جامعه روحانیت مبارز تهران

جامعه روحانیت مبارز تهران، تشکلی سیاسی مذهبی، متشکل از روحانیان فعال در انقلاب اسلامی، ۱۳۵۶.

پیشینه

نهضت امام‌خمینی از سال ۱۳۴۱ عرصه حضور روحانیانی بود که به هدف پیروی از مرجعیت و مبارزه با رژیم پهلوی جذب امام‌خمینی شدند این روحانیان پس از تبعید امام‌خمینی، با وجود تضعیف روحیه نیروهای مذهبی و مبارز که به دلیل خفقان موجود در آن دوران پیش آمده بود، دست از مبارزه نکشیدند؛ و با صدور بیانیه‌های اعتراضی، جلسات سخنرانی، تکثیر و توزیع اعلامیه‌ها، و برنامه‌ریزی راهپیمایی‌ها نهضت را یاری رساندند و در واقع سازماندهی مبارزات را بر عهده داشتند.

شکل‌گیری

جامعه روحانیت مبارز به عنوان یک تشکیلات، در ماه‌های پایانی رژیم پهلوی و اوج‌گیری انقلاب اسلامی شکل گرفت. اما از آغاز نهضت امام‌خمینی در سال ۱۳۴۱ روحانیان مبارز با صدور بیانیه‌هایی مانند اعتراض به تصویب طرح انجمن‌های ایالتی و ولایتی، (ببینید: انجمن‌های ایالتی و ولایتی) محکومیت حمله رژیم پهلوی به فیضیه در فروردین ۱۳۴۲ و پس از آن قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲، در واکنش به اقدامات رژیم پهلوی، حضور فعال داشتند. در همین دوره، تشکیلاتی یازده‌نفره از روحانیان مبارز، متشکل از حسینعلی منتظری، علی مشکینی، عبدالرحیم ربانی شیرازی، سیدعلی خامنه‌ای، اکبر هاشمی رفسنجانی، علی قدوسی، ابراهیم امینی، محمدتقی مصباح یزدی، سیدمحمد خامنه‌ای، احمد آذری قمی و مرتضی حائری یزدی برای ساماندهی مبارزات و با پوشش اصلاح حوزه شکل گرفت. ادامه جلسات هم‌فکری روحانیان، سنگ بنای تشکیل جامعه روحانیت و نیز تشکیل جامعه مدرسین حوزه علمیه قم شد. (ببینید: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم) انتشار نشریات بعثت و انتقام که بعضی اعضای جامعه روحانیت نیز در آن مشارکت داشتند، ثمره همین جلسات بود. پس از تبعید امام‌خمینی صدور اعلامیه از سوی روحانیان مبارز، در شرایط تبعید و خفقان موجود، موجب تحرک دوباره مبارزه ‌شد. این روحانیان در سال ۱۳۵۲، با استفاده از تجربیات خود در مبارزات، تشکیلات «جامعه روحانیت مبارز» را با هدف هدایت فعالیت انقلابیان مذهبی به صورت غیر رسمی شکل دادند. از سوی دیگر، پس از پیام شفاهی امام‌خمینی به مرتضی مطهری مبنی بر حفظ نظم و انسجام فعالیت‌های روحانیت در سراسر کشور و آگاه‌کردن مردم از اسلامی‌بودن نهضت و همچنین تأکید ایشان بر تعامل هرچه بیشتر روحانیت با دیگر جریان‌های مذهبی و پررنگ‌ترکردن اسلامیت انقلاب مطهری پیگیر جلسات هم‌اندیشی روحانیان مبارز شد. و در بهار ۱۳۵۶ تشکیلات جدید با هدف رهبری نهضت، در تهران و شهرستان‌ها با عنوان «جامعه روحانیت مبارز تهران» به صورت رسمی شکل گرفت و جلساتی را در تهران برگزار کرد. این جلسات با حضور افرادی چون مطهری، سیدمحمد حسینی بهشتی، محمد مفتح، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، سیدمحمد موسوی خوئینی، مهدی شاه‌آبادی، عباسعلی عمید زنجانی، محمد امامی کاشانی، مصطفی ملکی، علی‌اکبر ناطق نوری، مهدی کروبی، سیدمحسن هزاوه‌ای، سیدرضا اکرمی، محمدعلی موحدی کرمانی، عبدالمجید معادیخواه، حسن روحانی، سیدعبدالمجید ایروانی، علی‌اصغر مروارید، علی غیوری، حیدرعلی جلالی خمینی، سیدهاشم حمیدی همدانی و سیدمهدی امام‌جمارانی تشکیل می‌شد. برخی اعضا ازجمله هاشمی رفسنجانی، مهدوی کنی و محلاتی به علت حضور در زندان کمیته مشترک در این جلسات حضور نداشتند. ریاست جلسات نیز بر عهده مطهری بود؛ و مهم‌ترین تصمیمات مبارزاتی در جلسات جامعه روحانیت مبارز گرفته می‌شد. اما این تشکل پیش از پیروزی انقلاب با شخصیت‌هایی مانند مطهری و حسینی بهشتی شناخته می‌شد که بنیانگذاران اصلی این تشکل بودند و سازماندهی آن را بر عهده داشتند؛ و برخی از بیانیه‌های جامعه روحانیت مانند بیانیه مشترک جامعه روحانیت و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در پایان سال ۱۳۵۶ را مطهری تنظیم کرد. نخستین مجمع عمومی جامعه روحانیت مبارز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در ششم شهریور ۱۳۶۰، در محل مجلس شورای اسلامی با شرکت ۴۲ تن از روحانیان مبارز، تشکیل و شورای مرکزی آن تعیین شد که امامی کاشانی، محی‌الدین انواری، ایروانی، باهنر، جلالی خمینی، سیدعلی خامنه‌ای، سیدهادی خسروشاهی، سیدمحمود دعایی، روحانی، عباسعلی سرفرازی، شاه‌آبادی، عمید زنجانی، غیوری، محلاتی، معادیخواه، ملکی، موحدی کرمانی، موسوی اردبیلی، مهدوی کنی، ناطق نوری و هاشمی رفسنجانی از اعضای آن بودند. در نخستین کنگره این تشکل در مهر ۱۳۶۰، محمدرضا مهدوی کنی پس از استعفا از نخست‌وزیری، به عنوان نخستین دبیرکل جامعه روحانیت مبارز تهران انتخاب شد. از دیگر اعضا و فعالان جامعه روحانیت مبارز نیز می‌توان به امام‌جمارانی، حمیدی همدانی، حسین راستی کاشانی، جعفر شجونی، سیدمهدی طباطبایی، هادی غفاری، کروبی، حسن لاهوتی، مروارید، مفتح، علی موحدی ساوجی، موسوی خوئینی، هزاوه‌ای و سیدرضا یاسینی اشاره کرد.

اساسنامه و اهداف

جامعه روحانیت مبارز نخستین نمونه از فرایند جامعه‌پذیری منسجم روحانیت است که از لحاظ جناح‌بندی سیاسی، طرفدار امام‌خمینی بود و در فرایندهای سیاسی جامعه ایران نقش زیادی ایفا کرد. مطهری در یادداشتی با عنوان «شورای روحانیت» که به‌زعم برخی به پیش‌نویس اولیه اساسنامه پیش از انقلاب تعبیر شد. تشکیل جامعه روحانیت را احساس وظیفه، به منظور حفظ میراث عظیم نبوت، اقامه دین و دفاع از آن دانست و ضمن عملی‌دانستن اهداف جامعه روحانیت با توجه به جریان‌های موجود در جامعه، وظایف و اهداف این تشکل را توحید و مبارزه با افکار ماتریالیستی، مبارزه منطقی با هر گونه شبهه و دفاع از حریم اسلام، تحکیم و تبیین اصول اجتماعی و اقتصادی اسلام، مبارزه با بدعت‌هایی که سبب تنفر مردم از دین می‌شود، مبارزه با ظلم و دفاع از مظلوم و شناساندن مکتب اخلاقی اسلام عنوان کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و پیش از تدوین قانون اساسی، پیش‌نویس اساسنامه جامعه روحانیت مبارز، با مشارکت مفتح، عمید زنجانی و هاشمی رفسنجانی نوشته شد. جامعه روحانیت مبارز در شرایطی که در نخستین اساسنامه، گستره فعالیت خود را سراسر کشور تعیین کرده بود، با توجه به تأکید امام‌خمینی مبنی بر محدودشدن فعالیت این تشکل در تهران، با اصلاح اساسنامه، دامنه فعالیت خود را به شهر تهران محدود کرد و نام «جامعه روحانیت مبارز تهران» را برگزید. فعالیت آنان نیز عمدتاً در مساجد، حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها متمرکز شد. اما در آخرین اساسنامه، در آبان ۱۳۸۶ قید «تهران» از آن برداشته شد و به «جامعه روحانیت مبارز» تغییر یافت. در اساسنامه جامعه روحانیت مبارز تهران، اهداف این تشکل پاسداری از انقلاب اسلامی و جلوگیری از هر گونه انحراف در این مسیر، تقویت ارگان‌های در حال خدمت به نظام جمهوری اسلامی ایران، نظارت بر امور کشور در جهت ایجاد عدالت، ارشاد نیروهای فعالِ مسلمان در راستای اهداف انقلاب اسلامی، تلاش برای هماهنگی و تمرکز فعالیت‌های علمی و فکری علمای متعهد به وظایف خطیر روحانیت، ایجاد آمادگی در تحلیل حوادث و تصمیمات قاطعانه در هدایت و پیشگیری حوادث، ایجاد روابط منظم با مراکز خبری، تبلیغی داخلی و خارجی، تلاش در جهت فعال‌ترکردن مساجد و همه مراکز اسلامی و تبلیغی، برخورد متعهدانه با رویدادهای داخلی و خارجی و ایجاد مراکز تحقیق برای بررسی‌های علمی و دینی ذکر شده است. خط مشی فرهنگی این تشکّل نیز در راستای ترویج ارزش‌های اسلامی، مقابله با هجوم فرهنگی، کنترل محصولات فرهنگی پیش از انتشار و اسلامی‌کردن دانشگاه‌ها شمرده شده است. همچنین در حوزه سیاست خارجی، به برقراری رابطه سیاسی با تمامی کشورها به جز امریکا و اسرائیل تأکید شده و خواهان وحدت با کشور‌های اسلامی‌ است.

فعالیت‌ها

فعالیت‌های جامعه روحانیت مبارز را در دو بخش پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی می‌توان بررسی کرد:

پیش از پیروزی انقلاب

پس از درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی در آبان ۱۳۵۶، حوزه‌های علمیه سراسر کشور تعطیل شد و پیام‌های تسلیت خطاب به امام‌خمینی، از سوی افراد و تشکل‌های مختلف ازجمله جامعه روحانیت مبارز فرستاده شد. برگزاری مراسم ختم سیدمصطفی خمینی در مسجد ارگ تهران و استقبال اقشار مختلف مردم، همچنین سخنرانی ماندگار حسن روحانی که لقب «امام» را برای امام‌خمینی به کار برد، (ببینید: رهبری) فعالیت‌های جامعه روحانیت مبارز را علنی کرد. در پی اهانت رژیم پهلوی به امام‌خمینی در روزنامه اطلاعات ۱۷/۱۰/۱۳۵۶ و تظاهرات نوزده دی قم و ۲۹ بهمن تبریز که به جنایت رژیم پهلوی در کشتار مردم انجامید. (ببینید: نوزده دی؛ بیست و نه بهمن) جامعه روحانیت مبارز ضمن محکوم‌کردن این حوادث، حمایت خود را از تظاهرات مردمی اعلام کرد و اقدامات رژیم پهلوی را خلاف موازین انسانی و حقوق بشر خواند و در نامه‌ای به مراجع تقلید و علمای تبریز، حادثه ۲۹ بهمن تبریز را تسلیت گفت. این تشکّل در واکنش به فاجعه سینما رکس آبادان در ۲۸ مرداد ۱۳۵۷، (ببینید: سینما رکس) چهلم شهدای هفده شهریور در هجدهم مهر ۱۳۵۷، (ببینید: هفده شهریور) حادثه سیزده آبان ۱۳۵۷ و در حمایت از اعتصاب کارکنان صنعت نفت در دهم آذر ۱۳۵۷ (ببینید: اعتصاب کارکنان صنعت نفت) نیز اعلامیه صادر کرد. در سال‌های ۱۳۵۶ ـ ۱۳۵۷ جامعه روحانیت در واقع به ستاد فرمانده انقلاب در تهران بدل شد؛ و حضور پرتعداد روحانیان در این تشکّل، توانایی آنان را افزود. مناسبت‌های اسلامی ازجمله ماه‌های محرم، صفر و رمضان نیز با توجه به حضور مردم در مساجد، فرصت مناسبی برای جامعه روحانیت و هدایت انقلاب بود که با سازماندهی تظاهرات و اعتصابات، انتقال پیام‌ها و اعلامیه‌های امام‌خمینی به انقلابیان و سخنرانی در مناسبت‌ها، روند نهضت را شتاب بخشند. ازجمله این اقدامات می‌توان به برگزاری نماز عید فطر در قیطریه به امامت محمد مفتح و تظاهرات گسترده و خودجوش پس از آن (ببینید: عید فطر) و نیز دعوت جامعه روحانیت برای برپایی راهپیمایی تاسوعا و عاشورا در آذر ۱۳۵۷ اشاره کرد که حضور گسترده مردم را در پی داشت. امام‌خمینی این تظاهرات را همه‌پرسی دو روزه ملت ایران خواند. (ببینید: تاسوعا و عاشورا) همچنین حضور برخی چهره‌های جامعه روحانیت در شورای انقلاب (ببینید: شورای انقلاب اسلامی) تحصن در کنار دیگر مردم در دانشگاه تهران پس از بستن فرودگاه مهرآباد به دست رژیم پهلوی در بهمن ۱۳۵۷، و عضویت چهره‌هایی مانند مطهری، محلاتی و مفتح در کمیته استقبال از امام‌خمینی، عرصه دیگری از حضور اعضای جامعه روحانیت مبارز پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود. (ببینید: کمیته استقبال؛ بازگشت امام‌خمینی) جامعه روحانیت مبارز همچنین پس از حکم امام‌خمینی به مهدی بازرگان برای تشکیل دولت موقت در پانزده بهمن ۱۳۵۷ و همچنین خواسته ایشان از مردم برای اعلام نظر در این خصوص در اعلامیه‌ای از مردم خواست تا به منظور حمایت از دولت بازرگان در راهپیمایی روز هجدهم بهمن ۱۳۵۷ حضور یابند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی اعضای جامعه روحانیت مبارز برای پاسخگویی به نیازهای مختلف سیاسی و هدایت نیروهای مذهبی، با تدوین اساسنامه، فعالیت‌ و هدف‌های خود را از حالت دورهم‌نشینی و نیمه‌سازمانی به تشکیلاتی سازمان‌یافته‌تر تبدیل کردند.
پس از تشکیل حزب جمهوری اسلامی، با طراحی و تدبیر حسینی بهشتی در ۲۹ بهمن ۱۳۵۷، فعالیت نخبگان و عناصر محوری جامعه روحانیت مبارز در حزب جمهوری اسلامی متمرکز شد، (ببینید: حزب جمهوری اسلامی) و هر دو با هم به ایفای نقش پرداختند. به دلیل شرایط حساس و ناایمن جامعه و به درخواست مطهری و تأیید امام‌خمینی، مهدوی کنی که از اعضای بارز جامعه روحانیت مبارز تهران بود، مسئولیت کمیته‌های انقلاب را بر عهده گرفت
در آستانه انتخابات خبرگان قانون اساسی، با توجه به حمایت امام‌خمینی از حضور روحانیان در انتخابات برای جلوگیری از غربی‌شدن قوانین و تأکید ایشان بر وحدت همه نیروهای انقلابی و مذهبی، جلسه مشترکی با حضور اعضای جامعه روحانیت مبارز، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و حزب جمهوری اسلامی، در حضور امام‌خمینی برای رسیدن به وحدت نظر تشکیل شد؛ تا با هدف حفظ وحدت، ائتلاف با نیروهای معتقد انقلابی و معرفی خبرگانی با تفکر اسلامی و مسلط بر احکام اسلام، وارد عرصه انتخابات شوند. در نهایت افرادِ فهرست ائتلافی با رأی قاطع ملت به مجلس خبرگان قانون اساسی راه یافتند. با نزدیک‌شدن به نخستین دوره انتخابات ریاست ‌جمهوری در بهمن ۱۳۵۸، امام‌خمینی با حضور روحانیان در انتخابات ریاست‌جمهوری مخالفت، و به آنان آمادگی بیشتر برای حضور در انتخابات مجلس شورای اسلامی را سفارش کرد. بنابراین حسینی بهشتی از حضور در انتخابات صرف نظر کرد. با ابهام در تابعیت ایرانی جلال‌الدین فارسی و استعفای او (ببینید: فارسی، جلال الدین) حزب جمهوری اسلامی حسن حبیبی را معرفی کرد. اما به‌رغم مخالفت‌های حسینی بهشتی و چند تن از اعضای شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز ازجمله هاشمی رفسنجانی، سیدعلی خامنه‌ای، باهنر و موسوی اردبیلی و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اکثریت جامعه روحانیت از بنی‌صدر حمایت کردند و او در انتخابات به پیروزی رسید. این اختلاف نظر موجب شکاف میان جامعه روحانیت و حزب جمهوری اسلامی شد. جامعه روحانیت مبارز در اسفند ۱۳۵۸ و نخستین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، در ائتلاف با نیروهای خط امام، حزب جمهوری اسلامی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، انجمن اسلامی معلمان و مانند آن در برابر سازمان مجاهدین خلق ایران، نهضت آزادی و گروه‌های چپ قرار گرفت. نتیجه این انتخابات پیروزی قاطع نیروهای مبارز انقلاب و انتخاب هاشمی رفسنجانی به ریاست مجلس بود. پس از انتخابات، جامعه روحانیت برای تقویت فعالیت‌های خود، شعبه‌هایی را در چهارده منطقه تهران و شهر ری ایجاد کرد و برای هر شعبه سرپرستی برگزید. پس از تصویب عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر برای ریاست‌جمهوری در مجلس شورای اسلامی و برکناری او در تیر ۱۳۶۰ به دست امام‌خمینی (ببینید: بنی‌صدر، سیدابوالحسن) و انتخاب محمدعلی رجایی به سمت ریاست‌جمهوری، باهنر که از اعضای شورای مرکزی جامعه روحانیت بود، به نخست‌وزیری منصوب شد. رجایی و باهنر هر دو در هشت شهریور همان سال به شهادت رسیدند. (ببینید: رجایی، محمدعلی؛ باهنر، محمدجواد؛ هشت شهریور) پس از شهادت آن دو سیدعلی خامنه‌ای و میرحسین موسوی، رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر شدند. دوره دوم مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۳ نیز با حضور بسیاری از اعضای حزب جمهوری اسلامی و جامعه روحانیت تشکیل شد و هاشمی رفسنجانی بار دیگر به ریاست مجلس دست یافت. خامنه‌ای نیز در سال ۱۳۶۴ برای بار دوم به ریاست‌جمهوری برگزیده شد. برخی اعضای جامعه روحانیت با توجه به اعتقاد خود مبنی بر اینکه سیاست‌های اقتصادی اسلام، مبتنی بر حمایت از بخش خصوصی و کاهش نقش دولت در امور اقتصادی است، با انتقاد از سیاست‌های اقتصادی و همچنین سیاست خارجی دولت میرحسین موسوی، خواستار اجرای امور به دست مردم و با نظارت دولت بودند. این انتقادها زمینه‌ساز اختلاف و انشعاب در جامعه روحانیت شد. امام‌خمینی نیز در اردیبهشت ۱۳۶۳ روحانیت مبارز و دیگر علما را به بیداری در برابر ترفند دشمنان، دوری از اختلافات و عبرت‌گرفتن از تاریخ مشروطه دعوت کرد و ادامه اختلافات را سبب بازگشت دوباره استبداد، چنان‌که در مشروطیت اتفاق افتاد، ارزیابی کرد.

انشعاب در جامعه روحانیت مبارز تهران

در خرداد ۱۳۶۶، به دلیل پاره‌ای اختلاف‌ها و با درخواست خامنه‌ای و هاشمی رفسنجانی از امام‌خمینی و موافقت ایشان، فعالیت حزب جمهوری اسلامی متوقف شد. (ببینید: حزب جمهوری اسلامی) و تعطیلی آن جامعه روحانیت را فعال‌تر کرد؛ هرچند اختلاف‌نظرها در بسیاری موارد همچنان به قوت خود باقی ماند.
تمایزهای موجود در دیدگاه و روش‌ها در میان اعضا، گاهی منجر به درگیری‌های سیاسی در درون تشکیلات می‌شد. اوج اختلاف‌ها در آستانه انتخابات دوره سوم مجلس شورای اسلامی در معرفی نامزدهای انتخاباتی بود. چنان‌که در انتخابات مجلس دوم بر سر گنجاندن افرادی چون فخرالدین حجازی، مهدی کروبی و سیدمحمود دعایی در فهرست جامعه روحانیت اختلاف بود و حذف افرادی چون مرتضی الویری و هادی غفاری از فهرست نامزدی انتخابات مجلس سوم، اعتراض گروه اقلیت و طرفداران آنان را در پی داشت. معترضانْ این اقدام را به منزله دست‌برداشتن جامعه روحانیت از حمایت از انقلابیان اصیل تفسیر می‌کردند. اما اعتراض‌های آنان مؤثر واقع نشد.
از این‌رو افرادی چون موسوی خوئینی‌ و سیدمحمد خاتمی، با توجه به اختلافات دیگر که با اکثریت جامعه روحانیت داشتند، پیشنهاد انشعاب از جامعه را با کروبی مطرح کردند. و با آگاهی از موافقت امام‌خمینی، پیش از انتخابات دوره دوم مجلس سوم و به همراه تعدادی از روحانیان که عمدتاً از اعضای دفتر امام‌خمینی بودند، از جامعه روحانیت جدا شدند و با صدور بیانیه‌ای در ۲۹ اسفند ۱۳۶۶ که اول فروردین ۱۳۶۷ منتشر شد، رسماً با عنوان «روحانیون مبارز» اعلام استقلال کردند و این عنوان، پس از مدت کوتاهی به «مجمع روحانیون مبارز تهران» تغییر پیدا کرد. امام‌خمینی نیز در ۲۵ فروردین ۱۳۶۷ در پاسخ به نامه اعضای مجمع روحانیون مبارز، انشعاب از تشکل به منظور اظهار نظر را به معنای اختلاف ندانست و برای روحانیون مبارز آرزوی موفقیت کرد. (ببینید: مجمع روحانیون مبارز تهران) ایشان در پیام منشور روحانیت وجود هر گونه اختلاف در میان روحانیت را آغاز سوء استفاده دشمن دانست و به پرهیز از آن سفارش کرد.
تصور عمومی مبنی بر نزدیک‌تربودن دیدگاه مجمع روحانیون مبارز به امام‌خمینی و اسلام ناب محمدی، موجب پیروزی قاطع این تشکل در مرحله دوم انتخابات مجلس در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۶۷ شد. در میان دو مرحله انتخابات، مهدوی کنی به دلیل مصاحبه‌های برخی افراد که جامعه روحانیت را متهم به پیروی از اسلام امریکایی کرده بودند با امام‌خمینی دیدار کرد و ضمن گلایه از شرایط موجود از ایشان خواست تا نظر خود را اعلام کند. اما ایشان اظهار نظر دراین‌باره را به پس از انتخابات موکول کرد و پس از برگزاری انتخابات، با تأیید اعضای جامعه روحانیت و رد نسبت اسلام امریکایی به این تشکل، اعضای جامعه را از شاگردان خود خواند که به آنان علاقه‌مند است. ایشان همچنین در پیام «منشور روحانیت» با بیان اصول مشترک میان افراد با وجود اختلاف نظرها، یادآور شد آنان را به اسلام و قرآن وفادار می‌داند و تأیید می‌کند. ایشان ضمن تأکید بر وجود دشمنان مشترکِ بسیاری که باید در مقابلش قاطعانه ایستاد، خواستار برادری، تفکر و وحدت در مرحله سازندگی کشور شد. پس از پیام ایشان، جامعه روحانیت در پیامی اعلام کرد سخنان ایشان را به گوش جان می‌خرد و به ایشان اطمینان می‌دهد با وجود اختلاف سلیقه، در مسائل اصولی و اساسی انقلاب، همگی در صف واحد و یکپارچگی کامل خواهند بود.

جامعه روحانیت پس از امام خمینی

جامعه روحانیت پس از درگذشت امام‌خمینی نیز ضمن برپایی مراسم سوگواری، حمایت خود را از جانشین ایشان سیدعلی خامنه‌ای به عنوان رهبری انقلاب اعلام کرد. اعضای جامعه روحانیت، حضور فعالی در ارکان مختلف کشور داشته‌اند که ازجمله مهم‌ترین آنها می‌توان به حضور در قوای مجریه، مقننه و قضاییه، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان، مجلس خبرگان رهبری، نیروهای مسلح، شورای عالی امنیت ملی، شورای انقلاب فرهنگی، مدرسان حوزه، حضور در مراکز آموزش عالی و امامت جمعه برخی شهرها اشاره کرد.

پیوند به بیرون

زهره رضایی، دانشنامه امام‌خمینی، ج۴، ص ...