۲۷٬۵۴۷
ویرایش
نفس‌الامر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''نفس‌الامر'''، اصطلاحی فلسفی | |||
امام‌خمینی نیز بحث نفس‌الأمر را در آثار خویش مورد توجه قرار داده، در ابعاد مختلف منطقی، فلسفی و عرفانی تحلیل و بررسی کرده است <ref>امام‌خمینی، تقریرات فلسفه، ج۱، ص۱۸، ۱۷۸؛ شرح چهل حدیث، ص۶۰۷ و ۶۱۶-۶۱۷؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، ص ۱۱۸-۱۱۹.</ref> | == مفهوم و جایگاه نفس‌الأمر == | ||
نفس‌الأمر در اصطلاح [[فلسفه|فلسفی]] به معنای آن است که شیء در حدّ ذات خود و با قطع نظر از هر عارضی دارای حقیقت و واقعیتی است که هیچ‌گونه دگرگونی و تغییر در آن راه ندارد.<ref>جوادی آملی، شناخت‌شناسی در قرآن، ص۴۶۷؛ قوشجی، شرح تجرید العقاید، ص۵۶؛ سبزواری، شرح منظومه، ج۲، ص۵۴-۵۶.</ref>مسئله نفس‌الأمر مورد توجه [[حکما]] و [[عرفا|عرفا الهی]] بوده و در دو بُعد هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی مورد توجه بوده است. اقوال حکمای در باب هستی‌شناسی نفس‌الأمر متفاوت است و در مصداق این واقعیت اختلاف نظر دارند.<ref>رمضانی، تبیین مسئله نفس‌الأمر، ص۲۱-۲۲؛ کاظمی، تبیین نفس‌الأمر از منظر علامه طباطبائی، ص۴۹-۶۶؛ معلمی، نفس‌الأمر، ص ۱۷۷-۱۸۸.</ref> | |||
[[امام‌خمینی]] نیز بحث نفس‌الأمر را در آثار خویش مورد توجه قرار داده، در ابعاد مختلف منطقی، فلسفی و [[عرفان|عرفانی]] تحلیل و بررسی کرده است <ref>امام‌خمینی، تقریرات فلسفه، ج۱، ص۱۸، ۱۷۸؛ شرح چهل حدیث، ص۶۰۷ و ۶۱۶-۶۱۷؛ تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، ص ۱۱۸-۱۱۹.</ref> | |||
==نفس‌الأمر در نگاه فلسفی== | ==نفس‌الأمر در نگاه فلسفی== | ||
فلاسفه اسلامی در تبیین نحوه صدق قضایا از نفس‌الأمر بسیار بهره برده‌اند؛<ref>ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ج۷، ص۲۸۰؛ حلّی، کشف المراد، ۴۵-۴۶؛ حسن زاده آملی، عیون المسائل، ص۴۹۵-۴۹۶.</ref> لکن در بحث وجودشناسی نفس‌الأمر اقوال متعددی دارند، از نگاه خواجه نصیر طوسی نفس‌الأمر، عقل فعال است.<ref>طوسی، شرح الاشارات و التنبیهات، ج۲، ص۳۶۱.</ref>؛ از نگاه میرداماد نفس‌الأمر نه تعمل عقلی بلکه ثبوت و تحقق شیء فی حدّ نفسه و فی حدّ ذاته است در هر وعاء و ظرفی که باشد؛ ازاین‌رو نفس‌الأمر، اعم از وجود اعیان خارجی و لحاظ های ذهنی است.<ref>میرداماد، القبسات، ص ۲۹.</ref> در نگاه برخی دیگر نفس‌الأمر عالم یعنی عالم اعلی، مجردات و عقل اول، لوح محفوظ و نفس کلیه است.<ref>ابن‌ترکه اصفهانی، تمهید القواعد، ص۳۰؛ رمضانی، تبیین مسئله نفس‌الأمر از منظر عرفان، ص۲۲.</ref> | فلاسفه اسلامی در تبیین نحوه صدق قضایا از نفس‌الأمر بسیار بهره برده‌اند؛<ref>ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ج۷، ص۲۸۰؛ حلّی، کشف المراد، ۴۵-۴۶؛ حسن زاده آملی، عیون المسائل، ص۴۹۵-۴۹۶.</ref> لکن در بحث وجودشناسی نفس‌الأمر اقوال متعددی دارند، از نگاه خواجه نصیر طوسی نفس‌الأمر، عقل فعال است.<ref>طوسی، شرح الاشارات و التنبیهات، ج۲، ص۳۶۱.</ref>؛ از نگاه میرداماد نفس‌الأمر نه تعمل عقلی بلکه ثبوت و تحقق شیء فی حدّ نفسه و فی حدّ ذاته است در هر وعاء و ظرفی که باشد؛ ازاین‌رو نفس‌الأمر، اعم از وجود اعیان خارجی و لحاظ های ذهنی است.<ref>میرداماد، القبسات، ص ۲۹.</ref> در نگاه برخی دیگر نفس‌الأمر عالم یعنی عالم اعلی، مجردات و عقل اول، لوح محفوظ و نفس کلیه است.<ref>ابن‌ترکه اصفهانی، تمهید القواعد، ص۳۰؛ رمضانی، تبیین مسئله نفس‌الأمر از منظر عرفان، ص۲۲.</ref> | ||
امام‌خمینی در نگاه فلسفی، نفس‌الأمر را همان حاق حقیقت اشیاء در خارج می‌داند | امام‌خمینی در نگاه فلسفی، نفس‌الأمر را همان حاق حقیقت اشیاء در خارج می‌داند<ref>امام‌خمینی، شرح چهل حدیث، ص۶۰۷.</ref> و در تبیین نحوه صدق و کذب قضایا، از مسئله نفس‌الأمر، بهره برده است.<ref>امام‌خمینی، مناهج الوصول، ج۱، ص۹۲؛ ج۲، ص۲۶۲؛ تقریرات فلسفه، ج۱، ص۱۸ و ۱۷۸.</ref> ایشان نفس‌الأمر موجودات عینی را خارج و نفس‌الأمر موجودات ذهنی را ذهن می داند.<ref>امام‌خمینی، تقریرات فلسفه، ج۱، ص۱۸.</ref> به اعتقاد ایشان، احکام منطقی، احکام جزافی نبوده، بلکه احکام متقن داشته و ناظر به واقعیات هستند و این‌گونه نیست که این احکام تصورات محض باشند، بلکه همه قضایای ممکنه و ضروریه، نفس‌الأمر دارند و آنچه اهل [[علم منطق|منطق]] ذکر کرده اند آینه تمام نمای جمال واقعیات خارجی بوده که دارای نفس‌الأمر وجودی می باشند.<ref>امام‌خمینی، تقریرات فلسفه، فلسفه، ج۱، ص۱۷۷.</ref> | ||
==نفس‌الأمر در نگاه عرفانی== | ==نفس‌الأمر در نگاه عرفانی== | ||
از نگاه عارفان مسلمان نفس‌الأمر اشیا، عبارت است از اعیان ثابته یا همان وجود علمی اشیاء پیش از ایجاد اشیاء است.<ref>ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، ج ۴، ص۱۶؛ نوری، تعلیقه بر مفاتیح الغیب، ص۴۷۵؛ قیصری، شرح فصوص الحکم، ص۵۰؛ ابن‌ترکه اصفهانی، تهدید القواعد، ص۲۷-۳۱.</ref> امام‌خمینی در نگاه عرفانی، نفس‌الأمر را همان اعیان ثابته در صقع ریوبی می‌داند. ایشان به تبع استاد خود میرزا محمدعلی | از نگاه عارفان مسلمان نفس‌الأمر اشیا، عبارت است از [[اعیان ثابته]] یا همان وجود علمی اشیاء پیش از ایجاد اشیاء است.<ref>ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، ج ۴، ص۱۶؛ نوری، تعلیقه بر مفاتیح الغیب، ص۴۷۵؛ قیصری، شرح فصوص الحکم، ص۵۰؛ ابن‌ترکه اصفهانی، تهدید القواعد، ص۲۷-۳۱.</ref> امام‌خمینی در نگاه عرفانی، نفس‌الأمر را همان اعیان ثابته در [[صقع ریوبی]] می‌داند. ایشان به تبع استاد خود [[محمدعلی شاه‌آبادی|میرزا محمدعلی شاه‌آبادی]]، مرتبه اعیان ثابته در حضرت واحدیت را مرتبه‌ای از مراتب ذات ماهیات دانسته و از آن به مرتبه نفس‌الأمر، یاد کرده است که [[عقل (قوه ادراک)|عقل]] متعارف بدان مرتبه راه ندارد و در نتیجه درباره آن حکمی ندارد، ولی سالکان واصل به آن مرتبه با [[کشف و شهود|شهود]] عین ثابت هر شیء می‌توانند به حقیقت آن پی ببرند، ازاین‌رو برای دستیابی به حقیقت هر شیء باید به عین ثابت آن مراجعه نمود. بنابراین ذات شیء به معنای واقعی آن در این موطن قرار دارد چرا که تمام مراحل و مراتب مادون و همه احکامی که در این مرحله خواهد داشت، در این نشئه مقدر می‌شود و به همین دلیل این موطن را می‌توان نفس‌الأمر اشیاء دانست.<ref>(امام‌خمینی، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، ص ۱۱۸-۱۱۹؛ صاحبی، اوج معرفت، ص۲۷۹-۲۸۰.</ref> | ||
امام‌خمینی روایت «انّ السعید سعید فی بطن امه و الشقی شقی فی بطن امه» | امام‌خمینی روایت «انّ السعید سعید فی بطن امه و الشقی شقی فی بطن امه»<ref>صدوق، التوحید، ص۳۵۶)</ref> را همان مرتبه نفس‌الأمر می‌داند که موطن حضرت علمیه است، یعنی سعادت‌ها و شقاوت‌ها و همه تقدیرات از عالم اعیان ثابته و حضرت علمیه می باشد و همه عوالم مادون ظل و سایه آن عالم ربوبی می‌باشند.<ref>امام‌خمینی، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس، ص۱۱۹.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||