شکست حصر آبادان: تفاوت میان نسخه‌ها

آبادان از شهرهای قدیمی ایران و از مراکز مهم بندری خوزستان است که از شمال به خرمشهر، از خاور به ماهشهر، از جنوب به خلیج فارس و از باختر به عراق محدود می‌گردد. آبادان از سه طرف با رودهای کارون، بهمنشیر و اروندرود و از جنوب نیز با خلیج فارس احاطه شده و به صورت جزیره درآمده است. جمعیت شهرستان آبادان بر اساس سرشماری ۱۳۵۵ بیش از ۳۳۷ هزار نفر بوده است <ref>اداره جغرافیایی، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ۹۰/۱.</ref>. آبادان به طول ۶۴ کیلومتر و عرض ۳ تا ۲۰ کیلومتر می‌باشد <ref>صدری و دیگران، فرهنگ فارسی اعلام، ۳.</ref>. تاریخ شهر آبادان با تاریخ صنعت نفت ایران و به‌ویژه پالایشگاه آن گره خورده است <ref>اداره جغرافیایی، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ۹۰/۲ ـ ۳.</ref>. ساکنان آبادان شیعه دوازده‌امامی‌اند و به زبان عربی و فارسی سخن می‌گویند <ref>اداره جغرافیایی، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ۹۰/۳.</ref>. اقتصاد پررونق و موقعیت جغرافیایی و راهبردی آبادان، این شهر را مورد طمع رژیم بعث عراق قرار داد و یکی از هدف‌های مهم عراق در هجوم به ایران در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ اشغال آن بود <ref>دروردیان، سیری در جنگ ایران و عراق، ۱/۲۶.</ref>.

شهر آبادان در نخستین روز جنگ هدف بمباران هوایی دشمن قرار گرفت <ref>حیدرهائی، پالایشگاه آبادان در دفاع مقدس و ۸ سال خاطره، ۱۲.</ref> و عده‌ای از مردم ازجمله دانش‌آموزان مدرسه‌ای با مدیر آن به شهادت رسیدند <ref>بشیری، گزارش یک بازجویی، ۲۳۸.</ref>. عراقی‌ها در ۱۹ مهر ۱۳۵۹ <ref>حسینیا، امیر خستگی‌ناپذیر، ۹۴.</ref> با پل‌زدن بر روی کارون به شرق آن نفوذ و جاده آبادان ـ اهواز و جاده آبادان ـ ماهشهر را تصرف و آبادان را محاصره کردند <ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۰۲.</ref>. مقاومت مردم خوزستان برنامه صدام حسین در تسخیر سه‌روزه خوزستان را نقش برآب کرد <ref>بشیری، گزارش یک بازجویی، ۲۳۲.</ref>. پس از سقوط خرمشهر تحرک عراق برای اشغال آبادان افزایش یافت <ref>وزارت فرهنگ، حدیث حماسه‌ها، ۹۶؛ برّی دیزجی و دیگران، روزها و رویدادها، ۳/۲۲.</ref>. جاده اهواز ـ آبادان بسته شد و تدارکات اندک آن از راه آبادان ـ ماهشهر انجام می‌گرفت که آن هم زیر آتش دشمن قرار داشت <ref>خامنه‌ای، نرم‌افزار حدیث ولایت، ۱۳۷۲، ۸۵.</ref>. امکانات دفاعی موجود در شهر، اندک بود و رزمندگان بیشتر از سلاح سبک استفاده می‌کردند <ref>خامنه‌ای، نرم‌افزار حدیث ولایت، ۱۳۷۲، ۸۵.</ref>. سیدابوالحسن بنی‌صدر رئیس‌جمهور و فرمانده کل قوا نیز به دستاویز کمبود و گرانی مهمات از دادن گلوله توپ و موشک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خودداری می‌کرد <ref>بشیری، گزارش یک بازجویی، ۳۲۵.</ref>. ارتش عراق با انواع سلاح‌های جنگی آبادان را زیر فشار قرار داد و برای بازداشتن نیروهای ایرانی از تمرکز در این جبهه در میدان‌های دیگر آغاز به پیشروی کرد <ref>نامجوی، مدرسه عشق، ۵۰.</ref> و آبادان نیز پیوسته بمباران می‌شد <ref>بشیری، گزارش یک بازجویی، ۳۹۶.</ref>.

از نخستین روزهای تهاجم ارتشِ متجاوز، مقاومت مردمی به صورت خودجوش در آبادان شکل گرفت و مردم در کنار تفنگدارانِ اندک نیروی دریایی و سپاه <ref>حیدرهائی، پالایشگاه آبادان در دفاع مقدس و ۸ سال خاطره، ۱۲.</ref> و کمیته‌های انقلاب اسلامی <ref>وزارت فرهنگ، حدیث حماسه‌ها، ۸۵.</ref> قرار گرفتند. مدافعان شهر در برابر هجوم تکاوران عراقی در عبور از رودخانه بهمنشیر و کوی ذوالفقاری مقاومت کردند <ref>برّی دیزجی و دیگران، روزها و رویدادها، ۳/۲۲.</ref>. مقاومت مردم آبادان و رزمندگان و نبرد تن به تن آنان در ایستگاه ذوالفقاری، مانع از سقوط جاده آبادان ـ خسروآباد شد <ref>حیدرهائی، پالایشگاه آبادان در دفاع مقدس و ۸ سال خاطره، ۱۲.</ref>. برخی فرماندهان ارشد عراقی پس از اسارت یادآور شدند عراقی‌ها با توجه به امکانات و تجهیزات و توانمندی خود، آبادان را فتح‌شده تلقی می‌کردند و زمین‌گیرشدن ارتش مجهز و آموزش‌دیده عراق در برابر مدافعان اندک شهر باورنکردنی بود <ref>حیدرهائی، پالایشگاه آبادان در دفاع مقدس و ۸ سال خاطره، ۱۲.</ref>. کارکنان پالایشگاه آبادان در شرایط سخت روزهای اول جنگ، کار سازماندهی خود را آغاز و با تشکیل ستادهای اضطراری اقدام به تخلیه مواد نفتی از دستگاه‌های پالایشگاه کردند و با ایجاد پدافند غیر عامل، بسیاری از واحدها و دستگاه‌های عظیم تأسیسات این مرکز بزرگ پالایشگاهی را حفظ کردند <ref>حیدرهائی، پالایشگاه آبادان در دفاع مقدس و ۸ سال خاطره، ۱۲.</ref>.

غلامحسین جمی امام‌جمعه آبادان برای رزمندگان سنگری معنوی و پشتیبانی بی‌نظیر بود و در دشوارترین لحظه‌ها نماز جمعه را برپا می‌کرد <ref>خامنه‌ای، نرم‌افزار حدیث ولایت، ۱۳۸۷، ۵۳ ـ ۵۵.</ref>. پخش خطبه‌های وی در سنگر نماز جمعه از رادیو نفت ملی، سبب تقویت روحیه رزمندگان اسلام و تضعیف و ترس ارتش بعث عراق بود <ref>جمی، نوشتم تا بماند، ۵۷۳.</ref>. فرماندهان دفاع مقدس حمایت مردمی و نماز جمعه آبادان را دو عامل مؤثر در ایستادگی آبادان در محاصره شمرده‌اند <ref>حیدرهائی، پالایشگاه آبادان در دفاع مقدس و ۸ سال خاطره، ۱۲.</ref>. امام‌خمینی برپایی نماز جمعه در آبادان و دیگر شهرهای جنگ‌زده جنوب را مایه مباهات و سرافرازی شمرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱؛ جمی، نوشتم تا بماند، ۶۸۰ و ۷۰۵.</ref> {{ببینید|غلامحسین جمی}}. همه امکانات بیمارستان شرکت نفت در کنار اروند نیز برای درمان نیروهای نظامی و مردمی بسیج شد و علی‌رغم گلوله‌باران مداوم، کادر پزشکی و پیراپزشکی و پرستاری در مدت محاصره آبادان آن را ترک نکردند <ref>حیدرهائی، پالایشگاه آبادان در دفاع مقدس و ۸ سال خاطره، ۱۲.</ref>.

امام‌خمینی در چهاردهم آبان ۱۳۵۹ در آستانه ماه محرم طی سخنانی در جمع مبلغان با تأکید به نیروهای مسلح یادآور شد حصر آبادان باید شکسته شود، به دشمن نباید اجازه داد وارد آبادان شود؛ زیرا ورود آنان به آبادان سبب خسارت‌های بسیار است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۳۲ ـ ۳۳۳.</ref>. با تأکید ایشان حفظ آبادان افزون بر بعد نظامی، جنبه شرعی نیز پیدا کرد. نیروهای رزمنده در آنجا تقویت شدند و نیروهای دشمن را که از بهمنشیر عبور کرده، وارد جزیره آبادان شده بودند، با تلفات بسیار وادار به عقب‌نشینی کردند <ref>برّی دیزجی و دیگران، روزها و رویدادها، ۳/۲۳.</ref>.

اهمیت آبادان در نظر امام‌خمینی از آن جهت بود که این شهر نقطه اصلی جنگ و مورد طمع دشمن بود و عراق در صورت تصرف، قصد داشت آن را برای همیشه نگه دارد <ref>خامنه‌ای، نرم‌افزار حدیث ولایت، ۱۳۷۲، ۸۷.</ref>. ایشان همچنین معتقد بود رزمندگان با حفظ و نجات آبادان، خواهند توانست دیگر مناطق اشغالی را نیز آزاد کنند <ref>نامجوی، مدرسه عشق، ۵۳.</ref>. غلامحسین جمی از اظهار نگرانی خود درباره آبادان و خرمشهر در یکی از دیدارها با امام‌خمینی و اطمینان‌دادن ایشان به شکسته‌شدن حصر آبادان و آزادی خرمشهر سخن گفته است <ref>جمی، نوشتم تا بماند، ۶۸۰.</ref>. سیدرحیم صفوی از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌گوید پس از حکم امام‌خمینی تعداد زیادی از نیروهای بسیجی و سپاهی حدود یک‌سال در جبهه مانده بودند تا فرمان امام‌خمینی را برای شکستن حصر آبادان اجرا کنند و عهد کرده بودند تا محاصره آبادان شکسته نشود، جبهه را ترک نکنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۸۹.</ref>. تا زمانی که بنی‌صدر فرماندهی کل قوا را بر عهده داشت، کار مهمی برای شکستن محاصره آبادان صورت نگرفت.

در پی تأکید امام‌خمینی بر شکستن حصر آبادان، نیروی زمینی ارتش و سپاه با تصویب شورای عالی دفاع پیگیر کار آبادان بودند <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۳۶۶.</ref>. سپاه برای شکستن حصر آبادان پس از دو ماه شناسایی طرحی را پیشنهاد کرد و در بهمن ۱۳۵۹ به تصویب شورای عالی دفاع رساند؛ ولی با کارشکنی بنی‌صدر، اجرای آن به تعویق افتاد <ref>سازمان جغرافیایی، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ۱۰۸.</ref>. پس از برکناری وی از فرماندهی و هماهنگی نیرو‌های مسلح، عملیات ثامن‌الائمه(ع) با هدف تصرف پل‌های دشمن بر روی کارون و انهدام نیروهای آن و تأمین جاده آبادان ـ ماهشهر و آبادان ـ اهواز و شکسته‌شدن محاصره آبادان پی‌ریزی ‌شد <ref>سازمان جغرافیایی، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ۱۰۸؛ روابط عمومی، کارنامه عملیات سپاهیان اسلام، ۱۵.</ref>. در ۱۵ شهریور ۱۳۶۰ طرح عملیات شکست حصر آبادان تکمیل و بدون تعیین زمان اجرا، به مسئولان ابلاغ گردید <ref>خامنه‌ای، نرم‌افزار حدیث ولایت، ۱۳۷۲، ۸۵.</ref>. پلی ابداعی برای عبور از بهمنشیر با بشکه‌های ۲۲۰ لیتری، نبشی و تخته، به عرض ۵/۲ و طول ۲۰۰ متر ساخته شد که کار نقل و انتقال نیروهای لشکر ۷۷ خراسان از روی همین پل انجام گرفت <ref>حیدرهائی، پالایشگاه آبادان در دفاع مقدس و ۸ سال خاطره، ۱۲.</ref>. در اوایل مهر ۱۳۶۰ یگان‌های پیش‌بینی‌شده برای اجرای عملیات در منطقه متمرکز شدند و قرار شد نیروی هوایی، قرارگاه لشکر دشمن، واحد احتیاط و نقاط آمادی و مواضع و توپخانه دوربرد آن را در غرب کارون بمباران کند <ref>برّی دیزجی و دیگران، روزها و رویدادها، ۳/۲۴.</ref>.

پس از ۵۷۵ روز محاصره آبادان توسط ارتش بعث عراق <ref>دروردیان، سیری در جنگ ایران و عراق، ۱/۱۵۳.</ref>، عملیات ثامن‌الائمه(ع) در ساعت یک بامداد ۵ مهر ۱۳۶۰، با رمز «نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَ فَتْحٌ قَرِیبٌ» آغاز شد <ref>روابط عمومی، کارنامه عملیات سپاهیان اسلام، ۱۵.</ref>. رزمندگان ایران متشکل از لشکر ۷۷ خراسان، هوانیروز، نیروی هوایی ارتش، سپاه و ژاندارمری <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۱۷۱ ـ ۱۷۳.</ref> با روحیه شهادت‌طلبی دشمن را از آبادان عقب زدند <ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۰۲ ـ ۳۰۳.</ref>. نیروی هوایی، منطقه نبرد را پوشش داد و بالگردهای جنگی، نیرو‌های دشمن را منهدم یا وادار به عقب‌نشینی کردند <ref>برّی دیزجی و دیگران، روزها و رویدادها، ۳/۲۵.</ref>. این عملیات پس از ۴۲ ساعت تلاش با موفقیت کامل به پایان رسید <ref>برّی دیزجی و دیگران، روزها و رویدادها، ۳/۲۵.</ref>. به علت نقش ارزنده یگان‌های لشکر ۷۷ خراسان در این پیروزی، به تصویب شورای عالی دفاع این لشکر «لشکر پیروز خراسان» نام‌گذاری شد <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۳۴۷.</ref>.

فرماندهان، امداد‌های غیبی، انسجام ارتش، سپاه و بسیج، پشتوانه وسیع مردمی، برنامه‌ریزی دقیق و اصل غافل‌گیری را از عوامل پیروزی ایران در این عملیات دانسته‌اند <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۳۷۰؛ صفوی، از جنوب لبنان تا جنوب ایران، ۱/۲۹۱؛ جمی، نوشتم تا بماند، ۶۷۹.</ref>. مسئولان و فرماندهان جنگ ازجمله هاشمی رفسنجانی علت تأخیر در اجرای فرمان امام‌خمینی در شکست حصر آبادان را تعلل بنی‌صدر شمرده‌اند که از نیرو‌های انقلاب در ارتش و غیر آن بریده بود و راهبرد او این بود که آبادان و خرمشهر اشغال شود تا در دزفول شکست پیش نیاید <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۲۱۶ ـ ۲۱۷ و ۳۴۱.</ref>. بنی‌صدر حتی از دادن توپ‌های ۱۷۵ که رزمندگان در جبهه آبادان به آن نیاز داشتند، دریغ داشت <ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۶۰.</ref>؛ بر این اساس بنی‌صدر مانع حرکت رزمندگان بود <ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۰۵.</ref>.

پس از انهدام نیرو‌های متجاوز، شهر آبادان از محاصره خارج شد و تهدید دشمن در شرق کارون و جزیره آبادان به‌کلی از میان رفت و رزمندگان ایرانی به نخستین موفقیت سرنوشت‌ساز خود در جنگ تحمیلی رسیدند <ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۰۲.</ref>. در این عملیات بیش از ۲۰۰۰ نفر از دشمن کشته و مجروح و ۱۸۰۰ نفر اسیر شدند. لشکر ۳ زرهی عراق شامل تیپ ۸ مکانیزه و تیپ ۶ زرهی و نیروهای دیگر منهدم شد و غنایم جنگی فراوانی از سلاح‌های سبک و سنگین به تصرف نیروهای ایران درآمد <ref>روابط عمومی، کارنامه عملیات سپاهیان اسلام، ۱۶.</ref>. به گزارش اسیران عراقی در جریان تسلیم، بسیاری از آنان از پشت به دست افسران بعثی عراقی هدف قرار گرفتند و کشته شدند <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۱۷۳.</ref>. نود دستگاه تانک و نفربر، صد دستگاه انواع خودروی دشمن منهدم گردید و تعداد سه فروند هواپیما و یک فروند بالگرد عراق سرنگون شد. همچنین صد دستگاه تانک، شصت دستگاه نفربر، سه دستگاه لودر و ۱۵۰ دستگاه خودرو به غنیمت گرفته شد <ref>برّی دیزجی و دیگران، روزها و رویدادها، ۳/۲۶.</ref> و ۱۵۰ کیلومتر مربع از اراضی خوزستان از تصرف دشمن آزاد شد <ref>روابط عمومی، کارنامه عملیات سپاهیان اسلام، ۱۵.</ref>.

شکست ارتش عراق در محاصره آبادان، روند جنگ را تغییر داد، به گونه‌ای که نیرو‌های عراقی در تمام جبهه‌های جنگ، از عملیات آفندی دست کشیدند و به حالت پدافندی درآمدند <ref>حسینی و جوادی‌پور، ارتش جمهوری اسلامی ایران در ۸ سال دفاع مقدس، ۳/۱۴۶.</ref>. شکسته‌شدن حصر آبادان باعث تصرف و تأمین ساحل شرقی رودخانه کارون شد <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۲۰۰؛ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۰۲.</ref>.

فرماندهان نیروهای ایران شکست حصر آبادان را به امام‌خمینی تبریک گفتند و این پیروزی را مدیون الطاف خداوند و رهنمودهای ایشان خواندند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۵۴.</ref>. امام‌خمینی نیز از ولی‌الله فلاحی رئیس‌کل ستاد مشترک ارتش، قاسم‌علی ظهیرنژاد فرمانده ژاندارمری، محسن رضایی فرمانده سپاه و سایر مجاهدانِ میدان نبرد و نقش‌آفرین در شکست حصر آبادان قدردانی کرد و این پیروزی را به مردم و عموم سربازان و پاسداران تبریک گفت. ایشان اظهار امیدواری کرد ملت خیلی زود شاهد آخرین پیروزی و بیرون‌راندن نیروهای متجاوز از ایران اسلامی باشند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۵۴ ـ ۲۵۵.</ref>. ایشان در پاسخ تبریک سیدعبدالله شیرازی از مراجع تقلید با تشکر و التماس دعای خیر از همه علمای مجاور آستان مقدس امام‌رضا(ع) ابراز امیدواری کرد پیروزی نهایی حاصل شود و منحرفان که با اقدامات آگاهانه و ناآگاهانه خود به شرق و غرب خدمت می‌کنند، هدایت یا سرکوب شوند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۵۶.</ref> {{ببینید|سیدعبدالله شیرازی}}. امام‌خمینی پس از چندی پیروزی رزمندگان ایران ازجمله در جبهه آبادان را با نیروی اندک در برابر سپاه مجهز صدام معجزه و موجب پشیمانی صدام خواند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۸۹.</ref>.

پس از پایان موفقیت‌آمیز عملیات ثامن‌الائمه(ع)، فرماندهان رده‌بالای ارتش و سپاه در ۷ مهر ۱۳۶۰ با هواپیمای ارتش عازم تهران بودند که هواپیما در کهریزک دچار سانحه شد و فلاحی رئیس‌کل ستاد مشترک ارتش، نامجوی وزیر دفاع، جواد فکوری فرمانده نیروی هوایی و وزیر سابق دفاع، یوسف کلاهدوز قائم‌مقام سپاه پاسداران و محمد جهان‌آرا فرمانده سپاه پاسداران خرمشهر به شهادت رسیدند <ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۰۶؛ بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۲۲۹ ـ ۲۳۱.</ref>. امام‌خمینی در پیامی به ملت ایران، ارتش، سپاه و خانواده‌های شهدا تبریک و تسلیت گفت و شهدای این حادثه را خدمتگزاران متعهد خواند که در راه هدف و آرمان‌های اسلامی به شهادت رسیده‌اند و از ملت ایران و نیروهای مسلح خواست که یاد آنان را زنده بدارند و راه آنان را ادامه دهند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۶۳ ـ ۲۶۴.</ref>.

این پیروزی بازتاب وسیعی در داخل و خارج کشور پیدا کرد. مردم اهواز به شادمانی پرداخته و با پخش شیرینی از یکدیگر پذیرایی کردند و هم‌زمان با دیگر هموطنان خود ندای الله‌اکبر سر دادند <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۱۷۵.</ref>. خبرگزاری فرانسه گزارش کرد مردم تهران به پشت بام‌ها رفته و ندای الله‌اکبر سر دادند <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۱۸۴.</ref>. روزنامه‌های غربی ازجمله واشنگتن‌پست این پیروزی را، بزرگ‌ترین پیروزی در طول سال گذشته دانستند <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۲۹۱.</ref>. شکست محاصره آبادان و نمایش اسرای نبرد، در بالا‌رفتن روحیه نیروهای ایرانی و ضعف نیروهای بعثی مؤثر بود <ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۰۷.</ref>. انسجام بیشتری در کشور ایجاد شد و کمتر از یک هفته پس از آن مردم با اشتیاق بیشتری در سومین انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کردند <ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۱۰ ـ ۳۱۱.</ref>. امام‌خمینی در تنفیذ حکم رئیس‌جمهور، سیدعلی خامنه‌ای یادآور شد شرکت بی‌سابقه مردم امید بدخواهان داخلی و خارجی را مبدل به یأس و طمع آزمندان را برای همیشه از میان برد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۷۸.</ref>.

از سوی دیگر، با شکست محاصره آبادان دشمنان داخلی و خارجی نگران و حساس شدند. از مهم‌ترین پیامدهای خارجی این عملیات، تشکیل شورای همکاری خلیج فارس از سوی کشور‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس، برای جلوگیری از گسترش انقلاب اسلامی و یاری‌رساندن به رژیم متجاوز عراق بود. تحرکات نظامی امریکا نیز در خلیج فارس برای اعمال فشار بر ایران بیشتر شد <ref>برّی دیزجی و دیگران، روزها و رویدادها، ۳/۲۷.</ref>. یکی از کارشناسان امریکایی درباره بازتاب عملیات ثامن‌الائمه(ع) تأکید کرد که پیشنهاد آتش‌بس یک‌ماهه عراق در نوامبر (آبان)، متأثر از پیروزی ایران در ماه اکتبر (مهر) در آبادان بوده است (علی‌آبادی) سازمان مجاهدین خلق که در داخل کشور با عراق همکاری می‌کرد با چند عملیات ازجمله آتش‌زدن چند اتوبوس و شهید و مجروح‌کردن چندین نفر تلاش کرد نشاط و شور پیروزی را از مردم بگیرد که موفق نشد <ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۰۴ ـ ۳۰۵؛ بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۱۸۰ ـ ۱۸۴.</ref>. امریکا با اعزام ناوگان نظامی به آب‌های دریای عمان، تبلیغات گسترده‌ای را علیه ایران آغاز کرد و با نشر دروغ و شایعه، رژیم‌های منطقه را از پیروزی ایران نگران کرد <ref>برّی دیزجی و دیگران، روزها و رویدادها، ۳/۲۷ ـ ۲۸.</ref>.

روزنامه گاردین پس از نقل گزارش نخست عراقی‌ها در تکذیب پیروزی چشم‌گیر ایران، اعتراف آنان را به شکست نقل کرد و سپس یادآور شد این شکست بیش از شکستی نظامی، شکستی سیاسی است و صدام حسین همه فرصت‌ها را برای رسیدن به حداقل اهداف جنگی خود از دست داده است <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۲۹۱.</ref>. روزنامه اومانیته در پاریس نوشت آزادکردن شهر آبادان ممکن است تحول جدیدی در مناقشه ایران و عراق به وجود آورد <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۲۹۱ ـ ۲۹۲.</ref>. روزنامه فیگارو پاریس نیز نوشت عراق پیروزی‌های ایران را تأییدکرده و عراق پس از یک ‌سال به محاصره آبادان پایان داد <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۲۹۱ ـ ۲۹۲.</ref>. با تثبیت دولت اسلامی و وحدت نظر مسئولان نظام، موضع‌گیری‌های قاطعانه و به‌موقعی در مسائل خارجی صورت گرفت <ref>برّی دیزجی و دیگران، روزها و رویدادها، ۳/۲۷.</ref>. شکست محاصره آبادان راه فتح خرمشهر را باز کرد <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۱۷۰.</ref>؛ پس از آن کارگزاران نظام امیدوار شدند این پیروزی مقدمه شکست نهایی عراق و پیروزی کلی سیاسی و نظامی ایران اسلامی باشد <ref>بهروزی، تقویم تاریخ دفاع مقدس، ۱۴/۲۰۰؛ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۳۰۴.</ref>.