۲۷٬۲۷۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲: | خط ۲: | ||
= اهمیت و جایگاه قوس نزول و صعود = | = اهمیت و جایگاه قوس نزول و صعود = | ||
قوس نزول و قوس صعود در اصطلاح | قوس نزول و قوس صعود در اصطلاح [[عرفان|عرفانی]]، به دو مرحله حرکت حبّی گفته میشود که قوس نزول آفرینش از تنزلات و تقییدات وجود نشأت میگیرد و قوس صعود بازگشت به این مبدأ است.<ref>عالمی، حرکت حبّی و نقش آن، ص۴۵۶؛ علیپور، حرکت حبّی و انسان کامل، ص۵۷-۸۲.</ref> | ||
عرفا و حکمای الهی به بحث از قوس نزول و صعود در مورد کیفیت و نظام آفرینش توجه ویژهای داشتهاند هرچند فلاسفه اسلامی مبدأ و منتهای این دو قوس را به عالم عقل محدود میکنند، لکن اهل معرفت تمامیت این دو قوس را به مقام تعین اول و صقع ربوبی میداند، ازاینرو دایره امر و حرکت ایجادی در نزد اهل معرفت به مراتب گستردهتر و وسیعتر از مبدأ و منتهای نظام فلسفی است.<ref>جوادی، تحریر تمهید القواعد، ص۵۶۶؛ امینینژاد، حکمت عرفانی، ص۵۳۹-۵۴۱.</ref> | عرفا و حکمای الهی به بحث از قوس نزول و صعود در مورد کیفیت و نظام آفرینش توجه ویژهای داشتهاند هرچند فلاسفه اسلامی مبدأ و منتهای این دو قوس را به عالم عقل محدود میکنند، لکن [[عرفا|اهل معرفت]] تمامیت این دو قوس را به مقام تعین اول و [[صقع ربوبی]] میداند، ازاینرو دایره امر و حرکت ایجادی در نزد اهل معرفت به مراتب گستردهتر و وسیعتر از مبدأ و منتهای نظام فلسفی است.<ref>جوادی، تحریر تمهید القواعد، ص۵۶۶؛ امینینژاد، حکمت عرفانی، ص۵۳۹-۵۴۱.</ref> | ||
امامخمینی نیز در آثار خود به بحث از قوس نزول و صعود با رویکرد عرفانی پرداخته و نتایج و ثمراتی بر آن مترتب نموده است.<ref>آداب الصلاة، ص۱۸۱-۱۸۲؛ شرح دعای سحر، ص۵۵؛ تقریرات فلسفه، ج۲، ص۳۵۲؛ مصباح الهدایه، ص۷۸.</ref> | |||
[[امامخمینی]] نیز در آثار خود به بحث از قوس نزول و صعود با رویکرد عرفانی پرداخته و نتایج و ثمراتی بر آن مترتب نموده است.<ref>آداب الصلاة، ص۱۸۱-۱۸۲؛ شرح دعای سحر، ص۵۵؛ تقریرات فلسفه، ج۲، ص۳۵۲؛ مصباح الهدایه، ص۷۸.</ref> | |||
== حقیقت قوس نزول و صعود == | == حقیقت قوس نزول و صعود == | ||
در نگاه اهل معرفت آغاز و صدور جهان با حرکت حبّی استوار است، چنانچه رجوع و بازگشت نیز با جنبش و حبّی برقرار است؛ ازاینرو حرکت حبّی مدار دو قوس نزول و صعود میباشد.<ref>فناری، مصباح الانس، ص۲۹۷؛ صاحبی، اسرار ملکوت، ج۱، ص ۲۴۷.</ref> اهل معرفت حرکت ایجادی در قوس نزول و صعود را به شکل دایره ترسیم میکنند که در قوس نزول سیر نزولی موجودات از عالم اسما و صفات الهی به عوالم سهگانه، عقل، مثال و ماده میباشد.<ref>ابنترکه اصفهانی، تمهید القواعد، ص۱۸۰؛ امینینژاد، حکمت عرفانی، ص۵۴۰-۵۴۱.</ref> | در نگاه اهل معرفت آغاز و صدور جهان با حرکت حبّی استوار است، چنانچه رجوع و بازگشت نیز با جنبش و حبّی برقرار است؛ ازاینرو حرکت حبّی مدار دو قوس نزول و صعود میباشد.<ref>فناری، مصباح الانس، ص۲۹۷؛ صاحبی، اسرار ملکوت، ج۱، ص ۲۴۷.</ref> اهل معرفت حرکت ایجادی در قوس نزول و صعود را به شکل دایره ترسیم میکنند که در قوس نزول سیر نزولی موجودات از عالم [[اسما و صفات|اسما و صفات الهی]] به عوالم سهگانه، عقل، مثال و ماده میباشد.<ref>ابنترکه اصفهانی، تمهید القواعد، ص۱۸۰؛ امینینژاد، حکمت عرفانی، ص۵۴۰-۵۴۱.</ref> | ||
امامخمینی نیز مجموعه نظام هستی را به شکل دایره ترسیم کرده و از آن به دایره وجودی یاد میکند.<ref>مصباح الهدایه، ص۷۸.</ref> و براین باور است که طبق مقتضای حبّ ذاتی و ایجادی، سیر نزولی از تعیین اول شروع میشود و با این سیر نزولی ایجادی، تعینات یکی پس از دیگری از اجمال به تفصیل و از وحدت به کثرت تا آخرین نقطه نهایی که نزول انسان است ادامه مییابد. انسان در سیر نزولی، رنگ هر مرتبهای را به خود میگیرد، یعنی بهرهای از آن مرتبه را در خود فراهم میسازد، از همین روی، به مراتب نزولی، مراتب استیداعی نیز میگویند که ویژگیهای خود را در موجوداتی که از آنها میگذرند، به ودیعه میگذارند. انسان تمام مراتب استیداع کمالی را در خود به همراه دارد.<ref>امامخمینی، شرح دعای سحر، ص۵۵، ۱۲۹-۱۳۱؛ التعلیقه علی الفوائد الرضویه، ص۵۰-۵۱؛ صاحبی، اوج معرفت، ص۳۵۹.</ref> | امامخمینی نیز مجموعه نظام هستی را به شکل دایره ترسیم کرده و از آن به دایره وجودی یاد میکند.<ref>مصباح الهدایه، ص۷۸.</ref> و براین باور است که طبق مقتضای حبّ ذاتی و ایجادی، سیر نزولی از تعیین اول شروع میشود و با این سیر نزولی ایجادی، تعینات یکی پس از دیگری از اجمال به تفصیل و از وحدت به کثرت تا آخرین نقطه نهایی که نزول انسان است ادامه مییابد. انسان در سیر نزولی، رنگ هر مرتبهای را به خود میگیرد، یعنی بهرهای از آن مرتبه را در خود فراهم میسازد، از همین روی، به مراتب نزولی، مراتب استیداعی نیز میگویند که ویژگیهای خود را در موجوداتی که از آنها میگذرند، به ودیعه میگذارند. انسان تمام مراتب استیداع کمالی را در خود به همراه دارد.<ref>امامخمینی، شرح دعای سحر، ص۵۵، ۱۲۹-۱۳۱؛ التعلیقه علی الفوائد الرضویه، ص۵۰-۵۱؛ صاحبی، اوج معرفت، ص۳۵۹.</ref> | ||
امامخمینی با استناد به آیه «لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم ثم رددناه اسفل سافلین»،<ref>تین، ۴-۵.</ref> معتقد است بر پایه قوس نزول، سیر نزولی از اعلی علیین به اسفل سافلین جز با گذر از منازل و عوالم، ممکن نیست؛ ازاینرو انسان ابتدا از حضرت واحدیت و عین ثابت در علم الهی به عوالم عقلی و روحانیان نزول کند و سپس از آنجا به عالم ملکوت علیا که نفوس کلی باشند و از آنجا به عالم مثال و در نهایت به عالم طبیعت میرسد و با پیمودن مراتب تا عالم هیولا نزول میکند.<ref>امامخمینی، شرح دعای سحر، ص۵۵؛ صاحبی، اسرار ملکوت، ج۱، ص۲۴۸.</ref> | امامخمینی با استناد به آیه «لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم ثم رددناه اسفل سافلین»،<ref>تین، ۴-۵.</ref> معتقد است بر پایه قوس نزول، سیر نزولی از اعلی علیین به اسفل سافلین جز با گذر از منازل و عوالم، ممکن نیست؛ ازاینرو انسان ابتدا از حضرت واحدیت و عین ثابت در [[علم الهی]] به عوالم عقلی و روحانیان نزول کند و سپس از آنجا به عالم ملکوت علیا که نفوس کلی باشند و از آنجا به عالم مثال و در نهایت به عالم طبیعت میرسد و با پیمودن مراتب تا عالم هیولا نزول میکند.<ref>امامخمینی، شرح دعای سحر، ص۵۵؛ صاحبی، اسرار ملکوت، ج۱، ص۲۴۸.</ref> | ||
پس از پایان قوس نزول، قوس صعود شروع میشود که برعکس قوس نزول، قید و رنگ هر مرتبه را رها میکند و انسلاخ معنوی و معراج تحلیلی رخ میدهد و به همان نقطه آغاز واصل میشود.<ref>امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۴۴-۵۴۵؛ تقریرات فلسفه، ج۱، ص۵۹؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، ص۳۶.</ref> | پس از پایان قوس نزول، قوس صعود شروع میشود که برعکس قوس نزول، قید و رنگ هر مرتبه را رها میکند و انسلاخ معنوی و معراج تحلیلی رخ میدهد و به همان نقطه آغاز واصل میشود.<ref>امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۴۴-۵۴۵؛ تقریرات فلسفه، ج۱، ص۵۹؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، ص۳۶.</ref> | ||
خط ۱۹: | خط ۲۰: | ||
== ثمرات بحث از قوس نزول و صعود == | == ثمرات بحث از قوس نزول و صعود == | ||
امامخمینی همسو با اهل معرفت ثمرات فراوانی بر این بحث مترتب ساخته است از جمله: | [[امامخمینی]] همسو با اهل معرفت ثمرات فراوانی بر این بحث مترتب ساخته است از جمله: | ||
* تفسیر «بسم الله» سور حمد: به اعتقاد ایشان «بسم الله» سوره حمد و خود حمد، به تمام دایره وجود در دو قوس نزول و صعود اشاره دارد، هرچند خاتمه این سوره عالم طبیعت و سجل وجود است و این بحسب قوس نزول است؛ لکن آغاز و پایان یکی بیش نیست.<ref>شرح دعای سحر، ص۵۲-۵۳.</ref> | * تفسیر «بسم الله» سور حمد: به اعتقاد ایشان «بسم الله» [[سوره حمد]] و خود حمد، به تمام دایره وجود در دو قوس نزول و صعود اشاره دارد، هرچند خاتمه این سوره عالم طبیعت و سجل وجود است و این بحسب قوس نزول است؛ لکن آغاز و پایان یکی بیش نیست.<ref>شرح دعای سحر، ص۵۲-۵۳.</ref> | ||
* تدییر هستی: امامخمینی با استناد به آیه « یُدبّر الأمر من السماء إلی الأرض ثم یعرج الیه فی یوم کان مقداره الف سنة مما تعدّون»،<ref> سجده: ۵.</ref> معتقد است تدبیر دو سلسله قوس نزول که از آسمان الوهیت تا عالم طبیعت ظلمانی است و قوس صعود که عالم روحانی و رجوع است به نحو تجدد و آن به آن میباشد.<ref>امامخمینی، شرح دعای سحر، ص۵۳؛ صاحبی، اسرار ملکوت، ج۱، ص۲۳۹.</ref> | * تدییر هستی: امامخمینی با استناد به آیه « یُدبّر الأمر من السماء إلی الأرض ثم یعرج الیه فی یوم کان مقداره الف سنة مما تعدّون»،<ref> سجده: ۵.</ref> معتقد است تدبیر دو سلسله قوس نزول که از آسمان الوهیت تا عالم طبیعت ظلمانی است و قوس صعود که عالم روحانی و رجوع است به نحو تجدد و آن به آن میباشد.<ref>امامخمینی، شرح دعای سحر، ص۵۳؛ صاحبی، اسرار ملکوت، ج۱، ص۲۳۹.</ref> | ||
* نزول قرآن: امامخمینی در بیان حقیقت قرآن و نزول آن از دو قوس نزول و صعود بهره برده است.<ref>امامخمینی، آداب الصلاة، ص۱۸۱-۱۸۲؛ صاحبی اسرار ملکوت، ج۱، ص ۲۸۸-۲۸۹.</ref> | * نزول قرآن: امامخمینی در بیان حقیقت قرآن و نزول آن از دو قوس نزول و صعود بهره برده است.<ref>امامخمینی، آداب الصلاة، ص۱۸۱-۱۸۲؛ صاحبی اسرار ملکوت، ج۱، ص ۲۸۸-۲۸۹.</ref> |