سیدرضی شیرازی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۶ آوریل ۲۰۲۵، ساعت ۲۳:۵۸

سیدرضی شیرازی (۱۳۰۷-۱۴۰۰ش) فیلسوف و فقیه شیعه، از نوادگان میرزای بزرگ(اول) شیرازی، امام جماعت مسجد شفا در تهران. وی از ترویج‌کننگان حکمت متعالیه بود و دروس فلسفه اسلامی و نیز خارج فقه و اصول تدریس می‌کرد. همچنین جلسه‌های تفسیر و اخلاق برای عموم مردم داشت. وی از علاقمندان و همراهان امام‌خمینی بود. پیش از انقلاب اسلامی ایران، فعالیت‌های سیاسی ضد حکومت پهلوی داشت و پس از انقلاب ترور و زخمی شد.

زندگی‌نامه

سیدرضی شیرازی، از فقیهان و فیلسوفان شیعۀ امامیه و آخرین بازمانده حوزه فلسفی و عرفانی تهران بود. (صدوقی سها، «آیت‌الله سیدرضی شیرازی آخرین یادگار حوزه فلسفی و عرفانی تهران بود»، خبرگزاری کتاب ایران) که سال ۱۳۰۷ش (۱۳۴۶ق) در نجف زاده شد. (فنا، «سیدرضی شیرازی جهانی بنشسته در گوشه‌ای»، ص۹۳) پدرش میرزا محمدحسین شیرازی از عالمان شیعه، و جد پدری وی میرزای بزرگ شیرازی، صاحب فتوای تحریم تنباکو است. («مصاحبه با آیت‌الله سیدرضی شیرازی»، ص۱۷) یعنی سیدرضی نبیره میرزای شیرازی بزرگ محسوب می‌شود. سیدرضی تا نزدیک به ۲۸ سالگی در نجف می‌زیست و در همانجا دروس حوزوی از مقدمات تا درس خارج را گذراند. (فیضی، «زوایای دانش اسلامی»، ص۶۹) بااین‌حال تابستان‌ها از نجف به تهران می‌آمد و از استادان این شهر در علوم فلسفه اسلامی، فقه و اصول فقه بهره می‌برد. («مصاحبه با آیت‌الله سیدرضی شیرازی»، ص۱۸) تااین‌که پس از ۲۸ سالگی برای همیشه به تهران هجرت کرد. («زندگی‌نامه آیت‌الله سیدرضی شیرازی»، پایگاه رسمی آیت‌الله سیدرضی شیرازی)

سیدرضی همانند بیشتر هم‌سلکان خویش همزمان با علم‌آموزی، از آموزش علوم مختلف دریغ نمی‌کرد. در مدرسه مروی و سپهسالار(مدرسه شهید مطهری) تهران کتاب‌های مُطَوَّل، قوانین الاصول، رسائلِ شیخ انصاری، اشارات و شرح منظومه («مصاحبه با آیت‌الله سیدرضی شیرازی»، ص۱۹؛ رحیمی، در طریق معرفت، ص۸۹) و در دانشکده الهیات دانشگاه نیز، فقه و اصول درس می‌داد. («زندگی‌نامه آیت‌الله سیدرضی شیرازی»، پایگاه رسمی آیت‌الله سیدرضی شیرازی) البته او به گفتۀ خود، پس از هجرت به تهران، بیشتر به فلسفه و عرفان نظری پرداخت. (فیضی، «زوایای دانش اسلامی»، ص۶۹)

سیدرضی همزمان با آموختن و آموزش، آثاری نیز در موضوعات فلسفه، کلام و قرآن نوشته‌اند. از آن میان: درس‌های شرح منظومه حکیم سبزواری (فنا، «سیدرضی شیرازی جهانی بنشته در گوشه‌ای»، ص۹۴)، اَلْاِسْفارُ عَنِ الْاَسْفار: تَعْلیقاتٌ عَلَی الْحِکْمَةِ الْمُتَعالِیَةِ فِی الْاَسْفارِ الْعَقْلِیَّةِ الْاَرْبَعَة، که مجموعه تعلیقات وی بر برخی مباحث کتاب اسفارِ ملاصدرا است. (فنا، «سیدرضی شیرازی جهانی بنشته در گوشه‌ای»، ص۹۴) شیرازی در کنار فعالیت‌های علمی، کارهای فرهنگی و اجتماعی نیز داشته است. ازجمله از سال ۱۳۴۴ش، به درخواست سیداحمد خوانساری مشغول اقامه نماز جماعت در مسجد شفا در منطقه یوسف‌آباد تهران شد. (فنا، «سیدرضی شیرازی جهانی بنشته در گوشه‌ای»، ص۹۳) که تا سال‌های پایانی عمرشان ادامه داشت. در همین مسجد با افراد زیادی از اقلیت‌های دینی و مذهبی گفتگو می‌کرد. بر اساس مقدمه کتاب نگاه ناب، صدها نفر به واسطه گفتگو با او، دین خود را به اسلام و مذهب تشیع تغییر دادند. (رضی شیرازی، نگاه ناب، مقدمه، ص۲۰) سیدرضی در نجف و ایران فعالیت‌های سیاسی و ضد کمونیستی هم داشت. («ناگفته‌هایی از یک ترور و زمینه‌های آن» ص۴۴۹) در نجف از دوستان سیدمجتبی نواب صفوی بود. («ناگفته‌هایی از یک ترور و زمینه‌های آن» ص۴۵) پس از هجرت به ایران با سیدابوالقاسم کاشانی در ارتباط بود و در تظاهرات‌های مربوط به ملی شدن صنعت نفت شرکت می‌کرد. («ناگفته‌هایی از یک ترور و زمینه‌های آن» ص۴۴) البته از منتقدان محمد مصدق نیز بود. («ناگفته‌هایی از یک ترور و زمینه‌های آن» ص۴۵) حدود سال ۱۳۳۹ش، به‌عنوان یکی از سه نماینده آیت‌الله بروجرودی در کنگره بین‌المللی بیت‌المقدس در اردن شرکت کرد. («زندگی‌نامه آیت‌الله سیدرضی شیرازی»، پایگاه رسمی آیت‌الله سیدرضی شیرازی)

سیدرضی سرانجام آذر ۱۴۰۰ش، در سن ۹۳ سالگی در تهران درگذشت. («آیت‌الله سیدرضی شیرازی درگذشت»، خبرگزاری اهل بیت(ع)، ابنا) مراسم تشییع در قم برگزار شد و سید موسی شبیری زنجانی، از مراجع تقلید شیعه، بر او نماز خواند. (پیکر آیت‌الله رضی شیرازی در قم تشییع شد، خبرگزاری ایرنا) سپس جنازه پس از انتقال به عراق در ۱۶ آذر ۱۴۰۰ش در کربلا و نجف تشییع شد و محمداسحاق فیاض از مراجع تقلید نجف، بر او نماز خواند. او در مقبره میرزای شیرازی در حرم امام علی(ع) دفن شد. («تشییع پیکر مرحوم آیت‌الله سیدرضی شیرازی در شهر نجف اشرف»، خبرگزاری اهل بیت(ع)، ابنا)

ارتباط با انقلاب و امام‌خمینی

سیدرضی از سال‌های نخست مخالفت و مبارزه روحانیت و حوزه‌های علمیه با رژیم پهلوی در دهۀ چهل، همراه و همگام با مخالفان و مبارزان بود. پس از انقلاب سفید در سال ۱۳۴۱ش، به دلیل خودداری از شرکت در جلسه روحانیان با محمدرضا شاه از مدرسه سپهسالار اخراج شد. («مصاحبه با آیت‌الله سیدرضی شیرازی»، ص۱۹) چنان‌که به علت حمایت از جنبش ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش، در سال ۱۳۴۳ش از دانشکده الهیات دانشگاه تهران اخراج شد. («مصاحبه با آیت‌الله سیدرضی شیرازی»، ص۲۰) پس از تبعید امام‌خمینی به ترکیه (آبان ۱۳۴۳ش)، شیرازی سخنرانی‌هایی در حمایت از ایشان داشت که باعث شد از طرف ساواک تهدید به قتل شده (رحیمی، در طریق معرفت، ۱۳۹۵ش، ص۱۰۴) و ممنوع‌المنبر شود. (رحیمی، در طریق معرفت، ص۱۰۶) او از تهران بیرون رفته و در رشت پنهان شد و چنان‌که خود گفته، در رؤیایی که دید، پدرش به او توصیه کرد فعالیت‌های سیاسی خود را به مبارزات فرهنگی تبدیل کند. (رحیمی، در طریق معرفت، ص۱۰۳، ۱۰۴ و ۱۱۳) در دوران تبعید امام‌خمینی به عراق، سیدرضی چندین سفر به نجف و کربلا رفته و با امام‌خمینی دیدار و گفت‌وگو کرد. («مصاحبه با آیت‌الله سید رضی شیرازی»، مجله حوزه، ص۳۶-۳۷) در یکی از این دیدارها، سیدرضی گفت: بعضی از افراد می‌گویند اگر شاه برود، کشور کمونیست می‌شود. حضرت امام پاسخ داد: «اتفاقا قضیه بر عکس است و اگر شاه بماند، مملکت کمونیست می‌شود.» (ساعدی، حافظان شریعت، ص۷۵) زمانی که امام‌خمینی در نوفل لوشاتو بود، سیدرضی شیرازی به همراه چند تن از علما، ازجمله آیت‌الله صدوقی، به پاریس سفر کرد و به دیدار ایشان شتافت. (ساعدی، حافظان شریعت، ص۷۳-۷۵)

پس از پیروزی انقلاب و شکل‌گیری جمهوری اسلامی و گسترش فعالیت سیدرضی شیرازی، گروه فرقان در تیر سال ۱۳۵۸ش، ایشان را ترور و مجروح کرد. («ناگفته‌هایی از یک ترور و زمینه‌های آن» ص۴۳) امام‌خمینی در ۲۴ تیر ۱۳۵۸ش در پیامی، سوءقصد به او را محکوم کرد و در بخشی از آن نوشت: «خبر ناگوار سوءقصد به جنابعالی، از طرف عناصر فاسد رژیم منحط سابق، موجب نگرانی و تأثر گردید.... سوءقصد به اشخاصی که در طول عمر به خدمت خالق و خلق اشتغال داشته‌اند، اراده آنان را مصمم‌تر و حقانیت مکتب را واضح‌تر می‌نماید.... از خداوند تعالی سلامت و بهبودی جنابعالی را خواهانم.» (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۹، ص۸۶) امام‌خمینی در چند سخنرانی بعدی نیز این عمل را تقبیح نمود (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۹، صص۸۹ و ۹۵) و سیدرضی به‌صورت خصوصی نیز با ایشان دیدار کرد. (خبرآنلاین؛ خبرگذاری تحلیلی ایران https://www.khabaronline.ir/news) بعدها، به گفته شیرازی، جامعه روحانیت مبارز تهران بدون اطلاع وی و به پیشنهاد امام‌خمینی نام سیدرضی شیرازی را در فهرست نامزدهای خبرگان قانون اساسی قرار داده بود. («ناگفته‌هایی از یک ترور و زمینه‌های آن» ص۴۷) سیدرضی با توجه به ویژگی میانه‌رویی که داشت و در هنگام اوج مخالفت‌ها با حکومت پهلوی نیز رفتاری محتاطانه در پیش گرفته بود، پس از انقلاب نیز از قبول مناصب حکومتی خودداری کرد. (ثبوت، «از میرزا تا آقارضی»، ص۱۴۶)

پانویس

منابع

«آیت‌الله سیدرضی شیرازی درگذشت»، خبرگزاری اهل بیت (ع) (ابنا)، تاریخ درج مطلب، ۱۰ آذر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید ۱۲ آذر ۱۴۰۰ش.
«تشییع پیکر مرحوم آیت‌الله سیدرضی شیرازی در شهر نجف اشرف»، خبرگزاری اهل بیت(ع) (ابنا)، تاریخ درج مطلب: ۱۶ آذر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۷ آذر ۱۴۰۰ش.
«زندگی‌نامه آیت‌الله سیدرضی شیرازی»، پایگاه رسمی آیت‌الله سیدرضی شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۲ آذر ۱۴۰۰ش.
«کتاب‌شناسی در طریق معرفت»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۱۲ آذر ۱۴۰۰ش.
«کتاب‌شناسی زلال حکمت»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۱۲ آذر ۱۴۰۰ش.
«مصاحبه با آیت‌الله سیدرضی شیرازی»، در مجله حوزه، شماره ۵۰ و ۵۱، ۱۳۷۱ش.
«ناگفته‌هایی از یک ترور و زمینه‌های آن در گفت‌وگوی یادآور با آیت‌الله سیدرضی شیرازی»، در یادآور، شماره ۶، ۷ و ۸، ۱۳۸۸ و بهار ۱۳۸۹ش.
امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام: مجموعه آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۸۹ش.
پیکر آیت‌الله رضی شیرازی در قم تشییع شد، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۱۲ آذر ۱۴۰۰ش.
ثبوت، اکبر، «از میرزا تا آقارضی»، در زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی آیت‌الله سیدرضی شیرازی، دوره۱، ۲۹ مهر ۱۳۹۵ش.
ساعدی سمیرمی، جمشید، حافظان شریعت؛ سیری در حیات علمی و اخلاقی حضرت آیت‌الله آقا سیدرضی شیرازی، تهران، دفتر نشر برگزیده، اول، ۱۳۸۴ش.
خبرآنلاین؛ خبرگذاری تحلیلی ایران https://www.khabaronline.ir/news
رحیمی، محمد و مرتضی رسولی‌پور، در طریق معرفت: مروری بر زندگی و خاطرات آیت‌الله سیدرضی شیرازی، تهران، سوره مهر، ۱۳۹۵ش.
رضی شیرازی، سیدمحمدحسین، نگاه ناب، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۴ش.
صدوقی سها، منوچهر، «آیت‌الله سیدرضی شیرازی آخرین یادگار حوزه فلسفی و عرفانی تهران بود»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۳ آذر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۷ دی ۱۴۰۰ش.
فنا، فاطمه، «سیدرضی شیرازی جهانی بنشته در گوشه‌ای»، شماره ۱۸، اسفند ۱۳۸۷ش.
فیضی، کریم، «زوایای دانش اسلامی»، در اطلاعات حکمت و معرفت، سال سوم، شماره ۲، اردیبهشت ۱۳۸۷ش.

@@ خط ۴۰: / خط ۴۰: @@
 * فیضی، کریم، «زوایای دانش اسلامی»، در اطلاعات حکمت و معرفت، سال سوم، شماره ۲، اردیبهشت ۱۳۸۷ش.
 {{پایان}}
+[[رده:پروژه سیاسی و اجتماعی]]