پرش به محتوا

کاربر:H.Ahmadi/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از ویکی امام خمینی
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
imported>H.Ahmadi
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>H.Ahmadi
اصلاح ارقام
خط ۱: خط ۱:
محلاتی، بهاءالدین، فقیه مبارز، دوست قدیمی امام‌خمینی و از همراهان نهضت اسلامی.
'''بهاءالدین محلاتی''' [[فقیه]] مبارز، دوست قدیمی [[امام‌خمینی]] و از همراهان [[نهضت اسلامی]].
بهاءالدین محلاتی فرزند محمدجعفر محلاتی در سال 1275ش/ 1314ق در نجف اشرف به دنیا آمد (مرادی‌نیا، 21؛ کمپانی زارع، 119). پدر وی در سال 1246ش/ 1284ق در شیراز زاده شد (مرادی‌نیا، 45) و برای تکمیل تحصیلات حوزوی به عتبات رفت (کمپانی زارع، 119) و نخست در سامرا و در شمار شاگردان میرزامحمدحسن شیرازی بود و پس از چندی، برای استفاده از استادان نجف، راهی حوزه نجف شد. وی در نجف از محضر سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی، محمدکاظم خراسانی و میرزاحسن خلیلی تهرانی بهره‌مند شد و با گرفتن اجازه اجتهاد، پس از فوت همسرش، به زادگاه خود شیراز بازگشت (مرادی‌نیا، 46). وی در سال 1318ش/ 1358ق بر اثر بیماری درگذشت و در امام‌زاده علی‌بن‌حمزه شیراز به خاک سپرده شد (مرادی‌نیا، 48).
==زندگی‌نامه==
بهاءالدین محلاتی پس از تحصیلات دوره ابتدایی، از سال 1287ش/ 1326ق تحصیلات علوم دینی را در شیراز نزد پدر (همان، 21) و برخی استادان دیگر، ازجمله میرزامحمدصادق مجتهد ـ که جامع معقول و منقول و مردی بافضیلت بود ـ آغاز کرد؛ سپس به درس‌های حکمت و فلسفه سیداسماعیل کازرونی که دانشمندی سرشناس در رشته معقول در آن عصر بود، رفت (همان، 48 ـ 49).
بهاءالدین محلاتی فرزند محمدجعفر محلاتی در سال ۱۲۷۵ش/ ۱۳۱۴ق در [[نجف اشرف]] به دنیا آمد.<ref>مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۲۱؛ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۱۹.</ref>. پدر وی در سال ۱۲۴۶ش/ ۱۲۸۴ق در شیراز زاده شد<ref>مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)،  ۴۵.</ref> و برای تکمیل تحصیلات حوزوی به عتبات رفت<ref>کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۱۹</ref> و نخست در [[سامرا]] و در شمار شاگردان [[میرزامحمدحسن شیرازی]] بود و پس از چندی، برای استفاده از استادان نجف، راهی [[حوزه نجف]] شد. وی در نجف از محضر [[سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی]]، [[محمدکاظم خراسانی]] و [[میرزاحسن خلیلی تهرانی]] بهره‌مند شد و با گرفتن اجازه [[اجتهاد]]، پس از فوت همسرش، به زادگاه خود شیراز بازگشت.<ref>مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۴۶</ref> وی در سال ۱۳۱۸ش/ ۱۳۵۸ق بر اثر بیماری درگذشت و در امام‌زاده علی‌بن‌حمزه شیراز به خاک سپرده شد.<ref>مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۴۸.</ref>
محلاتی در سال 1300ش/ 1340ق با دختر بزرگ میرزاابوالفضل محلاتی ازدواج کرد (همان، 21؛ کمپانی زارع، 120) و دو سال پس از ازدواج با موافقت پدرش برای ادامه تحصیل عازم نجف شد (مرادی‌نیا، 49؛ کمپانی زارع، 120) و در مدت اقامت در نجف از درس‌های استادانی چون آقاضیاءالدین عراقی، سیدابوالحسن اصفهانی، محمدحسین نایینی و محمدکاظم شیرازی بهره برد (مرادی‌نیا، 50؛ کمپانی زارع، 120) و از عراقی و شیرازی، اجازه اجتهاد گرفت (مرادی‌نیا، 50). عراقی در اجازه خود از وی با القابی همچون عالم عامل، فقیه کامل، دریای علم، مرکز تقوا و استواری، دارای مرتبه فقاهت و اجتهاد و موجب افتخار بزرگان حوزه، نام برده است. همچنین وی را از اشخاص کمیاب که در سنین جوانی به اجتهاد رسیده‌اند، ستوده و به وی اجازه روایت داده است (کمپانی زارع، 121 ـ 123). شیرازی نیز محلاتی را از کسانی معرفی کرده است که تمام تلاش خود را در راه تحصیل علم و دانش صرف کرده‌، از محضر بزرگان حوزه بهره برده‌اند تا به درجه اجتهاد و استنباط احکام رسیده‌اند (همان، 123).
بهاءالدین محلاتی پس از تحصیلات دوره ابتدایی، از سال ۱۲۸۷ش/ ۱۳۲۶ق تحصیلات علوم دینی را در شیراز نزد پدر<ref>مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۲۱.</ref> و برخی استادان دیگر، ازجمله [[میرزامحمدصادق مجتهد]] ـ که جامع معقول و منقول و مردی بافضیلت بود ـ آغاز کرد؛ سپس به درس‌های [[حکمت]] و [[فلسفه]] سیداسماعیل کازرونی که دانشمندی سرشناس در رشته معقول در آن عصر بود، رفت.<ref>مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۴۸-۴۹.</ref>
به‌رغم تأکید سیدابوالحسن اصفهانی بر ماندن محلاتی در نجف به دلیل آینده درخشانی که برای وی پیش‌بینی می‌کرد، وی با لحاظ حال و وضع پدر خود به شیراز برگشت و در آنجا کرسی درس تشکیل داد و شاگردان چندی ازجمله سیدعبدالحسین دستغیب و سیدمحمدکاظم آیت‌اللهی شیرازی از محضر وی بهره‌مند شدند (همان، 123 ـ 125). در سال 1310 در مدرسه مقیمیه شیراز تدریس خارج فقه را آغاز کرد (مرادی‌نیا، 21) و درسی مختصر و مفید و به دور از زواید و حواشی داشت. مطالب سخت را با بیانی روشن و با نهایت دقت بیان می‌کرد و تلاش می‌کرد طلبه در کمترین مدت به مطالب علمی دست یابد (کمپانی زارع، 125).
محلاتی در سال ۱۳۰۰ش/ ۱۳۴۰ق با دختر بزرگ میرزاابوالفضل محلاتی ازدواج کرد<ref>مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۲۱؛ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۰.</ref>  و دو سال پس از ازدواج با موافقت پدرش برای ادامه تحصیل عازم نجف شد<ref>مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۴۹؛ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۰.</ref>  و در مدت اقامت در نجف از درس‌های استادانی چون [[آقاضیاءالدین عراقی]]، [[سیدابوالحسن اصفهانی]]، [[محمدحسین نایینی]] و [[محمدکاظم شیرازی]] بهره برد<ref>مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۵۰؛ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۰.</ref> و از عراقی و شیرازی، اجازه اجتهاد گرفت.<ref>مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۵۰.</ref> عراقی در اجازه خود از وی با القابی همچون عالم عامل، فقیه کامل، دریای علم، مرکز تقوا و استواری، دارای مرتبه فقاهت و [[اجتهاد]] و موجب افتخار بزرگان حوزه، نام برده است. همچنین وی را از اشخاص کمیاب که در سنین جوانی به اجتهاد رسیده‌اند، ستوده و به وی اجازه روایت داده است.<ref>کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۱-۱۲۳.</ref> شیرازی نیز محلاتی را از کسانی معرفی کرده است که تمام تلاش خود را در راه تحصیل علم و دانش صرف کرده‌، از محضر بزرگان حوزه بهره برده‌اند تا به درجه اجتهاد و استنباط احکام رسیده‌اند.<ref>کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۳.</ref>
محلاتی به تبلیغ و ترویج احکام اسلامی نیز اهتمام داشت و افزون بر اینکه خود به موعظه مردم می‌پرداخت، مبلغانی به نقاط دوردست استان فارس می‌فرستاد (همان؛ مرادی‌نیا، 53). وی در سال‌های بعد با احساس نیاز به ارتباط با جوانان، «جمعیت دین و دانش» را تأسیس کرد تا از نفوذ فرهنگ بیگانه در ذهن جوانان بکاهد. این جمعیت در سال‌های 1338 و 1339 دو سال تداوم یافت و مباحث آن در قالب کتابی با عنوان راهنمای حق چاپ و منتشر شد (مرادی‌نیا، 53).
==مهاجرت به ایران==
مبارزات سیاسی: کارنامه سیاسی و مبارزاتی محلاتی به سال‌ها پیش از انقلاب اسلامی ایران بر می‌گردد. وی که شجاعت را از پدر خود به ارث برده بود، در سال 1293ش/ 1333ق همراه پدر خود و حدود هفتصد تن عازم برازجان شد (همان، 54) و در کنار دلیران تنگستان تفنگ به دست گرفته، به مبارزه پرداخت (موسوی تبریزی، 134). آنان پس از کشته‌شدن رئیسعلی دلواری در مراسم ختم او حضور یافتند و پدر محلاتی در آن مجلس رشادت و مردانگی دلواری و همراهان او را ستود (مرادی‌نیا، 54 ـ 55).
به‌رغم تأکید [[سیدابوالحسن اصفهانی]] بر ماندن محلاتی در نجف به دلیل آینده درخشانی که برای وی پیش‌بینی می‌کرد، وی با لحاظ حال و وضع پدر خود به شیراز برگشت و در آنجا کرسی درس تشکیل داد و شاگردان چندی ازجمله [[سیدعبدالحسین دستغیب]] و [[سیدمحمدکاظم آیت‌اللهی شیرازی]] از محضر وی بهره‌مند شدند.<ref>کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۳-۱۲۵.</ref> در سال ۱۳۱۰ در مدرسه مقیمیه شیراز تدریس [[خارج فقه]] را آغاز کرد<ref>مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۲۱.</ref> و درسی مختصر و مفید و به دور از زواید و حواشی داشت. مطالب سخت را با بیانی روشن و با نهایت دقت بیان می‌کرد و تلاش می‌کرد طلبه در کمترین مدت به مطالب علمی دست یابد.<ref>کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۵.</ref>
مبارزات محلاتی در دوره رضاشاه پهلوی نیز از زمان کشف حجاب آغاز شد؛ چنان‌که وی سیلی محکمی به مأمور دولت که در حال برداشتن چادر از سر زنی بود، زد و او را نجات داد (همان، 56؛ کمپانی زارع، 126). روزنامه پارس در سال 1326، او را یکی از شخصیت‌های برجسته روحانیت و مایه مباهات مردم فارس دانست و از او به گوهری گرانبها و انسانی که دارای صفات پسندیده، ساده‌زیست، مهربان و با حسن سلوک است، یاد کرد. وی در نهضت ملی‌کردن صنعت نفت نیز از محمدمصدق حمایت کرد (مرادی‌نیا، 57 ـ 58؛ کمپانی زارع، 126). وی با توجه به جایگاه خود در استان فارس تلاش کرد در انتخابات مجلس شورای ملی، نمایندگان واقعی مردم به مجلس راه یابند (مرادی‌نیا، 58)؛ همچنین همراه عباسعلی شاهرودی و گروهی دیگر از علما و مراجع تقلید با صدور فتوا و با ستایش سیدابوالقاسم کاشانی، نظر وی را در ملی‌شدن صنعت نفت تأیید کردند (همان، 59). همچنین وی با صدور بیانیه‌ای، واگذاری معادن نفت به اجانب را یکی از مظاهر مخالفت با قرآن دانست و قراردادهای نفتی ایران و انگلیس را برخلاف مصالح مسلمانان خواند و یکی از تکالیف مسلمانان را قطع دست بیگانگان شمرد (همان).
محلاتی به [[تبلیغ و ترویج احکام اسلامی]] نیز اهتمام داشت و افزون بر اینکه خود به موعظه مردم می‌پرداخت، مبلغانی به نقاط دوردست استان فارس می‌فرستاد.<ref>کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۵؛ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۵۳.</ref> وی در سال‌های بعد با احساس نیاز به ارتباط با جوانان، «جمعیت دین و دانش» را تأسیس کرد تا از نفوذ فرهنگ بیگانه در ذهن جوانان بکاهد. این جمعیت در سال‌های ۱۳۳۸ و ۱۳۳۹ دو سال تداوم یافت و مباحث آن در قالب کتابی با عنوان راهنمای حق چاپ و منتشر شد.<ref>مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۵۳.</ref>
با تأسیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) در سال 1336، که شناسایی شخصیت‌های سیاسی و مذهبی شاخص و شناخته‌شده، ازجمله فعالیت‌های آن بود (← مقاله ساواک)، برای محلاتی نیز پرونده‌ای در سال 1337 تشکیل شد و به ساواک شیراز دستور داده شد ضمن مراقبت دقیق و پنهانی، او را زیر نظر داشته باشند (محلاتی، 1/3).
==مبارزات سیاسی==
در پی اعلام تصویب لایحه اصلاحات ارضی در 20 دی 1340 از سوی رژیم پهلوی (← مقاله اصلاحات ارضی)، دانشجویان دانشگاه تهران در مخالفت با آن تظاهرات کردند و با ضرب و جرح پلیس روبه‌رو شدند. دانشجویان دانشگاه شیراز نیز در حمایت از دانشجویان دانشگاه تهران تظاهرات کردند و شماری از آنان بازداشت شدند و این موضوع، اعتراض محلاتی را برانگیخت و ساواک را به واکنش وادار کرد (همان، 10). همچنین در پی ردّ لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی به دست امام‌خمینی و سایر مراجع تقلید قم، محلاتی همراه علما و روحانیون فارس با صدور اعلامیه‌ای، پشتیبانی کامل خود را اعلام کردند و حکم و فرمان آنان را، حکم خود دانستند (مرادی‌نیا، 65 ـ 66؛ کمپانی زارع، 137 ـ 138) (← مقاله لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی). محمدرضا پهلوی پس از شکست لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، در 19 دی سال 1341، اصول شش‌گانه آنچه انقلاب سفید می‌نامید را اعلام کرد و در پی آن امام‌خمینی آن را دامی وسیع برای اغفال ملت خواند و اعلام کرد اگر از بیدارکردن مردم غفلت شود، ملت در معرض فنا و نیستی قرار خواهند گرفت (صحیفه، 1/134) (← مقاله انقلاب سفید). محلاتی در نامه‌ای خطاب به امام‌خمینی و نیز سیدمحمدرضا گلپایگانی و سیدکاظم شریعتمداری، آمادگی خود را برای قیام اعلام کرد (محلاتی، 1/19؛ مؤسسه تنظیم، 1/231).
کارنامه سیاسی و مبارزاتی محلاتی به سال‌ها پیش از انقلاب اسلامی ایران بر می‌گردد. وی که شجاعت را از پدر خود به ارث برده بود، در سال ۱۲۹۳ش/ ۱۳۳۳ق همراه پدر خود و حدود هفتصد تن عازم برازجان شد (همان، ۵۴) و در کنار دلیران تنگستان تفنگ به دست گرفته، به مبارزه پرداخت (موسوی تبریزی، ۱۳۴). آنان پس از کشته‌شدن رئیسعلی دلواری در مراسم ختم او حضور یافتند و پدر محلاتی در آن مجلس رشادت و مردانگی دلواری و همراهان او را ستود (مرادی‌نیا، ۵۴ ـ ۵۵).
در حمله به مدرسه فیضیه در نوروز 1342 که اعتراض امام‌خمینی (صحیفه، 1/156) و برخی مراجع دیگر را در پی داشت، محلاتی و سایر روحانیان شیراز نیز مراتب همدردی خود را اعلام کردند (مرادی‌نیا، 68) (← مقاله حمله به مدرسه فیضیه). محلاتی در دهم خرداد همان سال در حالی‌که رئیس شهربانی و رئیس ساواک شیراز حاضر بودند، طی سخنانی مردم را برای دفع دشمنان خدا فراخواند. در همین روز، پیکی از طرف امام‌خمینی به شیراز رفت و از طرف ایشان دستور به آرامش داد (همان، 72).
مبارزات محلاتی در دوره رضاشاه پهلوی نیز از زمان کشف حجاب آغاز شد؛ چنان‌که وی سیلی محکمی به مأمور دولت که در حال برداشتن چادر از سر زنی بود، زد و او را نجات داد (همان، ۵۶؛ کمپانی زارع، ۱۲۶). روزنامه پارس در سال ۱۳۲۶، او را یکی از شخصیت‌های برجسته روحانیت و مایه مباهات مردم فارس دانست و از او به گوهری گرانبها و انسانی که دارای صفات پسندیده، ساده‌زیست، مهربان و با حسن سلوک است، یاد کرد. وی در نهضت ملی‌کردن صنعت نفت نیز از محمدمصدق حمایت کرد (مرادی‌نیا، ۵۷ ـ ۵۸؛ کمپانی زارع، ۱۲۶). وی با توجه به جایگاه خود در استان فارس تلاش کرد در انتخابات مجلس شورای ملی، نمایندگان واقعی مردم به مجلس راه یابند (مرادی‌نیا، ۵۸)؛ همچنین همراه عباسعلی شاهرودی و گروهی دیگر از علما و مراجع تقلید با صدور فتوا و با ستایش سیدابوالقاسم کاشانی، نظر وی را در ملی‌شدن صنعت نفت تأیید کردند (همان، ۵۹). همچنین وی با صدور بیانیه‌ای، واگذاری معادن نفت به اجانب را یکی از مظاهر مخالفت با قرآن دانست و قراردادهای نفتی ایران و انگلیس را برخلاف مصالح مسلمانان خواند و یکی از تکالیف مسلمانان را قطع دست بیگانگان شمرد (همان).
در پی بازداشت امام‌خمینی و سیدحسن قمی در شب 15 خرداد و انتشار خبر آن، فضای شهر شیراز ملتهب شد و فردای آن روز روحانیان در خانه سیدمحمدباقر آیت‌اللهی اجتماع کردند و محلاتی از مردم خواست در مسجد نو گردهم آمدند و در حالی‌که تهدیدات مقامات امنیتی حکایت از بازداشت سایر علما داشت، محلاتی بی‌توجه به این تهدیدها 16 خرداد را تعطیل عمومی اعلام کرد (همان، 72 ـ 73؛ کمپانی زارع، 142). به دنبال این اقدام، در نیمه‌های شب مأموران رژیم محلاتی و فرزندش مجدالدین و برخی دیگر را دستگیر کرده، با هواپیمای نظامی به تهران ‌فرستادند و پس از مدتی معطلی به شهربانی و سپس به زندان عشرت‌آباد ‌بردند و سیزده روز در سلول انفرادی نگه داشتند و سپس شماری را آزاد کردند؛ ولی امام‌خمینی، قمی و محلاتی را نگه داشتند و پس از چند روز آنان را به خانه‌ای در شمیران بردند و هر کدام را در یک طبقه جا دادند (مرادی‌نیا، 72 ـ 73؛ کمپانی زارع، 142 ـ 144). سیداحمد خوانساری ضمن اعتراض و ابراز تأسف از بازداشت امام‌خمینی، قمی و محلاتی، اعلام کرد این‌گونه اعمال ضد انسانی، موجب تشدید امور و باعث تفرقه و بدترشدن اوضاع کشور می‌شود (مؤسسه تنظیم، 2/35 ـ 36). سیدمحمدهادی میلانی (همان، 2/64) و علما و وعاظ اصفهان (همان، 2/83)، سیدمحمد موسوی بهبهانی و جمعی از علما (همان، 2/88 ـ 90) و سایر بزرگان قم نیز به بازداشت علما اعتراض کردند و پشتیبانی خود را از حرکت آنان اعلام داشتند (مرادی‌نیا، 78 ـ 80) (← مقاله دستگیری امام‌خمینی).
با تأسیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) در سال ۱۳۳۶، که شناسایی شخصیت‌های سیاسی و مذهبی شاخص و شناخته‌شده، ازجمله فعالیت‌های آن بود (← مقاله ساواک)، برای محلاتی نیز پرونده‌ای در سال ۱۳۳۷ تشکیل شد و به ساواک شیراز دستور داده شد ضمن مراقبت دقیق و پنهانی، او را زیر نظر داشته باشند (محلاتی، ۱/۳).
محلاتی پس از حدود چهار ماه، اجازه یافت به شیراز بازگردد که با استقبال گرم مردم روبه‌رو شد (محلاتی، 1/82 ـ 97). وی پس از بازگشت به شیراز، از مردم خواست برای آزادی امام‌خمینی دعا کنند (مرادی‌نیا، 86)؛ نیز در اعیاد ماه‌های رجب و شعبان به طلاب مدرسه خان و شهرستان‌های لار، فسا، جهرم و اردکان شیراز دستور داد به علت زندانی‌بودن امام‌خمینی جشن نگیرند (محلاتی، 1/114؛ مرادی‌نیا، 87). در پی حوادث شیراز و موضع‌گیری‌های محلاتی، ساواک از نفوذ وی با عنوان شخصیت اول فارس که صدها هزار طرفدار دارد، یاد کرده، وی را مردی دارای صفات برجسته شجاعت، سخاوت، با هوش بالا و معلومات کافی معرفی کرده و او را مدیری لایق و باسواد برای اداره امور شمرده است (محلاتی، 1/117 ـ 118؛ مرادی‌نیا، 88). پس از بازگشت امام‌خمینی به قم، فرزند محلاتی، مجدالدین از طرف پدر خود به دیدار ایشان رفت (مؤسسه تنظیم، 2/483). امام‌خمینی نیز در فروردین 1343 طی نامه‌ای، جویای حال او شد و برایش آرزوی موفقیت کرد (محلاتی، 1/121). ایشان در دیدار گروهی از مردم فارس، از محلاتی و رنج زندان وی به بزرگی یاد کرده، درخواست کرد از طرف ایشان دست او را ببوسند و در پایان به او و سایر علمای شیراز توصیه کرد طلاب را تهذیب و مردم را متحد کنند (صحیفه، 1/273؛ مؤسسه تنظیم، 3/229 ـ 230؛ مرادی‌نیا، 88 ـ 89). محلاتی در اوایل خرداد این سال، به تهران و سپس به قم رفت و روز 18 خرداد به دیدار امام‌خمینی رفت و میهمان ایشان شد. وی در این سفر با برخی دیگر از علمای قم نیز دیدار کرد (مرادی‌نیا، 89). محلاتی همچنین به بازداشت و محاکمه سیدمحمود طالقانی، مهدی بازرگان و یدالله سحابی در جریان وقایع 15 خرداد 1343 واکنش نشان داد و اظهار امیدواری کرد قضاوت عادلانه‌ای درباره آنان صورت گیرد (همان؛ مرکز اسناد، 2/121). وی در اواخر تیر 1343 به مشهد سفر کرد و در آنجا به دیدار قمی و میلانی رفت و گروهی از روحانیان نیز با وی دیدار کردند (محلاتی، 1/177).
در پی اعلام تصویب لایحه اصلاحات ارضی در ۲۰ دی ۱۳۴۰ از سوی رژیم پهلوی (← مقاله اصلاحات ارضی)، دانشجویان دانشگاه تهران در مخالفت با آن تظاهرات کردند و با ضرب و جرح پلیس روبه‌رو شدند. دانشجویان دانشگاه شیراز نیز در حمایت از دانشجویان دانشگاه تهران تظاهرات کردند و شماری از آنان بازداشت شدند و این موضوع، اعتراض محلاتی را برانگیخت و ساواک را به واکنش وادار کرد (همان، ۱۰). همچنین در پی ردّ لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی به دست امام‌خمینی و سایر مراجع تقلید قم، محلاتی همراه علما و روحانیون فارس با صدور اعلامیه‌ای، پشتیبانی کامل خود را اعلام کردند و حکم و فرمان آنان را، حکم خود دانستند (مرادی‌نیا، ۶۵ ـ ۶۶؛ کمپانی زارع، ۱۳۷ ـ ۱۳۸) (← مقاله لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی). محمدرضا پهلوی پس از شکست لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، در ۱۹ دی سال ۱۳۴۱، اصول شش‌گانه آنچه انقلاب سفید می‌نامید را اعلام کرد و در پی آن امام‌خمینی آن را دامی وسیع برای اغفال ملت خواند و اعلام کرد اگر از بیدارکردن مردم غفلت شود، ملت در معرض فنا و نیستی قرار خواهند گرفت (صحیفه، ۱/۱۳۴) (← مقاله انقلاب سفید). محلاتی در نامه‌ای خطاب به امام‌خمینی و نیز سیدمحمدرضا گلپایگانی و سیدکاظم شریعتمداری، آمادگی خود را برای قیام اعلام کرد (محلاتی، ۱/۱۹؛ مؤسسه تنظیم، ۱/۲۳۱).
از سوی دیگر، پس از تبعید امام‌خمینی از سوی رژیم پهلوی در 13 آبان 1343 به اتهام سخنرانی علیه مصونیت اتباع امریکایی (صحیفه، 1/415 ـ 424) (← مقاله کاپیتولاسیون)، محلاتی همراه دوازده تن از علمای سرشناس شیراز، طی اطلاعیه‌ای تنفر خود را از تبعید ایشان ابراز کردند (مرکز اسناد، 3/118؛ مرادی‌نیا، 90) و در پی آن، محلاتی و سیدعبدالحسین‌ دستغیب و برخی دیگر نیز به اعتراض، نماز جماعت خود را تعطیل کرده (محلاتی، 1/194) و جلسات پرشماری برای تصمیم‌گیری تشکیل دادند (همان، 1/197). محلاتی در مسجد مولا نیز سخنرانی و حاکمان وقت را با منافقین صدر اسلام مقایسه کرد (همان، 1/199). وی در سوم بهمن نیز در همین مسجد به ادامه تبعید امام‌خمینی اعتراض کرد و ضمن درخواست دعا از مردم برا‌ی آزادی ایشان، مملکت را، مملکت سرنیزه و بدی دانست. وی اعلام کرد رژیم پهلوی پابرجا نخواهد ماند؛ همان‌گونه که سلسله بنی‌امیه منقرض شدند (همان، 1/207؛ مرادی‌نیا، 91). وی افزون بر امضای نامه جمعی از علما، خود نیز در رجب 1384ق/ 1343ش به امام‌خمینی نامه نوشت و یادآور شد نامه را با جوشش خون در دل و اشک از چشم نوشته است؛ البته این نامه به دست ایشان نرسید (مرادی‌نیا، 92). گزارش ساواک در اردیبهشت 1342 که درباره نقل قولی از فرزند بهاءالدین محلاتی، تنظیم شده است، نشانه عزم او در ادامه مبارزه علیه رژیم فاسد و همراهی با روحانیون قم و تهران در مبارزه است (مؤسسه تنظیم، 9/239).
در حمله به مدرسه فیضیه در نوروز ۱۳۴۲ که اعتراض امام‌خمینی (صحیفه، ۱/۱۵۶) و برخی مراجع دیگر را در پی داشت، محلاتی و سایر روحانیان شیراز نیز مراتب همدردی خود را اعلام کردند (مرادی‌نیا، ۶۸) (← مقاله حمله به مدرسه فیضیه). محلاتی در دهم خرداد همان سال در حالی‌که رئیس شهربانی و رئیس ساواک شیراز حاضر بودند، طی سخنانی مردم را برای دفع دشمنان خدا فراخواند. در همین روز، پیکی از طرف امام‌خمینی به شیراز رفت و از طرف ایشان دستور به آرامش داد (همان، ۷۲).
محلاتی پس از انتقال امام‌خمینی از تبعیدگاه ترکیه به نجف درمهر 1344، در طول دوران تبعید امام‌خمینی با ایشان ارتباط داشت و با روحانیان قم نیز در تماس بود (محلاتی، 1/211) و ساواک شیراز نیز تمام رفت ‌و آمدهای وی را زیر نظر داشت و آنها را به مرکز گزارش می‌کرد (همان، 1/214 ـ 219). وی در برابر برخی اقدامات دیگر رژیم، مانند اعزام دختران به سربازی نیز واکنش نشان داد (مؤسسه تنظیم، 7/198).
در پی بازداشت امام‌خمینی و سیدحسن قمی در شب ۱۵ خرداد و انتشار خبر آن، فضای شهر شیراز ملتهب شد و فردای آن روز روحانیان در خانه سیدمحمدباقر آیت‌اللهی اجتماع کردند و محلاتی از مردم خواست در مسجد نو گردهم آمدند و در حالی‌که تهدیدات مقامات امنیتی حکایت از بازداشت سایر علما داشت، محلاتی بی‌توجه به این تهدیدها ۱۶ خرداد را تعطیل عمومی اعلام کرد (همان، ۷۲ ـ ۷۳؛ کمپانی زارع، ۱۴۲). به دنبال این اقدام، در نیمه‌های شب مأموران رژیم محلاتی و فرزندش مجدالدین و برخی دیگر را دستگیر کرده، با هواپیمای نظامی به تهران ‌فرستادند و پس از مدتی معطلی به شهربانی و سپس به زندان عشرت‌آباد ‌بردند و سیزده روز در سلول انفرادی نگه داشتند و سپس شماری را آزاد کردند؛ ولی امام‌خمینی، قمی و محلاتی را نگه داشتند و پس از چند روز آنان را به خانه‌ای در شمیران بردند و هر کدام را در یک طبقه جا دادند (مرادی‌نیا، ۷۲ ـ ۷۳؛ کمپانی زارع، ۱۴۲ ـ ۱۴۴). سیداحمد خوانساری ضمن اعتراض و ابراز تأسف از بازداشت امام‌خمینی، قمی و محلاتی، اعلام کرد این‌گونه اعمال ضد انسانی، موجب تشدید امور و باعث تفرقه و بدترشدن اوضاع کشور می‌شود (مؤسسه تنظیم، ۲/۳۵ ـ ۳۶). سیدمحمدهادی میلانی (همان، ۲/۶۴) و علما و وعاظ اصفهان (همان، ۲/۸۳)، سیدمحمد موسوی بهبهانی و جمعی از علما (همان، ۲/۸۸ ـ ۹۰) و سایر بزرگان قم نیز به بازداشت علما اعتراض کردند و پشتیبانی خود را از حرکت آنان اعلام داشتند (مرادی‌نیا، ۷۸ ـ ۸۰) (← مقاله دستگیری امام‌خمینی).
رژیم پهلوی در دهه پنجاه تصمیم به برپایی جشن‌های 2500‌ساله شاهنشاهی گرفت (← مقاله جشن‌های 2500ساله) و چون قرار بود این مراسم در شیراز برگزار شود، محلاتی از کسانی بود که سخت زیر نظر ساواک قرار داشت (محلاتی، 2/88). در پی نامه‌های تندی که برخی انقلابیان مخفیانه به محلاتی نوشتند، وی در پایان درس روز 25 مرداد 1350 با توجه به فقر و بیچارگی مردم، خدا را شاهد گرفت با تمام اوضاع و احوال و مخارج بی‌جا، مخالف و نگران است، اما کاری نمی‌تواند بکند؛ زیرا پشتیبان ندارد (همان، 2/97 ـ 98 و 111). وی در 17 مهر به جهرم رفت تا در روزهای جشن‌ها در شیراز نباشد، اما پیوسته زیر نظر ساواک بود (مرادی‌نیا، 98). در زمان برگزاری این جشن‌ها، سازمان مجاهدین خلق به حرکت مسلحانه رو آورد و جمعی از آنان بازداشت و محکوم به اعدام شدند که برخی علما ازجمله حسینعلی منتظری، عبدالرحیم ربانی شیرازی، اکبر هاشمی رفسنجانی و گروهی دیگر، برای جلوگیری از اعدام آنان تلاش کردند و محلاتی با جمعی از روحانیان فارس نیز نامه‌ای به میلانی نوشتند تا بتوانند از اعدام آنان جلوگیری کنند (همان، 98 ـ 100).
محلاتی پس از حدود چهار ماه، اجازه یافت به شیراز بازگردد که با استقبال گرم مردم روبه‌رو شد (محلاتی، ۱/۸۲ ـ ۹۷). وی پس از بازگشت به شیراز، از مردم خواست برای آزادی امام‌خمینی دعا کنند (مرادی‌نیا، ۸۶)؛ نیز در اعیاد ماه‌های رجب و شعبان به طلاب مدرسه خان و شهرستان‌های لار، فسا، جهرم و اردکان شیراز دستور داد به علت زندانی‌بودن امام‌خمینی جشن نگیرند (محلاتی، ۱/۱۱۴؛ مرادی‌نیا، ۸۷). در پی حوادث شیراز و موضع‌گیری‌های محلاتی، ساواک از نفوذ وی با عنوان شخصیت اول فارس که صدها هزار طرفدار دارد، یاد کرده، وی را مردی دارای صفات برجسته شجاعت، سخاوت، با هوش بالا و معلومات کافی معرفی کرده و او را مدیری لایق و باسواد برای اداره امور شمرده است (محلاتی، ۱/۱۱۷ ـ ۱۱۸؛ مرادی‌نیا، ۸۸). پس از بازگشت امام‌خمینی به قم، فرزند محلاتی، مجدالدین از طرف پدر خود به دیدار ایشان رفت (مؤسسه تنظیم، ۲/۴۸۳). امام‌خمینی نیز در فروردین ۱۳۴۳ طی نامه‌ای، جویای حال او شد و برایش آرزوی موفقیت کرد (محلاتی، ۱/۱۲۱). ایشان در دیدار گروهی از مردم فارس، از محلاتی و رنج زندان وی به بزرگی یاد کرده، درخواست کرد از طرف ایشان دست او را ببوسند و در پایان به او و سایر علمای شیراز توصیه کرد طلاب را تهذیب و مردم را متحد کنند (صحیفه، ۱/۲۷۳؛ مؤسسه تنظیم، ۳/۲۲۹ ـ ۲۳۰؛ مرادی‌نیا، ۸۸ ـ ۸۹). محلاتی در اوایل خرداد این سال، به تهران و سپس به قم رفت و روز ۱۸ خرداد به دیدار امام‌خمینی رفت و میهمان ایشان شد. وی در این سفر با برخی دیگر از علمای قم نیز دیدار کرد (مرادی‌نیا، ۸۹). محلاتی همچنین به بازداشت و محاکمه سیدمحمود طالقانی، مهدی بازرگان و یدالله سحابی در جریان وقایع ۱۵ خرداد ۱۳۴۳ واکنش نشان داد و اظهار امیدواری کرد قضاوت عادلانه‌ای درباره آنان صورت گیرد (همان؛ مرکز اسناد، ۲/۱۲۱). وی در اواخر تیر ۱۳۴۳ به مشهد سفر کرد و در آنجا به دیدار قمی و میلانی رفت و گروهی از روحانیان نیز با وی دیدار کردند (محلاتی، ۱/۱۷۷).
ساواک پس از اینکه نتوانست فعالیت‌های محلاتی را خنثی کند، دستور داد برای تضعیف وی، از اختلاف او و دستغیب، نفوذ در اطرافیان، مراقبت رفت‌ و آمدها و تلفن‌های وی، ایجاد محدودیت‌ در فعالیت او، پخش شایعات درباره وی در مسئله اعلمیت و مباحث فقهی و مذهبی و در نهایت تزلزل در مرکزیت وی، در لکه‌دارکردن او استفاده شود (محلاتی، 2/124 ـ 125). پس از این بود که شایعات چندی درباره وی و فرزندش در شیراز بر سر زبان‌ها افتاد؛ اما محلاتی همچنان با صلابت به راه خود ادامه داد و پس از اهانت یکی از سناتورهای مجلس سنا به امام‌خمینی، محلاتی طی تلگرامی، به جعفر شریف‌امامی رئیس سنا، اعتراض کرد (مرکز اسناد، 2/191؛ مرادی‌نیا، 101 ـ 102). ساواک برای فشار بر محلاتی، فرزندش مجدالدین را برای سه سال به ایرانشهر تبعید کرد و علمای شیراز در اعتراض به این تبعید، چهار روز نماز جماعت را ترک کردند (مرادی‌نیا، 102 ـ 103). محلاتی مدتی بعد به دیدار فرزندش رفت و پس از 22 روز به شیراز بازگشت و جمعی از مردم و روحانیان به دیدار او رفتند (همان، 103). برگزاری جشن هنر شیراز نیز که در 27 مرداد سال 1356 برابر با دوم رمضان، با حضور فرح دیبا (پهلوی) گشایش یافت و در آن صحنه‌های خلاف شرع و اخلاق به نمایش گذاشته شد، اعتراض شدید محلاتی را به همراه داشت (همان، 105) (← مقاله جشن هنر شیراز).
از سوی دیگر، پس از تبعید امام‌خمینی از سوی رژیم پهلوی در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ به اتهام سخنرانی علیه مصونیت اتباع امریکایی (صحیفه، ۱/۴۱۵ ـ ۴۲۴) (← مقاله کاپیتولاسیون)، محلاتی همراه دوازده تن از علمای سرشناس شیراز، طی اطلاعیه‌ای تنفر خود را از تبعید ایشان ابراز کردند (مرکز اسناد، ۳/۱۱۸؛ مرادی‌نیا، ۹۰) و در پی آن، محلاتی و سیدعبدالحسین‌ دستغیب و برخی دیگر نیز به اعتراض، نماز جماعت خود را تعطیل کرده (محلاتی، ۱/۱۹۴) و جلسات پرشماری برای تصمیم‌گیری تشکیل دادند (همان، ۱/۱۹۷). محلاتی در مسجد مولا نیز سخنرانی و حاکمان وقت را با منافقین صدر اسلام مقایسه کرد (همان، ۱/۱۹۹). وی در سوم بهمن نیز در همین مسجد به ادامه تبعید امام‌خمینی اعتراض کرد و ضمن درخواست دعا از مردم برا‌ی آزادی ایشان، مملکت را، مملکت سرنیزه و بدی دانست. وی اعلام کرد رژیم پهلوی پابرجا نخواهد ماند؛ همان‌گونه که سلسله بنی‌امیه منقرض شدند (همان، ۱/۲۰۷؛ مرادی‌نیا، ۹۱). وی افزون بر امضای نامه جمعی از علما، خود نیز در رجب ۱۳۸۴ق/ ۱۳۴۳ش به امام‌خمینی نامه نوشت و یادآور شد نامه را با جوشش خون در دل و اشک از چشم نوشته است؛ البته این نامه به دست ایشان نرسید (مرادی‌نیا، ۹۲). گزارش ساواک در اردیبهشت ۱۳۴۲ که درباره نقل قولی از فرزند بهاءالدین محلاتی، تنظیم شده است، نشانه عزم او در ادامه مبارزه علیه رژیم فاسد و همراهی با روحانیون قم و تهران در مبارزه است (مؤسسه تنظیم، ۹/۲۳۹).
با انتشار خبر درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی، فرزند امام‌خمینی در اول آبان 1356 (← مقاله خمینی، سیدمصطفی) محلاتی در دوم آبان پس از هماهنگی با سایر روحانیان برجسته شیراز، مراسمی در مسجد مولا برگزار کرد. مردم پس از شنیدن سخنرانی در حالی‌که محلاتی و فرزندش جلوی جمعیت بودند، به خیابان آمدند و با شعار درود بر خمینی و مرگ بر شاه، به نخستین تظاهرات خود دست زدند و مأموران با حمله به مردم به ضرب و جرح آنان پرداختند و برخی را بازداشت کردند (مرادی‌نیا، 107؛ محلاتی، 2/320 ـ 322). محلاتی همچنین طی تلگرامی به امام‌خمینی این مصیبت را تسلیت گفت و ایشان نیز از ابراز عواطف وی تشکر کرد (صحیفه، 3/271).
محلاتی پس از انتقال امام‌خمینی از تبعیدگاه ترکیه به نجف درمهر ۱۳۴۴، در طول دوران تبعید امام‌خمینی با ایشان ارتباط داشت و با روحانیان قم نیز در تماس بود (محلاتی، ۱/۲۱۱) و ساواک شیراز نیز تمام رفت ‌و آمدهای وی را زیر نظر داشت و آنها را به مرکز گزارش می‌کرد (همان، ۱/۲۱۴ ـ ۲۱۹). وی در برابر برخی اقدامات دیگر رژیم، مانند اعزام دختران به سربازی نیز واکنش نشان داد (مؤسسه تنظیم، ۷/۱۹۸).
در پی اهانت روزنامه اطلاعات به امام‌خمینی در 17 دی 1356 و قیام 19 دی مردم قم و حمله مأموران رژیم پهلوی و کشتار مردم (← مقاله نوزده دی)، محلاتی با صدور اطلاعیه‌ای این حمله و کشتار را محکوم کرد و از مردم خواست بازار و مغازه‌ها را تعطیل کنند (محلاتی، 2/341). وی در اول اسفند 1356 در مسجد مولا سخنرانی کرد و از مردم برای ابراز همدردی تشکر کرد و خاطرنشان کرد چون دولت با سلاح به مردم حمله کرده است، مردم نیز موظف‌اند سلاح به دست بیاورند (همان، 2/345؛ مرادی‌نیا، 108 ـ 109). وی در چهلم شهدای واقعه 29 بهمن 1356 تبریز (← مقاله بیست و نه بهمن) نیز با انتشار اطلاعیه‌ای شهادت آنان را تسلیت گفت و عزای عمومی اعلام کرد تا ملت‌های آزاده از اوضاع مطلع شوند (محلاتی، 2/358). در همین روز وی اعلام کرد حسابی برای کمک به مبارزان فلسطینی در یکی از بانک‌های شیراز باز کرده است و با صدور اعلامیه‌ای حمله اسرائیل به فلسطینیان را محکوم کرد (همان، 2/361). پس از شهادت چند تن از مردم یزد در دهم فروردین 1357، محلاتی با ارسال تلگرامی به محمد صدوقی شهادت آنان را نیز تسلیت گفت (همان، 2/366؛ مرادی‌نیا، 109). وی همچنین درباره حمله مأموران رژیم پهلوی در اصفهان و تحصن عده‌ای در خانه سیدحسین خادمی (← مقاله خادمی، سیدحسین)، طی نامه‌ای به وی، تأسف خود را نشان داد (مرادی‌نیا، 110).
رژیم پهلوی در دهه پنجاه تصمیم به برپایی جشن‌های ۲۵۰۰‌ساله شاهنشاهی گرفت (← مقاله جشن‌های ۲۵۰۰ساله) و چون قرار بود این مراسم در شیراز برگزار شود، محلاتی از کسانی بود که سخت زیر نظر ساواک قرار داشت (محلاتی، ۲/۸۸). در پی نامه‌های تندی که برخی انقلابیان مخفیانه به محلاتی نوشتند، وی در پایان درس روز ۲۵ مرداد ۱۳۵۰ با توجه به فقر و بیچارگی مردم، خدا را شاهد گرفت با تمام اوضاع و احوال و مخارج بی‌جا، مخالف و نگران است، اما کاری نمی‌تواند بکند؛ زیرا پشتیبان ندارد (همان، ۲/۹۷ ـ ۹۸ و ۱۱۱). وی در ۱۷ مهر به جهرم رفت تا در روزهای جشن‌ها در شیراز نباشد، اما پیوسته زیر نظر ساواک بود (مرادی‌نیا، ۹۸). در زمان برگزاری این جشن‌ها، سازمان مجاهدین خلق به حرکت مسلحانه رو آورد و جمعی از آنان بازداشت و محکوم به اعدام شدند که برخی علما ازجمله حسینعلی منتظری، عبدالرحیم ربانی شیرازی، اکبر هاشمی رفسنجانی و گروهی دیگر، برای جلوگیری از اعدام آنان تلاش کردند و محلاتی با جمعی از روحانیان فارس نیز نامه‌ای به میلانی نوشتند تا بتوانند از اعدام آنان جلوگیری کنند (همان، ۹۸ ـ ۱۰۰).
از سوی دیگر، روحانیان شیراز در حوادث اصفهان و کازرون، واکنش شدیدی نشان دادند و نامه‌ای با عنوان «استیضاح از رژیم غیر قانونی ایران» منتشر کردند که باعث شد در روز پنجشنبه پنجم رمضان 1357ش مأموران به اجتماع مردم در مسجد نو شیراز حمله و شماری را کشته و زخمی کنند و مسجد را نیز به آتش بکشند. محلاتی به‌تنهایی و نیز همراه هفده تن از علمای شیراز، این مصیبت را به امام عصر(ع)، علمای اعلام و خانواده‌های داغدار تسلیت گفت (محلاتی، 2/383). وی که همیشه در صحنه‌های مختلف انقلاب حضور فعال داشت، در 30 مرداد 1357 به مناسبت فاجعه سینما رکس آبادان (← مقاله سینما رکس) نیز اعلامیه کوبنده‌ای داد و آن را به جهان انسانیت تسلیت گفت (همان، 2/405؛ مرادی‌نیا، 112). وی در 11 شهریور 1357 طی سخنرانی، شهدای مشهد را ستود و روز یکشنبه 12 شهریور را تعطیل عمومی اعلام کرد، که بازارها و مغازه‌های شیراز، کازرون، جهرم، فسا و داراب تعطیل شد (محلاتی، 2/409؛ مرادی‌نیا، 112 ـ 113). پس از کشتار مردم تهران در 17 شهریور 1357 به دست رژیم پهلوی (← مقاله هفده شهریور)، وی ضمن محکوم‌کردن آن، طی اعلامیه‌ای مردم را به تعطیلی مغازه‌ها تا اطلاع بعدی دعوت کرد (محلاتی، 2/423؛ مرادی‌نیا، 113 ـ 114).
ساواک پس از اینکه نتوانست فعالیت‌های محلاتی را خنثی کند، دستور داد برای تضعیف وی، از اختلاف او و دستغیب، نفوذ در اطرافیان، مراقبت رفت‌ و آمدها و تلفن‌های وی، ایجاد محدودیت‌ در فعالیت او، پخش شایعات درباره وی در مسئله اعلمیت و مباحث فقهی و مذهبی و در نهایت تزلزل در مرکزیت وی، در لکه‌دارکردن او استفاده شود (محلاتی، ۲/۱۲۴ ـ ۱۲۵). پس از این بود که شایعات چندی درباره وی و فرزندش در شیراز بر سر زبان‌ها افتاد؛ اما محلاتی همچنان با صلابت به راه خود ادامه داد و پس از اهانت یکی از سناتورهای مجلس سنا به امام‌خمینی، محلاتی طی تلگرامی، به جعفر شریف‌امامی رئیس سنا، اعتراض کرد (مرکز اسناد، ۲/۱۹۱؛ مرادی‌نیا، ۱۰۱ ـ ۱۰۲). ساواک برای فشار بر محلاتی، فرزندش مجدالدین را برای سه سال به ایرانشهر تبعید کرد و علمای شیراز در اعتراض به این تبعید، چهار روز نماز جماعت را ترک کردند (مرادی‌نیا، ۱۰۲ ـ ۱۰۳). محلاتی مدتی بعد به دیدار فرزندش رفت و پس از ۲۲ روز به شیراز بازگشت و جمعی از مردم و روحانیان به دیدار او رفتند (همان، ۱۰۳). برگزاری جشن هنر شیراز نیز که در ۲۷ مرداد سال ۱۳۵۶ برابر با دوم رمضان، با حضور فرح دیبا (پهلوی) گشایش یافت و در آن صحنه‌های خلاف شرع و اخلاق به نمایش گذاشته شد، اعتراض شدید محلاتی را به همراه داشت (همان، ۱۰۵) (← مقاله جشن هنر شیراز).
در اواخر شهریور سال 1357 در شیراز حکومت‌نظامی اعلام شد و برخی روحانیان ازجمله دستغیب دستگیر شدند. محلاتی تمام تلاش خود را برای آزادی آنان به کار برد و در نهایت دستغیب در مهرماه آزاد شد (محلاتی، 2/445). اعلام یک هفته عزای عمومی در شیراز به دست محلاتی در پی حمله به مسجد حبیب با تانک و آتش‌گشودن به روی مردم، از دیگر اقدامات وی بود (مرکز اسناد، 2/451 ـ 452). وی در آستانه محرم، طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد اجازه‌گرفتن برای مراسم عزاداری از مقامات حکومت‌نظامی حرام است (محلاتی، 2/513).
با انتشار خبر درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی، فرزند امام‌خمینی در اول آبان ۱۳۵۶ (← مقاله خمینی، سیدمصطفی) محلاتی در دوم آبان پس از هماهنگی با سایر روحانیان برجسته شیراز، مراسمی در مسجد مولا برگزار کرد. مردم پس از شنیدن سخنرانی در حالی‌که محلاتی و فرزندش جلوی جمعیت بودند، به خیابان آمدند و با شعار درود بر خمینی و مرگ بر شاه، به نخستین تظاهرات خود دست زدند و مأموران با حمله به مردم به ضرب و جرح آنان پرداختند و برخی را بازداشت کردند (مرادی‌نیا، ۱۰۷؛ محلاتی، ۲/۳۲۰ ـ ۳۲۲). محلاتی همچنین طی تلگرامی به امام‌خمینی این مصیبت را تسلیت گفت و ایشان نیز از ابراز عواطف وی تشکر کرد (صحیفه، ۳/۲۷۱).
مردم در 22 بهمن 1357 به دعوت کمیته هماهنگی انقلاب که مورد تأیید محلاتی بود، به حرم احمدبن‌موسی (شاه‌چراغ) رفتند و از آنجا برای تصرف کلانتری‌ها و خلع سلاح آنها به راه افتادند (مرادی‌نیا، 120). کمیته انقلاب اسلامی فارس از نهادهای برآمده پس از انقلاب بود که با سرپرستی محلاتی اداره می‌شد، ولی پس از استقرار دولت موقت، محلاتی برای پیشگیری از تداخل مسئولیت‌ها، کارها را به دولت واگذار کرد و دیگر لزومی برای ادامه نمی‌دید؛ از این‌رو اعلام کرد دخالت کمیته‌ها چندان وجهی ندارد و معتقد بود بزرگ‌ترین خطر برای مردم این است که عده‌ای به نام اسلام هر کار می‌خواهند انجام دهند (همان، 121 ـ 122).
در پی اهانت روزنامه اطلاعات به امام‌خمینی در ۱۷ دی ۱۳۵۶ و قیام ۱۹ دی مردم قم و حمله مأموران رژیم پهلوی و کشتار مردم (← مقاله نوزده دی)، محلاتی با صدور اطلاعیه‌ای این حمله و کشتار را محکوم کرد و از مردم خواست بازار و مغازه‌ها را تعطیل کنند (محلاتی، ۲/۳۴۱). وی در اول اسفند ۱۳۵۶ در مسجد مولا سخنرانی کرد و از مردم برای ابراز همدردی تشکر کرد و خاطرنشان کرد چون دولت با سلاح به مردم حمله کرده است، مردم نیز موظف‌اند سلاح به دست بیاورند (همان، ۲/۳۴۵؛ مرادی‌نیا، ۱۰۸ ـ ۱۰۹). وی در چهلم شهدای واقعه ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ تبریز (← مقاله بیست و نه بهمن) نیز با انتشار اطلاعیه‌ای شهادت آنان را تسلیت گفت و عزای عمومی اعلام کرد تا ملت‌های آزاده از اوضاع مطلع شوند (محلاتی، ۲/۳۵۸). در همین روز وی اعلام کرد حسابی برای کمک به مبارزان فلسطینی در یکی از بانک‌های شیراز باز کرده است و با صدور اعلامیه‌ای حمله اسرائیل به فلسطینیان را محکوم کرد (همان، ۲/۳۶۱). پس از شهادت چند تن از مردم یزد در دهم فروردین ۱۳۵۷، محلاتی با ارسال تلگرامی به محمد صدوقی شهادت آنان را نیز تسلیت گفت (همان، ۲/۳۶۶؛ مرادی‌نیا، ۱۰۹). وی همچنین درباره حمله مأموران رژیم پهلوی در اصفهان و تحصن عده‌ای در خانه سیدحسین خادمی (← مقاله خادمی، سیدحسین)، طی نامه‌ای به وی، تأسف خود را نشان داد (مرادی‌نیا، ۱۱۰).
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، محلاتی مردم را برای شرکت در همه‌پرسی جمهوری اسلامی دعوت کرد (کمپانی زارع، 168)؛ ولی هیچ منصب و مسئولیتی نپذیرفت و حتی نامزدی نمایندگی مجلس خبرگان را که از طرف حزب جمهوری اسلامی پیشنهاد شده بود، رد کرد (مرادی‌نیا، 122). در این مقطع مواضع وی با تندروی‌های برخی نیروهای انقلاب منطبق نبود و از وی انتظاراتی داشتند و وی گاهی آنها را خلاف شرع می‌دانست و کوتاه نمی‌آمد، و صدور برخی احکام دادگاه‌ها، اختلاف‌انگیزی میان مردم و تک‌روی‌ها، خاطر وی را آزرده کرد و موجب اعتراض او گردید و در پی آن برخی به تخریب شخصیت وی پرداختند و در مواردی حرمت او را شکستند (همان، 122 ـ 123)؛ اما امام‌خمینی به پشتیبانی از وی برخاست و طی نامه‌ای خطاب به او، یادآور شد برخی عناصر مفسد در صدد فتنه‌انگیزی و اختلاف هستند و آنان ضد انقلابیونی هستند که به اسم انقلاب مانع فعالیت‌هایند. ایشان ابراز امیدواری کرد محلاتی دلگیر و رنجیده‌خاطر نشود و نیرنگ آنان را خنثی کند (صحیفه، 7/4؛ مرادی‌نیا، 123). ایشان همچنین در پی اهانت‌های دوباره به محلاتی، بار دیگر طی پیامی از رفتار برخی جهال که موجب ناراحتی وی شده‌ است، ابراز تأسف کرد (صحیفه، 9/354).
از سوی دیگر، روحانیان شیراز در حوادث اصفهان و کازرون، واکنش شدیدی نشان دادند و نامه‌ای با عنوان «استیضاح از رژیم غیر قانونی ایران» منتشر کردند که باعث شد در روز پنجشنبه پنجم رمضان ۱۳۵۷ش مأموران به اجتماع مردم در مسجد نو شیراز حمله و شماری را کشته و زخمی کنند و مسجد را نیز به آتش بکشند. محلاتی به‌تنهایی و نیز همراه هفده تن از علمای شیراز، این مصیبت را به امام عصر(ع)، علمای اعلام و خانواده‌های داغدار تسلیت گفت (محلاتی، ۲/۳۸۳). وی که همیشه در صحنه‌های مختلف انقلاب حضور فعال داشت، در ۳۰ مرداد ۱۳۵۷ به مناسبت فاجعه سینما رکس آبادان (← مقاله سینما رکس) نیز اعلامیه کوبنده‌ای داد و آن را به جهان انسانیت تسلیت گفت (همان، ۲/۴۰۵؛ مرادی‌نیا، ۱۱۲). وی در ۱۱ شهریور ۱۳۵۷ طی سخنرانی، شهدای مشهد را ستود و روز یکشنبه ۱۲ شهریور را تعطیل عمومی اعلام کرد، که بازارها و مغازه‌های شیراز، کازرون، جهرم، فسا و داراب تعطیل شد (محلاتی، ۲/۴۰۹؛ مرادی‌نیا، ۱۱۲ ـ ۱۱۳). پس از کشتار مردم تهران در ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ به دست رژیم پهلوی (← مقاله هفده شهریور)، وی ضمن محکوم‌کردن آن، طی اعلامیه‌ای مردم را به تعطیلی مغازه‌ها تا اطلاع بعدی دعوت کرد (محلاتی، ۲/۴۲۳؛ مرادی‌نیا، ۱۱۳ ـ ۱۱۴).
محلاتی در 25 تیر 1359 طی نامه مفصلی به امام‌خمینی، از برخی اعدام‌ها و رفتار برخی افراد تندرو و نیز گلایه‌های برخی مردم، شکایت کرد (کدیور، 52 ـ 57) و امام‌خمینی در 10 مرداد ضمن تشکر از وی و ابراز نگرانی خود از برخی مسائل کشور، یادآوری کرد امید است مجلس شورای اسلامی بتواند به‌ طور شایسته مسائل را حل کند و دولتی اسلامی، متعهد و انقلابی روی کار بیاید (همان، 120 ـ 121).
در اواخر شهریور سال ۱۳۵۷ در شیراز حکومت‌نظامی اعلام شد و برخی روحانیان ازجمله دستغیب دستگیر شدند. محلاتی تمام تلاش خود را برای آزادی آنان به کار برد و در نهایت دستغیب در مهرماه آزاد شد (محلاتی، ۲/۴۴۵). اعلام یک هفته عزای عمومی در شیراز به دست محلاتی در پی حمله به مسجد حبیب با تانک و آتش‌گشودن به روی مردم، از دیگر اقدامات وی بود (مرکز اسناد، ۲/۴۵۱ ـ ۴۵۲). وی در آستانه محرم، طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد اجازه‌گرفتن برای مراسم عزاداری از مقامات حکومت‌نظامی حرام است (محلاتی، ۲/۵۱۳).
بهاءالدین محلاتی در اسفند 1359 دچار بیماری قلبی شد و در بیمارستان بستری گردید. امام‌خمینی طی پیامی ضمن اظهار تأثر، برای سلامتی وی دعا و از خداوند شفای کامل او را درخواست کرد (صحیفه، 14/195). وی به دستور امام‌خمینی به بیمارستان قلب تهران منتقل شد، و ایشان پیوسته جویای حال وی بود (مرادی‌نیا، 124). وی پس از بازگشت به شیراز در 27 مرداد 1360 در سن 85سالگی از دنیا رفت. مردم شیراز با تعطیلی کسب و کار خود، پیکر وی را با شکوه تشییع کردند. حضور روحانیان نیز در این مراسم چشمگیر بود. فرزند وی مجدالدین محلاتی بر جنازه پدر نماز خواند و در مقبره خانوادگی در کنار مرقد علی‌بن‌حمزه دفن گردید (اطلاعات؛ مرادینیا، 124 ـ 125). امام‌خمینی در 27/5/1360 پیام تسلیتی خطاب به فرزند وی فرستاد و در آن ضمن اظهار تأسف و تأثر، به زندگی پربرکت و اسطوره‌بودن وی اشاره کرد و از خدمات وی به اسلام و مسلمانان و دوران حبس و رنج در راه اهداف مقدس اسلام یاد کرد و در پایان به خویشاوندان و مردم فارس تسلیت گفت (صحیفه نور، 15/84؛ مرادی‌نیا، 125). این پیام در صحیفه امام نیامده است و در صحیفه نور به تاریخ 17 مرداد آمده که نادرست است.
مردم در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به دعوت کمیته هماهنگی انقلاب که مورد تأیید محلاتی بود، به حرم احمدبن‌موسی (شاه‌چراغ) رفتند و از آنجا برای تصرف کلانتری‌ها و خلع سلاح آنها به راه افتادند (مرادی‌نیا، ۱۲۰). کمیته انقلاب اسلامی فارس از نهادهای برآمده پس از انقلاب بود که با سرپرستی محلاتی اداره می‌شد، ولی پس از استقرار دولت موقت، محلاتی برای پیشگیری از تداخل مسئولیت‌ها، کارها را به دولت واگذار کرد و دیگر لزومی برای ادامه نمی‌دید؛ از این‌رو اعلام کرد دخالت کمیته‌ها چندان وجهی ندارد و معتقد بود بزرگ‌ترین خطر برای مردم این است که عده‌ای به نام اسلام هر کار می‌خواهند انجام دهند (همان، ۱۲۱ ـ ۱۲۲).
محلاتی چهار دختر و سه پسر به نام‌های مجدالدین، معزالدین و صلاح‌الدین دارد (مرادی‌نیا، 51). وی شاگردان بزرگی پرورش داد؛ ازجمله سیدعبدالحسین دستغیب، عبدالرسول کازرونی، سیدمحمد امام، سیدمحمدکاظم آیت‌اللهی شیرازی و سیدمجدالدین مصباحی شیرازی. از وی تألیفات چندی نیز باقی مانده است؛ ازجمله رساله عملیه، مناسک حج، حاشیه بر عروة الوثقی، راهنمای حق و تقریرات دروس فقه و اصول از برخی استادان خود (همان، 51 ـ 52).
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، محلاتی مردم را برای شرکت در همه‌پرسی جمهوری اسلامی دعوت کرد (کمپانی زارع، ۱۶۸)؛ ولی هیچ منصب و مسئولیتی نپذیرفت و حتی نامزدی نمایندگی مجلس خبرگان را که از طرف حزب جمهوری اسلامی پیشنهاد شده بود، رد کرد (مرادی‌نیا، ۱۲۲). در این مقطع مواضع وی با تندروی‌های برخی نیروهای انقلاب منطبق نبود و از وی انتظاراتی داشتند و وی گاهی آنها را خلاف شرع می‌دانست و کوتاه نمی‌آمد، و صدور برخی احکام دادگاه‌ها، اختلاف‌انگیزی میان مردم و تک‌روی‌ها، خاطر وی را آزرده کرد و موجب اعتراض او گردید و در پی آن برخی به تخریب شخصیت وی پرداختند و در مواردی حرمت او را شکستند (همان، ۱۲۲ ـ ۱۲۳)؛ اما امام‌خمینی به پشتیبانی از وی برخاست و طی نامه‌ای خطاب به او، یادآور شد برخی عناصر مفسد در صدد فتنه‌انگیزی و اختلاف هستند و آنان ضد انقلابیونی هستند که به اسم انقلاب مانع فعالیت‌هایند. ایشان ابراز امیدواری کرد محلاتی دلگیر و رنجیده‌خاطر نشود و نیرنگ آنان را خنثی کند (صحیفه، ۷/۴؛ مرادی‌نیا، ۱۲۳). ایشان همچنین در پی اهانت‌های دوباره به محلاتی، بار دیگر طی پیامی از رفتار برخی جهال که موجب ناراحتی وی شده‌ است، ابراز تأسف کرد (صحیفه، ۹/۳۵۴).
مجدالدین محلاتی: مجدالدین محلاتی فرزند ارشد محلاتی در سال 1304ش/ 1344ق در نجف به دنیا آمد. وی مراحل مقدماتی تا پایان دوره دبیرستان را در شیراز گذراند و در سال 1325ش به حوزه علمیه قم رفت و از محضر استادانی همچون مرتضی حائری یزدی، سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی و سیداحمد خوانساری بهره برد. وی همچنین در درس‌های خارج فقه و اصول امام‌خمینی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمد محقق داماد و سیدکاظم شریعتمداری شرکت کرد و به درجه اجتهاد رسید (کمپانی زارع، 173). فلسفه و مباحث قرآنی را از سیدمحمدحسین طباطبایی آموخت و هم‌زمان در رشته حقوق دانشگاه تهران درس خواند (همان، 175).
محلاتی در ۲۵ تیر ۱۳۵۹ طی نامه مفصلی به امام‌خمینی، از برخی اعدام‌ها و رفتار برخی افراد تندرو و نیز گلایه‌های برخی مردم، شکایت کرد (کدیور، ۵۲ ـ ۵۷) و امام‌خمینی در ۱۰ مرداد ضمن تشکر از وی و ابراز نگرانی خود از برخی مسائل کشور، یادآوری کرد امید است مجلس شورای اسلامی بتواند به‌ طور شایسته مسائل را حل کند و دولتی اسلامی، متعهد و انقلابی روی کار بیاید (همان، ۱۲۰ ـ ۱۲۱).
مجدالدین محلاتی، چنان‌که از گزارشهای ساواک نیز پیدا است، همواره در همه مراحل نهضت اسلامی همراه پدر خود بود (مؤسسه تنظیم، 3/271، 304؛ 4/217؛ 8/422 و 16/205). ساواک در سال 1342 فهرستی از روحانیان شیراز و جهرم و کازرون به اداره کل سوم معرفی کرده است که آنان را زیر نظر داشته باشند و وی ازجمله آنان است (مرادی خلج، 68). وی در سال 1342 همراه پدر خود دستگیر و به تهران فرستاده شد (همان، 120)؛ همچنین وی پس از اعدام طیب حاج‌رضایی به دستور رژیم پهلوی، در هنگام درس در اعتراض به آن خاطرنشان کرد در این کشور آدمکشی به‌جای اصلاحات ارضی رایج شده است؛ در حالی‌که بر غارتگران ثروت مملکت عیبی نیست، ولی مردانی که برای رهایی مملکت فعالیت می‌کنند، اعدام و تیرباران می‌شوند (همان، 205 ـ 206). وی با جمعی از طلاب حوزه شیراز پس از آزادی امام‌خمینی نیز عازم قم شد (همان، 221 و در تکثیر و توزیع نوار سخنرانی ایشان در مسجد اعظم قم در قم و شیراز دست داشت (مرکز بررسی اسناد، 5/328). وی با امام‌موسی صدر ارتباط تنگاتنگی داشت و این ارتباط تا زمان سفر صدر به لیبی و ربوده‌شدن وی ادامه داشت (کمپانی زارع، 175). فعالیت‌های وی علیه رژیم پهلوی باعث شد در سال 1348 از نماز جماعت و منبر منع شود و نیز به او ابلاغ شد که به تهران برود، ولی او نرفت (همان، 193؛ محلاتی، 1/437). استقامت وی در مبارزه با رژیم پهلوی موجب شد رژیم وی را در سال 1351 به ایرانشهر در جنوب کشور تبعید کند (کمپانی زارع، 194).
بهاءالدین محلاتی در اسفند ۱۳۵۹ دچار بیماری قلبی شد و در بیمارستان بستری گردید. امام‌خمینی طی پیامی ضمن اظهار تأثر، برای سلامتی وی دعا و از خداوند شفای کامل او را درخواست کرد (صحیفه، ۱۴/۱۹۵). وی به دستور امام‌خمینی به بیمارستان قلب تهران منتقل شد، و ایشان پیوسته جویای حال وی بود (مرادی‌نیا، ۱۲۴). وی پس از بازگشت به شیراز در ۲۷ مرداد ۱۳۶۰ در سن ۸۵سالگی از دنیا رفت. مردم شیراز با تعطیلی کسب و کار خود، پیکر وی را با شکوه تشییع کردند. حضور روحانیان نیز در این مراسم چشمگیر بود. فرزند وی مجدالدین محلاتی بر جنازه پدر نماز خواند و در مقبره خانوادگی در کنار مرقد علی‌بن‌حمزه دفن گردید (اطلاعات؛ مرادینیا، ۱۲۴ ـ ۱۲۵). امام‌خمینی در ۲۷/۵/۱۳۶۰ پیام تسلیتی خطاب به فرزند وی فرستاد و در آن ضمن اظهار تأسف و تأثر، به زندگی پربرکت و اسطوره‌بودن وی اشاره کرد و از خدمات وی به اسلام و مسلمانان و دوران حبس و رنج در راه اهداف مقدس اسلام یاد کرد و در پایان به خویشاوندان و مردم فارس تسلیت گفت (صحیفه نور، ۱۵/۸۴؛ مرادی‌نیا، ۱۲۵). این پیام در صحیفه امام نیامده است و در صحیفه نور به تاریخ ۱۷ مرداد آمده که نادرست است.
مجدالدین محلاتی در کنار تدریس به طلاب جوان آگاهی می‌بخشید و ساواک نیز او را از مدرسان مدرسه خان قم دانسته که طلاب را علیه رژیم تحریک می‌کند (محلاتی، 1/113)؛ همچنین وی در طول سال‌های تبعید امام‌خمینی ارتباط با ایشان را حفظ کرد (همان، 1/459). وی در سال 1357 در فرانسه به دیدار امام‌خمینی رفت و پس از بازگشت، با روحیه بهتری به مبارزه با رژیم پهلوی پرداخت (کمپانی زارع، 196 ـ 197).
محلاتی چهار دختر و سه پسر به نام‌های مجدالدین، معزالدین و صلاح‌الدین دارد (مرادی‌نیا، ۵۱). وی شاگردان بزرگی پرورش داد؛ ازجمله سیدعبدالحسین دستغیب، عبدالرسول کازرونی، سیدمحمد امام، سیدمحمدکاظم آیت‌اللهی شیرازی و سیدمجدالدین مصباحی شیرازی. از وی تألیفات چندی نیز باقی مانده است؛ ازجمله رساله عملیه، مناسک حج، حاشیه بر عروة الوثقی، راهنمای حق و تقریرات دروس فقه و اصول از برخی استادان خود (همان، ۵۱ ـ ۵۲).
مجدالدین محلاتی پس از پیروزی انقلاب مسئولیت اجرایی نپذیرفت و به کار تدریس در حوزه و در دانشگاه شیراز ادامه داد. وی همچنین سفرهای پرشماری به کشورهای اروپایی و امریکا داشت؛ از این‌رو با متفکران آنان نیز آشنایی داشت و گاه از طرف مراکز علمی برای سخنرانی دعوت می‌شد (همان، 203 ـ 206). وی تمام همت خود را در راه تعلیم و تعلم و خدمت به مردم و نیز نگارش مقالات علمی گذاشت (← همان، 207 ـ 208).
مجدالدین محلاتی: مجدالدین محلاتی فرزند ارشد محلاتی در سال ۱۳۰۴ش/ ۱۳۴۴ق در نجف به دنیا آمد. وی مراحل مقدماتی تا پایان دوره دبیرستان را در شیراز گذراند و در سال ۱۳۲۵ش به حوزه علمیه قم رفت و از محضر استادانی همچون مرتضی حائری یزدی، سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی و سیداحمد خوانساری بهره برد. وی همچنین در درس‌های خارج فقه و اصول امام‌خمینی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمد محقق داماد و سیدکاظم شریعتمداری شرکت کرد و به درجه اجتهاد رسید (کمپانی زارع، ۱۷۳). فلسفه و مباحث قرآنی را از سیدمحمدحسین طباطبایی آموخت و هم‌زمان در رشته حقوق دانشگاه تهران درس خواند (همان، ۱۷۵).
مجدالدین محلاتی در سال 1330 با دختر محمدحسین مجاهد برازجانی، از عالمان منطقه جنوب کشور ازدواج کرد و از او دارای چهار فرزند گردید که همه از صاحبان اندیشه‌اند (همان، 177). وی سرانجام در 29 خرداد 1379 در سن 75سالگی از دنیا رفت و رهبر انقلاب در پیام تسلیتی، درگذشت او را به محمدصادق (محی‌الدین) حائری شیرازی، امام‌جمعه وقت شیراز و جامعه روحانیت و مردم تسلیت گفت و پدر وی را از پرچمداران نهضت اسلامی دانست (خامنه‌ای).
مجدالدین محلاتی، چنان‌که از گزارشهای ساواک نیز پیدا است، همواره در همه مراحل نهضت اسلامی همراه پدر خود بود (مؤسسه تنظیم، ۳/۲۷۱، ۳۰۴؛ ۴/۲۱۷؛ ۸/۴۲۲ و ۱۶/۲۰۵). ساواک در سال ۱۳۴۲ فهرستی از روحانیان شیراز و جهرم و کازرون به اداره کل سوم معرفی کرده است که آنان را زیر نظر داشته باشند و وی ازجمله آنان است (مرادی خلج، ۶۸). وی در سال ۱۳۴۲ همراه پدر خود دستگیر و به تهران فرستاده شد (همان، ۱۲۰)؛ همچنین وی پس از اعدام طیب حاج‌رضایی به دستور رژیم پهلوی، در هنگام درس در اعتراض به آن خاطرنشان کرد در این کشور آدمکشی به‌جای اصلاحات ارضی رایج شده است؛ در حالی‌که بر غارتگران ثروت مملکت عیبی نیست، ولی مردانی که برای رهایی مملکت فعالیت می‌کنند، اعدام و تیرباران می‌شوند (همان، ۲۰۵ ـ ۲۰۶). وی با جمعی از طلاب حوزه شیراز پس از آزادی امام‌خمینی نیز عازم قم شد (همان، ۲۲۱ و در تکثیر و توزیع نوار سخنرانی ایشان در مسجد اعظم قم در قم و شیراز دست داشت (مرکز بررسی اسناد، ۵/۳۲۸). وی با امام‌موسی صدر ارتباط تنگاتنگی داشت و این ارتباط تا زمان سفر صدر به لیبی و ربوده‌شدن وی ادامه داشت (کمپانی زارع، ۱۷۵). فعالیت‌های وی علیه رژیم پهلوی باعث شد در سال ۱۳۴۸ از نماز جماعت و منبر منع شود و نیز به او ابلاغ شد که به تهران برود، ولی او نرفت (همان، ۱۹۳؛ محلاتی، ۱/۴۳۷). استقامت وی در مبارزه با رژیم پهلوی موجب شد رژیم وی را در سال ۱۳۵۱ به ایرانشهر در جنوب کشور تبعید کند (کمپانی زارع، ۱۹۴).
منابع: اطلاعات، روزنامه، 28/5/1360ش؛ امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، 1389ش؛ همو، صحیفه نور، مجموعه رهنمودهای امام‌خمینی، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، چاپ دوم، 1370ش؛ خامنه‌ای، سیدعلی، پایگاه اطلاع‌رسانی، 23/3/1379ش؛ کدیور، محسن، به نام اسلام هرچه می‌خواهند می‌کنند، کتاب الکترونیکی، 1396ش؛ کمپانی زارع، مهدی، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، تهران، نگاه معاصر، چاپ اول، 1395ش؛ محلاتی، بهاءالدین، یاران امام به روایت اسناد ساواک، آیت‌الله حاج‌شیخ‌بهاءالدین محلاتی به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، 1390ش؛ مرادی خلج، محمدمهدی، شیراز در انقلاب، تهران، عروج، چاپ اول، 1392ش؛ مرادی‌نیا، محمدجواد، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1394ش؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول، 1374ش؛ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، قیام 15خرداد به روایت اسناد ساواک، تهران، چاپ اول، 1382ش؛ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، 1386ش؛ موسوی تبریزی، سیدحسین، خاطرات آیت‌الله موسوی تبریزی، تهران، عروج، چاپ اول، 1384ش.
مجدالدین محلاتی در کنار تدریس به طلاب جوان آگاهی می‌بخشید و ساواک نیز او را از مدرسان مدرسه خان قم دانسته که طلاب را علیه رژیم تحریک می‌کند (محلاتی، ۱/۱۱۳)؛ همچنین وی در طول سال‌های تبعید امام‌خمینی ارتباط با ایشان را حفظ کرد (همان، ۱/۴۵۹). وی در سال ۱۳۵۷ در فرانسه به دیدار امام‌خمینی رفت و پس از بازگشت، با روحیه بهتری به مبارزه با رژیم پهلوی پرداخت (کمپانی زارع، ۱۹۶ ـ ۱۹۷).
مجدالدین محلاتی پس از پیروزی انقلاب مسئولیت اجرایی نپذیرفت و به کار تدریس در حوزه و در دانشگاه شیراز ادامه داد. وی همچنین سفرهای پرشماری به کشورهای اروپایی و امریکا داشت؛ از این‌رو با متفکران آنان نیز آشنایی داشت و گاه از طرف مراکز علمی برای سخنرانی دعوت می‌شد (همان، ۲۰۳ ـ ۲۰۶). وی تمام همت خود را در راه تعلیم و تعلم و خدمت به مردم و نیز نگارش مقالات علمی گذاشت (← همان، ۲۰۷ ـ ۲۰۸).
مجدالدین محلاتی در سال ۱۳۳۰ با دختر محمدحسین مجاهد برازجانی، از عالمان منطقه جنوب کشور ازدواج کرد و از او دارای چهار فرزند گردید که همه از صاحبان اندیشه‌اند (همان، ۱۷۷). وی سرانجام در ۲۹ خرداد ۱۳۷۹ در سن ۷۵سالگی از دنیا رفت و رهبر انقلاب در پیام تسلیتی، درگذشت او را به محمدصادق (محی‌الدین) حائری شیرازی، امام‌جمعه وقت شیراز و جامعه روحانیت و مردم تسلیت گفت و پدر وی را از پرچمداران نهضت اسلامی دانست (خامنه‌ای).
==منابع==
*اطلاعات، روزنامه، ۲۸/۵/۱۳۶۰ش.
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه نور، مجموعه رهنمودهای امام‌خمینی، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۰ش.
*خامنه‌ای، سیدعلی، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۳/۳/۱۳۷۹ش.
*کدیور، محسن، به نام اسلام هرچه می‌خواهند می‌کنند، کتاب الکترونیکی، ۱۳۹۶ش.
*کمپانی زارع، مهدی، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، تهران، نگاه معاصر، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.
*محلاتی، بهاءالدین، یاران امام به روایت اسناد ساواک، آیت‌الله حاج‌شیخ‌بهاءالدین محلاتی به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
*مرادی خلج، محمدمهدی، شیراز در انقلاب، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
*مرادی‌نیا، محمدجواد، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
*مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
*مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، قیام ۱۵خرداد به روایت اسناد ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
*مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش. *موسوی تبریزی، سیدحسین، خاطرات آیت‌الله موسوی تبریزی، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
{{پایان}}

نسخهٔ ‏۱۲ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۴۴

بهاءالدین محلاتی فقیه مبارز، دوست قدیمی امام‌خمینی و از همراهان نهضت اسلامی.

زندگی‌نامه

بهاءالدین محلاتی فرزند محمدجعفر محلاتی در سال ۱۲۷۵ش/ ۱۳۱۴ق در نجف اشرف به دنیا آمد.[۱]. پدر وی در سال ۱۲۴۶ش/ ۱۲۸۴ق در شیراز زاده شد[۲] و برای تکمیل تحصیلات حوزوی به عتبات رفت[۳] و نخست در سامرا و در شمار شاگردان میرزامحمدحسن شیرازی بود و پس از چندی، برای استفاده از استادان نجف، راهی حوزه نجف شد. وی در نجف از محضر سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی، محمدکاظم خراسانی و میرزاحسن خلیلی تهرانی بهره‌مند شد و با گرفتن اجازه اجتهاد، پس از فوت همسرش، به زادگاه خود شیراز بازگشت.[۴] وی در سال ۱۳۱۸ش/ ۱۳۵۸ق بر اثر بیماری درگذشت و در امام‌زاده علی‌بن‌حمزه شیراز به خاک سپرده شد.[۵] بهاءالدین محلاتی پس از تحصیلات دوره ابتدایی، از سال ۱۲۸۷ش/ ۱۳۲۶ق تحصیلات علوم دینی را در شیراز نزد پدر[۶] و برخی استادان دیگر، ازجمله میرزامحمدصادق مجتهد ـ که جامع معقول و منقول و مردی بافضیلت بود ـ آغاز کرد؛ سپس به درس‌های حکمت و فلسفه سیداسماعیل کازرونی که دانشمندی سرشناس در رشته معقول در آن عصر بود، رفت.[۷] محلاتی در سال ۱۳۰۰ش/ ۱۳۴۰ق با دختر بزرگ میرزاابوالفضل محلاتی ازدواج کرد[۸] و دو سال پس از ازدواج با موافقت پدرش برای ادامه تحصیل عازم نجف شد[۹] و در مدت اقامت در نجف از درس‌های استادانی چون آقاضیاءالدین عراقی، سیدابوالحسن اصفهانی، محمدحسین نایینی و محمدکاظم شیرازی بهره برد[۱۰] و از عراقی و شیرازی، اجازه اجتهاد گرفت.[۱۱] عراقی در اجازه خود از وی با القابی همچون عالم عامل، فقیه کامل، دریای علم، مرکز تقوا و استواری، دارای مرتبه فقاهت و اجتهاد و موجب افتخار بزرگان حوزه، نام برده است. همچنین وی را از اشخاص کمیاب که در سنین جوانی به اجتهاد رسیده‌اند، ستوده و به وی اجازه روایت داده است.[۱۲] شیرازی نیز محلاتی را از کسانی معرفی کرده است که تمام تلاش خود را در راه تحصیل علم و دانش صرف کرده‌، از محضر بزرگان حوزه بهره برده‌اند تا به درجه اجتهاد و استنباط احکام رسیده‌اند.[۱۳]

مهاجرت به ایران

به‌رغم تأکید سیدابوالحسن اصفهانی بر ماندن محلاتی در نجف به دلیل آینده درخشانی که برای وی پیش‌بینی می‌کرد، وی با لحاظ حال و وضع پدر خود به شیراز برگشت و در آنجا کرسی درس تشکیل داد و شاگردان چندی ازجمله سیدعبدالحسین دستغیب و سیدمحمدکاظم آیت‌اللهی شیرازی از محضر وی بهره‌مند شدند.[۱۴] در سال ۱۳۱۰ در مدرسه مقیمیه شیراز تدریس خارج فقه را آغاز کرد[۱۵] و درسی مختصر و مفید و به دور از زواید و حواشی داشت. مطالب سخت را با بیانی روشن و با نهایت دقت بیان می‌کرد و تلاش می‌کرد طلبه در کمترین مدت به مطالب علمی دست یابد.[۱۶] محلاتی به تبلیغ و ترویج احکام اسلامی نیز اهتمام داشت و افزون بر اینکه خود به موعظه مردم می‌پرداخت، مبلغانی به نقاط دوردست استان فارس می‌فرستاد.[۱۷] وی در سال‌های بعد با احساس نیاز به ارتباط با جوانان، «جمعیت دین و دانش» را تأسیس کرد تا از نفوذ فرهنگ بیگانه در ذهن جوانان بکاهد. این جمعیت در سال‌های ۱۳۳۸ و ۱۳۳۹ دو سال تداوم یافت و مباحث آن در قالب کتابی با عنوان راهنمای حق چاپ و منتشر شد.[۱۸]

مبارزات سیاسی

کارنامه سیاسی و مبارزاتی محلاتی به سال‌ها پیش از انقلاب اسلامی ایران بر می‌گردد. وی که شجاعت را از پدر خود به ارث برده بود، در سال ۱۲۹۳ش/ ۱۳۳۳ق همراه پدر خود و حدود هفتصد تن عازم برازجان شد (همان، ۵۴) و در کنار دلیران تنگستان تفنگ به دست گرفته، به مبارزه پرداخت (موسوی تبریزی، ۱۳۴). آنان پس از کشته‌شدن رئیسعلی دلواری در مراسم ختم او حضور یافتند و پدر محلاتی در آن مجلس رشادت و مردانگی دلواری و همراهان او را ستود (مرادی‌نیا، ۵۴ ـ ۵۵). مبارزات محلاتی در دوره رضاشاه پهلوی نیز از زمان کشف حجاب آغاز شد؛ چنان‌که وی سیلی محکمی به مأمور دولت که در حال برداشتن چادر از سر زنی بود، زد و او را نجات داد (همان، ۵۶؛ کمپانی زارع، ۱۲۶). روزنامه پارس در سال ۱۳۲۶، او را یکی از شخصیت‌های برجسته روحانیت و مایه مباهات مردم فارس دانست و از او به گوهری گرانبها و انسانی که دارای صفات پسندیده، ساده‌زیست، مهربان و با حسن سلوک است، یاد کرد. وی در نهضت ملی‌کردن صنعت نفت نیز از محمدمصدق حمایت کرد (مرادی‌نیا، ۵۷ ـ ۵۸؛ کمپانی زارع، ۱۲۶). وی با توجه به جایگاه خود در استان فارس تلاش کرد در انتخابات مجلس شورای ملی، نمایندگان واقعی مردم به مجلس راه یابند (مرادی‌نیا، ۵۸)؛ همچنین همراه عباسعلی شاهرودی و گروهی دیگر از علما و مراجع تقلید با صدور فتوا و با ستایش سیدابوالقاسم کاشانی، نظر وی را در ملی‌شدن صنعت نفت تأیید کردند (همان، ۵۹). همچنین وی با صدور بیانیه‌ای، واگذاری معادن نفت به اجانب را یکی از مظاهر مخالفت با قرآن دانست و قراردادهای نفتی ایران و انگلیس را برخلاف مصالح مسلمانان خواند و یکی از تکالیف مسلمانان را قطع دست بیگانگان شمرد (همان). با تأسیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) در سال ۱۳۳۶، که شناسایی شخصیت‌های سیاسی و مذهبی شاخص و شناخته‌شده، ازجمله فعالیت‌های آن بود (← مقاله ساواک)، برای محلاتی نیز پرونده‌ای در سال ۱۳۳۷ تشکیل شد و به ساواک شیراز دستور داده شد ضمن مراقبت دقیق و پنهانی، او را زیر نظر داشته باشند (محلاتی، ۱/۳). در پی اعلام تصویب لایحه اصلاحات ارضی در ۲۰ دی ۱۳۴۰ از سوی رژیم پهلوی (← مقاله اصلاحات ارضی)، دانشجویان دانشگاه تهران در مخالفت با آن تظاهرات کردند و با ضرب و جرح پلیس روبه‌رو شدند. دانشجویان دانشگاه شیراز نیز در حمایت از دانشجویان دانشگاه تهران تظاهرات کردند و شماری از آنان بازداشت شدند و این موضوع، اعتراض محلاتی را برانگیخت و ساواک را به واکنش وادار کرد (همان، ۱۰). همچنین در پی ردّ لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی به دست امام‌خمینی و سایر مراجع تقلید قم، محلاتی همراه علما و روحانیون فارس با صدور اعلامیه‌ای، پشتیبانی کامل خود را اعلام کردند و حکم و فرمان آنان را، حکم خود دانستند (مرادی‌نیا، ۶۵ ـ ۶۶؛ کمپانی زارع، ۱۳۷ ـ ۱۳۸) (← مقاله لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی). محمدرضا پهلوی پس از شکست لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، در ۱۹ دی سال ۱۳۴۱، اصول شش‌گانه آنچه انقلاب سفید می‌نامید را اعلام کرد و در پی آن امام‌خمینی آن را دامی وسیع برای اغفال ملت خواند و اعلام کرد اگر از بیدارکردن مردم غفلت شود، ملت در معرض فنا و نیستی قرار خواهند گرفت (صحیفه، ۱/۱۳۴) (← مقاله انقلاب سفید). محلاتی در نامه‌ای خطاب به امام‌خمینی و نیز سیدمحمدرضا گلپایگانی و سیدکاظم شریعتمداری، آمادگی خود را برای قیام اعلام کرد (محلاتی، ۱/۱۹؛ مؤسسه تنظیم، ۱/۲۳۱). در حمله به مدرسه فیضیه در نوروز ۱۳۴۲ که اعتراض امام‌خمینی (صحیفه، ۱/۱۵۶) و برخی مراجع دیگر را در پی داشت، محلاتی و سایر روحانیان شیراز نیز مراتب همدردی خود را اعلام کردند (مرادی‌نیا، ۶۸) (← مقاله حمله به مدرسه فیضیه). محلاتی در دهم خرداد همان سال در حالی‌که رئیس شهربانی و رئیس ساواک شیراز حاضر بودند، طی سخنانی مردم را برای دفع دشمنان خدا فراخواند. در همین روز، پیکی از طرف امام‌خمینی به شیراز رفت و از طرف ایشان دستور به آرامش داد (همان، ۷۲). در پی بازداشت امام‌خمینی و سیدحسن قمی در شب ۱۵ خرداد و انتشار خبر آن، فضای شهر شیراز ملتهب شد و فردای آن روز روحانیان در خانه سیدمحمدباقر آیت‌اللهی اجتماع کردند و محلاتی از مردم خواست در مسجد نو گردهم آمدند و در حالی‌که تهدیدات مقامات امنیتی حکایت از بازداشت سایر علما داشت، محلاتی بی‌توجه به این تهدیدها ۱۶ خرداد را تعطیل عمومی اعلام کرد (همان، ۷۲ ـ ۷۳؛ کمپانی زارع، ۱۴۲). به دنبال این اقدام، در نیمه‌های شب مأموران رژیم محلاتی و فرزندش مجدالدین و برخی دیگر را دستگیر کرده، با هواپیمای نظامی به تهران ‌فرستادند و پس از مدتی معطلی به شهربانی و سپس به زندان عشرت‌آباد ‌بردند و سیزده روز در سلول انفرادی نگه داشتند و سپس شماری را آزاد کردند؛ ولی امام‌خمینی، قمی و محلاتی را نگه داشتند و پس از چند روز آنان را به خانه‌ای در شمیران بردند و هر کدام را در یک طبقه جا دادند (مرادی‌نیا، ۷۲ ـ ۷۳؛ کمپانی زارع، ۱۴۲ ـ ۱۴۴). سیداحمد خوانساری ضمن اعتراض و ابراز تأسف از بازداشت امام‌خمینی، قمی و محلاتی، اعلام کرد این‌گونه اعمال ضد انسانی، موجب تشدید امور و باعث تفرقه و بدترشدن اوضاع کشور می‌شود (مؤسسه تنظیم، ۲/۳۵ ـ ۳۶). سیدمحمدهادی میلانی (همان، ۲/۶۴) و علما و وعاظ اصفهان (همان، ۲/۸۳)، سیدمحمد موسوی بهبهانی و جمعی از علما (همان، ۲/۸۸ ـ ۹۰) و سایر بزرگان قم نیز به بازداشت علما اعتراض کردند و پشتیبانی خود را از حرکت آنان اعلام داشتند (مرادی‌نیا، ۷۸ ـ ۸۰) (← مقاله دستگیری امام‌خمینی). محلاتی پس از حدود چهار ماه، اجازه یافت به شیراز بازگردد که با استقبال گرم مردم روبه‌رو شد (محلاتی، ۱/۸۲ ـ ۹۷). وی پس از بازگشت به شیراز، از مردم خواست برای آزادی امام‌خمینی دعا کنند (مرادی‌نیا، ۸۶)؛ نیز در اعیاد ماه‌های رجب و شعبان به طلاب مدرسه خان و شهرستان‌های لار، فسا، جهرم و اردکان شیراز دستور داد به علت زندانی‌بودن امام‌خمینی جشن نگیرند (محلاتی، ۱/۱۱۴؛ مرادی‌نیا، ۸۷). در پی حوادث شیراز و موضع‌گیری‌های محلاتی، ساواک از نفوذ وی با عنوان شخصیت اول فارس که صدها هزار طرفدار دارد، یاد کرده، وی را مردی دارای صفات برجسته شجاعت، سخاوت، با هوش بالا و معلومات کافی معرفی کرده و او را مدیری لایق و باسواد برای اداره امور شمرده است (محلاتی، ۱/۱۱۷ ـ ۱۱۸؛ مرادی‌نیا، ۸۸). پس از بازگشت امام‌خمینی به قم، فرزند محلاتی، مجدالدین از طرف پدر خود به دیدار ایشان رفت (مؤسسه تنظیم، ۲/۴۸۳). امام‌خمینی نیز در فروردین ۱۳۴۳ طی نامه‌ای، جویای حال او شد و برایش آرزوی موفقیت کرد (محلاتی، ۱/۱۲۱). ایشان در دیدار گروهی از مردم فارس، از محلاتی و رنج زندان وی به بزرگی یاد کرده، درخواست کرد از طرف ایشان دست او را ببوسند و در پایان به او و سایر علمای شیراز توصیه کرد طلاب را تهذیب و مردم را متحد کنند (صحیفه، ۱/۲۷۳؛ مؤسسه تنظیم، ۳/۲۲۹ ـ ۲۳۰؛ مرادی‌نیا، ۸۸ ـ ۸۹). محلاتی در اوایل خرداد این سال، به تهران و سپس به قم رفت و روز ۱۸ خرداد به دیدار امام‌خمینی رفت و میهمان ایشان شد. وی در این سفر با برخی دیگر از علمای قم نیز دیدار کرد (مرادی‌نیا، ۸۹). محلاتی همچنین به بازداشت و محاکمه سیدمحمود طالقانی، مهدی بازرگان و یدالله سحابی در جریان وقایع ۱۵ خرداد ۱۳۴۳ واکنش نشان داد و اظهار امیدواری کرد قضاوت عادلانه‌ای درباره آنان صورت گیرد (همان؛ مرکز اسناد، ۲/۱۲۱). وی در اواخر تیر ۱۳۴۳ به مشهد سفر کرد و در آنجا به دیدار قمی و میلانی رفت و گروهی از روحانیان نیز با وی دیدار کردند (محلاتی، ۱/۱۷۷). از سوی دیگر، پس از تبعید امام‌خمینی از سوی رژیم پهلوی در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ به اتهام سخنرانی علیه مصونیت اتباع امریکایی (صحیفه، ۱/۴۱۵ ـ ۴۲۴) (← مقاله کاپیتولاسیون)، محلاتی همراه دوازده تن از علمای سرشناس شیراز، طی اطلاعیه‌ای تنفر خود را از تبعید ایشان ابراز کردند (مرکز اسناد، ۳/۱۱۸؛ مرادی‌نیا، ۹۰) و در پی آن، محلاتی و سیدعبدالحسین‌ دستغیب و برخی دیگر نیز به اعتراض، نماز جماعت خود را تعطیل کرده (محلاتی، ۱/۱۹۴) و جلسات پرشماری برای تصمیم‌گیری تشکیل دادند (همان، ۱/۱۹۷). محلاتی در مسجد مولا نیز سخنرانی و حاکمان وقت را با منافقین صدر اسلام مقایسه کرد (همان، ۱/۱۹۹). وی در سوم بهمن نیز در همین مسجد به ادامه تبعید امام‌خمینی اعتراض کرد و ضمن درخواست دعا از مردم برا‌ی آزادی ایشان، مملکت را، مملکت سرنیزه و بدی دانست. وی اعلام کرد رژیم پهلوی پابرجا نخواهد ماند؛ همان‌گونه که سلسله بنی‌امیه منقرض شدند (همان، ۱/۲۰۷؛ مرادی‌نیا، ۹۱). وی افزون بر امضای نامه جمعی از علما، خود نیز در رجب ۱۳۸۴ق/ ۱۳۴۳ش به امام‌خمینی نامه نوشت و یادآور شد نامه را با جوشش خون در دل و اشک از چشم نوشته است؛ البته این نامه به دست ایشان نرسید (مرادی‌نیا، ۹۲). گزارش ساواک در اردیبهشت ۱۳۴۲ که درباره نقل قولی از فرزند بهاءالدین محلاتی، تنظیم شده است، نشانه عزم او در ادامه مبارزه علیه رژیم فاسد و همراهی با روحانیون قم و تهران در مبارزه است (مؤسسه تنظیم، ۹/۲۳۹). محلاتی پس از انتقال امام‌خمینی از تبعیدگاه ترکیه به نجف درمهر ۱۳۴۴، در طول دوران تبعید امام‌خمینی با ایشان ارتباط داشت و با روحانیان قم نیز در تماس بود (محلاتی، ۱/۲۱۱) و ساواک شیراز نیز تمام رفت ‌و آمدهای وی را زیر نظر داشت و آنها را به مرکز گزارش می‌کرد (همان، ۱/۲۱۴ ـ ۲۱۹). وی در برابر برخی اقدامات دیگر رژیم، مانند اعزام دختران به سربازی نیز واکنش نشان داد (مؤسسه تنظیم، ۷/۱۹۸). رژیم پهلوی در دهه پنجاه تصمیم به برپایی جشن‌های ۲۵۰۰‌ساله شاهنشاهی گرفت (← مقاله جشن‌های ۲۵۰۰ساله) و چون قرار بود این مراسم در شیراز برگزار شود، محلاتی از کسانی بود که سخت زیر نظر ساواک قرار داشت (محلاتی، ۲/۸۸). در پی نامه‌های تندی که برخی انقلابیان مخفیانه به محلاتی نوشتند، وی در پایان درس روز ۲۵ مرداد ۱۳۵۰ با توجه به فقر و بیچارگی مردم، خدا را شاهد گرفت با تمام اوضاع و احوال و مخارج بی‌جا، مخالف و نگران است، اما کاری نمی‌تواند بکند؛ زیرا پشتیبان ندارد (همان، ۲/۹۷ ـ ۹۸ و ۱۱۱). وی در ۱۷ مهر به جهرم رفت تا در روزهای جشن‌ها در شیراز نباشد، اما پیوسته زیر نظر ساواک بود (مرادی‌نیا، ۹۸). در زمان برگزاری این جشن‌ها، سازمان مجاهدین خلق به حرکت مسلحانه رو آورد و جمعی از آنان بازداشت و محکوم به اعدام شدند که برخی علما ازجمله حسینعلی منتظری، عبدالرحیم ربانی شیرازی، اکبر هاشمی رفسنجانی و گروهی دیگر، برای جلوگیری از اعدام آنان تلاش کردند و محلاتی با جمعی از روحانیان فارس نیز نامه‌ای به میلانی نوشتند تا بتوانند از اعدام آنان جلوگیری کنند (همان، ۹۸ ـ ۱۰۰). ساواک پس از اینکه نتوانست فعالیت‌های محلاتی را خنثی کند، دستور داد برای تضعیف وی، از اختلاف او و دستغیب، نفوذ در اطرافیان، مراقبت رفت‌ و آمدها و تلفن‌های وی، ایجاد محدودیت‌ در فعالیت او، پخش شایعات درباره وی در مسئله اعلمیت و مباحث فقهی و مذهبی و در نهایت تزلزل در مرکزیت وی، در لکه‌دارکردن او استفاده شود (محلاتی، ۲/۱۲۴ ـ ۱۲۵). پس از این بود که شایعات چندی درباره وی و فرزندش در شیراز بر سر زبان‌ها افتاد؛ اما محلاتی همچنان با صلابت به راه خود ادامه داد و پس از اهانت یکی از سناتورهای مجلس سنا به امام‌خمینی، محلاتی طی تلگرامی، به جعفر شریف‌امامی رئیس سنا، اعتراض کرد (مرکز اسناد، ۲/۱۹۱؛ مرادی‌نیا، ۱۰۱ ـ ۱۰۲). ساواک برای فشار بر محلاتی، فرزندش مجدالدین را برای سه سال به ایرانشهر تبعید کرد و علمای شیراز در اعتراض به این تبعید، چهار روز نماز جماعت را ترک کردند (مرادی‌نیا، ۱۰۲ ـ ۱۰۳). محلاتی مدتی بعد به دیدار فرزندش رفت و پس از ۲۲ روز به شیراز بازگشت و جمعی از مردم و روحانیان به دیدار او رفتند (همان، ۱۰۳). برگزاری جشن هنر شیراز نیز که در ۲۷ مرداد سال ۱۳۵۶ برابر با دوم رمضان، با حضور فرح دیبا (پهلوی) گشایش یافت و در آن صحنه‌های خلاف شرع و اخلاق به نمایش گذاشته شد، اعتراض شدید محلاتی را به همراه داشت (همان، ۱۰۵) (← مقاله جشن هنر شیراز). با انتشار خبر درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی، فرزند امام‌خمینی در اول آبان ۱۳۵۶ (← مقاله خمینی، سیدمصطفی) محلاتی در دوم آبان پس از هماهنگی با سایر روحانیان برجسته شیراز، مراسمی در مسجد مولا برگزار کرد. مردم پس از شنیدن سخنرانی در حالی‌که محلاتی و فرزندش جلوی جمعیت بودند، به خیابان آمدند و با شعار درود بر خمینی و مرگ بر شاه، به نخستین تظاهرات خود دست زدند و مأموران با حمله به مردم به ضرب و جرح آنان پرداختند و برخی را بازداشت کردند (مرادی‌نیا، ۱۰۷؛ محلاتی، ۲/۳۲۰ ـ ۳۲۲). محلاتی همچنین طی تلگرامی به امام‌خمینی این مصیبت را تسلیت گفت و ایشان نیز از ابراز عواطف وی تشکر کرد (صحیفه، ۳/۲۷۱). در پی اهانت روزنامه اطلاعات به امام‌خمینی در ۱۷ دی ۱۳۵۶ و قیام ۱۹ دی مردم قم و حمله مأموران رژیم پهلوی و کشتار مردم (← مقاله نوزده دی)، محلاتی با صدور اطلاعیه‌ای این حمله و کشتار را محکوم کرد و از مردم خواست بازار و مغازه‌ها را تعطیل کنند (محلاتی، ۲/۳۴۱). وی در اول اسفند ۱۳۵۶ در مسجد مولا سخنرانی کرد و از مردم برای ابراز همدردی تشکر کرد و خاطرنشان کرد چون دولت با سلاح به مردم حمله کرده است، مردم نیز موظف‌اند سلاح به دست بیاورند (همان، ۲/۳۴۵؛ مرادی‌نیا، ۱۰۸ ـ ۱۰۹). وی در چهلم شهدای واقعه ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ تبریز (← مقاله بیست و نه بهمن) نیز با انتشار اطلاعیه‌ای شهادت آنان را تسلیت گفت و عزای عمومی اعلام کرد تا ملت‌های آزاده از اوضاع مطلع شوند (محلاتی، ۲/۳۵۸). در همین روز وی اعلام کرد حسابی برای کمک به مبارزان فلسطینی در یکی از بانک‌های شیراز باز کرده است و با صدور اعلامیه‌ای حمله اسرائیل به فلسطینیان را محکوم کرد (همان، ۲/۳۶۱). پس از شهادت چند تن از مردم یزد در دهم فروردین ۱۳۵۷، محلاتی با ارسال تلگرامی به محمد صدوقی شهادت آنان را نیز تسلیت گفت (همان، ۲/۳۶۶؛ مرادی‌نیا، ۱۰۹). وی همچنین درباره حمله مأموران رژیم پهلوی در اصفهان و تحصن عده‌ای در خانه سیدحسین خادمی (← مقاله خادمی، سیدحسین)، طی نامه‌ای به وی، تأسف خود را نشان داد (مرادی‌نیا، ۱۱۰). از سوی دیگر، روحانیان شیراز در حوادث اصفهان و کازرون، واکنش شدیدی نشان دادند و نامه‌ای با عنوان «استیضاح از رژیم غیر قانونی ایران» منتشر کردند که باعث شد در روز پنجشنبه پنجم رمضان ۱۳۵۷ش مأموران به اجتماع مردم در مسجد نو شیراز حمله و شماری را کشته و زخمی کنند و مسجد را نیز به آتش بکشند. محلاتی به‌تنهایی و نیز همراه هفده تن از علمای شیراز، این مصیبت را به امام عصر(ع)، علمای اعلام و خانواده‌های داغدار تسلیت گفت (محلاتی، ۲/۳۸۳). وی که همیشه در صحنه‌های مختلف انقلاب حضور فعال داشت، در ۳۰ مرداد ۱۳۵۷ به مناسبت فاجعه سینما رکس آبادان (← مقاله سینما رکس) نیز اعلامیه کوبنده‌ای داد و آن را به جهان انسانیت تسلیت گفت (همان، ۲/۴۰۵؛ مرادی‌نیا، ۱۱۲). وی در ۱۱ شهریور ۱۳۵۷ طی سخنرانی، شهدای مشهد را ستود و روز یکشنبه ۱۲ شهریور را تعطیل عمومی اعلام کرد، که بازارها و مغازه‌های شیراز، کازرون، جهرم، فسا و داراب تعطیل شد (محلاتی، ۲/۴۰۹؛ مرادی‌نیا، ۱۱۲ ـ ۱۱۳). پس از کشتار مردم تهران در ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ به دست رژیم پهلوی (← مقاله هفده شهریور)، وی ضمن محکوم‌کردن آن، طی اعلامیه‌ای مردم را به تعطیلی مغازه‌ها تا اطلاع بعدی دعوت کرد (محلاتی، ۲/۴۲۳؛ مرادی‌نیا، ۱۱۳ ـ ۱۱۴). در اواخر شهریور سال ۱۳۵۷ در شیراز حکومت‌نظامی اعلام شد و برخی روحانیان ازجمله دستغیب دستگیر شدند. محلاتی تمام تلاش خود را برای آزادی آنان به کار برد و در نهایت دستغیب در مهرماه آزاد شد (محلاتی، ۲/۴۴۵). اعلام یک هفته عزای عمومی در شیراز به دست محلاتی در پی حمله به مسجد حبیب با تانک و آتش‌گشودن به روی مردم، از دیگر اقدامات وی بود (مرکز اسناد، ۲/۴۵۱ ـ ۴۵۲). وی در آستانه محرم، طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد اجازه‌گرفتن برای مراسم عزاداری از مقامات حکومت‌نظامی حرام است (محلاتی، ۲/۵۱۳). مردم در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به دعوت کمیته هماهنگی انقلاب که مورد تأیید محلاتی بود، به حرم احمدبن‌موسی (شاه‌چراغ) رفتند و از آنجا برای تصرف کلانتری‌ها و خلع سلاح آنها به راه افتادند (مرادی‌نیا، ۱۲۰). کمیته انقلاب اسلامی فارس از نهادهای برآمده پس از انقلاب بود که با سرپرستی محلاتی اداره می‌شد، ولی پس از استقرار دولت موقت، محلاتی برای پیشگیری از تداخل مسئولیت‌ها، کارها را به دولت واگذار کرد و دیگر لزومی برای ادامه نمی‌دید؛ از این‌رو اعلام کرد دخالت کمیته‌ها چندان وجهی ندارد و معتقد بود بزرگ‌ترین خطر برای مردم این است که عده‌ای به نام اسلام هر کار می‌خواهند انجام دهند (همان، ۱۲۱ ـ ۱۲۲). پس از پیروزی انقلاب اسلامی، محلاتی مردم را برای شرکت در همه‌پرسی جمهوری اسلامی دعوت کرد (کمپانی زارع، ۱۶۸)؛ ولی هیچ منصب و مسئولیتی نپذیرفت و حتی نامزدی نمایندگی مجلس خبرگان را که از طرف حزب جمهوری اسلامی پیشنهاد شده بود، رد کرد (مرادی‌نیا، ۱۲۲). در این مقطع مواضع وی با تندروی‌های برخی نیروهای انقلاب منطبق نبود و از وی انتظاراتی داشتند و وی گاهی آنها را خلاف شرع می‌دانست و کوتاه نمی‌آمد، و صدور برخی احکام دادگاه‌ها، اختلاف‌انگیزی میان مردم و تک‌روی‌ها، خاطر وی را آزرده کرد و موجب اعتراض او گردید و در پی آن برخی به تخریب شخصیت وی پرداختند و در مواردی حرمت او را شکستند (همان، ۱۲۲ ـ ۱۲۳)؛ اما امام‌خمینی به پشتیبانی از وی برخاست و طی نامه‌ای خطاب به او، یادآور شد برخی عناصر مفسد در صدد فتنه‌انگیزی و اختلاف هستند و آنان ضد انقلابیونی هستند که به اسم انقلاب مانع فعالیت‌هایند. ایشان ابراز امیدواری کرد محلاتی دلگیر و رنجیده‌خاطر نشود و نیرنگ آنان را خنثی کند (صحیفه، ۷/۴؛ مرادی‌نیا، ۱۲۳). ایشان همچنین در پی اهانت‌های دوباره به محلاتی، بار دیگر طی پیامی از رفتار برخی جهال که موجب ناراحتی وی شده‌ است، ابراز تأسف کرد (صحیفه، ۹/۳۵۴). محلاتی در ۲۵ تیر ۱۳۵۹ طی نامه مفصلی به امام‌خمینی، از برخی اعدام‌ها و رفتار برخی افراد تندرو و نیز گلایه‌های برخی مردم، شکایت کرد (کدیور، ۵۲ ـ ۵۷) و امام‌خمینی در ۱۰ مرداد ضمن تشکر از وی و ابراز نگرانی خود از برخی مسائل کشور، یادآوری کرد امید است مجلس شورای اسلامی بتواند به‌ طور شایسته مسائل را حل کند و دولتی اسلامی، متعهد و انقلابی روی کار بیاید (همان، ۱۲۰ ـ ۱۲۱). بهاءالدین محلاتی در اسفند ۱۳۵۹ دچار بیماری قلبی شد و در بیمارستان بستری گردید. امام‌خمینی طی پیامی ضمن اظهار تأثر، برای سلامتی وی دعا و از خداوند شفای کامل او را درخواست کرد (صحیفه، ۱۴/۱۹۵). وی به دستور امام‌خمینی به بیمارستان قلب تهران منتقل شد، و ایشان پیوسته جویای حال وی بود (مرادی‌نیا، ۱۲۴). وی پس از بازگشت به شیراز در ۲۷ مرداد ۱۳۶۰ در سن ۸۵سالگی از دنیا رفت. مردم شیراز با تعطیلی کسب و کار خود، پیکر وی را با شکوه تشییع کردند. حضور روحانیان نیز در این مراسم چشمگیر بود. فرزند وی مجدالدین محلاتی بر جنازه پدر نماز خواند و در مقبره خانوادگی در کنار مرقد علی‌بن‌حمزه دفن گردید (اطلاعات؛ مرادینیا، ۱۲۴ ـ ۱۲۵). امام‌خمینی در ۲۷/۵/۱۳۶۰ پیام تسلیتی خطاب به فرزند وی فرستاد و در آن ضمن اظهار تأسف و تأثر، به زندگی پربرکت و اسطوره‌بودن وی اشاره کرد و از خدمات وی به اسلام و مسلمانان و دوران حبس و رنج در راه اهداف مقدس اسلام یاد کرد و در پایان به خویشاوندان و مردم فارس تسلیت گفت (صحیفه نور، ۱۵/۸۴؛ مرادی‌نیا، ۱۲۵). این پیام در صحیفه امام نیامده است و در صحیفه نور به تاریخ ۱۷ مرداد آمده که نادرست است. محلاتی چهار دختر و سه پسر به نام‌های مجدالدین، معزالدین و صلاح‌الدین دارد (مرادی‌نیا، ۵۱). وی شاگردان بزرگی پرورش داد؛ ازجمله سیدعبدالحسین دستغیب، عبدالرسول کازرونی، سیدمحمد امام، سیدمحمدکاظم آیت‌اللهی شیرازی و سیدمجدالدین مصباحی شیرازی. از وی تألیفات چندی نیز باقی مانده است؛ ازجمله رساله عملیه، مناسک حج، حاشیه بر عروة الوثقی، راهنمای حق و تقریرات دروس فقه و اصول از برخی استادان خود (همان، ۵۱ ـ ۵۲). مجدالدین محلاتی: مجدالدین محلاتی فرزند ارشد محلاتی در سال ۱۳۰۴ش/ ۱۳۴۴ق در نجف به دنیا آمد. وی مراحل مقدماتی تا پایان دوره دبیرستان را در شیراز گذراند و در سال ۱۳۲۵ش به حوزه علمیه قم رفت و از محضر استادانی همچون مرتضی حائری یزدی، سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی و سیداحمد خوانساری بهره برد. وی همچنین در درس‌های خارج فقه و اصول امام‌خمینی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمد محقق داماد و سیدکاظم شریعتمداری شرکت کرد و به درجه اجتهاد رسید (کمپانی زارع، ۱۷۳). فلسفه و مباحث قرآنی را از سیدمحمدحسین طباطبایی آموخت و هم‌زمان در رشته حقوق دانشگاه تهران درس خواند (همان، ۱۷۵). مجدالدین محلاتی، چنان‌که از گزارشهای ساواک نیز پیدا است، همواره در همه مراحل نهضت اسلامی همراه پدر خود بود (مؤسسه تنظیم، ۳/۲۷۱، ۳۰۴؛ ۴/۲۱۷؛ ۸/۴۲۲ و ۱۶/۲۰۵). ساواک در سال ۱۳۴۲ فهرستی از روحانیان شیراز و جهرم و کازرون به اداره کل سوم معرفی کرده است که آنان را زیر نظر داشته باشند و وی ازجمله آنان است (مرادی خلج، ۶۸). وی در سال ۱۳۴۲ همراه پدر خود دستگیر و به تهران فرستاده شد (همان، ۱۲۰)؛ همچنین وی پس از اعدام طیب حاج‌رضایی به دستور رژیم پهلوی، در هنگام درس در اعتراض به آن خاطرنشان کرد در این کشور آدمکشی به‌جای اصلاحات ارضی رایج شده است؛ در حالی‌که بر غارتگران ثروت مملکت عیبی نیست، ولی مردانی که برای رهایی مملکت فعالیت می‌کنند، اعدام و تیرباران می‌شوند (همان، ۲۰۵ ـ ۲۰۶). وی با جمعی از طلاب حوزه شیراز پس از آزادی امام‌خمینی نیز عازم قم شد (همان، ۲۲۱ و در تکثیر و توزیع نوار سخنرانی ایشان در مسجد اعظم قم در قم و شیراز دست داشت (مرکز بررسی اسناد، ۵/۳۲۸). وی با امام‌موسی صدر ارتباط تنگاتنگی داشت و این ارتباط تا زمان سفر صدر به لیبی و ربوده‌شدن وی ادامه داشت (کمپانی زارع، ۱۷۵). فعالیت‌های وی علیه رژیم پهلوی باعث شد در سال ۱۳۴۸ از نماز جماعت و منبر منع شود و نیز به او ابلاغ شد که به تهران برود، ولی او نرفت (همان، ۱۹۳؛ محلاتی، ۱/۴۳۷). استقامت وی در مبارزه با رژیم پهلوی موجب شد رژیم وی را در سال ۱۳۵۱ به ایرانشهر در جنوب کشور تبعید کند (کمپانی زارع، ۱۹۴). مجدالدین محلاتی در کنار تدریس به طلاب جوان آگاهی می‌بخشید و ساواک نیز او را از مدرسان مدرسه خان قم دانسته که طلاب را علیه رژیم تحریک می‌کند (محلاتی، ۱/۱۱۳)؛ همچنین وی در طول سال‌های تبعید امام‌خمینی ارتباط با ایشان را حفظ کرد (همان، ۱/۴۵۹). وی در سال ۱۳۵۷ در فرانسه به دیدار امام‌خمینی رفت و پس از بازگشت، با روحیه بهتری به مبارزه با رژیم پهلوی پرداخت (کمپانی زارع، ۱۹۶ ـ ۱۹۷). مجدالدین محلاتی پس از پیروزی انقلاب مسئولیت اجرایی نپذیرفت و به کار تدریس در حوزه و در دانشگاه شیراز ادامه داد. وی همچنین سفرهای پرشماری به کشورهای اروپایی و امریکا داشت؛ از این‌رو با متفکران آنان نیز آشنایی داشت و گاه از طرف مراکز علمی برای سخنرانی دعوت می‌شد (همان، ۲۰۳ ـ ۲۰۶). وی تمام همت خود را در راه تعلیم و تعلم و خدمت به مردم و نیز نگارش مقالات علمی گذاشت (← همان، ۲۰۷ ـ ۲۰۸). مجدالدین محلاتی در سال ۱۳۳۰ با دختر محمدحسین مجاهد برازجانی، از عالمان منطقه جنوب کشور ازدواج کرد و از او دارای چهار فرزند گردید که همه از صاحبان اندیشه‌اند (همان، ۱۷۷). وی سرانجام در ۲۹ خرداد ۱۳۷۹ در سن ۷۵سالگی از دنیا رفت و رهبر انقلاب در پیام تسلیتی، درگذشت او را به محمدصادق (محی‌الدین) حائری شیرازی، امام‌جمعه وقت شیراز و جامعه روحانیت و مردم تسلیت گفت و پدر وی را از پرچمداران نهضت اسلامی دانست (خامنه‌ای).

منابع

  • اطلاعات، روزنامه، ۲۸/۵/۱۳۶۰ش.
  • امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
  • امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه نور، مجموعه رهنمودهای امام‌خمینی، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۰ش.
  • خامنه‌ای، سیدعلی، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۳/۳/۱۳۷۹ش.
  • کدیور، محسن، به نام اسلام هرچه می‌خواهند می‌کنند، کتاب الکترونیکی، ۱۳۹۶ش.
  • کمپانی زارع، مهدی، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، تهران، نگاه معاصر، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.
  • محلاتی، بهاءالدین، یاران امام به روایت اسناد ساواک، آیت‌الله حاج‌شیخ‌بهاءالدین محلاتی به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
  • مرادی خلج، محمدمهدی، شیراز در انقلاب، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
  • مرادی‌نیا، محمدجواد، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
  • مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
  • مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، قیام ۱۵خرداد به روایت اسناد ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
  • مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش. *موسوی تبریزی، سیدحسین، خاطرات آیت‌الله موسوی تبریزی، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
  1. ↑ مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۲۱؛ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۱۹.
  2. ↑ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۴۵.
  3. ↑ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۱۹
  4. ↑ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۴۶
  5. ↑ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۴۸.
  6. ↑ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۲۱.
  7. ↑ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۴۸-۴۹.
  8. ↑ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۲۱؛ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۰.
  9. ↑ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۴۹؛ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۰.
  10. ↑ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۵۰؛ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۰.
  11. ↑ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۵۰.
  12. ↑ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۱-۱۲۳.
  13. ↑ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۳.
  14. ↑ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۳-۱۲۵.
  15. ↑ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۲۱.
  16. ↑ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۵.
  17. ↑ کمپانی زارع، تبار علم و اعتدال، سیری در سیره علمای برجسته خاندان محلاتی در شیراز، ۱۲۵؛ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۵۳.
  18. ↑ مرادی‌نیا، مرادی‌نیا، بهاءالدین محلاتی (شخصیت‌های مانا)، ۵۳.
برگرفته از «https://fa.wiki.khomeini.ir/w/index.php?title=کاربر:H.Ahmadi/صفحه_تمرین&oldid=29184»