سیدفضل‌الله خوانساری: تفاوت میان نسخه‌ها

تبعید امام خمینی به ترکیه و نگرانی مردم و مراجع درباره سرنوشت ایشان باعث شد برخی از مراجع درصدد اعزام نمایندگانی به ترکیه برای دیدار با امام خمینی و اطلاع از وضعیت ایشان برآیند. در این زمینه در نهایت سید فضل‌الله خوانساری انتخاب شد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۱، ۱۲۹) و او برای دیدار با امام خمینی عازم ترکیه شد. وی در ۲۹ آذر ۱۳۴۳ در استانبول با امام خمینی دیدار کرد (روحانی، ج ۲، ۵۱-۵۲) و مدت پنج روز در استانبول در خدمت امام خمینی بود و همراه با ایشان از اماکن تاریخی استانبول و مساجد معروف آن شهر دیدن کرد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۲، ۱۳۰) و در این دیدار برخی از وسایل شخصی امام خمینی (لباس، کتاب‌ها و...) به ایشان تقدیم شد. خوانساری در همان دیدار، امام خمینی را در جریان تحولات ایران ازجمله دستگیری و حبس سید مصطفی خمینی قرار داد. او در بازگشت دستوراتی را از ایشان دریافت کرد (روحانی، ج ۲، ۵۱-۵۵) و گزارشی از این دیدار را به علمای نجف اشرف ارسال نمود. در این گزارش، از وضعیت روحی و جسمی امام خمینی سخن گفت و در پایان تأکید کرد باید «بعد از مراجعت، فعالیت همه متمرکز شود در جهت استخلاص ایشان و از علمای عراق هم بدین منظور کمک شود» (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۲، ۱۳۰). بر اساس گزارشگر ساواک که همواره همراه خوانساری بود، خوانساری گزارش فوق را که با توضیحات اجمالی امام خمینی هم همراه بود، شخصاً از طریق پست ترکیه به عراق فرستاد. او آنگاه در ۵ دی از طریق بیروت به کشور بازگشت (روحانی، ج ۲، ۵۱-۵۵). وی در بازگشت از ترکیه برخی از نامه‌های امام خمینی را به ساواک تحویل داد، ولی از تحویل وکالت‌نامه امام خمینی به شهاب‌الدین اشراقی سر باز زد. به گفته اشراقی، او به‌عمد نامه‌های دیگر را به ساواک تحویل داده بود تا اعتماد مسئولان ساواک را جلب کند و وکالت‌نامه فوق را از دید آنان پنهان سازد و به اشراقی برساند. با این ترفند، اشراقی توانست تا با عزیمت امام خمینی از ترکیه به نجف اشرف، «تشکیلات ایشان را در قم» نگه دارد (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۶، ۳۰۷). وی برای اینکه این وکالت‌نامه به دست نیروهای حکومت پهلوی نیفتد، آن را در کتاب مفاتیح جاسازی کرده بود («خاطراتی...» ، ۱۲۴). او که مناسبات حسنه‌ای با دربار پهلوی داشت، در مواردی در رفع برخی از گرفتاری‌های انقلابیون یا منسوبان آنان نقش ایفا می‌کرد. وقتی سید مرتضی پسندیده در سال ۱۳۴۳ ش برای دیدار با امام خمینی درصدد عزیمت به ترکیه برآمد، به سید فضل‌الله خوانساری متوسل شد و او هم موفق شد اجازه چنین ملاقاتی را دریافت کند (طباطبایی، اقلیم خاطرات، ۲۴۶). همچنین وقتی علی‌اکبر ناطق نوری توسط نعمت‌الله نصیری رئیس ساواک، به خلع لباس تهدید شد، به کمک فضل‌الله خوانساری از این تهدید رهایی یافت (خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناطق نوری، ج ۱، ۹۸-۹۹). درباره سرنوشت او اطلاعاتی در دست نیست.

منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۲ و ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ انصاریان خوانساری، محمدتقی (۱۳۹۵)، مرزبان ایمان و یقین آیت‌الله‌العظمی حاج سید محمدتقی خوانساری، قم، انصاریان؛ باقری بیدهندی، ناصر(۱۳۶۸)، «بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران آیت‌الله العظمی حاج آقا روح‌الله خمینی»، ماهنامه نور علم، دوره سوم،شماره ۳۱، تیر؛ جواهرکلام، عبدالحسین (۱۳۸۲)، تربت پاکان قم، ج ۲، قم، انصاریان؛ «خاطرات» (۱۳۷۲)، فصلنامه یاد، شماره ۳۱ و ۳۲، تابستان و پاییز؛ خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناطق نوری (۱۳۸۴)، تدوین مرتضی میردار، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ روحانی، سید حمید (۱۳۶۴)، نهضت امام خمینی در ایران، ج ۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی؛ شریف رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج ۴، تهران، اسلامیه؛ طباطبایی، سید فاطمه، اقلیم خاطرات، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۶: آیت‌الله شیخ شهاب‌الدین اشراقی (۱۳۹۲)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.