بسیج عمومی: تفاوت میان نسخه‌ها

بسیج به معنای سامان‌دادن، آماده‌کردن نیروی نظامی و تمامیِ ساز و برگ جنگ آمده‌است<ref>عمید، فرهنگ فارسی، ۲۶۹.</ref> و بسیجِ عمومی به آماده‌کردن نیروهای داوطلب مردمی به صورت سازمان‌یافته در جهت حضور در عرصه‌های نظامی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گفته می‌شود.<ref>خانی، درآمدی بر شناخت بسیج، ۲۷.</ref> در سخن [[امام‌خمینی]] بسیج عمومی در معنای همکاری و همیاری برای ساختن کشور به‌کار رفته‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۹۱–۹۲.</ref>

بسیجِ عمومی مردم و امکانات، برای رسیدن به اهداف عموماً ارزشی، از تاریخ عمیقی در میان ملل گوناگون برخوردار است. بسیجِ [[قوم بنی‌اسرائیل]] به دست [[طالوت]] علیه [[فرعون]]<ref>بقره، ۲۴۶؛ اعراف، ۱۳۴ و ۱۳۷؛ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۲/۲۸۵ و ۸/۲۲۸.</ref> و بسیجِ [[مسلمانان]] علیه مشرکان مکه به رهبری [[پیامبر اکرم(ص)]]،<ref>واقدی، المغازی، ۱/۹، ۲۳ و ۲/۵۱۰.</ref> نوعی سازماندهی مردمی بوده‌است. در قرن‌های اخیر نیز کسب حمایت‌های مردمی و آماده‌سازی این امکانات جهت برپایی انقلاب از لوازم مهم پیروزی بر حکومت‌های مستقر بوده‌است. بسیج توده‌های مردم به تلاش جمهوری‌خواهان در انقلاب ۱۷۸۹م فرانسه در برابر حکومت پادشاهی لوئی شانزدهم<ref>دویل، انقلاب کبیر فرانسه، ۷۷–۸۳.</ref> و انقلاب سوسیالیستی ۱۹۱۷م روسیه در برابر سلطنت تزار از شواهد تاریخی مهم بسیج مردمی در انقلاب‌ها و غلبه بر حکومت‌های پادشاهی است.<ref>والتر، تاریخ روسیه از پیدایش تا ۱۹۴۵، ۴۶۲–۴۶۷.</ref>{{سخ}}

در [[ایران]] نیز بسیج مردمی به‌خصوص با تلاش [[روحانیان]] در برابر [[ظلم]] و فشار حکومت‌ها انجام شده‌است. از بارزترین این موارد می‌توان به نقش روحانیان در بسیج توده مردم در مقطع جنگ دوم ایران و روس<ref>گرانتوسکی، تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، ۳۲۴.</ref> و روشنگری و بسیج مردم در خصوص [[نهضت تحریم تنباکو|تحریم تنباکو]] به همت روحانیان و با فتوای [[میرزای شیرازی]] و بسیج اقشار مردم در برابر حکومت و دربار [[قاجار]] برای رسیدن به اهداف [[نهضت مشروطه]]<ref>تیموری، تحریم تنباکو اولین مقاومت منفی در ایران، ۸۲–۸۴.</ref> اشاره کرد.{{ببینید|متن=ببینید| نهضت تحریم تنباکو|نهضت مشروطه}} استفاده از این ابزار برای ابراز نظر عمومی در قضیه [[ملی شدن صنعت نفت|ملی‌کردن صنعت نفت]] نیز مشهود است. در آن دوره، [[محمد مصدق]] و [[سیدابوالقاسم کاشانی]] توانستند با دعوت از مردم برای راهپیمایی‌های متعدد و حضور در صحنه اجتماعی راه ملی‌کردن صنعت نفت را هموار سازند. {{ببینید|متن=ببینید| ملی‌شدن صنعت نفت}}{{سخ}}

به باور امام‌خمینی خاستگاه بسیج به رسالت [[پیامبران(ع)]]، و به اصل [[اسلام]] و همچنین به زمان [[پیامبر اسلام(ص)]]، بازمی‌گردد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۹۲–۲۹۳ و ۱۳/۲۸.</ref> در روزهای هجرت پیامبر(ص)، به [[مدینه]]، آیات برخورد متقابل مسلمانان با مشرکان بر پیامبر (ص)، نازل شد<ref>آل عمران، ۱۲–۱۳.</ref> و ایشان به فراخوانی و بسیج عمومی برای دفاع از کیان اسلامی در میان مهاجران پرداخت.<ref>واقدی، المغازی، ۱/۴۰۳ و ۲/۴۳۱، ۵۰۵.</ref> از نگاه ایشان [[مسجد]]، ستاد بسیج مردمی در دوره صدر اسلام بود و پیامبر (ص)، طایفه‌ها و مردم را برای کارهای مهم بسیج و سازماندهی می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۹۱.</ref> ازجمله آن حضرت (ص)، توانست برای ایجاد [[عدالت اجتماعی]]، مردم فقیر را علیه نظام اشرافی و طبقاتی مکه بسیج کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۹۳.</ref>{{سخ}}

فرمان امام‌خمینی موجب تشکیل واحد بسیج در [[سپاه پاسداران]] و پس از آن، تأسیس سازمان بسیج ملی که بعدها به بسیج مستضعفین تغییر نام داد، شد. {{ببینید|متن=ببینید| بسیج مستضعفین}} ایشان بسیج مردمی در جهت حمایت از انقلاب را نه در یک نهاد حکومتی که بسیار فراتر از آن جستجو می‌کرد و این مهم را در همبستگی مردم و پشتیبانی آنان از انقلاب، در تمامی مناطق کشور می‌دید<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۶۱ و ۱۲/۲۳۹–۲۴۰.</ref> و ادامه نهضت اسلامی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۱۳ و ۱۵/۱۳۶، ۳۵۳.</ref> و ساختن، آبادانی و اداره کشور پس از پیروزی انقلاب<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۷۴ و ۷/۵۲۰–۵۲۱.</ref> را در گرو اتحاد و بسیج تمامی اقشار مردم می‌دانست؛ بر همین اساس این خواست ایشان در حوزه [[کشاورزی]] و عمرانی در قالب [[جهاد سازندگی]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۷۹–۱۸۰.</ref> در حوزه امنیتی در قالب [[کمیته انقلاب اسلامی]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۲۸–۱۲۹.</ref> و در کمک‌رسانی به [[مستضعفان]] در قالب [[کمیته امداد]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۶۷.</ref> و افتتاح [[حساب ۱۰۰ امام]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۵۱۸.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| بنیاد مسکن انقلاب اسلامی}} تجلی یافت. همچنین به منظور ریشه‌کن‌کردن بی‌سوادی، [[نهضت سوادآموزی]] در هفتم دی ۱۳۵۸ به فرمان امام‌خمینی تشکیل شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۴۴۶–۴۴۷.</ref> نمود دیگر مشارکت بسیج مردمی به همت امام‌خمینی در تحولات پس از پیروزی انقلاب را می‌توان در حمایت از دولت موقت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۶۹.</ref> مقابله و نفرت عمومی از عملکرد عناصر تجزیه‌طلب<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۳۷–۱۳۸ و ۱۰/۲۹۶–۲۹۷.</ref> و گروه‌های سیاسی معاند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۳۸.</ref> و نیز حمایت از انقلاب اسلامی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۷۷–۷۸.</ref> دید که عموماً با مشارکت مردم در راهپیمایی‌های سراسری حمایت خود را از مواضع امام‌خمینی و انقلاب ابراز کردند.<ref>محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، ۱۰۰.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| تظاهرات}}{{سخ}}

اعتقاد امام‌خمینی به بسیج مردم و [[افکار عمومی]] منحصر به داخل کشور نبود و ایشان برای رسیدن به آرمان‌های [[اسلام ناب محمدی]] از تمامی مسلمانان جهان می‌خواست علیه نظام استعماری و استبدادی در جوامع خود به‌پا خیزند و همچون امت واحد در مقابل ظلم و تجاوز بایستند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۵۰۳؛ ۸/۳۵۸ و ۱۰/۳۳۹–۳۴۰.</ref> در این راستا می‌توان به اعلام [[روز قدس]] اشاره کرد که همواره نمادی از همبستگی امت اسلامی و «بسیج عمومی اسلامی» ذیل آرمان آزادی قدس و مبارزه با [[اسرائیل]] بوده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۶۷ و۲۸۰.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| روز جهانی قدس}} امام‌خمینی در عرصه‌ای گسترده‌تر حضور تمامی ملت‌های محروم جهان را حول خواسته‌های مشروع و احقاق حقوق انسانی خویش خواستار بود و با بیان طرح تشکیل حزب مستضعفان جهان سعی کرد تا از این منظر ملت‌های محروم جهان، راهی برای بسیج عمومی و احقاق حقوق اساسی خود بیابند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۰–۲۸۱ و ۱۲/۱۶۰.</ref>

امام‌خمینی اگرچه مهم‌ترین کارکرد بسیج مردمی را پشتیبانی از انقلاب اسلامی می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۸۶.</ref> ولی کارکردهای مختلفی برای آن بیان کرده‌است که از آن جمله می‌توان به کارکرد سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی اشاره کرد:

از سوی دیگر، یکی از تأکیدها و توصیه‌های امام‌خمینی به مردم این بود که ویرانه‌های فرهنگیِ به‌جامانده از رژیم پهلوی‌ها در ایران را اصلاح کنند. ازجمله یکی از این [[عقب‌ماندگی|عقب‌ماندگی‌ها]]، محرومیت بسیاری از مردم مستضعف از نعمت آموزش بود. در این راستا ایشان با تأکید بر اینکه باید بدون تشریفات و با سرعت به مبارزه با بی‌سوادی رفت، از عموم مردم خواست تا برای دست‌یابی به این مهم تلاش کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۴۴۶–۴۴۷.</ref> ایشان طرحی عمومی برای سوادآموزی مردم را ضروری می‌دانست و به دولت و مردم توصیه کرد برای ریشه‌کنی بی‌سوادی به صورت بسیج عمومی قیام کنند، تا در آینده‌ای نزدیک عموم مردم نوشتن و خواندن ابتدایی را آموخته باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۴۴۶–۴۴۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| نهضت سوادآموزی}}

پس از آغاز [[جنگ عراق علیه ایران|جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] و به‌کارگیری مفاهیمی مانند «حفظ دین، دفاع از کشور و دفاع از مردم و نوامیس» در سخنان امام‌خمینی، دفاع از کشور و حضور مؤثر در جنگ تحمیلی یکی از عرصه‌های ورود بسیج مردمی گردید. ایشان بسیج عمومی را در راستای حضور نیروهای مردمی در جنگ تحمیلی اعلام کرد و با اصلی‌دانستن مسئله جنگ، مردم و مسئولان کشور را به حمایت از رزمندگان اسلام فرا خواند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۷۲؛ درویشی، جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ۲۲۸.</ref> به این ترتیب نیروهای بسیجی به‌طور گسترده در تمامی عملیات‌ها و برنامه‌های جنگ حضور پیدا کردند و نقش آفریدند<ref>ظاهر، حماسه هشت سال دفاع مقدس، ۲/۳۳.</ref> با ورود عموم مردم به عرصه دفاع از کشور، امام‌خمینی ضمن ستایش از مردم بسیجی، بسیج را پشتوانه انقلاب اسلامی دانست که هزاران [[رزمنده]] را تربیت و تقدیم انقلاب کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۸۶.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| بسیج مستضعفین| جنگ تحمیلی}}