کاربر:Salar/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

دین به معنای جزا، حساب و طاعت است<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۳/۱۶۹.</ref> و به اعتبار اطاعت و فرمانبرداری، به شریعت نیز گفته شده‌است.<ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۳۲۳.</ref> دین در اصطلاح به مجموعه عقاید، اخلاق، قوانین و مقرراتی گفته می‌شود که از طریق وحی و عقل، برای اداره فرد و جامعه و پرورش انسان‌ها در اختیار آنان قرار گرفته‌است.<ref>جوادی آملی، دین‌شناسی، ۲۷.</ref> قرآن حقیقت دین را تسلیم‌شدن در برابر دستورهای خداوند معرفی کرده‌است.<ref>آل عمران، ۱۹.</ref> {{ببینید|دین}}

سیاست از ماده «سوس» است که به معنای «طبع» است و کسی که دیگری را سیاست می‌کند گویا او را به طبع کریمانه انسانی هدایت می‌کند<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغه، ۳/۱۱۹.</ref> و سیاست‌کردن یعنی عهده‌دار شدن و تدبیر کردن؛<ref>فیومی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، ۲۹۵.</ref> چنان‌که به معنای پاس‌داشتن مُلک، نگاه‌داشتن، حراست، حکم‌راندن بر رعیت،<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۸/۱۲۲۲۵.</ref> تنبیه و مجازات<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۵/۴۳۴۴ ـ ۴۳۴۵.</ref> و تدبیر مستمر<ref>عسکری، الفروق فی اللغه، ۱۸۶.</ref> آمده و به طور عام، به هر گونه راهبرد و روشی گفته می‌شود که برای اداره امور شخصی یا اجتماعی، استفاده می‌شود؛<ref>آشوری، دانشنامه سیاسی، ۲۱۲.</ref> اما سیاست در اصطلاح، امور مربوط به دولت، اعم از مدیریت، تعیین شکل، مقاصد و چگونگی فعالیت دولت را شامل می‌شود<ref>آشوری، دانشنامه سیاسی، ۲۱۲.</ref> و هدف از آن، مدیریت صحیح جامعه و زعامت بر مردم است.<ref>شفیعی، دخالت در سیاست در نگرش امام‌خمینی، ۱/۱۸۴.</ref> سیاست از نگاه ابونصر فارابی، رابطه فرمان‌دهی و فرمان‌بری و خدمات حکومت خوب است<ref>ابوالحمد، مبانی سیاست (جامعه‌شناسی سیاسی)، ۱/۱۴.</ref> و برخی آن را از کارها و اقدامات مشترکی می‌دانند که به اقتضای حکمت صورت می‌گیرد.<ref>کواکبی، طبیعت استبداد، ۳۹.</ref> غزالی سیاست را اصلاح مردم و هدایت آنان به راه مستقیم که سبب نجات در دنیا و آخرت می‌گردد تعریف کرده و برای آن چهار مرتبه شمرده‌است: اول سیاست اعلی که ویژه پیامبران(ع) است و حکم بر ظاهر و باطن خواص و عوام دارد؛ دوم سیاست خلفا و پادشاهان که حکم بر ظاهر خواص و عوام دارد؛ سوم سیاست علمای الهی که حکم بر باطن خواص دارد و چهارم سیاست واعظان که حکم بر باطن عوام دارد.<ref>غزالی، احیاء علوم الدین، ۱/۲۳.</ref>

امام‌خمینی سیاست را ازجمله به روابط میان حاکم و ملت و روابط با دیگر حکومت‌ها و جلوگیری از مفاسد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۳/۲۲۷.</ref> و هدایت جامعه بر مبنای موازین عقل و عدل و انصاف<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۰۵.</ref> تعریف کرده و آن را تأمین‌کننده مصالح افراد، جامعه و تمام ابعاد وجودی انسان شمرده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۴۳۲.</ref> به اعتقاد ایشان سیاست، عِدل حکومت است که تمام معنای سیاست است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۲۰/۱۱۳.</ref> و سیاست زیرمجموعه علم فقه قرار می‌گیرد.<ref>امام خمینی، حدیث جنود، ۱۰.</ref> دین و سیاست عنوانی است برای آنچه درباره قلمرو دین در زندگی اجتماعی انسان و رابطه و نسبت آن با سیاست در معنای خاص آن گفته می‌شود.

امام‌خمینی نیز بر اساس نگرش خود به جهان هستی و جایگاه انسان در آن، وظایف محول‌شده به انسان و هدفی که سیاست دنبال می‌کند، سیاست را به سه نوع شیطانی، حیوانی و الهی تقسیم کرده‌است:<ref>جمشیدی، اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۲۰۴ ـ ۲۰۵.</ref>

۳. '''سیاست الهی''': امام‌خمینی این سیاست را صراط مستقیمی می‌دانست<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۴۳۲.</ref> که از دنیا آغاز و به آخرت ختم می‌شود و تمام ابعاد زندگی انسان را دربر می‌گیرد. به عقیده ایشان این نوع سیاست، ویژه پیامبران(ع)، اولیا(ع) و علمای بیدار اسلام است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۴۳۲.</ref> و از همین منظر است که ایشان اسلام را مساوی حکومت با همه شئونی که دارد شمرده و احکام را قوانین آن قلمداد کرده‌است.<ref>امام خمینی، البیع، ۲/۶۳۳.</ref>

سیاست در فرهنگ دینی: وجود حکومت و حاکمی که نظم، امنیت و عدالت را در زندگی اجتماعی مردم برقرار کند، چنان‌که امیرالمؤمنین(ع) تأکید کرده امری ناگزیر به شمار می‌آید<ref>نهج البلاغه، خ۴۰، ۶۰ ـ ۶۱.</ref> و از نیازهای فطری و طبیعی انسان و در شمار مهم‌ترین موضوعات مورد توجه بشر از آغاز پیدایش بوده‌است<ref>ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱/۵۵ ـ ۵۶ و ۲۳۷ ـ ۲۳۸.</ref> و قرآن کریم توجه داده‌است که انسان‌ها برای نخستین بار به کمک پیامبران(ع)، متوجه منافع اجتماعی خود شدند و دینْ حافظ مصالح اجتماعی آنان و امری وحدت‌بخش مطرح شد.<ref>سوره یونس، آیه ۱۹؛ سوره بقره، آیه ۲۱۳؛ سوره شوری، آیه ۱۳؛ ← طباطبایی، المیزان، ۴/۹۳.</ref> قرآن هدف از فرستادن پیامبران(ع) را برپایی عدالت به دست خود مردم شمرده‌است.<ref>سوره حدید، آیه ۲۵.</ref> از نوشته مورخان به دست می‌آید حضرت ادریس(ع) اصول سیاست، کشورداری و آداب تمدن را به مردم آموخت، به گونه‌ای که برخی حکمای یونان، آغاز اندیشه سیاسی را به او نسبت داده‌اند.<ref>جهان‌بزرگی، اصول سیاست و حکومت، ۳۶.</ref>

از وجود برخی واژگان سیاسی در قرآن مانند امام، امت، خلیفه، مستکبر، مستضعف، مصلح و برخی مفاهیم سیاسی مثل خلافت الهی انسان، امامت و رهبری، کار شورایی، ظلم‌زدایی و حقوق انسان، روشن می‌شود سیاست و اندیشه سیاسی، بخشی از آموزه‌های دینی به شمار می‌رود و قابل جداشدن از ایمان نیست.<ref>عمید زنجانی، مبانی اندیشه سیاسی اسلام، ۲۲۶ ـ ۲۵۰.</ref> در منابع روایی نیز هدف از بعثت پیامبر اسلام(ص) و وظیفه آن حضرت، تدبیر و سیاست امور مردم دانسته شده<ref>کلینی، الکافی، ۱/۲۶۶.</ref> و معصومان(ع) نیز سیاست‌مدار معرفی شده‌اند<ref>مجلسی، حار الانوار، ۹۹/۱۲۷.</ref> و سیاست به هدایت،<ref>کلینی، الکافی، ۱/۲۶۶.</ref> تدبیر، مُلک و سرپرستی<ref>آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ۳۳۱.</ref> آمده‌است و امام معصوم(ع)، زمامدار دین، نظام‌بخش و عزت‌دهنده و دلسوز مسلمانان و نیز آبادکننده دنیای آنان معرفی شده که به جهت برخورداری از علم سیاست، شایسته زمامداری است و باید اطاعت شود.<ref>ابن‌شعبه، تحف العقول، ۴۳۷.</ref>

ارتباط دین و سیاست همواره موضوع بحث اندیشمندان بوده‌است. دیدگاه غالب در جهان مسیحیت که ریشه در فرهنگ یونان باستان دارد، نظریه جدایی دین از سیاست است.<ref>سبحانی‌نیا، پیوند دین و سیاست از منظر امام‌خمینی، ۱/۱۲۹ ـ ۱۳۰.</ref> این دیدگاه، از دوره رنسانس در اروپا ترویج شد و بر افکار و عقاید دانشمندان غرب چیرگی یافت<ref>خلیلی، دین و دنیا در اندیشه امام‌خمینی، ۲۰۷.</ref> و با سقوط حاکمیت کلیسا و محدودشدن وظیفه آن به امور معنوی و اخلاقی و در پی پیدایش مکتب‌هایی چون اومانیسم، سکولاریسم و لیبرالیسم در غرب، دخالت‌نکردن دین در اجتماع و سیاست، قوت گرفت. این نظریه پس از آشنایی روشنفکران جهان اسلام با مکتب‌های یادشده و دامن‌زدن دنیای غرب به آن، در میان مسلمانان نیز راه یافت.<ref>سبحانی‌نیا، پیوند دین و سیاست از منظر امام‌خمینی، ۱/۱۲۹ ـ ۱۳۰.</ref> در جهان اسلام، افرادی چون علی عبدالرازق و طه حسین، مدافع دیدگاه جدایی دین از سیاست بودند.<ref>سروش محلاتی، دین و دولت در اندیشه اسلامی، ۱۳۲ و ۱۳۵.</ref> عبدالرازق معتقد بود اسلام برای حکومت، برنامه و شکل خاصی ارائه نکرده و نیاز به قدرت، حکومت و مرجعیت سیاسی، برای تحقق‌بخشیدن به آرمان‌های اسلامی، ارتباطی به جوهر اسلام ندارد و در اسلام، دین و سیاست یک واحد به هم پیوسته نیستند.<ref>عنایت، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ۱۱۵ ـ ۱۲۲ و ۱۴۰.</ref> در نگاه او حکومت و وحدت سیاسی، از اهداف دنیوی است که خداوند آن را به مردم واگذار کرده‌است.<ref>عبدالرازق، اسلام و مبانی حکومت، ۲۵۹.</ref> طه حسین نیز یکی از مبانی تمدن امروزی را جدایی دین از سیاست شمرده‌است.<ref>← سروش محلاتی، دین و دولت در اندیشه اسلامی، ۱۳۲.</ref>

برخی از نویسندگان ایرانی هم، امر و نهی درباره امور دنیوی و اجتماعی را دور از شأن خداوند و موجب تنزل‌دادن مقام پیامبران(ع) ارزیابی کرده،<ref>بازرگان، آخرت و خدا؛ هدف بعثت انبیا(ع)، ۴۸.</ref> پرداختن پیامبر اسلام(ص) و برخی دیگر از پیامبران(ع) به امور اجتماعی و سیاسی و تشکیل حکومت را که از لحاظ تاریخی، قطعی و مسلم است، امری استثنایی شمرده‌اند و اعتقاد دارند خداوند این امور را به مردم واگذاشته و از پیامبر(ص) نیز خواسته‌است کارها را با مشورت مردم پیش ببرد.<ref>بازرگان، آخرت و خدا؛ هدف بعثت انبیا(ع)، ۵۶ ـ ۵۷.</ref> برخی از طرفداران این دیدگاه برآن‌اند که خداوند حق حکومت را به هیچ نبی، ولیّ و فقیه نسپرده و این حق، در همه ادیان به مردم واگذار شده‌است<ref>مجتهد شبستری، نقدی بر قرائت رسمی از دین، ۵۱۶.</ref> و دین اسلام، از نظام‌های اقتصادی، سیاسی و حقوقی لازم، برای اداره انسان در همه زمان‌ها برخوردار نیست و حکومت، وظیفه‌ای در خصوص اجرای احکام اسلام ندارد<ref>مجتهد شبستری، نقدی بر قرائت رسمی از دین، ۱۱.</ref> و این نگاهی است که در اندیشه دینی امام‌خمینی مردود است.

از مهم‌ترین علت‌های طرح جدایی میان دین و سیاست، برخورد اصحاب کلیسا و دین با دانشمندان و مردم اروپا در قرون وسطی بود. کلیسا و رؤسای آن برای استمرار سلطه خود، شیوه‌های ارتجاعی، استبدادی و ستمگرانه را در برابر مردم و اهل علم در پیش گرفتند و زمینه را برای جدایی میان دین و سیاست از یک سو و دین و دانش از سوی دیگر، فراهم آوردند.<ref>جمشیدی، اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۲۳۱.</ref> حاکمان استبدادگر نیز برای توجیه و ادامه دیکتاتوری خود از شعار تفکیک دین از سیاست بهره گرفته‌اند؛ همان‌گونه که استعمارگران برای حفظ موجودیت خود در کشورهای اسلامی، این اندیشه را رواج دادند و به توفیقات فراوانی هم رسیدند.<ref>سروش محلاتی، دین و دولت در اندیشه اسلامی، ۱۲۲ ـ ۱۲۴.</ref> امام‌خمینی به نقش مؤثر برخی از عوامل در ترویج اندیشه جدایی دین از سیاست، توجه داده‌است، ازجمله:

۱. '''استعمارگران و عوامل داخلی آنان''': امام‌خمینی معتقد است استعمارگران، برای چپاول منابع و ذخیره‌های کشورهای اسلامی، با مطرح کردن این مسئله، بر غفلت مسلمانان دامن زدند<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۸۸.</ref> و با افیون شمردن دین<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۴/۵۱ و ۲۴۰.</ref> و کهنه و ناکارآمد نشان‌دادن آن،<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۴/۱۷.</ref> می‌خواستند با استفاده از برخی روشنفکران، دین را از عرصه اجتماع و سیاست دور کنند و آن را به انحراف و انزوا بکشانند و به این ترتیب جوانان را از امور سیاسی و اهتمام به امور مسلمانان بازدارند و کشورهای آنان را تحت استثمار خود قرار دهند<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۸۹.</ref> و با تبلیغ این فکر که اسلام منحصر در احکام عبادی و اخلاقی است، اسلام و مسلمانان را در دید جوانان و دانشجویان از اعتبار بیندازند و در میان آنان اختلاف و دشمنی ایجاد کنند.<ref>امام‌خمینی، البیع، ۲/۶۱۸.</ref>

۳. '''تبلیغات سوء دشمن و کوتاهی حوزه‌های علمیه''': از نگاه امام‌خمینی، عرضه ناقص اسلام در حوزه‌های علمیه نیز خاصیت انقلابی و حیاتی اسلام را از آن گرفته بود و مانع تشکیل حکومتی می‌شد که سعادت مسلمانان را تأمین کند.<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۵.</ref> ایشان با انتقاد از اعتقاد به جدایی دین از سیاست تأکید می‌کند این نگاه در حوزه‌های علمیه و غیر آن، نتیجه تبلیغات گسترده دشمن است که اسلام را منحصر به ذکر، دعا، روابط معنوی میان انسان و خدا و فاقد اندیشه سیاسی و برنامه حکومتی معرفی می‌کند و شأن عالمان دینی را نیز دوری از سیاست می‌داند.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۴/۱۶ ـ ۱۷.</ref> ایشان در برابر این شبهه که دخالت دین در سیاست و حکومت، نوعی دنیاگرایی است، معتقد است تشکیل حکومت به خودی خود، مقصود نیست، بلکه وسیله اجرای احکام و برقراری نظام عادلانه اسلامی است<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۴۰.</ref> و برای اقامه قسط که بر اساس تعالیم قرآن، وظیفه پیامبران(ع) است،<ref>سوره حدید، آیه ۲۵.</ref> بدون دخالت در امور سیاسی و اجتماعی ممکن نیست.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۲۱۵.</ref> {{ببینید|حکومت اسلامی}} ایشان این تفکر را که حفظ قداست دین و عالمان دینی، جدایی حوزه دین و سیاست از یکدیگر را می‌طلبد، شیطنت و توطئه می‌خواند<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۰/۱۷ ـ ۱۸.</ref> و تأکید می‌کند پیامبر(ص) و اولیای اسلام با تمام قداستی که داشتند، متصدی حکومت و سیاست بودند.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۰/۷۰ ـ ۷۱.</ref>

امام‌خمینی در برابر شبهه بروز استبداد دینی در صورت حکومت دینی، تأکید می‌کند حکومت اسلامی، حکومت قانون اسلامی است و استبداد در آن راه ندارد<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۴۳ ـ ۴۴.</ref> و اصولاً دین برای جلوگیری از استبداد و مبارزه با دیکتاتوری آمده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۱/۳۰۶.</ref> از نظر ایشان یکی از ویژگی‌های حکومت اسلامی، مخالفت با استبداد فردی و مبارزه با تحمیل آرای گروهی خاص بر جامعه است. در این حکومت تنها قانون الهی حکمفرماست و هیچ حاکمی حق استبداد ندارد.<ref>امام خمینی، البیع، ۲/۶۱۸ ـ ۶۱۹.</ref> {{ببینید|دیکتاتوری}} ایشان با گفتار و رفتار خود به مقابله این نظریه رفت و سیاست را به هدایت جامعه و صلاح و سعادت انسان‌ها تفسیر کرد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۴۳۱.</ref> و جدایی دین از سیاست را تبلیغاتی استعماری دانست که با هدف بازداشتن مسلمانان از دخالت در تعیین سرنوشت خود انجام می‌شود.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۵/۱۸۸.</ref>

از نگاه امام‌خمینی از نتایج جداانگاشتن دین از سیاست، محدودشدن فقاهت و فقیهان به امور فردی<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۲۷۸.</ref> و کنارگذاشتن و فراموشی بخش مهمی از آیات قرآن و احکام اسلام،<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۱۰ ـ ۱۱.</ref> مانند قیام برای خدا، مبارزه با ظلم و ظالم و اجرای عدالت اسلامی<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۸/۱۲ ـ ۱۳.</ref> و در واقع به منزله تخطئه خدا، پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع)<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۲۰/۱۱۴.</ref> است. ایشان برای رد این دیدگاه، حاکمیت ظالمانه و استبدادی دوره رضاشاه پهلوی را مثال می‌زند و آن را نتیجه دورکردن روحانیان از عرصه سیاست به شمار می‌آورد؛<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۳۲۸.</ref> همچنان‌که با ذکر نمونه‌هایی از عملکرد رژیم پهلوی معتقد است اگر دین در سیاست دخالت نکند، سیاست در جهت دین‌زدایی اقدام می‌کند، دین را از میان برمی‌دارد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱/۳۴۶ و ۶/۴۱.</ref> و فساد و تباهی را گسترش می‌دهد.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۰/۱۰۲.</ref> به اعتقاد ایشان رژیم پهلوی بر مبنای این دیدگاه، از اعتبار روحانیت نزد مردم کاست و باعث جدایی دو قشر روحانی و دانشگاهی از هم شد و با تفرقه‌افکنی، زمینه غارت منابع کشور را فراهم کرد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۶/۴۸، ۹۴ و ۲۰۲.</ref> و با این فکر استعماری، روحانیت را از دولت و ملت دور کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۶/۲۸۶ ـ ۲۸۷.</ref> ایشان در عرصه جهانی نیز معتقد است قدرت‌های مستکبر جهان، نظریه جدایی دین و سیاست را برای عقب نگه‌داشتن مسلمانان ترویج کردند؛<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۲۰/۴۱۱.</ref> از این‌رو ایشان منشأ گرفتاری کشورهای اسلامی را در دوربودن دین و آیات و احکام قرآن از صحنه سیاست و اجتماع<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۱۸۵.</ref> و غفلت مسلمانان از احکام عبادی ـ سیاسی اسلام<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۰۶.</ref> می‌دانست.

در برابر نظریه جدایی دین و سیاست، بسیاری از اندیشمندان اسلامی مانند فارابی، ابن‌سینا، غزالی، خواجه‌نصیرالدین طوسی و صدرالدین شیرازی، قائل به نظریه آمیختگی دین و سیاست‌اند. از نگاه فارابی شریعت و سیاست دو روی یک حقیقت‌اند و ابن‌سینا و غزالی دین و سیاست را تفکیک‌ناپذیر می‌دانستند. از نگاه خواجه‌نصیر نیز میان تئوری سیاسی و قانون مذهبی دوگانگی وجود ندارد و صدرالمتألهین شریعت را روح سیاست شمرده‌است.<ref>← سروش محلاتی، دین و دولت در اندیشه اسلامی، ۴۹ ـ ۵۵.</ref>

طرفداران نظریه آمیختگی دین و سیاست بر آن‌اند که مقررات و شرایع اسلام بر مبنای وجود دولت و حکومت حق استوار شده و اسلام همه نیازهای انسان را از لحظه انعقاد نطفه تا زمان مرگ و هر آنچه که در سعادت او دخیل است، بیان کرده‌است.<ref>منتظری، دراسات فی ولایۀ الفقیه و فقه الدولۀ الإسلامیه، ۱/۹۱.</ref> این دیدگاه سیاست را یکی از ارزشمندترین اجزای دین اسلام<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۴/۱۰۹.</ref> و حق رهبری سیاسی و اجتماعی پیامبر(ص) را نیز شأنی از شئون الهی او<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۳/۲۸۰ ـ ۲۸۲.</ref> ارزیابی کرده‌است. بر اساس این دیدگاه، همبستگی دین و سیاست به معنای وابستگی دین به سیاست و نیز قداست‌بخشیدن به استبداد سیاسی نیست، بلکه به معنای وابستگی سیاست به دین و این مطلب است که مشارکت در تعیین سرنوشت سیاسی، یک وظیفه دینی است.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۴/۳۹.</ref>

امام‌خمینی اسلام را دینِ سیاست<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱/۲۷۰؛ ۴/۱۸۴ و ۹/۳۳۳ ـ ۳۳۴.</ref> و همانند سیدحسن مدرس سیاست را عین دیانت<ref>← طاهری، یک بررسی تحلیلی از زندگی سیاسی مدرس، ۴۷.</ref> معرفی می‌کند و بر این باور است که منطق اسلام، جدایی دین از سیاست را نمی‌پذیرد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۵/۴۴۰.</ref> و همه پیامبران برای دخالت در امور سیاسی<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۲۱۵.</ref> و تحقق حکومت عدل در جهان و اصلاح جامعه<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۱۶۲.</ref> برانگیخته شده‌اند. پیامبر اکرم(ص) نیز پایه سیاست را در دیانت گذاشته بود؛<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۷/۲۰۴.</ref> زیرا اجرای دستور «قیام به قسط»<ref>سوره اعراف، آیه ۲۹.</ref> و واداشتن مردم به عدالت‌ورزی، بدون دخالت در سیاست و تشکیل حکومت اسلامی امکان ندارد.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۲۱۵.</ref> ایشان با توجه به ابعاد مادی و الهی انسان،<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۶/۲۰۱.</ref> دین و سیاست را به هم پیوسته می‌دید و اعتقاد داشت تنها دین و تعالیم پیامبران الهی(ع) می‌تواند همه ابعاد وجودی انسان و نیازهای متنوع او را به گونه مطلوب پاسخ دهد؛<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۷/۲۸۷ ـ ۲۸۸.</ref> زیرا اسلام در همه شئون فردی و اجتماعی، مادی و معنوی، فرهنگی، سیاسی و غیره دخالت و نظارت دارد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۰۲ ـ ۴۰۳.</ref> و توجه به همه مصالح جامعه و ابعاد انسان و هدایت آن، تنها در توان پیامبران، اولیای الهی و علمای بیدار اسلام است.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۴۳۱ ـ ۴۳۲.</ref> ایشان بر این باور است که همه احکام اسلام با سیاست آمیخته‌است و سیاست مدن، از اسلام سرچشمه گرفته<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱/۲۷۰.</ref> و آمیختگی دین و سیاست در اسلام، به اندازه‌ای است که هر کس قائل به جدایی میان آنها باشد، معلوم می‌شود، هیچ‌کدام را نشناخته‌است.<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱/۲۲۱.</ref>

امام‌خمینی در بیشتر آثار خود، بر پیوند اسلام و سیاست، تأکید کرده‌است. ایشان در کتاب کشف اسرار که در سال ۱۳۲۳ نگاشته بر لزوم تشکیل حکومت اسلامی در دوران غیبت امام زمان(ع) بر مبنای دین و قانون الهی تصریح کرده<ref>امام‌خمینی، کشف اسرار، ۲۲۲.</ref> و در کتاب الاجتهاد و التقلید که در سال ۱۳۳۰ نگاشته، منصب حکومت و ولایت را برای فقیه ثابت دانسته‌است.<ref>امام‌خمینی، الاجتهاد و التقلید، ۳۸.</ref> ایشان در کتاب البیع که آن را در دوره تبعید در نجف اشرف و هم‌زمان با تدریس، تألیف کرده، احکام اسلام را جاودانه شمرده و اجرای آن را منوط به تشکیل حکومت دانسته و تشکیل حکومت را بر فقیهان عادل و عارف به همه احکام اسلام و صالح برای حکمرانی، واجب شمرده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۲/۶۱۹.</ref> از نگاه ایشان، فقیه عادل از تمام اختیارات پیامبر(ص) و امام(ع) در امور حکومتی و سیاسی برخوردار است.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۲/۶۶۴؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱/۴۵۹.</ref> در کتاب ولایت فقیه که بر اساس همین مباحث نگاشته شد، ولایت فقیه را در شمار موضوعاتی که نیازی به استدلال ندارند، قرار داده و معتقد است تصور آن، خود مستلزم تصدیق می‌شود.<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۹.</ref> ایشان با تکیه بر جامعیت اسلام و تعطیل‌نشدن احکام الهی در هیچ زمانی، تأکید می‌کند همان دلایلی که در زمان حضور پیامبر(ص) و ائمه(ع) حاکمیت و رهبری سیاسی آنان را ایجاب می‌کرد، در زمان غیبت نیز وجود دارد.<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۴ ـ ۱۵.</ref>

از نظر امام‌خمینی، بسیاری از عبادات و مناسک اسلامی مانند مراسم حج، نماز عید فطر و قربان و نمازهای جمعه و جماعت بر پیوند دین و سیاست دلالت دارد؛<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۴/۴۴۷.</ref> زیرا در خلال خطبه‌های نماز جمعه، مصالح دینی و دنیوی مسلمانان یادآوری و به دخالت دولت‌های استعماری در امور داخلی مسلمانان هشدار داده می‌شود<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱/۲۲۱.</ref> {{ببینید|نماز جمعه}} و در حج نیز این پیوستگی، با مراسم اعلام برائت از مشرکین و کفار که از ارکان توحیدی و واجبات سیاسی حج به شمار می‌آید، نمودار است.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۲۰/۳۱۴.</ref> {{ببینید|حج ابراهیمی}} امام‌خمینی اعلام می‌کند اسلام برای زندگی و حکومت برنامه دارد و با دلایل عقلی و نقلی، ضرورت تشکیل حکومت بر مبنای دین و شریعت الهی را اثبات می‌کند.<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۲۷، ۳۸ و ۵۰؛ امام خمینی، البیع، ۲/۶۱۷ ـ ۶۶۹.</ref> ایشان تأکید می‌کند فقیهان جامع شرایط باید در عصر غیبت به سیاست و مسائل حکومتی و تمام آنچه مربوط به امام عصر(ع) است، بپردازند.<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱/۴۵۹.</ref> ایشان خود در جایگاه یک فقیه و عالم دینی، وارد مبارزه شد،<ref>← امام خمینی، صحیفه امام، ۱/۱۰۲.</ref> مبانی فکری و نظری حکومت اسلامی را استوار کرد و پس از پیروزی در صحنه مبارزه، حکومت اسلامی تشکیل داد و رهبری جامعه را به خواست مردم به دست گرفت.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب ولایت فقیه، پنج ـ شش.</ref>

اگر پذیرفته شود دین برای نجات بشر و با هدف تکامل او آمده‌است و می‌خواهد انسان را از جهل، جور، انواع بت‌های ذهنی و عینی و نیروهای آشکار و پنهانِ طبیعی و انسانی که مانع رشد و تعالی او هستند، آزاد سازد، پس باید پذیرفت سعادت، رهایی و تکامل انسان نمی‌تواند فارغ از ابعاد، راه حل‌ها، بسترها و ساختارهای اجتماعی، دنیوی و سیاسی باشد.<ref>موثقی، دین، جامعه، دولت در ایران، ۱۵۹ ـ ۱۶۰.</ref> از این‌رو دین با این عنوان که روشی برای زندگی است، پاسخگوی همه نیازهای قدیم و جدید انسان به شمار می‌آید.<ref>سروش محلاتی، دین و دولت در اندیشه اسلامی، ۴۶.</ref> امام‌خمینی برای پیوند دین و سیاست دلایلی ذکر کرده‌است:

۱. '''جامعیت اسلام''': قرآن، اسلام را دین کامل و جاودان شمرده‌است<ref>سوره مائده، آیه ۳.</ref> و پیامبر اکرم(ص)، آنچه سبب خوشبختی و تیره‌بختی مسلمانان می‌گردد را بیان کرده‌است.<ref>ابن‌شعبه، تحف العقول، ۴۰.</ref> امام‌خمینی نیز اسلام را جامع همه نیازهای انسان می‌داند و به‌کاربستن آن را تضمین‌کننده سعادت دنیا و آخرت به شمار می‌آورد.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۰۲ ـ ۴۰۳.</ref> ایشان با استناد به آیه ۸۹ سوره نحل که قرآن را بیانگر همه چیز معرفی کرده، بر این باور است که هدف اسلام، تربیت انسان کامل است و برای تمام مراحل زندگی انسان و همه ابعاد او برنامه دارد.<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۲۹.</ref> ایشان انکار ضرورت تشکیل حکومت اسلامی را به معنای انکار جامعیت احکام اسلام و جاودانگی آن می‌داند<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۲۸.</ref> و اسلامی که به سیاست، کار نداشته باشد را اسلام امریکایی می‌خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۷/۵۳۳.</ref>

۳. '''ضرورت استمرار اجرای احکام''': امام‌خمینی معتقد است ضرورت اجرای احکام اسلامی در زمان پیامبر اکرم(ص) که لزوم تشکیل حکومت را در پی داشت،<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۲۱.</ref> به دلایل قرآنی،<ref>سوره ابراهیم، آیه ۵۲؛ سوره یونس، آیه ۲؛ سوره حج، آیه ۴۹.</ref> محدود و منحصر به زمان پیامبر(ص) نیست و همیشگی است و تعطیل‌پذیردانستن احکام اسلام، خلاف ضروریات اسلام به شمار می‌آید.<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۲۶ ـ ۲۷.</ref>

۴. '''ادله روایی''': امام‌خمینی بر روایات خاصی که بر لزوم تشکیل حکومت و دخالت در سیاست اشاره دارند نیز مانند روایت مفصلی از امام‌رضا(ع)<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۳۸.</ref> و روایاتی که بر ولایت فقیه در عصر غیبت دلالت می‌کند،<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۳۸، ۵۹ و ۶۹.</ref> استدلال کرده‌است.

۵. '''سیره معصومان(ع)''': امام‌خمینی معتقد است با مطالعه سیره پیامبر(ص) و ائمه هدی در امور سیاسی و تشکیل حکومت، می‌توان دریافت که دین و سیاست، از هم جدا نیستند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۰/۴۱۲؛ امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۲۶.</ref> و اصلاح جامعه و سعادت بشر که هدف اصلی پیامبران است، تنها با وضع و بیان مجموعه‌ای از قوانین و مقررات حاصل نمی‌شود، بلکه نیازمند حکومت و قوه مجریه است؛<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۱۰ و ۲۵ ـ ۲۶.</ref> و از این‌رو پیامبر(ص) علاوه بر بیان عقاید، احکام و نظام‌های اسلامی، حکومت تشکیل داد و به اجرای احکام پرداخت<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۲۵.</ref> و به فرمان خدا، برای دوران پس از خود نیز حاکم تعیین کرد؛<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۲۶.</ref> همان‌گونه که امیرالمؤمنین علی(ع) حکومت تشکیل داد و سازمان دولتی داشت و اجرای قوانین و اداره حکومت در زمان ایشان جاری بود؛<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۲۸ و ۳۸.</ref> بر این اساس، امام‌خمینی باور به جدایی دین از سیاست را به منزله تکذیب خدا و پیامبر(ص) و امام‌علی(ع) و دیگر ائمه(ع) می‌شمارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۰/۱۱۴.</ref>