نهضت‌های اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

از نگاه امام‌خمینی، اسلام اطاعت از حکومت طاغوت را حرام و مبارزه با آن را واجب شمرده است. این مبارزه از ابراز تنفر از ظلم که پایین‌ترین مرتبه نهی از منکر است آغاز می‌شود و تا سرنگونی حکومت ظالمانه و جایگزینی دولت عدل اسلامی ادامه دارد. نهضت اسلامی مردم ایران در نفی سلطنت طاغوتیِ پهلوی نیز بر مبنای همین فرمان الهی و نهضتی صددرصد اسلامی بود؛ چنان‌که مبارزه علیه تسلط بیگانگان بر کشور نیز بر مبنای فرمان الهی در نفی سلطه غیر مسلمانان بر سرنوشت مسلمانان است<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 5/235 ـ 236.</ref>. امام‌خمینی در بیان عوامل شکل‌گیری نهضت اسلامی ایران که جلوه‌ای از نهضت پرعظمت رسول خدا(ص) بود، مهم‌ترین عامل را شدت استعمار خارجی و استبداد داخلی به‌خصوص در سال‌های آخر رژیم پهلوی می‌دانست که موجب خفقان، سلب آزادی، فقر و فلاکت ملت شد و پس از آن، آرزوی ملت در رسیدن به حکومت عدل اسلامی و تحول الهی ملت را از مهم‌ترین عوامل پاگرفتن نهضت اسلامی می‌شمرد<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 8/85 و 12/136 ـ 137.</ref>. از نگاه ایشان مهم‌ترین وظیفه نهضت اسلامی، تشکیل حکومت اسلامی و نخستین فعالیت برای مبارزه و تشکیل حکومت نیز، تبلیغات و همفکرسازی است تا موج تبلیغاتی و فکریِ ایجادشده، یک جریان اجتماعی را به وجود آورد و به‌تدریج توده‌های آگاه و دیندار در نهضت اسلامی متشکل شوند و قیام کنند<ref> امام‌خمینی، ولایت فقیه،  127 ـ 128.</ref>. بر همین مبنا انقلاب اسلامی ایران علاوه بر پیروی از اهداف بزرگ نهضت‌های اسلامی صدساله اخیر و مبارزه با استبداد، استعمار، خرافه و جهل، با تبعیت از نهضت صدر اسلام، به دنبال تشکیل حکومت اسلامی بود<ref> مطهری، مجموعه آثار، 24/109 ـ 110.</ref>. امام‌خمینی همراه با ارائه یک الگوی عملی و عینی از نهضت و نظام اسلامی به جهان اسلام و مستضعفان، نهضت مردم ایران را مرکز ثقل نهضت اسلامی می‌شمرد و رمز پیروزی این نهضت را در وحدت کلمه و توکل بر خدا می‌دانست و معتقد بود وجود این عامل در هر ملتی، موجب پیروزی قطعی است<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 6/499 ـ 500 و 16/514.</ref>. ایشان با تأکید بر این نکته که نهضت برای اسلام، ادامه و دنباله نهضت پیامبران(ع)  است و دعوت عام برای همه عالم دارد، اساساً اسلام را مختص یک ملت و نهضت اسلامی را نیز محدود و محصور به یک ملت یا حتی محدود به کشورهای اسلامی نمی‌دانست و ملت‌های مسلمان را به الگوگیری از ملت ایران دعوت می‌کرد<ref> همان، 7/292 و 10/446.</ref>{{ببینید|انقلاب اسلامی ایران}}؛ بر همین اساس تلاش ابرقدرت‌ها به‌ویژه امریکا و اسرائیل برای اسلام‌زدایی در منطقه را تنها با هدف تضعیف این قدرت الهی ارزیابی می‌کرد و همه ملت‌های مسلمان را از بی‌توجهی در برابر آن برحذر می‌داشت<ref> همان، 16/514.</ref>.

مراجعه به سخنان امام‌خمینی در سال‌های نخست دهه 1340، دغدغه فکری ایشان برای امت اسلام را نشان می‌دهد. مخالفت‌های مکرر با حضور استعمارگران و قدرت‌های بیگانه، به‌ویژه اسرائیل، قطعاً بیش از آنکه از بُعد مسائل سیاست خارجی وقت، مورد توجه قرار گیرد، درباره خطری بود که دنیای اسلام را تهدید می‌کرد<ref> ظهیری‌نژاد، 49 ـ 50.</ref>. نوع نگرش فراملی ایشان برای پیش‌بردن حرکتی اسلامی که در کشوری مسلمان آغاز شده و باید به دیگر کشورهای مسلمان هم راه می‌یافت<ref> همان، 52.</ref>، موجب شد ایشان با اشاره به خصومت میان اسلام و غرب از دوران جنگ‌های صلیبی<ref> امام‌خمینی، ولایت فقیه،  10.</ref> و غارت منابع سرزمین‌های اسلامی و واردکردن صنایع وابسته و مونتاژ به این کشورها<ref> همان، 19؛ امام‌خمینی، صحیفه، 3/370 و 19/341.</ref>، بر میزان قدرت جهان اسلام در صورت اتحاد و یگانگی تأکید ویژه کند<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 7/66، 124؛ 9/274 و 18/94.</ref>.

امام‌خمینی با بهره‌گیری از آموزه‌های شیعه و استفاده از مفاهیم اسلامی مانند مستضعفان، مستکبران، طاغوت، غاصبان، وارثان، امامت، جهاد، شهید و شهادت تلاش می‌کرد تفکری جدید برای مبارزه با حکومت‌های استبدادی و استعماری ایجاد کند<ref> ظهیری‌نژاد، 59 ـ 60.</ref>. افزون بر این، به دلیل موقعیت دینی ایشان یعنی مرجعیت تشیع، نهضت‌ها و جنبش‌های رهایی‌بخش و دینی و مبارزان جهان اسلام پیوندهایی با ایشان داشتند. همراهی علمای ایران و عراق در بسیاری از مقاطع نهضت اسلامی ایران، ازجمله محکومیت بازداشت ایشان پس از مخالفت با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و انقلاب سفید محمدرضا پهلوی، قیام پانزده خرداد 1342{{ببینید|‌انجمن‌های ایالتی و ولایتی| انقلاب سفید| پانزده خرداد}} و نیز همراهی مبارزان عراقی با انقلابیان ایران در طول نهضت، نمونه بارز این همراهی است<ref> همان، 87 ـ 90.</ref>.