سیدابوالحسن اصفهانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سیدابوالحسن موسوی مدیسه‌ای اصفهانی'''، پرآوازه به '''سیدابوالحسن اصفهانی''' (۱۲۸۴ـ۱۳۶۵ق؛ ۱۲۴۶ـ۱۳۲۵ش)، از شاگردان ویژۀ آخوند خراسانی بود که پس از درگذشت آیات نائینی و [[عبدالکریم حائری یزدی|حائری یزدی]] در ۱۳۵۵ق. و آقاضیاء عراقی در ۱۳۶۱ق، مرجعیت تقلید شیعیان امامیه را عهده‌دار شد. به‌دلیل گستردگی مرجعیت وی در آن زمان، اهل عراق او را «زعیم الطائفه» لقب دادند.

اصفهانی در امور سیاسی، به‌ویژه در پشتیبانی از [[نهضت مشروطه|جنبش مشروطۀ ایران]] کوتاهی نکرد. به‌گونه‌ای که گستردگی مراسم سوگواری درگذشت وی، (آبان ۱۳۲۵ش؛ ذیحجه ۱۳۶۵ق) زمینه‌ساز شکست فرقه دموکرات در آذربایجان گردید. اصفهانی کتابی در فقه دارد به نام وسیلة النجاه که از متون مهم فقهی است و [[امام‌خمینی]] آن را با نام [[تحریرالوسیله]] شرح نموده است.

سیدابوالحسن مقدمات علوم حوزوی را در زادگاهش فراگرفت و در آغاز جوانی برای ادامۀ تحصیل به [[اصفهان]] رفت. پس از گذراندن سطوح فقه و اصول در درس خارج شرکت نمود. سال ۱۳۰۸ق(۱۲۶۹ش) در بیست و چهار سالگی برای تکمیل تحصیلات عازم [[نجف اشرف]] شد و از محضر استادان بزرگ فقه و اصول، به‌ویژه میرزا حبیب‌الله رشتی و آخوند خراسانی بهره برد.<ref>موسوی اصفهانی، حیات جاودانی، ۱۳۸۵، ص ۲۹؛ امین، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۲۱۲ـ۲۱۳.</ref>

پس از درگذشت آخوند خراسانی، برخی از مردم خراسان برای تقلید به او مراجعه می‌کردند؛ اما با درگذشت آیت‌الله نائینی و [[عبدالکریم حائری یزدی|حائری یزدی]] در ۱۳۵۵ق(۱۳۳۱۵ش) و آقا ضیاء عراقی در ۱۳۶۱ ق(۱۳۲۱ش) مرجعیت تقلید شیعیان در شخص سیدابوالحسن اصفهانی منحصر شد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م؛ رجبی، علمای مجاهد، ۱۳۸۲، ص ۵۷.</ref>

 

او سرانجام شب نهم ذیحجه ۱۳۶۵ق(۱۲ آبان ۱۳۲۵ش) در سن ۸۱ سالگی درگذشت. پس از تشییع کم‌سابقه از [[کاظمین]] تا نجف، در صحن حرم امام علی(ع)، کنار قبر فرزند شهیدش، سیدمحمد حسن و آیت‌الله آخوند خراسانی به خاک سپرده شد.<ref>منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه‌ی اجتماع و سیاست، ۱۳۷۹، ص ۱۰۸.</ref>

سیدابوالحسن اصفهانی افزون بر کارهای علمی و دینی، از فعالیت سیاسی نیز به دور نبود و در برهه‌های حساس از تاریخ معاصر، به‌ویژه در [[عراق]] و [[ایران]] نقش مؤثری داشت. ازجمله: همانند استادش آخوند خراسانی به اصول حکومت مشروطه و محدودکردن قدرت استبداد اعتقاد داشت. برای همین آخوند خراسانی و شیخ عبدالله مازندرانی در اجرای اصل دوم متمم قانون اساسی ۱۳۲۵ق در ایران، سیدابوالحسن را در شمار یکی از پنج مجتهد طراز اول «مطلع از مقتضیات زمان» برای احراز انطباق مصوبات قانونی مجلس شورای ملی با احکام فقه شیعه به مجلس شورای ملی ایران معرفی کردند؛ اما وی سکونت در نجف را ترجیح داد و نپذیرفت.<ref>(رجبی، علمای مجاهد، ۱۳۸۲، ص۵۷ـ۵۸.</ref>

 

اصفهانی در نهضت استقلال عراق به همراه علمای دیگر نیز نقش مؤثری داشت. تاآنجا که به‌عنوان اعتراض به عملکرد دولت انگلیس و دولت وقت عراق، این کشور را ترک و رهسپار [[قم]] شد.<ref>مشعوف، آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی، تاریخ بازیابی: ۸ آذرماه ۱۳۹۲.</ref>

سیّد آثار و تألیفات بسیاری داشت که معروف‌ترین اثر او «وسیلة النجاة» با ترجمه فارسی «صراط النجاه» است که بعدها بسیاری از فقها و مراجع بزرگ معاصر بر این کتاب تعلیقه زده و شرح نوشته‌اند. مهمترین و پرآوازه‌ترین شروح آن «[[تحریرالوسیله]]» امام خمینی است.<ref>مجله نور علم، دوره‌ی سوم، ش ۴، ص ۱۱۰.</ref> به گفته [[جعفر سبحانی|آیت‌الله جعفر سبحانی]]، امام‌خمینی چون کتاب وسیلة النجاة را اثری مهم می‌دانست،<ref>ستوده، پابه‌پای آفتاب، ۱۳۸۰، ج ۳، ص ۲۰۹.</ref> در دوران اقامت در قم بر آن حاشیه نگاشت؛<ref>همان، ج ۱، ص ۲۶۶.</ref> اما احترام نویسنده (امام) به مرجع وقت، [[سیدحسین بروجردی|آیت‌الله بروجردی]]، مانع از چاپ و انتشار این اثر شد.<ref>همان، ج ۳، ص ۳۱۶.</ref> امام‌خمینی بعداز [[تبعید امام‌خمینی|تبعید به ترکیه]] بود که آن حاشیه‌ها را به متن کتاب وسیلة النجاة اضافه کرد. ایشان در این باره نوشته‌اند:<blockquote>«اینجانب قبلًا حاشیه‌ای بر کتاب وسیلة النجاة مرحوم آیت‌اللَّه سید ابوالحسن اصفهانی(قدس سره) نوشته بودم؛ ولی زمانی که از شهر «قم» به خاطر رویدادهای غم‌انگیزی که برای اسلام و مسلمین پیش آمد- که شاید تاریخ آن‌ها را ضبط کند- در اواخر ماه جمادی الثانی ۱۳۸۴ق به «[[بورسا]]» از شهرهای ترکیه تبعید شدم و تحت نظر و مراقبت، فارغ‌البال بودم، تصمیم گرفتم به منظور سهولت استفاده، آن حاشیه را در متن کتاب مذکور مندرج نمایم. و اگر خدای تعالی توفیق دهد مسائل دیگری را هم که زیاد مورد ابتلا است به آن بیفزایم.».<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ج‏۱، ص۷.</ref></blockquote>

== ارتباط سببی امام‌خمینی و سیدابوالحسن اصفهانی ==

با ازدواج نوه‌ پسری امام‌خمینی با نوه‌ نویه‌ (نبیرۀ) آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی، یک پیوند سببی بین این دو خاندان به وجود آمد. از جمله دامادهای سیدابوالحسن اصفهانی، سیدحسن متقی بود. ایشان دختری داشتند به نام صدیقه‌بیگم متقی که به همسریِ سیدمیرزاحسن بجنوردی درآمد. حاصل این ازدواج چندین فرزند بود که آخری آن [[سیدمحمد موسوی بجنوردی]] است. سیدمحمد از [[شاگردان امام‌خمینی]] در نجف بود که پس از [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب اسلامی]] به ایران بازگشت.<ref>موسوی بجنوردی، مسی به رنگ شفق، ۱۳۸۵، ص ۱۲.</ref> بعدها [[سیدحسن خمینی]]، فرزند [[سیداحمد خمینی|سیداحمد]]، با دختر سیدمحمد بجنوردی ازدواج کرد.