confirmed، emailconfirmed، templateeditor
۱٬۱۸۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۵: | خط ۵: | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
مرجعیت به معنای رجوع جاهل به عالم در دین و فراگیری احکام شرعی از متخصصان، از صدر اسلام وجود داشتهاست. در عصر حضور، پیامبر اکرم(ص) و امامان شیعه(ع) مرجعیت علمی و دینی مردم را بر عهده داشتند ( | مرجعیت به معنای رجوع جاهل به عالم در دین و فراگیری احکام شرعی از متخصصان، از صدر اسلام وجود داشتهاست. در عصر حضور، پیامبر اکرم(ص) و امامان شیعه(ع) مرجعیت علمی و دینی مردم را بر عهده داشتند (شرفالدین موسوی، المراجعات، ۶۰ ـ ۷۸؛ قربانی، تاریخی تقلید در شیعه و سیر تحول آن، ۳۵۷) و مردم به صورت مستقیم یا از برخی اصحابِ آنان مسائل دینی خود را فرا میگرفتند و در دوره غیبت صغرا، چهار نایب خاص پاسخگوی مردم بودند (صدر، تاریخ الغیبۀ الصغری، ۶۱۲/۱ ـ ۶۱۳؛ قربانی، تاریخی تقلید در شیعه و سیر تحول آن، ۳۵۸). از آغاز غیبت کبرا، مرجعیت علمی و دینی شیعیان را برای مدتهای طولانی فقها به دست گرفتند که به صورت غیر متمرکز اداره میشد. در این عصر مردم در هر منطقه جغرافیایی برای تقلید نوعاً به نزدیکترین فقیه مراجعه و پرسشها و مشکلات دینی خود را حل میکردند (روحبخش الهآباد، میراث مرجعیتی آیتالله بروجردی، ۱۱۹ ـ ۱۲۰)؛ اما در دو سده اخیر، حوزه اقتدار و اثرگذاریِ مرجعیت شیعه گسترش یافت و حتی گسترهای فرامنطقهای پیدا کرد (عنایت، ۲۷۹). در این دورهها با تحولات و تکامل نهاد مرجعیت، بیوت و دفاتر مراجع تکامل یافتند و متناسب با نیازها و وظایف و همچنین متناسب با نفوذ و موقعیت مراجع، محدود یا گسترده شدند (← مقاله مرجعیت). امامخمینی همانند دیگر مراجع، برای رسیدگی به امور مرجعیت، دفتر تشکیل داد و جایگاه خاص رهبری و تشکیل نظام اسلامی وظایف و مسئولیتهای دفتر ایشان را بیشتر کرد و با توجه به تبعید ایشان به نجف اشرف و سپس هجرت به فرانسه و بازگشت به ایران و قم و سپس انتقال به تهران، ایشان دارای دفاتر چندی بودهاست. | ||
==شکلگیری دفتر قم== | ==شکلگیری دفتر قم== | ||
مرجعیت امامخمینی در سال ۱۳۴۰ و پس از رحلت مرجع تقلید، سیدحسین بروجردی آغاز شد. ایشان که در محله یخچالقاضی قم زندگی میکرد (← مقاله اقامتگاهها) نخستین اجازهنامه در امور حسبیه را هفت روز پس از درگذشت بروجردی در ۱۷ فروردین ۱۳۴۰ صادر کرد (۱/۴۶) (← مقاله حججی، سیدسجاد) و شاگردان امامخمینی رساله عملیه ایشان را با هزینه شخصی منتشر کردند (توسلی، ۲ | مرجعیت امامخمینی در سال ۱۳۴۰ و پس از رحلت مرجع تقلید، سیدحسین بروجردی آغاز شد. ایشان که در محله یخچالقاضی قم زندگی میکرد (← مقاله اقامتگاهها) نخستین اجازهنامه در امور حسبیه را هفت روز پس از درگذشت بروجردی در ۱۷ فروردین ۱۳۴۰ صادر کرد (۱/۴۶) (← مقاله حججی، سیدسجاد) و شاگردان امامخمینی رساله عملیه ایشان را با هزینه شخصی منتشر کردند (توسلی، مصاحبه، ۸۹/۲). پس از آغاز مبارزات روحانیت علیه رژیم پهلوی، وجوه شرعیِ دریافتیِ امامخمینی که درگذشته نیز به صورت نامرتب وجود داشت، بیشتر شد و پرداخت شهریه ایشان به طلاب، مانند دیگر مراجع وقت گردید (یزدی، خاطرات آیتالله محمد یزدی، ۳۵۷ ـ ۳۵۸؛ پسندیده، خاطرات، ۲۲۹) (← مقاله شهریه امامخمینی). نخستین بار شهابالدین اشراقی داماد امامخمینی (← مقاله اشراقی، شهابالدین) پیگیر امور مرجعیت و تشکیل دفتر برای ایشان بود که با آن موافقت نکرد.<ref> (ثقفی، بانوی انقلاب خدیجهای دیگر، ۱۷۳).</ref> نگارش اعلامیهها و بیانیهها، پاسخدادن به نامهها و رسید وجوهات را خود امامخمینی انجام میداد (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۶۲) و تنها حسن صانعی (← مقاله صانعی، حسن) در مدیریت بخشی از کارها چون پذیرایی از میهمانان و دید و بازدیدها به ایشان کمک میکرد (رسولی محلاتی، خبرگزاری فارس). | ||
پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و افزایش مراجعات مردم و انقلابیان (رسولی محلاتی، پابهپای آفتاب، ۲/۲۸۶ ـ ۲۸۷؛ | پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و افزایش مراجعات مردم و انقلابیان (رسولی محلاتی، پابهپای آفتاب، ۲/۲۸۶ ـ ۲۸۷؛ رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۶۱ ـ ۷۰)، سیدهاشم رسولی محلاتی (← مقاله رسولی محلاتی، سیدهاشم) و سیدمحمد جعفری ورامینی نیز به کارهای مربوط به مرجعیت کمک میکردند (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۶۳). با آزادی امامخمینی در فروردین ۱۳۴۳ و گسترش مراجعه مردم، ایشان افرادی را برای اداره امور برگزید و اتاقی از بیت خود را به آن اختصاص داد (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۶۲ ـ ۶۳؛ رسولی محلاتی، پابهپای آفتاب، ۲/۲۸۷). پس از آن نیز دو اتاقی که برای سکونت فرزند ایشان سیدمصطفی خمینی و همسرش ساخته شده بود، به امور مرجعیت اختصاص داده شد<ref> (ثقفی، بانوی انقلاب خدیجهای دیگر، ۲۰۳).</ref> و بدین گونه دفتر امامخمینی شکل گرفت. | ||
دفتر امامخمینی سه بخش داشت: پاسخ به نامهها، رسید وجوهات و بخش اجازات و استفتائات که به دلیل خط خوب و انشای رسولی محلاتی که مورد تأیید امامخمینی بود، بر عهده وی گذاشته شد (رسولی محلاتی، مشکوة، ۱۷۰ ـ ۱۷۱؛ رسولی محلاتی، پابهپای آفتاب، ۲/۲۸۷) و او همه فعالیتها را در دفتری مخصوص ثبت میکرد (رسولی محلاتی، پابهپای آفتاب، ۲/۲۸۷). هزینهها و تدارکات دفتر را ورامینی انجام میداد و تنظیم دیدارها بر عهده حسن صانعی بود (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۶۳) و محمدرضا توسلی (← مقاله توسلی، محمدرضا) نیز با دفتر همکاری میکرد (انصاری، حمید، زنده عشق، ۱۹). | |||
===دفتر قم پس از تبعید=== | |||
با تبعید امامخمینی در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ به ترکیه و بازداشت سیدمصطفی خمینی، دفتر امامخمینی به مدت کوتاهی بسته شد؛ ولی با رفع موانع، بهتدریج فعالیت خود را با مسئولیت محمدصادق تهرانی (کرباسچی) وکیل امامخمینی آغاز کرد (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۷۴). با بازداشت و تبعید تهرانی (← مقاله تهرانی، محمدصادق)، پس از مدت کوتاهی دفتر با مسئولیت علیاکبر اسلامی تربتی، دیگر وکیل امامخمینی، به فعالیت خود ادامه داد، اما او نیز پس از زمانی کوتاه تبعید شد (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۷۵) و شهابالدین اشراقی به نمایندگی از امامخمینی امور دفتر را بر عهده گرفت (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۷۵؛ ربانی املشی، ۹۲؛ حنیف، زندگینامه آیتالله شهابالدین اشراقی، ۱/۶۹). با تبعید اشراقی در اردیبهشت ۱۳۴۵ از قم، مرتضی حائری یزدی پدر همسر سیدمصطفی خمینی قصد داشت مسئولیت دفتر را بر عهده گیرد که سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) مانع از آن شد (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله سیدمرتضی پسندیده، ۸۱). | |||
یکی از یاران امامخمینی تلاش کرد که سیدمرتضی پسندیده، برادر امامخمینی در قم مستقر شود و امور دفتر را بر عهده بگیرد (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۷۷) و در مدت حضور وی در دفتر قم، با همکاری علی محفوظی، احمد احمدی و مظاهری از دیگر اعضای دفتر، کارها پیش میرفت (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله سیدمرتضی پسندیده، ۸۱). دفتر امامخمینی به دقت زیر نظر رژیم بود و گزارش تمام رفت و آمدها و مراسم سوگواری که در این خانه برگزار میشد با جزئیات در اسناد ساواک آمدهاست (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، پاورقی صحیفه امام، ۱۵/۵۷۳ ـ ۶۲۹). ساواک در مهر ۱۳۴۶ میخواست دفتر امامخمینی را تعطیل کند؛ اما پسندیده با آگاهی از این تصمیم در ۱۶/۷/۱۳۴۶، مجلس عزاداری دهه فاطمیه را در دفتر بر پا کرد (همان، ۱۲۵ ـ ۱۲۶) و ساواک نیز وی را از قم تبعید کرد (همان، ۱۲۸ ـ ۱۲۹). | |||
دفتر امامخمینی افزون بر شهریهدادن به برگزاری امتحان برای طلاب حوزه قم اقدام و از برخی از فضلا و مدرسان برای تدریس سطح و خارج فقه دعوت کرد (شریفی، ۱۳). امامخمینی در تیر ۱۳۵۷ شهابالدین اشراقی را وکیل خود و مسئول دفتر قم قرار داد و دیگران را به همکاری با وی سفارش کرد (۳/۴۲۸؛ ← حنیف، ۱/۱۶۵). با هجرت ایشان به فرانسه، اشراقی راهی پاریس شد (پسندیده، یاران | نیروهای امنیتی در سال ۱۳۴۶ با هجوم به دفتر و بیت و کتابخانه امامخمینی در خیابان حجتیه اسناد و مدارک را با خود بردند و رفت و آمد به بیت و کتابخانه را ممنوع کردند (مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۵/۵۸۸ ـ ۵۸۹، ۵۹۴ ـ ۵۹۵ و ۵۹۸). با تعطیلی دفتر، شهریه امامخمینی با هماهنگی حسن صانعی (روحانی، ۲/۱۹۲) به نام میرزااحمد آشتیانی (← مقاله آشتیانی، میرزااحمد) و پس از ایشان به نام فرزندش میرزاباقر آشتیانی پرداخت میشد (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله سیدمرتضی پسندیده، ۲۵۷، ۳۳۹ و ۳۴۵؛ طباطبایی، اقلیم خاطرات، ۲۳۹) (← مقاله شهریه امامخمینی). پسندیده در ۱۸/۱۰/۱۳۴۹ از تبعیدگاه به قم بازگشت و با برپاکردن جشن میلاد امامرضا(ع) در دفتر، فعالیت دفتر دوباره آغاز شد (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله سیدمرتضی پسندیده، ۱۸۰) و بهرغم خواست ساواک و تبعید چندباره، وی به نمایندگی از امامخمینی ریاست و کارهای دفتر قم را بر عهده گرفت (همان، ۱۹۷ ـ ۲۰۸؛ یزدی، خاطرات آیتالله محمد یزدی، ۳۵۹ ـ ۳۶۰). توسلی نیز به وی کمک میکرد (انصاری، حمید، زنده عشق، ۱۵ ـ ۱۶). ریاست پسندیده بر دفتر در قم تا اردیبهشت ۱۳۵۷ ادامه داشت (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله سیدمرتضی پسندیده، ۴۱۳ ـ ۴۱۶). امامخمینی در ۹/۴/۱۳۵۴ مهر و امضای پسندیده را به منزله مهر و امضای خود شمرد و وکالت او را تأیید کرد (۳/۹۵)؛ اما ساواک برای برهمزدن فعالیتهای دفتر، پسندیده را دوباره تبعید کرد (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله سیدمرتضی پسندیده، ۴۲۳) و محمدصادق تهرانی دوباره کارهای مالی دفتر را بر عهده گرفت (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۷۴). | ||
دفتر امامخمینی افزون بر شهریهدادن به برگزاری امتحان برای طلاب حوزه قم اقدام و از برخی از فضلا و مدرسان برای تدریس سطح و خارج فقه دعوت کرد (شریفی، ۱۳). امامخمینی در تیر ۱۳۵۷ شهابالدین اشراقی را وکیل خود و مسئول دفتر قم قرار داد و دیگران را به همکاری با وی سفارش کرد (۳/۴۲۸؛ ← حنیف، زندگینامه آیتالله شهابالدین اشراقی، ۱/۱۶۵). با هجرت ایشان به فرانسه، اشراقی راهی پاریس شد (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله سیدمرتضی پسندیده، ۴۸۹) و پسندیده دوباره با نادیدهگرفتن حکم تبعید، به قم برگشت و در دفتر مستقر شد (همان، ۴۹۱ ـ ۴۹۲). | |||
==دفتر نجف== | ==دفتر نجف== | ||
امامخمینی پس از انتقال از ترکیه به نجف در سال ۱۳۴۴ در آغاز با بازگشایی دفتر و پرداخت شهریه در نجف موافق نبود (فلاحی، ۱۷۸)؛ ولی در نهایت دفتر نجف با محوریت سیدمصطفی خمینی در کنار بیت ایشان تشکیل شد (حضور، ۶۴ ـ ۶۵). پاسخ به استفتائات بر عهده سیدعباس خاتم یزدی (← مقاله خاتم یزدی، سیدعباس)، غلامرضا رضوانی (← مقاله رضوانی، غلامرضا) و سیدجعفر کریمی (← مقاله کریمی، سیدجعفر) بود. مدتی نیز محمدحسن قدیری (← مقاله قدیری، محمدحسن) با این گروه همکاری میکرد (رجائینژاد، آشنایی با | امامخمینی پس از انتقال از ترکیه به نجف در سال ۱۳۴۴ در آغاز با بازگشایی دفتر و پرداخت شهریه در نجف موافق نبود (فلاحی، ۱۷۸)؛ ولی در نهایت دفتر نجف با محوریت سیدمصطفی خمینی در کنار بیت ایشان تشکیل شد (حضور، مجله، ۶۴ ـ ۶۵). پاسخ به استفتائات بر عهده سیدعباس خاتم یزدی (← مقاله خاتم یزدی، سیدعباس)، غلامرضا رضوانی (← مقاله رضوانی، غلامرضا) و سیدجعفر کریمی (← مقاله کریمی، سیدجعفر) بود. مدتی نیز محمدحسن قدیری (← مقاله قدیری، محمدحسن) با این گروه همکاری میکرد (رجائینژاد، آشنایی با اعضای دفتر امام در قم، ۱ و ۳؛ کریمی). نصرالله خلخالی (← مقاله خلخالی، نصرالله) و محیالدین فرقانی نیز از اعضای فعال دفتر بودند (رجائینژاد، آشنایی با اعضای دفتر امام در قم، ۳). فرقانی از فضلای افغانیِ همراه امامخمینی بود و ایشان را دررفتن به حرم همراهی میکرد (طباطبایی، اقلیم خاطرات، ۲۲۶). | ||
در آغاز سال ۱۳۴۵ پس از ورود امامخمینی به نجف، عبدالعلی قرهی و رسولی محلاتی به نجف رفتند (رسولی محلاتی، پابهپای آفتاب، ۲/۲۸۷ ـ ۲۸۸) و در دفتر مستقر شدند؛ اما تنها قرهی در نجف ماند و امور بیت و دفتر در اختیار وی قرار گرفت (خاتم یزدی، خاطرات | در آغاز سال ۱۳۴۵ پس از ورود امامخمینی به نجف، عبدالعلی قرهی و رسولی محلاتی به نجف رفتند (رسولی محلاتی، پابهپای آفتاب، ۲/۲۸۷ ـ ۲۸۸) و در دفتر مستقر شدند؛ اما تنها قرهی در نجف ماند و امور بیت و دفتر در اختیار وی قرار گرفت (خاتم یزدی، خاطرات آیتالله خاتم یزدی، ۱۲۶ ـ ۱۲۷). امامخمینی به قرهی اعتماد کامل داشت (۱/۴۵۴ و ۳/۶۳) و با بازگشت قرهی به ایران در سال ۱۳۴۹ امور مرتبط به وی بر عهده رضوانی گذاشته شد و رضوانی تا خروج امامخمینی از عراق در مهر ۱۳۵۷ مسئول دفتر بود (خاتم یزدی، خاطرات سالهای نجف، ۱/۱۱۴؛ همو، خاطرات آیتالله، ۱۲۵ ـ ۱۲۹). امور سیاسی دفتر زیر نظر سیدمصطفی خمینی انجام میگرفت (دعایی، گوشهای از خاطرات حجتالاسلام و المسلمین سیدمحمود دعایی، ۱۴۶ ـ ۱۴۷ و ۱۸۴؛ محتشمیپور، خاطرات سیاسی، ۲/۲۹۸ ـ ۲۹۹) و وی هماهنگکننده و واسطه میان انقلابیان و یاران امامخمینی و اعضای دفتر بود (خاتم یزدی، خاطرات آیتالله خاتم یزدی، ۱۲۴). او اندیشههای امامخمینی را از طریق توزیع رساله عملیه، اعلامیه، پیام، نامه و نشر سخنان ایشان در ایران و جهان نشر میداد و دیدارهای امامخمینی را نیز هماهنگ میکرد (کریمی، مصاحبه) (← مقاله خمینی، سیدمصطفی). افزون بر اعضای اصلی دفتر، روحانیان دیگری نیز با دفتر ارتباط داشتند، ازجمله سیدمحمود دعایی (← مقاله دعایی، سیدمحمود)، اسماعیل فردوسیپور (← مقاله فردوسیپور، اسماعیل)، محمدرضا ناصری (← مقاله امامان جمعه) و سیدعلیاکبر محتشمیپور (← مقاله محتشمیپور، سیدعلیاکبر) (راعی گلوجه، ۹۱ ـ ۹۴؛ فردوسیپور، ۱۹۶). | ||
از فعالیتهای دفتر در نجف تشکیل دو جلسه ملاقات و پاسخگویی به پرسشها و استفتائات شرعی با حضور امامخمینی بود (اختری، ۱/۳۹ ـ ۴۰؛ خاتم یزدی، خاطرات | از فعالیتهای دفتر در نجف تشکیل دو جلسه ملاقات و پاسخگویی به پرسشها و استفتائات شرعی با حضور امامخمینی بود (اختری، ۱/۳۹ ـ ۴۰؛ خاتم یزدی، خاطرات آیتالله خاتم یزدی، ۱۲۹). با درگذشت سیدمصطفی مسئولیتهای او بر عهده سیداحمد خمینی قرار گرفت (مصطفوی، ۱۰۳) و امامخمینی با توجه به اعتماد کاملی که به وی داشت در ۱۵/۱۰/۱۳۵۶ او را وصی خود انتخاب کرد (۳/۲۹۲). پس از تصمیم امامخمینی برای ترک عراق سیداحمد خمینی در هشتم مهر ۱۳۵۷ خبر هجرت ایشان را به اعضای دفتر اعلام کرد (فردوسیپور، ۳۷۹ ـ ۳۸۰). امامخمینی پیش از ترک عراق رضوانی، کریمی، حبیبالله اراکی و خاتم یزدی را وصی خود در امور وجوهات شرعی کرد (۳/۲۸۰؛ خاتم یزدی، خاطرات سالهای نجف، ۱/۱۱۴) و مبلغ شصت میلیون تومان از وجوهات دفتر را در اختیار خاتم یزدی و کریمی قرار داد (خاتم یزدی، خاطرات آیتالله خاتم یزدی، ۱۳۶) و تأکید کرد این وجوهات باید به صورت شهریه به طلاب پرداخت شود (همو، خاطرات سالهای، ۱/۱۱۵ ـ ۱۱۶). ایشان در دهم مهر ۱۳۵۷ آخرین شب حضور در نجف از اعضای دفتر خداحافظی (فردوسیپور، ۳۸۵؛ خاتم یزدی، خاطرات آیتالله خاتم یزدی، ۱۳۵) و وظایف اعضای دفتر را در نبود خود، شفاهی و مکتوب گوشزد کرد (خاتم یزدی، خاطرات سالهای نجف، ۱/۱۱۴). | ||
با خروج امامخمینی از نجف، مأموران امنیتی عراق به دفتر امامخمینی حمله کردند و تعدادی از اعضای آن ازجمله رضوانی، خاتم یزدی و فرقانی را بازداشت و خانه را بازرسی و پلمب کردند (قوچانی، ۱/۱۹۷). با پیروزی انقلاب اسلامی، رضوانی آزاد شد و پس از آنکه مأموران باخبر شدند وی شهریه آن ماه طلاب را پرداختهاست، وی را از عراق بیرون کردند (رضوانی، ۲۰). رضوانی پیش از بازگشت به ایران پولها و دیگر اشیای قیمتیِ دفتر امامخمینی را به محمود قوچانی از افراد مرتبط با بیت تحویل داد و به وی سفارش کرد شهریه طلبههای نجف پرداخت شود (قوچانی، ۱/۱۹۷ ـ ۱۹۸) و برای حفاظت از اموال موجود، آنها را به دفتر سیدابوالقاسم خویی از مراجع تقلید بسپارد تا آن را در فرصت مناسب به تهران حواله کند (همان، ۱/۱۹۸). با وجود بستهشدن دفتر امامخمینی، دعایی تا دوم بهمن ۱۳۵۷ در نجف ماند و به کارها سروسامان داد و خانواده امامخمینی را به پاریس فرستاد و سپس خود نیز به ایشان پیوست (دعایی، ۱۸۰ و ۱۹۱ ـ ۱۹۲). | با خروج امامخمینی از نجف، مأموران امنیتی عراق به دفتر امامخمینی حمله کردند و تعدادی از اعضای آن ازجمله رضوانی، خاتم یزدی و فرقانی را بازداشت و خانه را بازرسی و پلمب کردند (قوچانی، ۱/۱۹۷). با پیروزی انقلاب اسلامی، رضوانی آزاد شد و پس از آنکه مأموران باخبر شدند وی شهریه آن ماه طلاب را پرداختهاست، وی را از عراق بیرون کردند (رضوانی، ۲۰). رضوانی پیش از بازگشت به ایران پولها و دیگر اشیای قیمتیِ دفتر امامخمینی را به محمود قوچانی از افراد مرتبط با بیت تحویل داد و به وی سفارش کرد شهریه طلبههای نجف پرداخت شود (قوچانی، ۱/۱۹۷ ـ ۱۹۸) و برای حفاظت از اموال موجود، آنها را به دفتر سیدابوالقاسم خویی از مراجع تقلید بسپارد تا آن را در فرصت مناسب به تهران حواله کند (همان، ۱/۱۹۸). با وجود بستهشدن دفتر امامخمینی، دعایی تا دوم بهمن ۱۳۵۷ در نجف ماند و به کارها سروسامان داد و خانواده امامخمینی را به پاریس فرستاد و سپس خود نیز به ایشان پیوست (دعایی، گوشهای از خاطرات حجتالاسلام و المسلمین سیدمحمود دعایی، ۱۸۰ و ۱۹۱ ـ ۱۹۲). | ||
==دفتر نوفل لوشاتو== | ==دفتر نوفل لوشاتو== | ||
امامخمینی نزدیک به چهار ماه در نوفل لوشاتو در حومه پاریس حضور داشت (← مقاله نوفل لوشاتو). در این مدت با تشکیل دفتر به معنای مرکز گرفتن وجوهات شرعی و دفتر امور مالی مخالفت کرد (رسولی محلاتی، پابهپای آفتاب، ۲/۲۸۸). پس از ورود ایشان به نوفل لوشاتو جلسهای با حضور سیداحمد خمینی، سیدابوالحسن بنیصدر، ابراهیم یزدی، صادق قطبزاده، حسن حبیبی و فردوسیپور تشکیل شد و کمیتهای به عنوان کمیته تصمیمگیری تصویب شد تا درباره اقامت، ترجمه اعلامیهها، پیامها، سخنرانیها، مصاحبهها و ارتباطها و موارد دیگر تقسیم کار شود و درباره سفر امامخمینی نیز اطلاعیهای داده شود. پس از تهیه نخستین اطلاعیه، درباره عنوان تشکیلات صادرکننده اطلاعیه اختلاف شد. پس از مشورت با امامخمینی، ایشان با ایجاد چنین تشکیلاتی مخالفت کرد و حضور طلبهای را برای پاسخ به تلفنها کافی دانست؛ چنانکه پس از اینکه برخی ادعا کردند سخنگوی امامخمینی هستند، ایشان اعلام کرد سخنگویی ندارد (بصیرتمنش، ۱۱۸ ـ ۱۲۰؛ محتشمیپور، از ایران به ایران، ۲/۲۷۳ ـ ۲۷۴). | امامخمینی نزدیک به چهار ماه در نوفل لوشاتو در حومه پاریس حضور داشت (← مقاله نوفل لوشاتو). در این مدت با تشکیل دفتر به معنای مرکز گرفتن وجوهات شرعی و دفتر امور مالی مخالفت کرد (رسولی محلاتی، پابهپای آفتاب، ۲/۲۸۸). پس از ورود ایشان به نوفل لوشاتو جلسهای با حضور سیداحمد خمینی، سیدابوالحسن بنیصدر، ابراهیم یزدی، صادق قطبزاده، حسن حبیبی و فردوسیپور تشکیل شد و کمیتهای به عنوان کمیته تصمیمگیری تصویب شد تا درباره اقامت، ترجمه اعلامیهها، پیامها، سخنرانیها، مصاحبهها و ارتباطها و موارد دیگر تقسیم کار شود و درباره سفر امامخمینی نیز اطلاعیهای داده شود. پس از تهیه نخستین اطلاعیه، درباره عنوان تشکیلات صادرکننده اطلاعیه اختلاف شد. پس از مشورت با امامخمینی، ایشان با ایجاد چنین تشکیلاتی مخالفت کرد و حضور طلبهای را برای پاسخ به تلفنها کافی دانست؛ چنانکه پس از اینکه برخی ادعا کردند سخنگوی امامخمینی هستند، ایشان اعلام کرد سخنگویی ندارد (بصیرتمنش، ۱۱۸ ـ ۱۲۰؛ محتشمیپور، از ایران به ایران، ۲/۲۷۳ ـ ۲۷۴). | ||
با ورود دعایی و حضور برخی دیگر از اعضای دفتر نجف، به نوعی بخش سیاسیِ دفتر نجف، در نوفللوشاتو فعال شد (دعایی، ۱۹۲ ـ ۱۹۴). سیداحمد خمینی نیز پیوسته همراه امامخمینی بود و در برنامهریزیها، دیدارها و مصاحبههای ایشان با افراد و رسانههای گروهی نقش اساسی بر عهده داشت (انصاری، حمید، مهاجر قبیله ایمان، ۱۲۰ ـ ۱۲۲) و گزارشها به صورت منظم در اختیار امامخمینی قرار میگرفت (فردوسیپور، ۴۶۷ ـ ۴۶۸). فردوسیپور و محتشمیپور به نوبت از میهمانان پذیرایی میکردند و مسئولیت چاپ و تکثیر مصاحبهها و پیامهای امامخمینی بر عهده محمد منتظری بود (بصیرتمنش، ۱۱۹؛ محتشمیپور، از ایران به ایران، ۲/۲۹۶). پس از گذشت مدت کوتاهی و استقرار امامخمینی، یار دیرین ایشان مهدی عراقی به فرانسه آمد و با کمک ابوالفضل توکلیبینا مسئولیت امور داخلی، کنترل رفت و آمدها و پذیرایی از میهمانان را بر عهده گرفت (توکلیبینا، ۲۱۸ ـ ۲۲۰؛ بصیرتمنش، ۱۲۰؛ محتشمیپور، از ایران به ایران، ۲/۲۶۳ و ۲۹۹) (← مقاله عراقی، مهدی). اداره داخلی خانه امامخمینی بر عهده مرضیه حدیدچی دباغ بود و وظیفه اصلی او رعایت مسائل امنیتی و تهیه غذای امامخمینی بود (رجائینژاد و حاضری، ۳۵۹) (← مقاله دباغ، مرضیه) و تعیین وقت دیدار شخصیتها بر عهده ابراهیم یزدی بود (توکلیبینا، ۲۲۳) (← مقاله نوفل لوشاتو). | با ورود دعایی و حضور برخی دیگر از اعضای دفتر نجف، به نوعی بخش سیاسیِ دفتر نجف، در نوفللوشاتو فعال شد (دعایی، گوشهای از خاطرات حجتالاسلام و المسلمین سیدمحمود دعایی، ۱۹۲ ـ ۱۹۴). سیداحمد خمینی نیز پیوسته همراه امامخمینی بود و در برنامهریزیها، دیدارها و مصاحبههای ایشان با افراد و رسانههای گروهی نقش اساسی بر عهده داشت (انصاری، حمید، مهاجر قبیله ایمان، ۱۲۰ ـ ۱۲۲) و گزارشها به صورت منظم در اختیار امامخمینی قرار میگرفت (فردوسیپور، ۴۶۷ ـ ۴۶۸). فردوسیپور و محتشمیپور به نوبت از میهمانان پذیرایی میکردند و مسئولیت چاپ و تکثیر مصاحبهها و پیامهای امامخمینی بر عهده محمد منتظری بود (بصیرتمنش، ۱۱۹؛ محتشمیپور، از ایران به ایران، ۲/۲۹۶). پس از گذشت مدت کوتاهی و استقرار امامخمینی، یار دیرین ایشان مهدی عراقی به فرانسه آمد و با کمک ابوالفضل توکلیبینا مسئولیت امور داخلی، کنترل رفت و آمدها و پذیرایی از میهمانان را بر عهده گرفت (توکلیبینا، ۲۱۸ ـ ۲۲۰؛ بصیرتمنش، ۱۲۰؛ محتشمیپور، از ایران به ایران، ۲/۲۶۳ و ۲۹۹) (← مقاله عراقی، مهدی). اداره داخلی خانه امامخمینی بر عهده مرضیه حدیدچی دباغ بود و وظیفه اصلی او رعایت مسائل امنیتی و تهیه غذای امامخمینی بود (رجائینژاد و حاضری، ۳۵۹) (← مقاله دباغ، مرضیه) و تعیین وقت دیدار شخصیتها بر عهده ابراهیم یزدی بود (توکلیبینا، ۲۲۳) (← مقاله نوفل لوشاتو). | ||
==دفتر موقت تهران== | ==دفتر موقت تهران== | ||
با بازگشت امامخمینی به ایران و استقرار در مدرسه علوی، دفتر امور شرعی و وجوهات به مسئولیت رسولی محلاتی در مدرسه رفاه تشکیل شد (رسولی محلاتی، پابهپای آفتاب، ۲/۲۸۸) (← مقاله مدرسه رفاه ـ مدرسه علوی)؛ ولی به دلیل مراجعه بسیار مردم، این بخش به مکانی نزدیک مدرسه انتقال یافت (همان). محمدحسن رحیمیان نیز از همین زمان همکاری خود را با دفتر آغاز کرد و سپس به دفتر قم و پس از آن به دفتر جماران منتقل شد (رسولی محلاتی، خبرگزاری فارس). حسن صانعی دیدارهای امامخمینی را تنظیم و تصمیمهای ایشان را به افراد منتقل میکرد (رفیقدوست، ۱۵۷ ـ ۱۵۹). | با بازگشت امامخمینی به ایران و استقرار در مدرسه علوی، دفتر امور شرعی و وجوهات به مسئولیت رسولی محلاتی در مدرسه رفاه تشکیل شد (رسولی محلاتی، پابهپای آفتاب، ۲/۲۸۸) (← مقاله مدرسه رفاه ـ مدرسه علوی)؛ ولی به دلیل مراجعه بسیار مردم، این بخش به مکانی نزدیک مدرسه انتقال یافت (همان). محمدحسن رحیمیان نیز از همین زمان همکاری خود را با دفتر آغاز کرد و سپس به دفتر قم و پس از آن به دفتر جماران منتقل شد (رسولی محلاتی، خبرگزاری فارس). حسن صانعی دیدارهای امامخمینی را تنظیم و تصمیمهای ایشان را به افراد منتقل میکرد (رفیقدوست، ۱۵۷ ـ ۱۵۹). | ||
خط ۳۷: | خط ۳۸: | ||
# دفتر قدیمی به مسئولیت سیدمرتضی پسندیده در محله یخچالقاضی: این دفتر افزون بر رسیدگی به امور شرعی، محل جلسات استفتا و برگزاری مجالس بزرگداشت اهل بیت(ع) بود (رجائینژاد، خانه دیانت، ۱۸۸). سیدعباس خاتم یزدی، سیدجعفر کریمی، محمدحسن قدیری (مؤسسه تنظیم، پاورقی صحیفه، ۱۹/۳۱۴) و حسین راستی کاشانی (← مقاله راستی کاشانی، حسین) از اعضای دفتر استفتا بودند (دفتر انتشارات اسلامی، ۱/۴). | # دفتر قدیمی به مسئولیت سیدمرتضی پسندیده در محله یخچالقاضی: این دفتر افزون بر رسیدگی به امور شرعی، محل جلسات استفتا و برگزاری مجالس بزرگداشت اهل بیت(ع) بود (رجائینژاد، خانه دیانت، ۱۸۸). سیدعباس خاتم یزدی، سیدجعفر کریمی، محمدحسن قدیری (مؤسسه تنظیم، پاورقی صحیفه، ۱۹/۳۱۴) و حسین راستی کاشانی (← مقاله راستی کاشانی، حسین) از اعضای دفتر استفتا بودند (دفتر انتشارات اسلامی، ۱/۴). | ||
# دفتر مستقر در روبهروی اقامتگاه امامخمینی در خانه شهابالدین اشراقی (رجائینژاد، اوج عزت، ۹۰ ـ ۹۱؛ کهننسب، ۳۷۸ ـ ۳۷۹). روزهای نخست ورود امامخمینی به قم، بخشی از دیدارهای عمومی ایشان در صحن مدرسه فیضیه و دیدارهای خصوصی و کارهای دفتری به کمک اعضای دفتر تهران در اتاقهای بالای کتابخانه مدرسه فیضیه انجام میگرفت که با تشکیل دفتر یادشده، به آنجا منتقل شدند (رسولی محلاتی، | # دفتر مستقر در روبهروی اقامتگاه امامخمینی در خانه شهابالدین اشراقی (رجائینژاد، اوج عزت، ۹۰ ـ ۹۱؛ کهننسب، ۳۷۸ ـ ۳۷۹). روزهای نخست ورود امامخمینی به قم، بخشی از دیدارهای عمومی ایشان در صحن مدرسه فیضیه و دیدارهای خصوصی و کارهای دفتری به کمک اعضای دفتر تهران در اتاقهای بالای کتابخانه مدرسه فیضیه انجام میگرفت که با تشکیل دفتر یادشده، به آنجا منتقل شدند (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۱۱۸). سیداحمد خمینی بر فعالیتهای دفتر اشراف داشت و وظیفه تنظیم امور دفتر و برقراری ارتباطها و دیدارهای ایشان با مردم و مسئولان بر عهده او بود (مرکز اسناد، ۱۵۰؛ یزدی، خاطرات آیتالله محمد یزدی، ۴۶۱ ـ ۴۶۴). مسئولیت دفتر نیز بر عهده محمد یزدی بود (یزدی، خاطرات آیتالله محمد یزدی، ۴۶۱) و توسلی مسئول دیدارهای امامخمینی بود (توسلی، مصاحبه، ۱۱۲/۲). همچنین اشراقی، رسولی محلاتی و سیدمحمد غرضی در دفتر فعالیت میکردند (یزدی، خاطرات آیتالله محمد یزدی، ۴۶۱). سیدهادی موسوی مسئول ضبط و نظارت بر پخش سخنان امامخمینی (موسوی، ۴ ـ ۵) و محتشمیپور پاسخگوی تماسهای تلفنی به دفتر (عراقچی، ۹) بودند. تقی سلیمیپور رودسری (شهید) نیز مدتی با دفتر امامخمینی همکاری کردهاست (رجایی، ۲/۲۰۹). به علت گستردگی کارها و فراوانی مراجعه مردم، علاوه بر اعضای دفتر موقت تهران، پانزده نفر از طلاب انقلابی نیز برای امور دفتر به کار گرفته شدند (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۱۱۹ ـ ۱۲۰). | ||
یکی از کسانی که از آغاز نهضت، با امامخمینی همراه بود و در امور بیت و دفتر ایشان در قم همکاری داشت، سیدمحمد ابطحی کاشانی (۱۳۰۹ ـ ۱۳۹۳ش) بود. وی در سالهای حضور امامخمینی در نجف، در موضوع پرداخت یا فرستادن شهریه امامخمینی از قم فعال بود و با سیدمرتضی پسندیده و سیداحمد خمینی ارتباط نزدیک و همکاری داشت (ابطحی کاشانی). وی بهویژه پس از بازگشت امامخمینی به ایران و در زمان حضور ایشان در قم (اسفند ۱۳۵۷ ـ بهمن ۱۳۵۸)، حضور جدی و دایمی در دفتر ایشان داشت و به عنوان امین مالی ایشان، بیشتر به امور مالی رسیدگی میکرد؛ چنانکه در بخش تنظیم برنامهها و دیدارهای امامخمینی و پاسخ به نامهها و رفع نیازهای مردم نیز فعال بود (همان). وی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود و در سال ۱۳۶۲ در هیئتی چهارنفره شامل او و سیدجعفر کریمی (← مقاله کریمی، سیدجعفر)، محمد محمدی گیلانی (← مقاله محمدی گیلانی، محمد) و مهدی قاضی خرمآبادی و در ادامه با افزودن سیدمحمد بجنوردی، از سوی امامخمینی، مامور رسیدگی به وضع زندانیان شد (۱۷/۴۸۶؛ ۱۹/۱۲۱)؛ هیئتی که بارها پیشنهاد عفو زندانیان یا کاهش مجازات را به امامخمینی داد و ایشان با آن موافقت کرد (۱۸/۲۷۱، ۳۱۶، ۳۵۳، ۴۷۳، ۴۹۵؛ ۱۹/۸۰، ۱۲۳، ۳۰۷) (← مقاله عفو(۲)). ابطحی همچنین در مرداد ۱۳۶۳، با حکم امامخمینی به عنوان یکی از مسئولان دبیرخانه ائمه جمعه برگزیده شد (۱۹/۱۶) (← مقاله امامان جمعه). | یکی از کسانی که از آغاز نهضت، با امامخمینی همراه بود و در امور بیت و دفتر ایشان در قم همکاری داشت، سیدمحمد ابطحی کاشانی (۱۳۰۹ ـ ۱۳۹۳ش) بود. وی در سالهای حضور امامخمینی در نجف، در موضوع پرداخت یا فرستادن شهریه امامخمینی از قم فعال بود و با سیدمرتضی پسندیده و سیداحمد خمینی ارتباط نزدیک و همکاری داشت (ابطحی کاشانی). وی بهویژه پس از بازگشت امامخمینی به ایران و در زمان حضور ایشان در قم (اسفند ۱۳۵۷ ـ بهمن ۱۳۵۸)، حضور جدی و دایمی در دفتر ایشان داشت و به عنوان امین مالی ایشان، بیشتر به امور مالی رسیدگی میکرد؛ چنانکه در بخش تنظیم برنامهها و دیدارهای امامخمینی و پاسخ به نامهها و رفع نیازهای مردم نیز فعال بود (همان). وی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود و در سال ۱۳۶۲ در هیئتی چهارنفره شامل او و سیدجعفر کریمی (← مقاله کریمی، سیدجعفر)، محمد محمدی گیلانی (← مقاله محمدی گیلانی، محمد) و مهدی قاضی خرمآبادی و در ادامه با افزودن سیدمحمد بجنوردی، از سوی امامخمینی، مامور رسیدگی به وضع زندانیان شد (۱۷/۴۸۶؛ ۱۹/۱۲۱)؛ هیئتی که بارها پیشنهاد عفو زندانیان یا کاهش مجازات را به امامخمینی داد و ایشان با آن موافقت کرد (۱۸/۲۷۱، ۳۱۶، ۳۵۳، ۴۷۳، ۴۹۵؛ ۱۹/۸۰، ۱۲۳، ۳۰۷) (← مقاله عفو(۲)). ابطحی همچنین در مرداد ۱۳۶۳، با حکم امامخمینی به عنوان یکی از مسئولان دبیرخانه ائمه جمعه برگزیده شد (۱۹/۱۶) (← مقاله امامان جمعه). | ||
دفتر جماران: به دنبال بیماری امامخمینی و انتقال ایشان به تهران و بستریشدن در بیمارستان قلب (شهید رجایی) در بهمن ۱۳۵۸، امور شرعی دفتر با سرپرستی رسولی محلاتی به یکی از اتاقهای بیمارستان منتقل شد (رسولی محلاتی، | دفتر جماران: به دنبال بیماری امامخمینی و انتقال ایشان به تهران و بستریشدن در بیمارستان قلب (شهید رجایی) در بهمن ۱۳۵۸، امور شرعی دفتر با سرپرستی رسولی محلاتی به یکی از اتاقهای بیمارستان منتقل شد (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۱۲۰). با بهبود نسبی، امامخمینی دوران نقاهت را به مدت ۷۵ روز در محله دربند گذراند (عارفی، ۷۳؛ فراهانی، ۱۲۵ و ۱۲۷) و امور دفتری ایشان نیز در طبقه سوم ساختمان محل اقامت قرار داشت (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۱۲۱؛ انصاری، محمدعلی، ۲/۸۳). پس از استقرار ایشان در جماران، دفتر نیز به جماران منتقل شد (رسولی محلاتی، خاطرات آیتالله رسولی محلاتی، ۱۲۱ ـ ۱۲۲). سیداحمد خمینی تماموقت در کنار امامخمینی بود (طباطبایی، گنجینه دل، ۶۵) و دفتر جماران به وجود او سرپا بود (امامجمارانی، ۱۵۹ ـ ۱۶۱). وی مورد اعتماد امامخمینی بود و همه کارها را با موافقت و اطلاع ایشان انجام میداد (همان، ۲۳۰) (← مقاله خمینی، سیداحمد). توسلی، حسن صانعی، رسولی محلاتی، علیاکبر آشتیانی، محمدعلی انصاری (← مقاله انصاری، محمدعلی)، رحیمیان و کسانی دیگر نیز در دفتر جماران مسئولیت و همکاری داشتند (رجائینژاد، آشنایی با اعضای دفتر امام در قم، ۳). | ||
کارهای دفتر در جماران به چند دسته تقسیم میشد: امور مالی شامل گرفتن وجوهات و احکام شرعی و اجازات بر عهده رسولی محلاتی بود. امور سیاسی، احکام و بیانیهها، اخبار و خبرنگاران و اطلاعیهها زیر نظر سیداحمد خمینی بود (امامجمارانی، ۱۵۹). وجوهات شرعی خارج از کشور، به حسابی ارزی در داخل کشور به نام امامخمینی واریز میشد و مسئولیت آن بر عهده رحیمیان و فردی دیگر بود (رحیمیان، پابهپای آفتاب، ۲/۲۶۹ ـ ۲۷۰). | کارهای دفتر در جماران به چند دسته تقسیم میشد: امور مالی شامل گرفتن وجوهات و احکام شرعی و اجازات بر عهده رسولی محلاتی بود. امور سیاسی، احکام و بیانیهها، اخبار و خبرنگاران و اطلاعیهها زیر نظر سیداحمد خمینی بود (امامجمارانی، ۱۵۹). وجوهات شرعی خارج از کشور، به حسابی ارزی در داخل کشور به نام امامخمینی واریز میشد و مسئولیت آن بر عهده رحیمیان و فردی دیگر بود (رحیمیان، پابهپای آفتاب، ۲/۲۶۹ ـ ۲۷۰). | ||
خط ۴۶: | خط ۴۷: | ||
در دفتر امامخمینی کارها تقسیم میشد و وظایف هر فرد مشخص بود. حکمها و نامههای کوتاه مثل تبریک و عزل و نصبها را رسولی محلاتی مینوشت و امامخمینی آن را میخواند و تأیید میکرد (رسولی محلاتی، خبرگزاری فارس). احکام و پیام و نامههای مهم مانند نامه به گورباچف، به املا و انشای امامخمینی و گاه به خط خود ایشان بود و در صورت نیاز، رسولی محلاتی آن را بدون هیچ اصلاحی بازنویسی میکرد و امامخمینی آن را میدید و امضا میکرد (همان). اجازه علما و احکام ائمه جمعه بر عهده صانعی، رسولی محلاتی و رحیمیان بود. دیدارهای عمومی در حسینیه جماران بر عهده توسلی بود و دیدارهای سیاسی و خصوصی را سیداحمد خمینی تنظیم میکرد (همان). | در دفتر امامخمینی کارها تقسیم میشد و وظایف هر فرد مشخص بود. حکمها و نامههای کوتاه مثل تبریک و عزل و نصبها را رسولی محلاتی مینوشت و امامخمینی آن را میخواند و تأیید میکرد (رسولی محلاتی، خبرگزاری فارس). احکام و پیام و نامههای مهم مانند نامه به گورباچف، به املا و انشای امامخمینی و گاه به خط خود ایشان بود و در صورت نیاز، رسولی محلاتی آن را بدون هیچ اصلاحی بازنویسی میکرد و امامخمینی آن را میدید و امضا میکرد (همان). اجازه علما و احکام ائمه جمعه بر عهده صانعی، رسولی محلاتی و رحیمیان بود. دیدارهای عمومی در حسینیه جماران بر عهده توسلی بود و دیدارهای سیاسی و خصوصی را سیداحمد خمینی تنظیم میکرد (همان). | ||
پس از پیروزی انقلاب، دفتر امامخمینی افزون بر دفتر مرجعیت، دفتر رهبری انقلاب و نظام اسلامی نیز به شمار میآمد؛ از اینرو به فعالیتهای اجتماعی و سیاسی نیز مشغول بود. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، دفتر ایشان در قم به خانوادههای زندانیان سیاسی و تبعیدیها و مردم مستضعف کمک میکرد (پسندیده، یاران | پس از پیروزی انقلاب، دفتر امامخمینی افزون بر دفتر مرجعیت، دفتر رهبری انقلاب و نظام اسلامی نیز به شمار میآمد؛ از اینرو به فعالیتهای اجتماعی و سیاسی نیز مشغول بود. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، دفتر ایشان در قم به خانوادههای زندانیان سیاسی و تبعیدیها و مردم مستضعف کمک میکرد (پسندیده، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیتالله سیدمرتضی پسندیده، ۲۲۸)؛ اما پس از پیروزی، این دفتر مواجه با مسئولیتهای سیاسی و اجتماعی نیز شد؛ چنانکه برخی آن را نخستین دفتر یک مرجع تقلید شیعه دانستند که با ساختاری منظم، علاوه بر کارهای معمولیِ شرعی و حوزوی، به فعالیتهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی میپرداخت (یزدی، خاطرات آیتالله محمد یزدی، ۴۶۱ ـ ۴۶۴). از سوی دیگر، جامعیت به معنای نمایندگی از همه دیدگاههای درست اسلامی از ویژگیهای دیگر دفتر امامخمینی بود؛ از اینرو در دفتر ایشان افرادی از همه طیفهای فکری همراه با انقلاب اسلامی فعالیت میکردند (محتشمیپور، گنجینه دل، ۴۵۱). | ||
دفتر امامخمینی افزون بر تنظیم دیدارهای عمومی و خصوصی ایشان، پاسخگوی مراجعان بود و در آغاز برای قضاوت، حاکم شرع شناسایی میکرد و به مناطق میفرستاد؛ همچنین برای رفع مشکلات مردم نماینده اعزام میکرد (حاضری، ۱۵)؛ چنانکه به جبهههای جنگ کمک میرساند و از آن پشتیبانی میکرد (شریفی، ۱۵). این دفتر در مواقع حساس و لازم، برای بهصحنهآوردن مردم برای دفاع از اسلام و انقلاب، به تشویق و ترغیب آنان میپرداخت و توطئه و شایعههای پخششده به دست دشمنان انقلاب در میان مردم را خنثی میکرد. در غائله پاوه در مرداد ۱۳۵۸ این دفتر در اطلاعیهای با ستایش از حضور مردم در صحنه از حمایت مردم از پاسداران انقلاب اسلامی تشکر کرد (کیهان) (← مقاله پاوه). نیز در پی بالاگرفتن اختلاف میان سیدابوالحسن بنیصدر رئیسجمهور وقت ایران با نخستوزیر محمدعلی رجایی، عدهای به قصد اغتشاش در کشور عکس امامخمینی را پاره کردند که در اعتراض به آن، جمع زیادی از مردم، تشکلهای اسلامی و جامعه روحانیت اعلام برگزاری راهپیمایی در ۲۷/۹/۱۳۵۹ کردند (مؤسسه تنظیم، پاورقی صحیفه، ۱۳/۴۰۶)؛ اما دفتر امامخمینی در اطلاعیهای ضمن قدردانی صمیمانه از احساسات و عواطف مردم، از سوی امامخمینی از مردم خواست که با توجه به وضعیت جنگی کشور و برای حفظ وحدت، در صورت اهانت به ایشان یا تصویر ایشان، واکنشی نشان ندهند و از تعطیلی یا راهپیمایی به سبب آن صرفنظر و مردم را به آرامش و نظم دعوت کنند (← امامخمینی، ۱۳/۴۰۶). همچنین دفتر در پی هجرت سیدجلالالدین طاهری امامجمعه اصفهان به قم، به سبب اهانتهای طرفداران بنیصدر به انقلاب، از وی خواست که به اصفهان بازگردد (همان، ۱۳/۴۰۷) (← مقاله طاهری اصفهانی، سیدجلالالدین). نیز در ۲۹بهمن۱۳۶۷ طی اطلاعیهای شایعات منتشرشده درباره امکان توبه سلمان رشدی را رد کرد و تأکید کرد بر مسلمانان واجب است همه توان خود را برای نابودی وی به کار گیرند (همان، ۲۱/۲۶۸) (← مقاله رشدی، سلمان). | دفتر امامخمینی افزون بر تنظیم دیدارهای عمومی و خصوصی ایشان، پاسخگوی مراجعان بود و در آغاز برای قضاوت، حاکم شرع شناسایی میکرد و به مناطق میفرستاد؛ همچنین برای رفع مشکلات مردم نماینده اعزام میکرد (حاضری، ۱۵)؛ چنانکه به جبهههای جنگ کمک میرساند و از آن پشتیبانی میکرد (شریفی، ۱۵). این دفتر در مواقع حساس و لازم، برای بهصحنهآوردن مردم برای دفاع از اسلام و انقلاب، به تشویق و ترغیب آنان میپرداخت و توطئه و شایعههای پخششده به دست دشمنان انقلاب در میان مردم را خنثی میکرد. در غائله پاوه در مرداد ۱۳۵۸ این دفتر در اطلاعیهای با ستایش از حضور مردم در صحنه از حمایت مردم از پاسداران انقلاب اسلامی تشکر کرد (کیهان) (← مقاله پاوه). نیز در پی بالاگرفتن اختلاف میان سیدابوالحسن بنیصدر رئیسجمهور وقت ایران با نخستوزیر محمدعلی رجایی، عدهای به قصد اغتشاش در کشور عکس امامخمینی را پاره کردند که در اعتراض به آن، جمع زیادی از مردم، تشکلهای اسلامی و جامعه روحانیت اعلام برگزاری راهپیمایی در ۲۷/۹/۱۳۵۹ کردند (مؤسسه تنظیم، پاورقی صحیفه، ۱۳/۴۰۶)؛ اما دفتر امامخمینی در اطلاعیهای ضمن قدردانی صمیمانه از احساسات و عواطف مردم، از سوی امامخمینی از مردم خواست که با توجه به وضعیت جنگی کشور و برای حفظ وحدت، در صورت اهانت به ایشان یا تصویر ایشان، واکنشی نشان ندهند و از تعطیلی یا راهپیمایی به سبب آن صرفنظر و مردم را به آرامش و نظم دعوت کنند (← امامخمینی، ۱۳/۴۰۶). همچنین دفتر در پی هجرت سیدجلالالدین طاهری امامجمعه اصفهان به قم، به سبب اهانتهای طرفداران بنیصدر به انقلاب، از وی خواست که به اصفهان بازگردد (همان، ۱۳/۴۰۷) (← مقاله طاهری اصفهانی، سیدجلالالدین). نیز در ۲۹بهمن۱۳۶۷ طی اطلاعیهای شایعات منتشرشده درباره امکان توبه سلمان رشدی را رد کرد و تأکید کرد بر مسلمانان واجب است همه توان خود را برای نابودی وی به کار گیرند (همان، ۲۱/۲۶۸) (← مقاله رشدی، سلمان). | ||
خط ۵۴: | خط ۵۵: | ||
۱. '''پاسخگویی افراد صالح''': امامخمینی در موردی با خبر شد که دفتر به برخی از مسائل، پاسخ نادرست دادهاست؛ از اینرو در ۴/۴/۱۳۶۲ در نامهای کتبی به دفتر تأکید کرد که تنها رسولی محلاتی، صانعی و توسلی حق دارند به مسائل به طور شفاهی و یا تلفنی پس از مراجعه به رساله در مسائل غیر واضح پاسخ دهند و نیز این افراد میتوانند افرادی خبره به مسائل شرعی را برای پاسخگویی معین کنند (۱۷/۵۰۴). | ۱. '''پاسخگویی افراد صالح''': امامخمینی در موردی با خبر شد که دفتر به برخی از مسائل، پاسخ نادرست دادهاست؛ از اینرو در ۴/۴/۱۳۶۲ در نامهای کتبی به دفتر تأکید کرد که تنها رسولی محلاتی، صانعی و توسلی حق دارند به مسائل به طور شفاهی و یا تلفنی پس از مراجعه به رساله در مسائل غیر واضح پاسخ دهند و نیز این افراد میتوانند افرادی خبره به مسائل شرعی را برای پاسخگویی معین کنند (۱۷/۵۰۴). | ||
۲. '''توصیه به سادهزیستی''': سادهزیستی و پرهیز از زیادهروی در مصرف بیتالمال سفارش همیشگی امامخمینی به اعضای دفتر بود (ثقفی، ۲۰۴ ـ ۲۰۵). ایشان به دستاندرکاران دفتر توصیه میکرد از افراط و تفریط و از کارهای تکراری بپرهیزند (آشتیانی، ۲/۱۹؛ میرشکاری و بصیرتمنش، ۴۳) و در استفاده از تلفن (میرشکاری و بصیرتمنش، ۴۳ ـ ۴۴؛ رحیمیان، در سایه آفتاب، ۸۷) و مصرف انرژی زیادهروی نشود و در مصرف بیتالمال احتیاط کنند (متقی، ۲/۱۴۷) و حتی در صورت امکان مطالب روی کاغذهای باطله یا کوچک نوشته شود (امینی، ۸/۳/۹۵). ایشان در تذکری کتبی که در خرداد سال ۱۳۶۲ به اعضای دفتر نوشتهاست، به زیادهروی نکردن در استفاده از تلفن دفتر توصیه کردهاست؛ به این دلیل که هزینه آن از سهم امام پرداخت میشود (همان، ۱۷/۵۰۴). اعضای دفتر نیز به این توصیهها عمل میکردند (ناصری، ۲/۲۱۱). از سوی دیگر، در دفتر ایشان، از شخصیتهای مهم مانند نخستوزیر و وزیران نیز مانند دیگران پذیرایی میشد (رحیمیان، پابهپای آفتاب، ۲/۲۵۸)؛ چنانکه از ادوارد شُوارد نادزه وزیر امور خارجه شوروی، مانند دیگران در اتاق امامخمینی در جماران پذیرایی شد (امامخمینی، ۲۱/۲۹۸؛ جماران) (← مقاله نامه به میخائیل گورباچف). | ۲. '''توصیه به سادهزیستی''': سادهزیستی و پرهیز از زیادهروی در مصرف بیتالمال سفارش همیشگی امامخمینی به اعضای دفتر بود.<ref> (ثقفی، بانوی انقلاب خدیجهای دیگر، ۲۰۴ ـ ۲۰۵).</ref> ایشان به دستاندرکاران دفتر توصیه میکرد از افراط و تفریط و از کارهای تکراری بپرهیزند (آشتیانی، ۲/۱۹؛ میرشکاری و بصیرتمنش، ۴۳) و در استفاده از تلفن (میرشکاری و بصیرتمنش، ۴۳ ـ ۴۴؛ رحیمیان، در سایه آفتاب، ۸۷) و مصرف انرژی زیادهروی نشود و در مصرف بیتالمال احتیاط کنند (متقی، ۲/۱۴۷) و حتی در صورت امکان مطالب روی کاغذهای باطله یا کوچک نوشته شود (امینی، ۸/۳/۹۵). ایشان در تذکری کتبی که در خرداد سال ۱۳۶۲ به اعضای دفتر نوشتهاست، به زیادهروی نکردن در استفاده از تلفن دفتر توصیه کردهاست؛ به این دلیل که هزینه آن از سهم امام پرداخت میشود (همان، ۱۷/۵۰۴). اعضای دفتر نیز به این توصیهها عمل میکردند (ناصری، ۲/۲۱۱). از سوی دیگر، در دفتر ایشان، از شخصیتهای مهم مانند نخستوزیر و وزیران نیز مانند دیگران پذیرایی میشد (رحیمیان، پابهپای آفتاب، ۲/۲۵۸)؛ چنانکه از ادوارد شُوارد نادزه وزیر امور خارجه شوروی، مانند دیگران در اتاق امامخمینی در جماران پذیرایی شد (امامخمینی، ۲۱/۲۹۸؛ جماران) (← مقاله نامه به میخائیل گورباچف). | ||
۳. '''پناهگاه مردمبودن''': امامخمینی دفتر خود را پناهگاه مردم میشمرد و به مسئولان دفتر یادآور میشد که مردم میتوانند مشکلات موجود در دستگاههای اجرایی را بدون ترس به دفتر منتقل کنند (۹/۱۶۰). دفتر نیز حق توصیه خلاف قانون ندارد و اگر چنین کند دستگاه قضایی نباید به آن اعتنا کند (۱۰/۲۷۲). | ۳. '''پناهگاه مردمبودن''': امامخمینی دفتر خود را پناهگاه مردم میشمرد و به مسئولان دفتر یادآور میشد که مردم میتوانند مشکلات موجود در دستگاههای اجرایی را بدون ترس به دفتر منتقل کنند (۹/۱۶۰). دفتر نیز حق توصیه خلاف قانون ندارد و اگر چنین کند دستگاه قضایی نباید به آن اعتنا کند (۱۰/۲۷۲). | ||
خط ۶۲: | خط ۶۳: | ||
امامخمینی در آغاز ۱۳۵۹ در نامهای به اعضای دفتر و بیت خود یادآور شد در مسائل موجود در کشور باید با کمال بیطرفی و بینظری عمل کنند و گفتار یا کرداری از آنان دیده نشود که از آن برداشت طرفداری یا مخالفت نسبت به اشخاص یا گروهها شود. ایشان تخلف از آن را خلاف شرع و مصلحت انقلاب اسلامی خواند و هشدار داد متخلفان نباید در دفتر یا خانه وی بمانند (۱۲/۲۲۸). ایشان اعضای دفتر را از ورود به مسائل اختلافی منع میکرد؛ چنانکه در سال ۱۳۵۸ غائلهای در قم و تبریز به دست حزب جمهوری خلق مسلمان به انگیزه طرفداری از سیدکاظم شریعتمداری به وجود آمد (← مقالههای شریعتمداری، سیدکاظم؛ حزب خلق مسلمان ایران). امامخمینی برای از میانرفتن این غائله دستور داد کسی از نزدیکان و اعضای دفتر در این مسئله و مسائل مرتبط با تبریز دخالت نکند و قضایا به صورت قانونی پیش رود و اگر کسی دراینباره تخلف کند مؤاخذه خواهد شد (۱۱/۳۶۴). | امامخمینی در آغاز ۱۳۵۹ در نامهای به اعضای دفتر و بیت خود یادآور شد در مسائل موجود در کشور باید با کمال بیطرفی و بینظری عمل کنند و گفتار یا کرداری از آنان دیده نشود که از آن برداشت طرفداری یا مخالفت نسبت به اشخاص یا گروهها شود. ایشان تخلف از آن را خلاف شرع و مصلحت انقلاب اسلامی خواند و هشدار داد متخلفان نباید در دفتر یا خانه وی بمانند (۱۲/۲۲۸). ایشان اعضای دفتر را از ورود به مسائل اختلافی منع میکرد؛ چنانکه در سال ۱۳۵۸ غائلهای در قم و تبریز به دست حزب جمهوری خلق مسلمان به انگیزه طرفداری از سیدکاظم شریعتمداری به وجود آمد (← مقالههای شریعتمداری، سیدکاظم؛ حزب خلق مسلمان ایران). امامخمینی برای از میانرفتن این غائله دستور داد کسی از نزدیکان و اعضای دفتر در این مسئله و مسائل مرتبط با تبریز دخالت نکند و قضایا به صورت قانونی پیش رود و اگر کسی دراینباره تخلف کند مؤاخذه خواهد شد (۱۱/۳۶۴). | ||
۵. '''توجه به اعضای دفتر و دلجویی از آنان''': امامخمینی از اعضای دفتر و خدمتکاران بیت خود دلجویی میکرد و مراقب بود زندگی آنان بهدشواری نگذرد و در غوغای مبارزه با رژیم پهلوی فراموش نشوند. در پی گزارشی از زندگی خدمتکاران بیت به ایشان، ایشان در ۱۵ آذر ۱۳۵۶ به اعضای دفتر سفارش کرد به آنان بیشتر کمک شود (۳/۲۷۷). ایشان در مسیر هجرت از نجف به فرانسه در میان راه چندین بار به کریمی و خاتم یزدی از اعضای دفتر، درباره دیگر اعضا نکاتی را یادآور شد (خاتم یزدی، خاطرات | ۵. '''توجه به اعضای دفتر و دلجویی از آنان''': امامخمینی از اعضای دفتر و خدمتکاران بیت خود دلجویی میکرد و مراقب بود زندگی آنان بهدشواری نگذرد و در غوغای مبارزه با رژیم پهلوی فراموش نشوند. در پی گزارشی از زندگی خدمتکاران بیت به ایشان، ایشان در ۱۵ آذر ۱۳۵۶ به اعضای دفتر سفارش کرد به آنان بیشتر کمک شود (۳/۲۷۷). ایشان در مسیر هجرت از نجف به فرانسه در میان راه چندین بار به کریمی و خاتم یزدی از اعضای دفتر، درباره دیگر اعضا نکاتی را یادآور شد (خاتم یزدی، خاطرات آیتالله خاتم یزدی، ۱۳۶). | ||
۶. '''لزوم حفاظت از جایگاه دفتر''': امامخمینی از یکسو مراقب بود کسی از موقعیت ایشان یا دفتر سوء استفاده نکند؛ چنانکه پس از نامزدی یکی از اعضای دفتر در انتخابات مجلس شورای اسلامی و متوجه شدن اتهام استفاده تبلیغاتی وی از موقعیت خود، از وی توضیح خواست (آشتیانی، ۲/۳۰ ـ ۳۱) یا ادعای وکالت شخصی در امریکا از ایشان را از طریق اعلام کتبی به وزارت خارجه رد کرد (امامخمینی، ۱۴/۴۴)؛ از سوی دیگر، امامخمینی مراقب بود چیزی بر خلاف حقیقت به دفتر نسبت داده نشود؛ ازجمله اینکه کسانی وقتی مواضع ایشان را با خواستههای خود همسو نمیدیدند، انگشت اتهام را به دفتر و اعضای بیت بهویژه سیداحمد خمینی متوجه میکردند و از اطلاعرسانی و ارتباطات کنترلشده درباره امامخمینی و دفتر ایشان سخن به میان میآوردند؛ چنانکه در یک مورد امامخمینی در اطلاعیهای این سخن را رد کرد و از گوینده آن خواست به درگاه خدای متعال توبه کند (۱۷/۵۰۵). | ۶. '''لزوم حفاظت از جایگاه دفتر''': امامخمینی از یکسو مراقب بود کسی از موقعیت ایشان یا دفتر سوء استفاده نکند؛ چنانکه پس از نامزدی یکی از اعضای دفتر در انتخابات مجلس شورای اسلامی و متوجه شدن اتهام استفاده تبلیغاتی وی از موقعیت خود، از وی توضیح خواست (آشتیانی، ۲/۳۰ ـ ۳۱) یا ادعای وکالت شخصی در امریکا از ایشان را از طریق اعلام کتبی به وزارت خارجه رد کرد (امامخمینی، ۱۴/۴۴)؛ از سوی دیگر، امامخمینی مراقب بود چیزی بر خلاف حقیقت به دفتر نسبت داده نشود؛ ازجمله اینکه کسانی وقتی مواضع ایشان را با خواستههای خود همسو نمیدیدند، انگشت اتهام را به دفتر و اعضای بیت بهویژه سیداحمد خمینی متوجه میکردند و از اطلاعرسانی و ارتباطات کنترلشده درباره امامخمینی و دفتر ایشان سخن به میان میآوردند؛ چنانکه در یک مورد امامخمینی در اطلاعیهای این سخن را رد کرد و از گوینده آن خواست به درگاه خدای متعال توبه کند (۱۷/۵۰۵). |