ثواب و عقاب: تفاوت میان نسخه‌ها

با این حال، بعضی متکلمان بر این اعتقادند که [[عذاب‌های اخروی]] از قبیل انشای نفس است که [[نفس]] طبقِ اخلاق و ملکاتی که دارد، صورت آتش و عذاب‌ها را در صقع جان و ذهن خود ایجاد می‌کند و از این صور ذهنی خود معذّب می‌شود.<ref>غزالی، احیاء علوم الدین، 16/6 ـ 7.</ref> امام‌خمینی این نظر را نمی‌پذیرد و معتقد است انشای نفس در آخرت این‌چنین نیست که وجود عینی نداشته باشد؛ بلکه صورت‌هایی که نفس ایجاد می‌کند به جهت قوت آن و اشتغال‌نداشتن به طبیعت، وجودات عینی پیدا می‌کنند که مطابق با همان صورت‌های نفس هستند<ref>امام خمینی، تقریرات، ۳/۲۵۰–۲۵۴.</ref> و این نفس طبق ملکاتی که در دنیا کسب کرده، صوری را انشا می‌کند که آن صور؛ مانند آتش، تازیانه یا حیوان درنده، متناسب آن ملکه است و چون این ملکات با ذات او متحد است، آنچه نفس انشا می‌کند، مطابق با ذات خود می‌باشد، نه اینکه تنها صورت ذهنی باشد بلکه نفس به جهت کمال و قوتی که یافته آنچه انشا می‌کند، در خارج تحقق می‌یابد<ref>امام خمینی، تقریرات، ۳/۲۲۶.</ref> مانند اینکه نفس به واسطه قوتی که یافته، می‌تواند بهشتی را در خارج ایجاد کند. البته این به آن معنا نیست که همه نعمت‌ها یا عذاب‌های اخروی انشای نفس باشد، بلکه ممکن است نعمت‌ها یا عذاب‌های دیگری موجود باشد که به آنها برسد.<ref>امام خمینی، تقریرات، ۳/۵۸۴–۵۸۵.</ref>

امام‌خمینی بر اساس مبنای غالب [[حکما]] که معاد را [[معاد جسمانی|جسمانی]] و روحانی می‌دانند، معتقد است [[معاد روحانی]] برای کسانی است که قوه عاقله آنها بالفعل باشد و باقیِ افراد معاد جسمانی دارند.<ref>امام خمینی، تقریرات، ۳/۴۳۸.</ref> ایشان در بیان جسمانی‌بودن ثواب و عقاب قائل است اگرچه ثواب و عقاب در آخرت مربوط به بدن و جسمانی است، این ادراک به واسطه نفس که جوهر مجرد و روحانی است، انجام می‌شود که دارای قوایی، مانند خیال، بصر، سمع و ذوق است. البته حتی در پیامبران کمّل (ع) نیز که به مراتب [[ادراک عقلانی]] رسیده‌اند این [[ادراکات جسمانی]] و برزخی وجود دارد و هیچ‌گاه روحانی و عقلانی محض نخواهد بود.<ref>امام خمینی، تقریرات، ۳/۴۱۰–۴۱۱.</ref>