزادی‌بخش فلسطین]]، [[حبیب بورقیبه]] رئیس‌جمهور [[تونس]]، [[ضیاء‌الرحمن]] رئیس‌جمهور [[بنگلادش]] و [[کیم ایل سونگ]] رئیس‌جمهور [[کره شمالی]] نیز ازجمله رؤسای کشورهای جهان بودند که با ارسال پیام به امام‌خمینی و دولت بازرگان، پیروزی انقلاب اسلامی را تبریک گفتند <ref>← امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۲۳، ۱۸۰ و ۲۴۸؛ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۲۰۹ ـ ۲۱۰</ref>.  

در سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، هر سال جشن‌هایی در سراسر کشور‌ برپا می‌شود. این جشن‌ها از سال ۱۳۶۰ تاکنون، از دوازدهم تا بیست و دوم بهمن به عنوان دهه فجر برگزار می‌گردد {{ببینید|متن=ببینید| دهه فجر}}. راهپیمایی سراسری روز بیست و دوم بهمن نیز از زمان حیات امام‌خمینی به بعد ادامه داشته است {{ببینید|متن=ببینید| تظاهرات}}.

* بازرگان، مهدی، خاطرات بازرگان، شصت ‌سال خدمت و مقاومت، تدوین غلامرضا نجاتی، تهران، رسا، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.

* کرباسچی، غلامرضا، هفت ‌هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، تهران، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.

* نجاتی، غلامرضا، تاریخ سیاسی بیست ‌‌و ‌پنج‌ساله ایران، تهران، رسا، چاپ ششم، ۱۳۷۹ش.