سیدمحمد خامنه‌ای: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
| نام کامل = | | نام کامل = | ||
| لقب = | | لقب = | ||
| نسب = | | نسب =[[امام‌سجاد(ع)]] | ||
| تاریخ تولد =۳ دی ۱۳۱۴ش | | تاریخ تولد =۳ دی ۱۳۱۴ش | ||
| زادگاه =مشهد | | زادگاه =مشهد | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
| محل شهادت = | | محل شهادت = | ||
| محل دفن = | | محل دفن = | ||
| خویشاوندان سرشناس = | | خویشاوندان سرشناس =[[سیدعلی خامنه‌ای]] (برادر) | ||
| استادان = | | استادان =سیدجواد خامنه‌ای، [[هاشم قزوینی]]، [[میرزا جواد آقا تهرانی]]، [[سیدحسین بروجردی]]، [[امام‌خمینی]]، [[مرتضی حائری یزدی]]، [[میرزا محمد مجاهدی تبریزی]]، [[سیدکاظم شریعتمداری]]، [[سیدمحمد محقق داماد]]، [[محمد فکور یزدی]]، [[سیدمحمدحسین طباطبایی|علامه طباطبایی]] و... | ||
| شاگردان = | | شاگردان = | ||
| محل تحصیل = | | محل تحصیل =[[مشهد]] و [[قم]] | ||
| اجازه روایت از = | | اجازه روایت از = | ||
| اجازه اجتهاد از = | | اجازه اجتهاد از = | ||
| اجازه روایت به = | | اجازه روایت به = | ||
| اجازه اجتهاد به = | | اجازه اجتهاد به = | ||
| تالیفات = | | تالیفات =دین و دین‌باوری، ویژگی‌های ایدئولوژی اسلامی، علی و صلح جهانی، بیمه در حقوق اسلام و مقایسه آن با حقوق بشر و سیر حکمت در ایران و جهان و... | ||
| سایر = | | سایر = | ||
| سیاسی = | | سیاسی =مبارزه با [[رژیم پهلوی]] و حمایت از [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت امام‌خمینی]]، نماینده [[مجلس خبرگان قانون اساسی]] و [[مجلس شورای اسلامی]] | ||
| اجتماعی = | | اجتماعی =راه‌اندازی ستاد برگزاری همایش جهانی بزرگداشت ملاصدرا، تأسیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا و ریاست بنیاد ایرانشناسی | ||
| امضا = | | امضا = | ||
| وبگاه رسمی = | | وبگاه رسمی = | ||
}}'''سیدمحمد حسینی خامنه‌ای'''، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی. | }}'''سیدمحمد حسینی خامنه‌ای'''، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی. | ||
==خاندان== | ==خاندان== | ||
سیدمحمد حسینی خامنه‌ای معروف به خامنه‌ای در سوم دی ۱۳۱۴ش<ref>خاطرات آیت‌الله | سیدمحمد حسینی خامنه‌ای معروف به خامنه‌ای در سوم دی ۱۳۱۴ش<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۳.</ref> در خانواده‌ای روحانی در [[مشهد]] زاده شد. پدر او سیدجواد خامنه‌ای، از روحانیان خامنه‌ای‌الاصل تحصیل‌کرده در [[نجف]] و مقیم مشهد بود که نسبش به سلطان سیدمحمد از سادات حسینی از نوادگان [[امام‌سجاد(ع)|امام چهارم]] می‌رسد. سلطان سیدمحمد به سبب ظلم و جور عباسیان به مناطق مرکزی ایران یعنی تفرش، آشتیان و فراهان عزیمت کرد و از سوی مردم آن مناطق، مورد استقبال قرار گرفت، ولی مأموران عباسی در تفرش او را دستگیر کردند و به شهادت رساندند و هم‌اکنون مزار وی در میقان اراک قرار دارد. | ||
مادر سیدمحمد خامنه‌ای نیز به سادات میردامادی نجف‌آباد منسوب است؛ جد مادری او سیدهاشم میردامادی نجف‌آبادی از علمای مشهد بود که در غائله مسجد گوهرشاد فعال بود و به این سبب مدتی دستگیر و زندانی شد و در نهایت از آن شهر تبعید گردید.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۳۴-۳۷.</ref> | |||
==تحصیل== | ==تحصیل== | ||
سیدمحمد خامنه‌ای خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه | سیدمحمد خامنه‌ای خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه بی‌بی‌آغا و آقامیرزا در مشهد آموخت. آنگاه وارد دبستان دارالتعلیم دیانتی مشهد شد و دوره ابتدایی را در آنجا طی کرد. هم‌زمان با تحصیل در آنجا، بخشی از مقدمات دروس حوزوی را نزد پدرش فراگرفت.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ۵۱-۵۳.</ref> و سپس مطول در علم معانی و بیان و بدیع را نزد پدرش و میرزاحسین عبایی و معالم‌الاصول را پیش آقا سیدجلیل حسینی فراگرفت. دلبستگی پدرش به کسوت [[روحانیت]] باعث شد او در ۱۰-۱۲ سالگی به آن کسوت درآید.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۶۲.</ref> | ||
خامنه‌ای در سیزده‌سالگی وارد مدرسه نواب مشهد شد<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۶۴.</ref> و در آنجا، سیوطی، مغنی و کبرا در منطق و شرح تهذیب ملاعبدالله را پیش چند تن از طلاب خواند. شرح لمعه و قوانین‌الاصول را هم نزد سیداحمد مدرس یزدی آموخت. سپس رسایل را نزد پدرش خواند و هم‌زمان در درس مکاسب [[هاشم قزوینی]] شرکت می‌کرد. او جلد اول کفایه‌الاصول را هم نزد هاشم قزوینی خواند و در جلد دوم کفایه‌الاصول از شاگردان پدرش بود.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۶۶-۶۹.</ref> | |||
سیدمحمد خامنه‌ای آنگاه در درس شرح منظومه [[میرزا جواد آقا تهرانی]] (از منتقدان فلسفه) در مدرسه باقریه مشهد حاضر شد.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۷۲.</ref> او شیفته دروس عقلی شد و پدرش با مشاهده چنین اشتیاقی، باب حادی عشر علامه حلی (مسائل کلامی و اصول اعتقادی) و تجرید الاعتقاد خواجه نصیرالدین توسی را با هدف تقویت مبانی اعتقادی او، به‌صورت خصوصی برای فرزندش تدریس کرد.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۷۴-۷۵.</ref> خامنه‌ای در همان سال‌ها با [[سیدمجتبی نواب صفوی]] بنیان‌گذار [[جمعیت فدائیان اسلام]] آشنا شد<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۹۰-۹۱.</ref> و تحت تأثیر او قرار گرفت. | |||
سیدمحمد خامنه‌ای در سال ۱۳۳۴ش علی‌رغم مخالفت پدرش، با تشویق‌های [[سیدکاظم شریعتمداری]] که از دوستان سیدجواد خامنه‌ای بود، راهی [[قم]] شد<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۹۹-۱۰۰.</ref> و در مدرسه حجتیه مقیم شد.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۰۳.</ref> او در [[حوزه علمیه قم]] ابتدا در درس خارج فقه [[سیدحسین بروجردی|سیدحسین طباطبایی بروجردی]] حضور یافت، ولی ضرورت استفاده از درس استادان دیگر او را به جستجوی استادی دیگر واداشت و به سبب آشنایی با برخی از [[شاگردان امام‌خمینی]]، در درس ایشان شرکت جست. [[امام‌خمینی]] در آن سال‌ها، صبح‌ها در مسجد کوچکی در نزدیکی صحن فقه ([[مسجد محمدیه]]) تدریس می‌کرد و عصرها هم خارج اصول را در [[مسجد سلماسی]] درس می‌داد. سیدمحمد خامنه‌ای از همان ابتدا به‌طور مستمر در [[درس خارج اصول امام‌خمینی]] حضور می‌یافت، ولی در [[درس خارج فقه امام‌خمینی|درس خارج فقه ایشان]] حضور نامتناوب داشت؛ بنابراین با استناد به خاطرات او می‌توان گفت که از سال ۱۳۳۴ش تا [[تبعید امام‌خمینی|تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور]] در آبان ۱۳۴۳، در درس خارج اصول امام‌خمینی و گاهی در درس خارج فقه ایشان حضور می‌یافته است.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۰۸-۱۱۱.</ref> او درباره ویژگی‌های درس امام‌خمینی می‌گوید: <blockquote>«ایشان به هنگام تدریس روی منبر هم نمی‌رفت و روی زمین می‌نشست. کمی هم عبوس بود؛ نه خنده می‌کرد، نه در راه با کسی حرف می‌زد... با آنکه فیلسوف بود، اما در درس به فلسفه اشاره نمی‌کرد».<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۵۷.</ref> </blockquote>سیدمحمد خامنه‌ای هم‌زمان با حضور در درس امام‌خمینی، در درس خارج فقه [[مرتضی حائری یزدی|شیخ مرتضی حائری یزدی]] و [[میرزا محمد مجاهدی تبریزی]] شرکت می‌کرد و گاهی هم در درس خارج فقه سیدکاظم شریعتمداری حضور می‌یافت.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۰۸-۱۱۱.</ref> از ۱۳۴۳ش مدتی در درس خارج فقه و اصول [[سیدمحمد محقق داماد]] شرکت کرد و هم‌زمان، به فراگیری درس شرح منظومه نزد [[محمد فکور یزدی|شیخ محمد فکور یزدی]] و [[فلسفه]] و عرفان [[سیدمحمدحسین طباطبایی|علامه سیدمحمدحسین طباطبایی]] می‌پرداخت.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۱۲-۱۱۳.</ref> او ضمن شرکت در جلسات عمومی درس اسفار علامه طباطبایی و جلسات خصوصی و شبانه فلسفی ـ عرفانی ایشان،<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۲۳؛ نصری، آینه‌های فیلسوف: گفتگوهایی در باب زندگی، آثار و دیدگاه‌های دکتر دینانی، ص۴۱.</ref> با یکی از دوستان مباحثه کتاب شرح حکمت‌الاشراق سهروردی (شرح قطب شیرازی) را شروع کرد.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۲۳.</ref> در آن سال‌ها در کلاس‌های زبان خارجی که در دبیرستان علوی تهران و دین و دانش قم تشکیل می‌شد، شرکت می‌کرد.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۷۲.</ref> | |||
در کنار تحصیل، به فعالیت‌های اجتماعی و گاه سیاسی دست می‌زد؛ ازجمله این فعالیت‌ها می‌توان به تلاش برای برقراری جلسه استانی خراسانی‌ها، برگزاری کلاس نویسندگی، مشارکت در فعالیت‌های مؤسسه در راه حق، تأسیس کتابخانه سیار، تأسیس مؤسسه خیریه علوی مرتضوی و... اشاره کرد.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۳۲.</ref> | |||
== فعالیت مبارزاتی == | |||
سیدمحمد خامنه‌ای در سال ۱۳۴۱ش و با آغاز [[انقلاب اسلامی ایران|حرکت امام‌خمینی علیه حکومت پهلوی]]، همراه با جمعی از شاگردان ایشان، اعلامیه‌های ایشان را تکثیر و توزیع می‌کرد<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref> و در کنار چاپ اعلامیه، همراه با جمعی از طلاب، به تکثیر و توزیع نوارهای سخنرانی امام‌خمینی می‌پرداخت.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۷۲.</ref> در جریان برگزاری [[انقلاب سفید|رفراندوم موسوم به انقلاب سفید]] در بهمن آن سال، از سوی امام‌خمینی مأمور ابلاغ پیام‌های ایشان به علمای مشهد شد<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۷۵-۱۷۶.</ref> او در مشهد جلساتی را برای هم‌اندیشی درباره نحوه واکنش به رفراندوم فوق در مشهد برگزار کرد.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۷۷-۱۷۸.</ref> پس از آن هم به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد و پس از [[تبعید امام‌خمینی]]، همراه با جمعی از [[شاگردان امام‌خمینی]]، در برگزاری جلسات سخنرانی در قم فعال بود، ازجمله جلساتی را در [[مسجد اعظم]] برگزار می‌کرد.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۹۰-۱۹۱.</ref> در آن سال‌ها در تشکیل هیئتی موسوم به «گروه زیرزمینی یازده‌نفره» با هدف اصلاح امور حوزه و سازمان‌دهی فعالیت‌های سیاسی نقش محوری داشت. اعضای این گروه عبارت بودند از: [[سیدعلی خامنه‌ای|سیدعلی حسینی خامنه‌ای]]، [[اکبر هاشمی رفسنجانی]]، [[حسینعلی منتظری]]، [[عبدالرحیم ربانی شیرازی]] و... . این تشکل، پایه تشکل فراگیری موسوم به [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] گردید.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۹۸-۲۱۴.</ref> پس از افشای این فعالیت تشکیلاتی در سال ۱۳۴۴ش، او نیز تحت تعقیب قرار گرفت و راهی تهران شد و زندگی مخفیانه در پیش گرفت.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۲۱۵-۲۱۸.</ref> | |||
سیدمحمد خامنه‌ای در ۱۳۴۴ش وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد و در رشته حقوق قضایی به تحصیل پرداخت. هم‌زمان در یکی از دبیرستان‌های تهران تدریس می‌کرد<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۲۳۳-۲۳۳.</ref> پس از اخذ لیسانس، به خدمت سربازی اعزام شد و در سال ۱۳۵۰ش آن دوره را به پایان رساند.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۲۴۴.</ref> سپس به تدریس در دبیرستان کمال و هنرستان کارآموز تهران پرداخت و درس‌هایی چون خداشناسی را در آن دو دبیرستان تدریس می‌کرد و در کنار آن، به فعالیت‌های سیاسی نیز ادامه می‌داد.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۴۲۸-۲۵۸.</ref> سپس برخی آثار را به زبان فارسی برگرداند که خصایص التصور الاسلامی تألیف سیدقطب از آن جمله است.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۲۷۱.</ref> سیدمحمد خامنه‌ای که موفق به دریافت مجوز وکالت شده بود، در سال ۱۳۵۷ش یکی از وکلایی بود که دفاع از زندانیان مذهبی و سیاسی را در دادگاه‌های حکومت پهلوی بر عهده می‌گرفت. در آن سال در تشکیل جمعیت حقوقدانان ایران نقش داشت.<ref>خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۳۲۱-۳۲۲.</ref> در همان سال همراه با روحانیان مبارز تهران، اعلامیه‌هایی در حمایت از امام‌خمینی و انتقاد از [[حکومت پهلوی]] امضا می‌کرد.<ref>اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۳۸۵ـ۳۸۶، ۴۲۸ـ۴۳۰، ۴۳۴ـ۴۳۷، ۴۵۳ـ۴۵۵، ۴۸۳ـ۴۸۶، ۴۹۹ـ۵۰۰؛ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۱۳، ص۳۱۶-۳۱۹.</ref> | |||
او در پاییز ۱۳۵۷ش به فرانسه رفت و در [[نوفل لوشاتو|نوفل‌لوشاتو]] خدمت [[امام‌خمینی]] رسید.<ref> سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۱۳، ص۳۵۶.</ref> در بهمن ۱۳۵۷ش و در پی بسته شدن فرودگاه‌ها بر روی پروازهای خارجی با هدف ممانعت از [[بازگشت امام‌خمینی به ایران|بازگشت امام‌خمینی به کشور]]، در تحصن روحانیان مبارز در مسجد دانشگاه تهران حضور یافت و سپس به فعالیت در [[کمیته استقبال از امام‌خمینی]] پرداخت.<ref> سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۱۳، ص۳۶۲-۳۷۳.</ref> سیدمحمد خامنه‌ای در آستانه [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب اسلامی]] در تدوین پیش‌نویس قانون اساسی حضور داشت. این پیش‌نویس پس از پیروزی انقلاب اسلامی در کنار پیش‌نویس تهیه‌شده توسط [[حسن حبیبی]]، مبنای نخستین [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|قانون اساسی]] قرار گرفت.<ref> سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۱۳، ص۳۳۳-۳۳۵.</ref> | |||
== فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی == | |||
سیدمحمد خامنه‌ای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مدیریت اسناد مربوط به انقلاب اسلامی را در [[مدرسه رفاه و مدرسه علوی|مدرسه رفاه]] بر عهده گرفت و سپس در همان‌جا دادسرای موقت انقلاب را همراه با [[سیدجلال‌الدین مدنی]] بنیان نهاد و دادستانی آنجا و مسئولیت امور زندانیان را بر عهده گرفت.<ref> سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۱۳، ص۳۸۷-۳۹۳.</ref> آنگاه با حکم [[مهدی بازرگان]]، نخست‌وزیر وقت، مأمور تشکیل سازمان اطلاعات و امنیت شد و هرچند آن مسئولیت را پذیرفت، ولی مدتی بعد، از آن کناره گرفت.<ref> سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۱۳، ص۴۲۶-۴۳۶.</ref> | |||
خامنه‌ای در سال ۱۳۵۸ش با رأی مردم استان خراسان، به نمایندگی در [[مجلس خبرگان قانون اساسی]] انتخاب شد.<ref>راهنمای استفاده از...، ص۳۵۵.</ref> در همان سال و در اولین دوره انتخابات [[مجلس شورای اسلامی]] از سوی مردم مشهد به مجلس راه یافت.<ref>معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری، ص۴۷.</ref> و در دوره دوم مجلس شورای اسلامی هم بار دیگر با رأی مردم مشهد به نمایندگی برگزیده شد.<ref>معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری، ص۱۷۷.</ref> و در آن دوره نیابت ریاست مجلس شورای اسلامی را بر عهده داشت. | |||
پس از پایان دوره دوم مجلس شورای اسلامی به فعالیت‌های علمی روی آورد و در سال ۱۳۷۲ش ستاد برگزاری همایش جهانی بزرگداشت ملاصدرا را دایر کرد و آنگاه «بنیاد حکمت اسلامی صدرا» را تأسیس نمود. یکی از فعالیت‌های آن بنیاد، برگزاری همایش‌های سالانه و دوره‌ای درباره اندیشه‌های فلسفی ملاصدرا و چاپ آثار پیرامون اندیشه‌های فلسفی اوست. خامنه‌ای در ۱۳۸۴ش با حکم محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور وقت به ریاست بنیاد ایرانشناسی منصوب گردید و هم‌اکنون (۱۳۹۶ش) در آن سمت است. | |||
== تألیفات == | |||
تألیفات سیدمحمد خامنه‌ای عبارت است از: | |||
۱ـ دین و دین‌باوری. ۲ـ ویژگی‌های ایدئولوژی اسلامی. ۳ـ فریاد جرس. ۴ـ علی و صلح جهانی. ۵ـ روح و نفس. ۶ـ حج از نگاه بین‌الملل. ۷ـ مالکیت عمومی. ۸ـ بیمه در حقوق اسلام و مقایسه آن با حقوق بشر. ۹ـ سیر حکمت در ایران و جهان. ۱۰ـ ملاصدرا، زندگی و شخصیت او و ده‌ها مقاله علمی دیگر. | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۵۰: | خط ۷۴: | ||
* نصری، عبدالله (۱۳۸۰)، آینه‌های فیلسوف: گفتگوهایی در باب زندگی، آثار و دیدگاه‌های دکتر دینانی، تهران، سروش. | * نصری، عبدالله (۱۳۸۰)، آینه‌های فیلسوف: گفتگوهایی در باب زندگی، آثار و دیدگاه‌های دکتر دینانی، تهران، سروش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[رده:مقاله‌های ارزیابی‌شده/پروژه شاگردان]] | |||
[[رده: | [[رده:شاگردان درس خارج اصول امام‌خمینی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ شهریور ۱۴۰۳، ساعت ۱۷:۵۱
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نسب | امام‌سجاد(ع) |
| تاریخ تولد | ۳ دی ۱۳۱۴ش |
| زادگاه | مشهد |
| خویشاوندان سرشناس | سیدعلی خامنه‌ای (برادر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سیدجواد خامنه‌ای، هاشم قزوینی، میرزا جواد آقا تهرانی، سیدحسین بروجردی، امام‌خمینی، مرتضی حائری یزدی، میرزا محمد مجاهدی تبریزی، سیدکاظم شریعتمداری، سیدمحمد محقق داماد، محمد فکور یزدی، علامه طباطبایی و... |
| محل تحصیل | مشهد و قم |
| تألیفات | دین و دین‌باوری، ویژگی‌های ایدئولوژی اسلامی، علی و صلح جهانی، بیمه در حقوق اسلام و مقایسه آن با حقوق بشر و سیر حکمت در ایران و جهان و... |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با رژیم پهلوی و حمایت از نهضت امام‌خمینی، نماینده مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس شورای اسلامی |
| اجتماعی | راه‌اندازی ستاد برگزاری همایش جهانی بزرگداشت ملاصدرا، تأسیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا و ریاست بنیاد ایرانشناسی |
سیدمحمد حسینی خامنه‌ای، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
خاندان
سیدمحمد حسینی خامنه‌ای معروف به خامنه‌ای در سوم دی ۱۳۱۴ش[۱] در خانواده‌ای روحانی در مشهد زاده شد. پدر او سیدجواد خامنه‌ای، از روحانیان خامنه‌ای‌الاصل تحصیل‌کرده در نجف و مقیم مشهد بود که نسبش به سلطان سیدمحمد از سادات حسینی از نوادگان امام چهارم می‌رسد. سلطان سیدمحمد به سبب ظلم و جور عباسیان به مناطق مرکزی ایران یعنی تفرش، آشتیان و فراهان عزیمت کرد و از سوی مردم آن مناطق، مورد استقبال قرار گرفت، ولی مأموران عباسی در تفرش او را دستگیر کردند و به شهادت رساندند و هم‌اکنون مزار وی در میقان اراک قرار دارد.
مادر سیدمحمد خامنه‌ای نیز به سادات میردامادی نجف‌آباد منسوب است؛ جد مادری او سیدهاشم میردامادی نجف‌آبادی از علمای مشهد بود که در غائله مسجد گوهرشاد فعال بود و به این سبب مدتی دستگیر و زندانی شد و در نهایت از آن شهر تبعید گردید.[۲]
تحصیل
سیدمحمد خامنه‌ای خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه بی‌بی‌آغا و آقامیرزا در مشهد آموخت. آنگاه وارد دبستان دارالتعلیم دیانتی مشهد شد و دوره ابتدایی را در آنجا طی کرد. هم‌زمان با تحصیل در آنجا، بخشی از مقدمات دروس حوزوی را نزد پدرش فراگرفت.[۳] و سپس مطول در علم معانی و بیان و بدیع را نزد پدرش و میرزاحسین عبایی و معالم‌الاصول را پیش آقا سیدجلیل حسینی فراگرفت. دلبستگی پدرش به کسوت روحانیت باعث شد او در ۱۰-۱۲ سالگی به آن کسوت درآید.[۴]
خامنه‌ای در سیزده‌سالگی وارد مدرسه نواب مشهد شد[۵] و در آنجا، سیوطی، مغنی و کبرا در منطق و شرح تهذیب ملاعبدالله را پیش چند تن از طلاب خواند. شرح لمعه و قوانین‌الاصول را هم نزد سیداحمد مدرس یزدی آموخت. سپس رسایل را نزد پدرش خواند و هم‌زمان در درس مکاسب هاشم قزوینی شرکت می‌کرد. او جلد اول کفایه‌الاصول را هم نزد هاشم قزوینی خواند و در جلد دوم کفایه‌الاصول از شاگردان پدرش بود.[۶]
سیدمحمد خامنه‌ای آنگاه در درس شرح منظومه میرزا جواد آقا تهرانی (از منتقدان فلسفه) در مدرسه باقریه مشهد حاضر شد.[۷] او شیفته دروس عقلی شد و پدرش با مشاهده چنین اشتیاقی، باب حادی عشر علامه حلی (مسائل کلامی و اصول اعتقادی) و تجرید الاعتقاد خواجه نصیرالدین توسی را با هدف تقویت مبانی اعتقادی او، به‌صورت خصوصی برای فرزندش تدریس کرد.[۸] خامنه‌ای در همان سال‌ها با سیدمجتبی نواب صفوی بنیان‌گذار جمعیت فدائیان اسلام آشنا شد[۹] و تحت تأثیر او قرار گرفت.
سیدمحمد خامنه‌ای در سال ۱۳۳۴ش علی‌رغم مخالفت پدرش، با تشویق‌های سیدکاظم شریعتمداری که از دوستان سیدجواد خامنه‌ای بود، راهی قم شد[۱۰] و در مدرسه حجتیه مقیم شد.[۱۱] او در حوزه علمیه قم ابتدا در درس خارج فقه سیدحسین طباطبایی بروجردی حضور یافت، ولی ضرورت استفاده از درس استادان دیگر او را به جستجوی استادی دیگر واداشت و به سبب آشنایی با برخی از شاگردان امام‌خمینی، در درس ایشان شرکت جست. امام‌خمینی در آن سال‌ها، صبح‌ها در مسجد کوچکی در نزدیکی صحن فقه (مسجد محمدیه) تدریس می‌کرد و عصرها هم خارج اصول را در مسجد سلماسی درس می‌داد. سیدمحمد خامنه‌ای از همان ابتدا به‌طور مستمر در درس خارج اصول امام‌خمینی حضور می‌یافت، ولی در درس خارج فقه ایشان حضور نامتناوب داشت؛ بنابراین با استناد به خاطرات او می‌توان گفت که از سال ۱۳۳۴ش تا تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور در آبان ۱۳۴۳، در درس خارج اصول امام‌خمینی و گاهی در درس خارج فقه ایشان حضور می‌یافته است.[۱۲] او درباره ویژگی‌های درس امام‌خمینی می‌گوید:
«ایشان به هنگام تدریس روی منبر هم نمی‌رفت و روی زمین می‌نشست. کمی هم عبوس بود؛ نه خنده می‌کرد، نه در راه با کسی حرف می‌زد... با آنکه فیلسوف بود، اما در درس به فلسفه اشاره نمی‌کرد».[۱۳]
سیدمحمد خامنه‌ای هم‌زمان با حضور در درس امام‌خمینی، در درس خارج فقه شیخ مرتضی حائری یزدی و میرزا محمد مجاهدی تبریزی شرکت می‌کرد و گاهی هم در درس خارج فقه سیدکاظم شریعتمداری حضور می‌یافت.[۱۴] از ۱۳۴۳ش مدتی در درس خارج فقه و اصول سیدمحمد محقق داماد شرکت کرد و هم‌زمان، به فراگیری درس شرح منظومه نزد شیخ محمد فکور یزدی و فلسفه و عرفان علامه سیدمحمدحسین طباطبایی می‌پرداخت.[۱۵] او ضمن شرکت در جلسات عمومی درس اسفار علامه طباطبایی و جلسات خصوصی و شبانه فلسفی ـ عرفانی ایشان،[۱۶] با یکی از دوستان مباحثه کتاب شرح حکمت‌الاشراق سهروردی (شرح قطب شیرازی) را شروع کرد.[۱۷] در آن سال‌ها در کلاس‌های زبان خارجی که در دبیرستان علوی تهران و دین و دانش قم تشکیل می‌شد، شرکت می‌کرد.[۱۸]
در کنار تحصیل، به فعالیت‌های اجتماعی و گاه سیاسی دست می‌زد؛ ازجمله این فعالیت‌ها می‌توان به تلاش برای برقراری جلسه استانی خراسانی‌ها، برگزاری کلاس نویسندگی، مشارکت در فعالیت‌های مؤسسه در راه حق، تأسیس کتابخانه سیار، تأسیس مؤسسه خیریه علوی مرتضوی و... اشاره کرد.[۱۹]
فعالیت مبارزاتی
سیدمحمد خامنه‌ای در سال ۱۳۴۱ش و با آغاز حرکت امام‌خمینی علیه حکومت پهلوی، همراه با جمعی از شاگردان ایشان، اعلامیه‌های ایشان را تکثیر و توزیع می‌کرد[۲۰] و در کنار چاپ اعلامیه، همراه با جمعی از طلاب، به تکثیر و توزیع نوارهای سخنرانی امام‌خمینی می‌پرداخت.[۲۱] در جریان برگزاری رفراندوم موسوم به انقلاب سفید در بهمن آن سال، از سوی امام‌خمینی مأمور ابلاغ پیام‌های ایشان به علمای مشهد شد[۲۲] او در مشهد جلساتی را برای هم‌اندیشی درباره نحوه واکنش به رفراندوم فوق در مشهد برگزار کرد.[۲۳] پس از آن هم به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد و پس از تبعید امام‌خمینی، همراه با جمعی از شاگردان امام‌خمینی، در برگزاری جلسات سخنرانی در قم فعال بود، ازجمله جلساتی را در مسجد اعظم برگزار می‌کرد.[۲۴] در آن سال‌ها در تشکیل هیئتی موسوم به «گروه زیرزمینی یازده‌نفره» با هدف اصلاح امور حوزه و سازمان‌دهی فعالیت‌های سیاسی نقش محوری داشت. اعضای این گروه عبارت بودند از: سیدعلی حسینی خامنه‌ای، اکبر هاشمی رفسنجانی، حسینعلی منتظری، عبدالرحیم ربانی شیرازی و... . این تشکل، پایه تشکل فراگیری موسوم به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گردید.[۲۵] پس از افشای این فعالیت تشکیلاتی در سال ۱۳۴۴ش، او نیز تحت تعقیب قرار گرفت و راهی تهران شد و زندگی مخفیانه در پیش گرفت.[۲۶]
سیدمحمد خامنه‌ای در ۱۳۴۴ش وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد و در رشته حقوق قضایی به تحصیل پرداخت. هم‌زمان در یکی از دبیرستان‌های تهران تدریس می‌کرد[۲۷] پس از اخذ لیسانس، به خدمت سربازی اعزام شد و در سال ۱۳۵۰ش آن دوره را به پایان رساند.[۲۸] سپس به تدریس در دبیرستان کمال و هنرستان کارآموز تهران پرداخت و درس‌هایی چون خداشناسی را در آن دو دبیرستان تدریس می‌کرد و در کنار آن، به فعالیت‌های سیاسی نیز ادامه می‌داد.[۲۹] سپس برخی آثار را به زبان فارسی برگرداند که خصایص التصور الاسلامی تألیف سیدقطب از آن جمله است.[۳۰] سیدمحمد خامنه‌ای که موفق به دریافت مجوز وکالت شده بود، در سال ۱۳۵۷ش یکی از وکلایی بود که دفاع از زندانیان مذهبی و سیاسی را در دادگاه‌های حکومت پهلوی بر عهده می‌گرفت. در آن سال در تشکیل جمعیت حقوقدانان ایران نقش داشت.[۳۱] در همان سال همراه با روحانیان مبارز تهران، اعلامیه‌هایی در حمایت از امام‌خمینی و انتقاد از حکومت پهلوی امضا می‌کرد.[۳۲]
او در پاییز ۱۳۵۷ش به فرانسه رفت و در نوفل‌لوشاتو خدمت امام‌خمینی رسید.[۳۳] در بهمن ۱۳۵۷ش و در پی بسته شدن فرودگاه‌ها بر روی پروازهای خارجی با هدف ممانعت از بازگشت امام‌خمینی به کشور، در تحصن روحانیان مبارز در مسجد دانشگاه تهران حضور یافت و سپس به فعالیت در کمیته استقبال از امام‌خمینی پرداخت.[۳۴] سیدمحمد خامنه‌ای در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی در تدوین پیش‌نویس قانون اساسی حضور داشت. این پیش‌نویس پس از پیروزی انقلاب اسلامی در کنار پیش‌نویس تهیه‌شده توسط حسن حبیبی، مبنای نخستین قانون اساسی قرار گرفت.[۳۵]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
سیدمحمد خامنه‌ای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مدیریت اسناد مربوط به انقلاب اسلامی را در مدرسه رفاه بر عهده گرفت و سپس در همان‌جا دادسرای موقت انقلاب را همراه با سیدجلال‌الدین مدنی بنیان نهاد و دادستانی آنجا و مسئولیت امور زندانیان را بر عهده گرفت.[۳۶] آنگاه با حکم مهدی بازرگان، نخست‌وزیر وقت، مأمور تشکیل سازمان اطلاعات و امنیت شد و هرچند آن مسئولیت را پذیرفت، ولی مدتی بعد، از آن کناره گرفت.[۳۷]
خامنه‌ای در سال ۱۳۵۸ش با رأی مردم استان خراسان، به نمایندگی در مجلس خبرگان قانون اساسی انتخاب شد.[۳۸] در همان سال و در اولین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی از سوی مردم مشهد به مجلس راه یافت.[۳۹] و در دوره دوم مجلس شورای اسلامی هم بار دیگر با رأی مردم مشهد به نمایندگی برگزیده شد.[۴۰] و در آن دوره نیابت ریاست مجلس شورای اسلامی را بر عهده داشت.
پس از پایان دوره دوم مجلس شورای اسلامی به فعالیت‌های علمی روی آورد و در سال ۱۳۷۲ش ستاد برگزاری همایش جهانی بزرگداشت ملاصدرا را دایر کرد و آنگاه «بنیاد حکمت اسلامی صدرا» را تأسیس نمود. یکی از فعالیت‌های آن بنیاد، برگزاری همایش‌های سالانه و دوره‌ای درباره اندیشه‌های فلسفی ملاصدرا و چاپ آثار پیرامون اندیشه‌های فلسفی اوست. خامنه‌ای در ۱۳۸۴ش با حکم محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور وقت به ریاست بنیاد ایرانشناسی منصوب گردید و هم‌اکنون (۱۳۹۶ش) در آن سمت است.
تألیفات
تألیفات سیدمحمد خامنه‌ای عبارت است از:
۱ـ دین و دین‌باوری. ۲ـ ویژگی‌های ایدئولوژی اسلامی. ۳ـ فریاد جرس. ۴ـ علی و صلح جهانی. ۵ـ روح و نفس. ۶ـ حج از نگاه بین‌الملل. ۷ـ مالکیت عمومی. ۸ـ بیمه در حقوق اسلام و مقایسه آن با حقوق بشر. ۹ـ سیر حکمت در ایران و جهان. ۱۰ـ ملاصدرا، زندگی و شخصیت او و ده‌ها مقاله علمی دیگر.
پانویس
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۳.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۳۴-۳۷.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ۵۱-۵۳.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۶۲.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۶۴.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۶۶-۶۹.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۷۲.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۷۴-۷۵.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۹۰-۹۱.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۹۹-۱۰۰.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۰۳.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۰۸-۱۱۱.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۵۷.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۰۸-۱۱۱.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۱۲-۱۱۳.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۲۳؛ نصری، آینه‌های فیلسوف: گفتگوهایی در باب زندگی، آثار و دیدگاه‌های دکتر دینانی، ص۴۱.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۲۳.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۷۲.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۳۲.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۶۸-۱۶۹.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۷۲.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۷۵-۱۷۶.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۷۷-۱۷۸.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۹۰-۱۹۱.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۱۹۸-۲۱۴.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۲۱۵-۲۱۸.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۲۳۳-۲۳۳.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۲۴۴.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۴۲۸-۲۵۸.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۲۷۱.
- ↑ خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، ص۳۲۱-۳۲۲.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۳۸۵ـ۳۸۶، ۴۲۸ـ۴۳۰، ۴۳۴ـ۴۳۷، ۴۵۳ـ۴۵۵، ۴۸۳ـ۴۸۶، ۴۹۹ـ۵۰۰؛ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۱۳، ص۳۱۶-۳۱۹.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۱۳، ص۳۵۶.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۱۳، ص۳۶۲-۳۷۳.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۱۳، ص۳۳۳-۳۳۵.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۱۳، ص۳۸۷-۳۹۳.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک، ج۱۳، ص۴۲۶-۴۳۶.
- ↑ راهنمای استفاده از...، ص۳۵۵.
- ↑ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری، ص۴۷.
- ↑ معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری، ص۱۷۷.
منابع
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای (۱۳۸۵)، تدوین جواد کامور بخشایش و جواد عربانی، ج۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۱۳، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا پایان دوره پنجم قانون‌گذاری (۱۳۷۸)، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
- نصری، عبدالله (۱۳۸۰)، آینه‌های فیلسوف: گفتگوهایی در باب زندگی، آثار و دیدگاه‌های دکتر دینانی، تهران، سروش.