ویکی امام خمینی

نوفل لوشاتو: تفاوت میان نسخه‌ها

صفحه بحث
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{ویرایش}}
{{جعبه اطلاعات شهر
| عنوان            = نوفل لوشاتو
| تصویر            =پرونده:نوفل 7.jpg
| توضیح تصویر      =
| اندازه تصویر    =
| طول جغرافیایی    =
|عرض جغرافیایی    =
| ویژگی            =
| کشور            = <!--فرانسه-->
| استان            =
| مساحت            =
| جمعیت کل        =
| نام محلی        =
| زبان            = فرانسوی
| نژاد            =
| ادیان            =
| مذهب            =
| جمعیت مسلمان    =
| جمعیت شیعه      =
| نام قدیم        =
| سال تأسیس        =
| قدمت            =
| پیشینه اسلام      =
| پیشینه تشیع      =
| وقایع مهم        = محل اقامت امام‌خمینی از ۱۷ مهر تا ۱۲ بهمن ۱۳۵۷
| مکان‌های تاریخی  =
| زیارتگاه        =
| قبرستان‌ها        =
| حوزه علمیه      =
| مساجد            =
|حسینیه‌ها          =
| مؤسسات          =
| مذهبی            =
| اجتماعی          =
| سیاسی            =
}}
'''نوفل لوشاتو'''، دهکده‌ای در حومه [[پاریس]] و محل اقامت [[امام‌خمینی]] از ۱۷ مهر تا ۱۲ بهمن ۱۳۵۷.


نوفل لوشاتو، دهکده‌ای در حومه پاریس و محل اقامت امام‌خمینی از 17 مهر تا 12 بهمن 1357.
نوفل لوشاتو دهکده‌ای ییلاقی در پانزده‌کیلومتری جنوب شهر ورسای [[فرانسه]]، حدود چهل‌کیلومتری [[پاریس]] است. امام‌خمینی در جمعه ۱۴/۷/۱۳۵۷ از بغداد به سوی پاریس حرکت کرد و در فرودگاه اورلی پاریس فرود آمد.


نوفل لوشاتو دهکده‌ای ییلاقی در پانزده کیلومتری جنوب شهر ورسای فرانسه، در جاده 68، حدود چهل‌کیلومتری پاریس قرار دارد و محلی آرام، خلوت، خوش‌منظر و زیباست<ref> محتشمی‌پور، از ایران، 2/255 ـ 256؛ یزدی، شصت‌ سال، 3/101 ـ 102.</ref>.
در شب دوم ورود امام‌خمینی به پاریس، کمیته تصمیم‌گیری، اقامت ایشان را در نوفل لوشاتو تصویب کرد. برنامه‌های امام‌خمینی در نوفل لوشاتو، افزون بر [[نماز جماعت]]، سخنرانی، مصاحبه با رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری، پیام، نامه، دیدار و مذاکره با شخصیت‌های ایرانی و غیر ایرانی بود. ایشان در نوفل لوشاتو ۶۵ سخنرانی، ۱۱۷ [[مصاحبه‌های امام‌خمینی|مصاحبه]] با رسانه‌ها، ۴۱ پیام، دیدارها و گفت‌وگوها بسیاری با رجال سیاسی و روحانی ایرانی و مقامات یا نمایندگان کشورهای خارجی و رهبران [[نهضت‌های اسلامی]] جهان و ۲۷ نامه به افراد حقیقی و حقوقی داشت.


با اوج‌گیری مبارزات مردم ایران در سال 1357 و جلوگیری دولت عراق از فعالیت‌های سیاسی امام‌خمینی و منع دولت کویت از ورود ایشان به کویت علی‌رغم داشتن ویزا، امام‌خمینی با مشورت فرزند خود سیداحمد خمینی تصمیم گرفت به پاریس برود که نیاز به ویزا نداشت<ref> امام‌خمینی، صحیفه امام، 21/452؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/436 و 439؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی، 3/23 ـ 32.</ref>. ایشان در جمعه 14/7/1357 با یک هواپیمای جمبوجت از بغداد به سوی پاریس حرکت کرد و در ساعت 14:20 به وقت محلی<ref> 16:50 به وقت تهران.</ref> در فرودگاه اورلی پاریس فرود آمد<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/433؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، 421.</ref>{{ببینید|هجرت امام‌خمینی}} سفر امام‌خمینی به پاریس بدون اطلاع دولت فرانسه و به صورت غیر منتظره بود<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/438؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 96.</ref>. والری ژیسکاردستن، رئیس‌جمهور وقت فرانسه، پس از بازگشت از برزیل، در 17 مهر 1357 حکم اخراج امام‌خمینی را صادر کرد؛ ولی به دلیل ترس دولت ایران از شورش مردم اجرا نشد؛ با این حال، دولت فرانسه، محدودیت‌هایی برای ایشان در نظر گرفت<ref> بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 98 ـ 100؛ حسینیان، یک ‌سال مبارزه، 430.</ref>. با توجه به این محدودیت‌ها، امام‌خمینی در 24 مهر در پیامی به جلال‌الدین فارسی اقامت در سوریه را مطرح کرد<ref> 4/28.</ref>. پس از اقامت امام‌خمینی در فرانسه، در گزارش‌های سازمان اطلاعات و امنیت کشور ایران<ref> ساواک.</ref> برخی گزارش‌ها وجود دارد، ازجمله درخواست ویزا از سوی ایشان از سفارت امریکا که درست نیست و خود ساواک نیز در گزارش‌های دیگر خود آن را تکذیب کرده است<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، 6/492، 549 و 593.</ref>.
پایان اقامت امام‌خمینی در نوفل لوشاتو، [[۱۲ بهمن ۱۳۵۷]]، هم‌زمان با [[بازگشت امام‌خمینی به ایران|بازگشت ایشان به ایران]] بود.


از سوی دیگر، در 16 مهر تعدادی از شخصیت‌های روحانی و سازمان‌ها و انجمن‌ها با فرستادن تلگرام‌هایی به رئیس‌جمهور فرانسه، خواستار مهمان‌نوازی از امام‌خمینی شدند که مهم‌ترین آنها، تلگرام سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی بود<ref> بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 99.</ref>. در 24 مهر، 340 نفر از استادان دانشگاه‌های تهران و اصفهان و شیراز طی تلگرامی به رئیس‌جمهور فرانسه خواهان آزادی بیان برای امام‌خمینی شدند<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/475؛ کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/963؛ گروه تحقیق، تقویم، 156.</ref>. محبوبیت امام‌خمینی و فشار افکار عمومی سبب شد مسئولان فرانسوی بدون اعلام رسمی، از محدودیت‌های خود بکاهند<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/چهل ‌و هشت.</ref>. چهارصد ژاندارم، قوی‌ترین پلیس فرانسه، شبانه‌روز از محل اقامت امام‌خمینی حفاظت می‌کردند<ref> توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، 230.</ref> و در پی تهدیدهای گروه‌های طرفدار محمدرضا پهلوی موسوم به جبهه شاهی و کمیته دفاع از شاه، گارد امنیتی در اطراف خانه امام‌خمینی دوبرابر شد<ref> کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/1090؛ گروه تحقیق، تقویم،  242.</ref>.
== معرفی ==
نوفل لوشاتو دهکده‌ای ییلاقی در پانزده کیلومتری جنوب شهر ورسای [[فرانسه]]، در جاده ۶۸، حدود چهل‌کیلومتری پاریس قرار دارد و محلی آرام، خلوت، خوش‌منظر و زیباست.<ref>محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۵۵–۲۵۶؛ یزدی، شصت سال، ۳/۱۰۱–۱۰۲.</ref>


سخنگوی وزارت خارجه فرانسه در هفدهم آبان اعلام کرد شرایط اقامت امام‌خمینی در فرانسه<ref> نوفل لوشاتو.</ref> نسبت به هنگام ورود تغییری نکرده و ایشان پناهنده سیاسی نیست<ref> کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/993 و 1006؛ گروه تحقیق، تقویم، 180.</ref>. فرانسوا میتران، رهبر حزب سوسیالیست فرانسه در هجدهم آبان آزادی بیان امام‌خمینی را متناقض با قانون پناهندگان ندانست<ref> کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/993 ـ 994؛ گروه تحقیق، تقویم، 182.</ref>. محمدرضا پهلوی در دیدار با الکساندر دومرانش، رئیس سازمان جاسوسی فرانسه، در سی‌ام آبان، عزیمت امام‌خمینی به لیبی یا سوریه را خطرناک خواند و ترجیح داد ایشان در پاریس بماند<ref> کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/1036.</ref>. وزارت کشور فرانسه در هشتم دی 1357 اعلام کرد امام‌خمینی پس از پایان دوره سه‌ماهه اقامت توریستی در پاریس، اجازه اقامت در فرانسه را خواهد داشت<ref> کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/1046.</ref>.
با اوج‌گیری مبارزات مردم [[ایران]] در سال ۱۳۵۷ و جلوگیری دولت [[عراق]] از فعالیت‌های سیاسی [[امام‌خمینی]] و منع دولت [[کویت]] از ورود ایشان به کویت علی‌رغم داشتن ویزا، امام‌خمینی با مشورت فرزند خود [[سیداحمد خمینی]] تصمیم گرفت به پاریس برود که نیاز به ویزا نداشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۵۲؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۳۶ و ۴۳۹؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی، ۳/۲۳–۳۲.</ref> ایشان در جمعه ۱۴/۷/۱۳۵۷ با یک هواپیمای جمبوجت از [[بغداد]] به سوی پاریس حرکت کرد و در ساعت ۱۴:۲۰ به وقت محلی(۱۶:۵۰ به وقت تهران) در فرودگاه اورلی پاریس فرود آمد<ref>مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۳۳؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۴۲۱.</ref>{{ببینید|هجرت امام‌خمینی}} سفر امام‌خمینی به پاریس بدون اطلاع دولت فرانسه و به صورت غیرمنتظره بود.<ref>مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۳۸؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۹۶.</ref> والری ژیسکاردستن، رئیس‌جمهور وقت فرانسه، پس از بازگشت از برزیل، در ۱۷ مهر ۱۳۵۷ حکم اخراج امام‌خمینی را صادر کرد؛ ولی به دلیل ترس دولت ایران از شورش [[مردم]] اجرا نشد؛ با این حال، دولت فرانسه، محدودیت‌هایی برای ایشان در نظر گرفت.<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۹۸–۱۰۰؛ حسینیان، یک سال مبارزه، ۴۳۰.</ref> با توجه به این محدودیت‌ها، امام‌خمینی در ۲۴ مهر در پیامی به [[جلال‌الدین فارسی]] اقامت در سوریه را مطرح کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۸.</ref> پس از اقامت امام‌خمینی در فرانسه، در گزارش‌های [[ساواک|سازمان اطلاعات و امنیت کشور ایران]] (ساواک) برخی گزارش‌ها وجود دارد، ازجمله درخواست ویزا از سوی ایشان از سفارت آمریکا که درست نیست و خود ساواک نیز در گزارش‌های دیگر خود آن را تکذیب کرده است.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۴۹۲، ۵۴۹ و ۵۹۳.</ref>


==انتخاب نوفل لوشاتو==
از سوی دیگر، در ۱۶ مهر تعدادی از شخصیت‌های روحانی و سازمان‌ها و انجمن‌ها با فرستادن تلگرام‌هایی به رئیس‌جمهور فرانسه، خواستار مهمان‌نوازی از امام‌خمینی شدند که مهم‌ترین آنها، تلگرام [[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی|سیدشهاب‌الدین مرعشی]] نجفی بود.<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۹۹.</ref> در ۲۴ مهر، ۳۴۰ نفر از استادان دانشگاه‌های [[تهران]] و [[اصفهان]] و [[شیراز]] طی تلگرامی به رئیس‌جمهور فرانسه خواهان آزادی بیان برای امام‌خمینی شدند.<ref>مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۷۵؛ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۹۶۳؛ گروه تحقیق، تقویم، ۱۵۶.</ref> محبوبیت امام‌خمینی و فشار افکار عمومی سبب شد مسئولان فرانسوی بدون اعلام رسمی، از محدودیت‌های خود بکاهند.<ref>مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/چهل و هشت.</ref> چهارصد ژاندارم، قوی‌ترین پلیس فرانسه، شبانه‌روز از محل اقامت امام‌خمینی حفاظت می‌کردند<ref>توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۳۰.</ref> و در پی تهدیدهای گروه‌های طرفدار [[محمدرضا پهلوی]] موسوم به جبهه شاهی و کمیته دفاع از شاه، گارد امنیتی در اطراف خانه امام‌خمینی دوبرابر شد.<ref>کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۰۹۰؛ گروه تحقیق، تقویم، ۲۴۲.</ref>


امام‌خمینی پس از ورود به پاریس در محله کشان واقع در جنوب پاریس، ساختمان شماره 24 خیابان پون رویال، در طبقه چهارم، در آپارتمانی که در اجاره احمد غضنفرپور بود و هنوز در آن ساکن نشده بود، اقامت گزید<ref> اطلاعات، روزنامه، 4؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/418؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، 425 ـ 426؛ حسینیان، یک ‌سال مبارزه، 425.</ref>. روز دوم ورود ایشان به فرانسه عده‌ای از ایرانیان و دانشجویان ایرانی از سراسر اروپا برای دیدار با ایشان به پاریس آمدند؛ ولی به علت نبود مکان مناسب موفق به دیدار نشدند. امام‌خمینی در روز بعد، 17 مهر در دیدار با آنان در پاریس، به علت یادشده تصریح کرد<ref> ‏3/489؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/418؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، 442 ـ 446.</ref>. در روز دوم اقامت، پس از مشورت با امام‌خمینی خانه همسر علی عسگری<ref> یکی از دانشجویان مقیم پاریس.</ref> در دهکده نوفل لوشاتو برای اقامت ایشان در نظر گرفته شد<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/418 و 440؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، 442 ـ 444؛ حسینیان، یک ‌سال مبارزه، 427.</ref>. ساواک با اجاره خانه‌ای در نزدیکی خانه امام‌خمینی در نوفل لوشاتو، به مراقبت‌های خود از محل اقامت و فعالیت‌های ایشان و اطرافیان تا حضورشان در فرانسه ادامه داد<ref> رجائی‌نژاد و حاضری، 344.</ref>.
سخنگوی وزارت خارجه فرانسه در هفدهم آبان اعلام کرد شرایط اقامت امام‌خمینی در فرانسه (نوفل لوشاتو) نسبت به هنگام ورود تغییری نکرده و ایشان پناهنده سیاسی نیست.<ref>کرباسچی، هفت هزار، ۲/۹۹۳ و ۱۰۰۶؛ گروه تحقیق، تقویم، ۱۸۰.</ref> فرانسوا میتران، رهبر حزب سوسیالیست فرانسه در هجدهم آبان آزادی بیان امام‌خمینی را متناقض با قانون پناهندگان ندانست.<ref>کرباسچی، هفت هزار، ۲/۹۹۳–۹۹۴؛ گروه تحقیق، تقویم، ۱۸۲.</ref> محمدرضا پهلوی در دیدار با الکساندر دومرانش، رئیس سازمان جاسوسی فرانسه، در سی‌ام آبان، عزیمت امام‌خمینی به [[لیبی]] یا [[سوریه]] را خطرناک خواند و ترجیح داد ایشان در [[پاریس]] بماند.<ref>کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۰۳۶.</ref> وزارت کشور فرانسه در هشتم دی ۱۳۵۷ اعلام کرد امام‌خمینی پس از پایان دوره سه‌ماهه اقامت توریستی در پاریس، اجازه اقامت در فرانسه را خواهد داشت.<ref>کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۰۴۶.</ref>


امام‌خمینی حدود ده روز در خانه همسر علی عسگری سکونت کرد<ref> رجائی‌نژاد و حاضری، 355 ـ 356؛ محتشمی‌پور، 2/318.</ref>. به سبب تنگی جا خانه دیگری اجاره شد که به علت ظواهر اشرافی امام‌خمینی با آن موافقت نکرد<ref> فردوسی‌پور، خاطرات، 256 ـ 257.</ref> و خانه‌ای در مقابل خانه همسر عسگری اجاره شد و خانواده امام‌خمینی به آن منتقل شدند<ref> رجائی‌نژاد و حاضری، 358؛ محتشمی‌پور، 2/318.</ref>. پس از انتقال خانواده ایشان از نجف به پاریس، در نوفل لوشاتو سه خانه در اختیار امام‌خمینی و همراهان قرار گرفت. در خانه کوچک شماره یک، ایشان با اعضای خانواده زندگی می‌کردند. خانه شماره دو<ref> خانه همسر عسگری.</ref> که روبه‌روی خانه اول بود، مخصوص اجتماعات و اعضای دفتر بود و در آنجا نماز جماعت، دیدارها و سخنرانی‌ها انجام می‌شد. خانه شماره سه جهت استراحت و خواب دانشجویان و دیگر مهمانان امام‌خمینی بود که برای دیدار ایشان می‌آمدند و اجازه داشتند 48 ساعت در آنجا بمانند<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/418.</ref>. به دلیل زیادی دیدارکنندگانِ و کمبود مکان استراحت در شب، هتلی نیز برای اسکان مهمانان اجاره شد<ref> توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، 221 ـ 222.</ref>. امام‌خمینی در نوفل لوشاتو نمازهای خود را شکسته می‌خواند؛ زیرا قصد ده روز نکرده و تصمیم داشت در نخستین فرصت ممکن به ایران برگردد؛ از این‌رو از نوفل لوشاتو به سفر دست‌کم 24 کیلومتر می‌رفت. ازجمله مکان‌هایی که برای این کار در نظر گرفته شده بود، شهر ورسای بود که کاخ قدیمی شاهان فرانسه در آنجا به پارک عمومی زیبایی تبدیل شده بود<ref> یزدی، شصت‌ سال، 3/124.</ref>.
== انتخاب نوفل لوشاتو ==
امام‌خمینی پس از ورود به پاریس در محله کشان واقع در جنوب پاریس، ساختمان شماره ۲۴ خیابان پون رویال، در طبقه چهارم، در آپارتمانی که در اجاره احمد غضنفرپور بود و هنوز در آن ساکن نشده بود، اقامت گزید.<ref>اطلاعات، روزنامه، ۴؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۱۸؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۴۲۵–۴۲۶؛ حسینیان، یک سال مبارزه، ۴۲۵.</ref> روز دوم ورود ایشان به فرانسه عده‌ای از ایرانیان و دانشجویان ایرانی از سراسر [[اروپا]] برای دیدار با ایشان به پاریس آمدند؛ ولی به علت نبود مکان مناسب موفق به دیدار نشدند. امام‌خمینی در روز بعد، ۱۷ مهر در دیدار با آنان در پاریس، به علت یادشده تصریح کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ‏۳/۴۸۹؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۱۸؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۴۴۲–۴۴۶.</ref> در روز دوم اقامت، پس از [[مشورت]] با امام‌خمینی خانه همسر علی عسگری (یکی از دانشجویان مقیم پاریس) در دهکده نوفل لوشاتو برای اقامت ایشان در نظر گرفته شد.<ref>مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۱۸ و ۴۴۰؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۴۴۲–۴۴۴؛ حسینیان، یک سال مبارزه، ۴۲۷.</ref> ساواک با اجاره خانه‌ای در نزدیکی خانه امام‌خمینی در نوفل لوشاتو، به مراقبت‌های خود از محل اقامت و فعالیت‌های ایشان و اطرافیان تا حضورشان در فرانسه ادامه داد.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۴۴.</ref>


==همراهان امام‌خمینی==
امام‌خمینی حدود ده روز در خانه همسر علی عسگری سکونت کرد.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۵۵–۳۵۶؛ محتشمی‌پور، ماهنامه یادآور، ۲/۳۱۸.</ref> به سبب تنگی جا خانه دیگری اجاره شد که به علت ظواهر اشرافی امام‌خمینی با آن موافقت نکرد<ref>فردوسی‌پور، خاطرات، ۲۵۶–۲۵۷.</ref> و خانه‌ای در مقابل خانه همسر عسگری اجاره شد و [[خانواده امام‌خمینی]] به آن منتقل شدند.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۵۸؛ محتشمی‌پور، ماهنامه یادآور، ۲/۳۱۸.</ref> پس از انتقال خانواده ایشان از [[نجف]] به پاریس، در نوفل لوشاتو سه خانه در اختیار امام‌خمینی و همراهان قرار گرفت. در خانه کوچک شماره یک، ایشان با اعضای خانواده زندگی می‌کردند. خانه شماره دو (خانه همسر عسگری) که روبه‌روی خانه اول بود، مخصوص اجتماعات و اعضای دفتر بود و در آنجا [[نماز جماعت]]، دیدارها و سخنرانی‌ها انجام می‌شد. خانه شماره سه جهت استراحت و خواب دانشجویان و دیگر مهمانان امام‌خمینی بود که برای دیدار ایشان می‌آمدند و اجازه داشتند ۴۸ ساعت در آنجا بمانند.<ref>مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۱۸.</ref> به دلیل زیادی دیدارکنندگانِ و کمبود مکان استراحت در شب، هتلی نیز برای اسکان مهمانان اجاره شد.<ref>توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۲۱–۲۲۲.</ref> [[امام‌خمینی]] در نوفل لوشاتو نمازهای خود را شکسته می‌خواند؛ زیرا قصد ده روز نکرده و تصمیم داشت در نخستین فرصت ممکن به ایران برگردد؛ از این‌رو از نوفل لوشاتو به سفر دست‌کم ۲۴ کیلومتر می‌رفت. ازجمله مکان‌هایی که برای این کار در نظر گرفته شده بود، شهر ورسای بود که کاخ قدیمی شاهان فرانسه در آنجا به پارک عمومی زیبایی تبدیل شده بود.<ref>یزدی، شصت سال، ۳/۱۲۴.</ref>


افراد بسیاری در فرانسه همراه و مرتبط با امام‌خمینی بودند؛ ازجمله سیداحمد خمینی، شهاب‌الدین اشراقی، اسماعیل فردوسی‌پور، ابوالفضل توکلی‌بینا، مهدی عراقی، سیدمحمد غرضی، ابراهیم یزدی، سیدابوالحسن بنی‌صدر، محسن سازگارا، صادق قطب‌زاده، سیدصادق طباطبایی، سیدحسین خمینی، سیدمحمود دعایی، جعفر شجونی، حسن حبیبی، محمدحسین املایی، سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور، هادی غفاری، سیدحمید روحانی، محمدعلی صدوقی، محمدعلی هادی نجف‌آبادی، سیدمحمود محتشمی، مصطفی کفاش‌زاده، حسن عابدی جعفری<ref> بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 118 ـ 120؛ هاشمی، خاطرات، 227؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی، 3/40؛ عراقی، تاریخ شفاهی، 230، 235 و 237؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/285.</ref>، محمد منتظری، سیدسراج‌الدین موسوی، مرضیه حدید‌چی دباغ<ref> حدید‌چی، خاطرات مرضیه، 150.</ref> و سیدصادق موسوی<ref> موسوی.</ref>.
== همراهان امام‌خمینی ==
افراد بسیاری در فرانسه همراه و مرتبط با امام‌خمینی بودند؛ ازجمله [[سیداحمد خمینی]]، [[شهاب‌الدین اشراقی]]، [[اسماعیل فردوسی‌پور]]، [[ابوالفضل توکلی‌بینا]]، [[مهدی عراقی]]، [[سیدمحمد غرضی]]، [[ابراهیم یزدی]]، [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]]، [[محسن سازگارا]]، [[صادق قطب‌زاده]]، [[سیدصادق طباطبایی]]، [[سیدحسین خمینی]]، [[سیدمحمود دعایی]]، [[جعفر شجونی]]، [[حسن حبیبی]]، [[محمدحسین املایی]]، [[سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور]]، [[هادی غفاری]]، [[سیدحمید روحانی]]، [[محمدعلی صدوقی]]، [[محمدعلی هادی نجف‌آبادی]]، [[سیدمحمود محتشمی]]، [[مصطفی کفاش‌زاده]]، [[حسن عابدی جعفری]]،<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۸–۱۲۰؛ هاشمی، خاطرات، ۲۲۷؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی، ۳/۴۰؛ عراقی، تاریخ شفاهی، ۲۳۰، ۲۳۵ و ۲۳۷؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۸۵.</ref> [[محمد منتظری]]، [[سیدسراج‌الدین موسوی]]، [[مرضیه دباغ|مرضیه حدیدچی دباغ]]<ref>حدیدچی، خاطرات مرضیه، ۱۵۰.</ref> و [[سیدصادق موسوی]].<ref>موسوی. یار و همراه حضرت.</ref>


شب دوم ورود امام‌خمینی به پاریس در جلسه‌ای با حضور سیداحمد خمینی، فردوسی‌پور، یزدی، بنی‌صدر، قطب‌زاده، حبیبی و املایی، ایجاد «کمیته تصمیم‌گیری» تصویب شد تا درباره محل اقامت، ترجمه اعلامیه‌ها، پیام‌ها، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها، ارتباطات تلفنی تقسیم کار کند و درباره چگونگی سفر امام‌خمینی اطلاعیه‌ صادر کند. پس از تهیه نخستین اطلاعیه، درباره عنوان تشکیلات صادرکننده اطلاعیه اختلاف شد. امام‌خمینی پس از اطلاع از چنین تشکیلاتی، با آن مخالفت کرد و وجود طلبه‌ای را پای تلفن کافی دانست. با اعلام سخنگوییِ برخی افراد از امام‌خمینی، ایشان اعلام کرد سخنگویی ندارد<ref> بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 118 ـ 120؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/273 ـ 274.</ref>.
شب دوم ورود امام‌خمینی به پاریس در جلسه‌ای با حضور سیداحمد خمینی، فردوسی‌پور، یزدی، بنی‌صدر، قطب‌زاده، حبیبی و املایی، ایجاد «کمیته تصمیم‌گیری» تصویب شد تا دربارهٔ محل اقامت، ترجمه اعلامیه‌ها، پیام‌ها، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها، ارتباطات تلفنی تقسیم کار کند و دربارهٔ چگونگی سفر امام‌خمینی اطلاعیه صادر کند. پس از تهیه نخستین اطلاعیه، دربارهٔ عنوان تشکیلات صادرکننده اطلاعیه اختلاف شد. [[امام‌خمینی]] پس از اطلاع از چنین تشکیلاتی، با آن مخالفت کرد و وجود طلبه‌ای را پای تلفن کافی دانست. با اعلام سخنگوییِ برخی افراد از امام‌خمینی، ایشان اعلام کرد سخنگویی ندارد.<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۸–۱۲۰؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۷۳–۲۷۴.</ref>


ابوالفضل توکلی‌بینا و مهدی عراقی مدیریت امور داخلی، کنترل رفت ‌و آمدها، پذیرایی از مهمانان و تهیه غذا را بر عهده داشتند. مدیریت همراهان امام‌خمینی در بازگشت به ایران نیز بر عهده عراقی بود. محتشمی‌پور و فردوسی‌پور مسئول امور تلفن‌خانه بودند<ref> توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، 218 ـ 220 و 246؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 119 ـ 120 و 167؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/246، 263 و 299.</ref>. امام‌خمینی پس از پیروزی انقلاب در دو دیدار با گروهی از کارکنان شرکت مخابرات، با اشاره به نقشی که کارکنان مخابرات در فراهم‌ساختن امکان ارتباط ایشان با داخل ایران، به‌رغم اعتصاب‌ها داشتند، از آنان تشکر کرده و کار آنان را خدمت بزرگی به پیشرفت نهضت شمرده است<ref> 7/514 و 8/105.</ref>. اداره امور داخلی خانه امام‌خمینی بر عهده حدیدچی دباغ بود. وظیفه اصلی وی رعایت مسائل امنیتی و تهیه غذای امام‌خمینی بود<ref> رجائی‌نژاد و حاضری، 359.</ref>. تعیین وقت دیدار شخصیت‌ها با امام‌خمینی بر عهده ابراهیم یزدی بود<ref> توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، 223.</ref>. یک گروه پانزده تا شانزده نفره از دانشجویان ایرانی خارج از کشور، تمام روزنامه‌های معتبر و خبرگزاری‌ها را مطالعه و اخبار مربوط به ایران را جمع‌آوری و گزارشی سیاسی تهیه می‌کردند که در ساعت نه صبح در اختیار امام‌خمینی قرار می‌گرفت<ref> بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 119 ـ 120.</ref>. محمد منتظری چاپ و تکثیر مصاحبه‌ها و پیام‌های امام‌خمینی را بر عهده داشت<ref> محتشمی‌پور، از ایران، 2/296.</ref>.
ابوالفضل توکلی‌بینا و مهدی عراقی مدیریت امور داخلی، کنترل رفت و آمدها، پذیرایی از مهمانان و تهیه غذا را بر عهده داشتند. مدیریت همراهان امام‌خمینی در بازگشت به ایران نیز بر عهده عراقی بود. محتشمی‌پور و فردوسی‌پور مسئول امور تلفن‌خانه بودند.<ref>توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۱۸–۲۲۰ و ۲۴۶؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۹–۱۲۰ و ۱۶۷؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۴۶، ۲۶۳ و ۲۹۹.</ref> امام‌خمینی پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] در دو دیدار با گروهی از کارکنان شرکت مخابرات، با اشاره به نقشی که کارکنان مخابرات در فراهم‌ساختن امکان ارتباط ایشان با داخل ایران، به‌رغم [[اعتصاب|اعتصاب‌ها]] داشتند، از آنان تشکر کرده و کار آنان را خدمت بزرگی به پیشرفت [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت]] شمرده است.<ref>۷/۵۱۴ و ۸/۱۰۵.</ref> اداره امور داخلی [[خانه امام‌خمینی]] بر عهده حدیدچی دباغ بود. وظیفه اصلی وی رعایت مسائل امنیتی و تهیه غذای امام‌خمینی بود.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۵۹.</ref> تعیین وقت دیدار شخصیت‌ها با امام‌خمینی بر عهده [[ابراهیم یزدی]] بود.<ref>توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۲۳.</ref> یک گروه پانزده تا شانزده نفره از دانشجویان ایرانی خارج از کشور، تمام روزنامه‌های معتبر و خبرگزاری‌ها را مطالعه و اخبار مربوط به [[ایران]] را جمع‌آوری و گزارشی سیاسی تهیه می‌کردند که در ساعت نه صبح در اختیار امام‌خمینی قرار می‌گرفت.<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۹–۱۲۰.</ref> [[محمد منتظری]] چاپ و تکثیر مصاحبه‌ها و پیام‌های امام‌خمینی را بر عهده داشت.<ref>محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۹۶.</ref>


==برنامه‌ها و فعالیت‌ها==
== برنامه‌ها و فعالیت‌ها ==
برنامه‌های امام‌خمینی در نوفل لوشاتو، افزون بر [[نماز جماعت]] و تهجد شبانه و یک ساعت قدم‌زدن، سخنرانی، مصاحبه با رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری، پیام، نامه، دیدار و مذاکره با شخصیت‌های ایرانی و غیر ایرانی بود. ایشان که در پاسخ به یک خبرنگار خاطرنشان کرده است که روزی شانزده ساعت در نوفل لوشاتو کار می‌کند، ازجمله مصاحبه، مذاکره، سخنرانی، خواندن گزارش‌های آماده‌شده، بررسی نامه‌ها و تلگرام‌ها و گاه پاسخ‌دادن به آنها،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۰۱.</ref> با همین برنامه‌ها [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] را هدایت می‌کرد. تعیین[[شورای انقلاب]]، کمیته سوخت و کمیته تنظیم اعتصاب‌ها از اقدام‌های ایشان بود. حجم دیدارها و گفتگوها آن‌قدر زیاد بود که جلدهای چهارم و پنجم و بخشی از جلدهای سوم و ششم [[صحیفه امام]] به گزارش محتوای این دیدارها اختصاص یافته است.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۴۵–۳۴۶؛ هاشمی، خاطرات، ۲۳۳–۲۳۴؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۶۶–۲۶۷.</ref> امام‌خمینی صبح‌ها به‌تنهایی مدتی قدم می‌زد و اینکه ابراهیم یزدی گفته است با ایشان قدم می‌زده، خلاف واقع است.<ref>محتشمی‌پور، گفتگو، ۴۶.</ref> در وقت مناسب‌بودن هوا نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشا در حیاط خانه در زیر چادر برپا می‌شد<ref>کیهان، روزنامه، ۸.</ref> و امام‌خمینی چند دقیقه زودتر می‌آمد و در کنار درخت سیب به سؤال‌های [[مردم]] پاسخ می‌داد و پس از مدتی نماز مغرب و عشا را در اتاق فوقانی برگزار می‌کرد و پس از آن سخنرانی داشت.<ref>توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۳۹.</ref> ایشان در نوفل لوشاتو ۶۵ سخنرانی، ۱۱۷ مصاحبه با رسانه‌ها، ۴۱ پیام، دیدارها و گفتگوهای بسیاری با رجال سیاسی و روحانی ایرانی و مقامات یا نمایندگان کشورهای خارجی و رهبران نهضت‌های اسلامی جهان و ۲۷ نامه به افراد حقیقی و حقوقی داشت.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۴۶–۳۴۹؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۰۶–۱۱۴.</ref>


برنامه‌های امام‌خمینی در نوفل لوشاتو، افزون بر نماز جماعت و تهجد شبانه و یک ساعت قدم‌زدن، سخنرانی‌، مصاحبه‌ با رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری، پیام، نامه، دیدار و مذاکره با شخصیت‌های ایرانی و غیر ایرانی بود. ایشان که در پاسخ به یک خبرنگار خاطرنشان کرده است که روزی شانزده ساعت در نوفل لوشاتو کار می‌کند، ازجمله مصاحبه، مذاکره، سخنرانی، خواندن گزارش‌های آماده‌شده، بررسی نامه‌ها و تلگرام‌ها و گاه پاسخ‌دادن به آنها<ref> 5/301.</ref>، با همین برنامه‌ها انقلاب را هدایت می‌کرد. تعیین شورای انقلاب، کمیته سوخت و کمیته تنظیم اعتصاب‌ها از اقدام‌های ایشان بود. حجم دیدارها و گفتگوها آن‌قدر زیاد بود که جلد‌های چهارم و پنجم و بخشی از جلدهای سوم و ششم صحیفه امام به گزارش محتوای این دیدارها اختصاص یافته است<ref> رجائی‌نژاد و حاضری، 345 ـ 346؛ هاشمی، خاطرات، 233 ـ 234؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/266 ـ 267.</ref>. امام‌خمینی صبح‌ها به‌تنهایی مدتی قدم می‌زد و اینکه ابراهیم یزدی گفته است با ایشان قدم می‌زده، خلاف واقع است<ref> محتشمی‌پور، گفتگو، 46.</ref>. در وقت مناسب‌بودن هوا نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشا در حیاط خانه در زیر چادر برپا می‌شد<ref> کیهان، 8.</ref> و امام‌خمینی چند دقیقه زودتر می‌آمد و در کنار درخت سیب به سؤال‌های مردم پاسخ می‌داد و پس از مدتی نماز مغرب و عشا را در اتاق فوقانی برگزار می‌کرد و پس از آن سخنرانی داشت<ref> توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، 239.</ref>. ایشان در نوفل لوشاتو 65 سخنرانی، 117 مصاحبه با رسانه‌ها، 41 پیام، دیدار‌ها و گفتگوهای بسیاری با رجال سیاسی و روحانی ایرانی و مقامات یا نمایندگان کشورهای خارجی و رهبران نهضت‌های اسلامی جهان و 27 نامه به افراد حقیقی و حقوقی داشت<ref> رجائی‌نژاد و حاضری، 346 ـ 349؛  بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 106 ـ 114.</ref>.
=== سخنرانی ===
نخستین سخنرانی امام‌خمینی در هفدهم مهر در جمع عده‌ای از ایرانیان و دانشجویان ایرانی در نخستین محل سکونت امام‌خمینی در [[پاریس]] (محله کشان) بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۸۹.</ref> دیگر سخنرانی‌های ایشان در نوفل لوشاتو در زیر چادری نصب‌شده در حیاط برگزار می‌شد<ref>هاشمی، مصاحبه.</ref> و آخرین سخنرانی ایشان در هشتم بهمن بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۴۳؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۱.</ref> ایشان در آغاز، هر شب سخنرانی می‌کرد، سپس هفته‌ای دو شب و سپس شب‌های جمعه و بعد از ظهرهای یکشنبه.<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۲.</ref> در آغاز ورود ایشان به نوفل لوشاتو طرفداران [[نهضت آزادی ایران|نهضت آزادی]] سخنان ایشان را از نوار پیاده می‌کردند و با امضای نهضت آزادی به چاپ می‌رساندند. با ورود توکلی‌بینا و عراقی به نوفل لوشاتو و به دست گرفتن مدیریت آنجا، گروهی از دانشجویان ایرانی در [[آمریکا]] که به پاریس آمده بودند، مسئول تکثیر نوارها شدند.<ref>توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۳۵.</ref>{{ببینید|سخنرانی‌ها}}


=== سخنرانی===
=== مصاحبه‌ها ===
در آغاز ورود امام‌خمینی به پاریس، دولت فرانسه ایشان را از فعالیت‌های سیاسی منع کرد و ایشان مصاحبه‌ای با رسانه‌های خبری نداشت تا اینکه با پیگیری [[صادق قطب‌زاده]] روزنامه فیگارو، از روزنامه‌های نزدیک به دولت ژیسکاردستن و مؤثر در حکومت فرانسه، نخستین مصاحبه با امام‌خمینی را با عنوان مذاکره در ۲۲/۷/۱۳۵۷ منتشر کرد و این موجب شد در عمل مصاحبه آزاد شود<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۴۹۷؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۵۳۹–۵۴۰؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۲–۱۱۳؛ یزدی، شصت سال، ۳/۲۱۵؛ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴/۱.</ref> در این مصاحبه ایشان [[اسلام]] را موافق [[توسعه و پیشرفت|پیشرفت و ترقی]] خواند و مخالفت خود را با [[نظام سلطنتی|رژیم سلطنتی]] اعلام کرد و جایگزین آن را [[جمهوری اسلامی]] نامید<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۴۹۷.</ref> و در پی آن، مصاحبه‌های متعدد با خبرگزاری‌ها، رادیو تلویزیون‌ها، روزنامه‌ها و مجلات کشور فرانسه و آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی، آسیایی و آفریقایی انجام شد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ج۴ و ۵.</ref>{{ببینید|مصاحبه‌ها}} در این روزها [[ساواک]] از طریق همکاری با سرویس‌های جاسوسی خارجی سعی داشت با استفاده از پوشش خبرنگاران خارجی به اهداف و برنامه‌های امام‌خمینی پی ببرد و این امر از نگاه تیزبین ایشان دور نماند و چنانچه مورد مشکوکی را تشخیص می‌داد از مصاحبه خودداری می‌کرد؛ چنان‌که به این نکته از قول سرویس اطلاعاتی فرانسه اشاره شده است.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۴۹۸ و ۵۵۳.</ref> در برخی اسناد ساواک با اشاره به مصاحبه امام‌خمینی در ۲۶/۷/۱۳۵۷ با خبرگزاری آسوشیتدپرس ادعا شده چون آمریکا به ایشان اجازه ورود به آن کشور را نداده به [[کارتر]] رئیس‌جمهور آمریکا بد و بیراه گفته است.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۴۹۸ و ۵۴۹.</ref> این موضوع با اینکه چند بار در اسناد ساواک تکرار شده ولی درست نیست؛ زیرا امام‌خمینی پس از مصاحبه با روزنامه فیگارو در ۲۲/۷/۱۳۵۷ که در ۲۶ همان ماه منتشر شد تا پایان مهر مصاحبه دیگری نداشته است. افزون بر این ساواک نیز این موضوع را در گزارش‌های دیگر خود تکذیب کرده است.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۴۹۸ و ۵۴۹.</ref>


نخستین سخنرانی امام‌خمینی در هفدهم مهر در جمع عده‌ای از ایرانیان و دانشجویان ایرانی در نخستین محل سکونت امام‌خمینی در پاریس<ref> محله کشان.</ref> بود<ref> 3/489.</ref>. دیگر سخنرانی‌های ایشان در نوفل لوشاتو در زیر چادری نصب‌شده در حیاط برگزار می‌شد<ref> هاشمی، مصاحبه.</ref> و آخرین سخنرانی ایشان در هشتم بهمن بود<ref> 5/543؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 111.</ref>. ایشان در آغاز، هر شب سخنرانی می‌کرد، سپس هفته‌ای دو شب و سپس شب‌های جمعه و بعد از ظهرهای یکشنبه<ref> بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 112.</ref>. در آغاز ورود ایشان به نوفل لوشاتو طرفداران نهضت آزادی سخنان ایشان را از نوار پیاده می‌کردند و با امضای نهضت آزادی به چاپ می‌رساندند. با ورود توکلی‌بینا و عراقی به نوفل لوشاتو و به ‌دست ‌گرفتن مدیریت آنجا، گروهی از دانشجویان ایرانی در امریکا که به پاریس آمده بودند، مسئول تکثیر نوارها شدند<ref> توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، 235.</ref>{{ببینید|سخنرانی‌ها}}
=== دیدارها و گفتگوها ===
امام‌خمینی افزون بر دیدار عمومی در هر شب، دیدارهایی خصوصی نیز با شخصیت‌های مذهبی و سیاسی از ایران و دیگر کشورها داشت.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۵۰۴–۵۰۵؛ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۲۳.</ref> برخی شخصیت‌های مذهبی ـ سیاسی ایرانی که با ایشان دیدار کردند عبارت‌اند از: [[مرتضی مطهری]]، مجموعه آثار، [[سیدمحمد حسینی بهشتی]]، [[محمد صدوقی]]، [[سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی]]، [[حسینعلی منتظری]]، [[محی‌الدین انواری]]، [[ناصر میناچی]]، [[مهدی بازرگان]]، [[کریم سنجابی]]، [[داریوش فروهر]]، [[عزت‌الله سحابی]]، [[حسن نزیه]] و [[سیدجلال تهرانی]]،<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۴–۱۱۵ و ۳۰۰؛ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۳۲؛ هاشمی، خاطرات، ۲۲۹–۲۳۰؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۸۶.</ref> [[ابراهیم امینی]]،<ref>امینی، خاطرات، ۲۴۴.</ref> [[حسن روحانی]]<ref>روحانی، خاطرات، ۱/۴۶۲.</ref> و [[سیدمحمد خاتمی]].<ref>یزدی، شصت سال، ۳/۱۰۴.</ref>


===مصاحبه‌ها‌===
[[مهدی بازرگان]] و ناصر میناچی در ۲۹ مهر عازم پاریس شدند.<ref>مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۵۵۴؛ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۹۶۷.</ref> موضع بازرگان در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷، حفظ [[قانون اساسی]] مشروطه در سال ۱۲۸۵ و متمم آن با عنوان ضامن اجرای اصول و احکام اسلامی و مبارزه با استبداد نه استعمار، و سیاستگام‌به‌گام بود.<ref>نجاتی، تاریخ سیاسی، ۲/۱۵۶.</ref> امام‌خمینی پس از دیدار بازرگان در سخنرانی دوم آبان، نظر وی مبنی بر باقی‌ماندن اصل رژیم و رفتن محمدرضا پهلوی و همچنین سیاست گام‌به‌گام در مبارزه با رژیم پهلوی را اشتباه دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۲۷–۱۲۸.</ref> همچنین در سخنرانی یازدهم آبان و پانزدهم اسفند با اشاره به دیدار بازرگان با ایشان در پاریس، سیاست گام‌به‌گام در مبارزه با رژیم را نقد و نفی کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۷۷ و ۶/۳۳۳.</ref> پس از دو یا سه روز بازرگان و همراهان برای خداحافظی تقاضای دیدار کردند که امام‌خمینی پذیرش دیدار را مشروط به نفی محمدرضا پهلوی و پذیرش مواضع ملت و پخش آن از رسانه‌ها کرد؛ ولی بازرگان راضی به این کار نشد و بدون خداحافظی نوفل لوشاتو را ترک کرد<ref>فردوسی پور، همگام با خورشید، ۴۷۸–۴۷۹.</ref>{{ببینید|مهدی بازرگان}}


در آغاز ورود امام‌خمینی به پاریس، دولت فرانسه ایشان را از فعالیت‌های سیاسی منع کرد و ایشان مصاحبه‌ای با رسانه‌های خبری نداشت تا اینکه با پیگیری صادق قطب‌زاده روزنامه فیگارو، از روزنامه‌های نزدیک به دولت ژیسکاردستن و مؤثر در حکومت فرانسه، نخستین مصاحبه با امام‌خمینی را با عنوان مذاکره در 22/7/1357 منتشر کرد و این موجب شد در عمل مصاحبه آزاد شود<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، 6/497؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/539 ـ 540؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 112 ـ 113؛ یزدی، شصت‌ سال، 3/215؛  امام‌خمینی، 4/1.</ref> در این مصاحبه ایشان اسلام را موافق پیشرفت و ترقی خواند و مخالفت خود را با رژیم سلطنتی اعلام کرد و جایگزین آن را جمهوری اسلامی نامید<ref> امام‌خمینی، صحیفه، 4/1؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، 6/497.</ref> و در پی آن، مصاحبه‌های متعدد با خبرگزاری‌ها، رادیو تلویزیون‌ها، روزنامه‌ها و مجلات کشور فرانسه و امریکا و دیگر کشورهای اروپایی، آسیایی و افریقایی انجام شد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ج4 و 5.</ref>{{ببینید|مصاحبه‌ها}} در این روزها ساواک از طریق همکاری با سرویس‌های جاسوسی خارجی سعی داشت با استفاده از پوشش خبرنگاران خارجی به اهداف و برنامه‌های امام‌خمینی پی ببرد و این امر از نگاه تیزبین ایشان دور نماند و چنانچه مورد مشکوکی را تشخیص می‌داد از مصاحبه خودداری می‌کرد؛ چنان‌که به این نکته از قول سرویس اطلاعاتی فرانسه اشاره شده است<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، 6/498 و 553.</ref>. در برخی اسناد ساواک با اشاره به مصاحبه امام‌خمینی در 26/7/1357 با خبرگزاری آسوشیتدپرس ادعا شده چون امریکا به ایشان اجازه ورود به آن کشور را نداده به کارتر رئیس‌جمهور امریکا بد و بیراه گفته است<ref> همان، 6/498 و 549.</ref>. این موضوع با اینکه چند بار در اسناد ساواک تکرار شده ولی درست نیست؛ زیرا امام‌خمینی پس از مصاحبه با روزنامه فیگارو در 22/7/1357 که در 26 همان ماه منتشر شد تا پایان مهر مصاحبه دیگری نداشته است. افزون بر این ساواک نیز این موضوع را در گزارش‌های دیگر خود تکذیب کرده است<ref> همان.</ref>.
[[کریم سنجابی]] رئیس جبهه ملی در نهم و دهم آبان به همراه گروهی با امام‌خمینی دیدار داشت.<ref>فردوسی پور، همگام با خورشید، ۲۳۸–۲۳۹.</ref> سنجابی پس از این دیدار، خواسته امام‌خمینی را بر نفی پهلوی و غیرقانونی‌بودن سلطنت در اطلاعیه‌ای در چهاردهم آبان در نوفل لوشاتو اعلام کرد.<ref>فردوسی پور، همگام با خورشید، ۲۴۴–۲۴۵؛ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۹۷۳ و ۹۷۸؛ گروه تحقیق، تقویم، ۱۷۰.</ref> اهمیت دیدار بازرگان و سنجابی با امام‌خمینی برای خبرنگاران و خبرگزاری‌ها موجب شد تا در مصاحبه‌های متعدد با امام‌خمینی از محتوای این دیدارها بپرسند. امام‌خمینی شایعه نقش میانجی‌گری آنان میان ایشان و محمدرضا پهلوی را در مصاحبه دهم آبان تکذیب<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۴۶.</ref> و وجود مذاکرات به معنای حصول توافق را رد و اعلام کرد مسائلی که مورد نظرش بود، مطرح شد و آنان پذیرفتند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۱۲، ۴۳۰ و ۵/۷۱.</ref>


===پیام‌‌ها===
[[سیدجلال تهرانی]] رئیس شورای سلطنت، برای دیدار و گفتگو با امام‌خمینی به پاریس آمد؛ اما شرط ایشان برای دیدار با سران رژیم پهلوی استعفا و اعلام موضع در نفی رژیم سلطنتی و تأیید نهضت ملت ایران به صورت کتبی بود؛ پذیرش تهرانی نیز مشروط به استعفا شد. وی متن استفعای خود را برای امام‌خمینی فرستاد. از آنجاکه در متن استعفا غیرقانونی‌بودن شورای سلطنت نیامده بود، ایشان با آن موافقت نکرد. تهرانی پس از اصلاح متن استعفا، در سوم بهمن موفق به دیدار با امام‌خمینی شد. ایشان استعفای وی را خدمت بزرگی به ملت خواند<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۳۰۰–۳۰۱؛ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۰۹۶؛ گروه تحقیق، تقویم، ۲۴۳.</ref>{{ببینید|شورای سلطنت}}


برخی از پیام‌های امام‌خمینی در مدت اقامت در پاریس و نوفل لوشاتو عبارت‌اند از:
اردشیر زاهدی سفیر ایران در آمریکا و علی امینی نخست‌وزیر اسبق پهلوی نیز خواستار دیدار و گفتگو با امام‌خمینی بودند که ایشان نپذیرفت. همچنین ایشان در هفتم بهمن پذیرش درخواست دیدار شاپور بختیار را به استعفای وی از نخست‌وزیری مشروط کرد که انجام نشد<ref>مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۵۵۵؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۲۷–۱۳۴؛ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۹۶۴، ۹۶۶–۹۶۷، ۱۱۰۵ و ۱۱۰۹.</ref>{{ببینید|شاپور بختیار}} در برخی از اسناد ساواک به دیدار و ارتباطات امام‌خمینی با [[معمر قذافی]] رهبر لیبی اشاره شده که درست نیست.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۵۰۳، ۵۴۹ و ۶۱۳.</ref>
* پیام در شانزدهم مهر به مناسبت آغاز سال تحصیلی: در این پیام وظایف ویژه دانش‌آموزان، دانشجویان و طلاب، دعوت از ارتش برای گسستن زنجیر تسلط بیگانگان و پیوستن به ملت و حمایت از قشرهای کارگر و کارمند محروم که دست به اعتصاب زده‌اند، آمده است<ref> 3/483 ـ 488.</ref>؛
*پیام به زائران خانه خدا در 26 مهر<ref> ‏4/43.</ref>؛
* پیام به مردم ایران در چهارم آبان، مشهور به اطلاعیه شش‌ماده‌ای: در این پیام، شعار عمل به قانون اساسی خیانت به اسلام و کشور و شعار بقای رژیم و رفتن محمدرضا پهلوی، کشتن افعی و پروراندن بچه او اعلام شد. همچنین ساقط‌کردن رژیم پهلوی و رسیدن به استقلال و آزادی در سایه حکومت اسلامی هدف اصلی انقلاب شمرده شد<ref> 4/154 ـ 158.</ref>؛
* پیام در چهاردهم آبان به مناسب کشتار دانش‌آموزان در دانشگاه تهران: در این پیام از ملت درخواست شد تا سرنگونی پهلوی به نهضت ادامه دهند<ref> 4/308 ـ 310.</ref>؛
* در شانزدهم آبان به مناسبت روی کار آمدن دولت نظامی غلامرضا ازهاری، امام‌خمینی ضمن تشریح مجدد اهداف نهضت، از مردم خواست با گسترش اعتصاب‌ها، از خواسته دولت سرپیچی و حکومت را فلج کنند<ref> 4/349 ـ 352.</ref>؛
* پیام در 24 آبان به کارکنان شرکت نفت جهت ادامه اعتصاب<ref> 4/498.</ref>{{ببینید|اعتصاب کارکنان صنعت نفت}}؛
* پیام خطاب به ملت ایران در اول آذر و در آستانه ماه محرم که به پیام پیروزی خون بر شمشیر معروف شد. در این پیام ضمن برشمردن پیام‌های تبلیغی محرم، دولت نظامی دولت یاغی معرفی شد و از مردم درخواست شد برای سقوط سلسله پهلوی به اعتصاب‌ها، به‌ویژه در صنعت نفت ادامه دهند و یاغیان را شناسایی کنند تا در آینده نزدیک به سزای اعمالشان برسند<ref> 5/75 ـ 78.</ref>؛
* پیام در یازدهم آذر درباره لزوم فرار سربازان از سربازخانه‏ها و ادامه اعتصاب‌ها<ref> 5/152 ـ 154.</ref>؛
* دو پیام در 21 و 23 آذر به ملت ایران درباره برگزاری راهپیمایی عظیم تاسوعا و عاشورا و نتایج آن<ref> 5/221 و 227.</ref>؛
* پیام در ششم دی به ملت ایران و تذکر شش توصیه عمومی<ref> 5/283.</ref>؛
* پیام در شانزدهم دی به ملت ایران و اعلام روز نهم صفر به عنوان عزاى عمومى‏ به جهت کشتار مردم در شهرهای مختلف<ref> 5/350.</ref>. 12. پیام‌ مهم خطاب به ملت ایران و مردم جهان در 22 دی و اعلام تشکیل شورای انقلاب و مأموریت‌های آن و اعلام مجدد غیر قانونی‌بودن دولت بختیار و تأکید بر ادامه مبارزه تا استقرار جمهوری اسلامی و جواز کشتن چماق‌به‌ دستان و مفسدان در مقام دفاع<ref> 5/426 ـ 428.</ref>. امام‌خمینی پس از فرار محمدرضا پهلوی از ایران در 26 دی پیامی صادر کرد و وعده داد دولت موقت انتقالی را تشکیل دهد<ref> 5/481.</ref>. ایشان همچنین پیامی درباره بازگشت به ایران داد<ref> 5/501.</ref> و در پیام دیگری علت به‌تعویق‌افتادن بازگشت به ایران را بازگو کرد<ref> 5/528.</ref>.


===دیدارها و گفتگوها===
برخی مقام‌های سیاسی و کارشناسان خارجی که در نوفل لوشاتو با امام‌خمینی دیدار و گفتگو کردند، عبارت‌اند از: آقاشاهی مشاور [[ضیاءالحق]] رئیس‌جمهور پاکستان در امور خارجی، راسل کر نماینده پارلمان [[انگلستان]] و عضو حزب کارگر و از منتقدان سیاست‌های پهلوی در نقض [[حقوق بشر]]، ریچارد کاتم استاد دانشگاه و کارشناس آمریکایی، کلود شایه نماینده مخصوص کاخ الیزه، ژاک ژوبر مدیرکل سیاسی و مسئول امور خاورمیانه و ایران در فرانسه، [[محمد حسنین هیکل]] از متفکران و نویسندگان جهان عرب و نویسنده چند کتاب دربارهٔ امام‌خمینی و انقلاب اسلامی{{ببینید|محمد حسنین هیکل}}، خورشید احمد عضو شورای مرکزی جماعت اسلامی پاکستان، نمایندگان حرکةالمحرومین [[لبنان]]، عده‌ای از ارمنیان مقیم فرانسه، هیئت نمایندگی دولت هند، سه تن از شخصیت‌های آمریکایی:
رمزی کلارک (دادستان سابق و وزیر اسبق دادگستری) ریچارد فالک (استاد دانشگاه) و دان لویی (نماینده سازمان‌های مذهبی).<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ‏۹/۲۵۰؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۵–۱۱۷؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۳۸۱، ۳۸۸ و ۴۱۵.</ref> رمزی کلارک که به صورت یک فرد مستقل با امام‌خمینی دیدار کرد، پس از دیدار، ایشان را مردی بسیار باهوش، خردمند و فرزانه معرفی کرد و کلید حل مشکلات ایران را در دست ایشان دانست.<ref>کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۰۹۳.</ref>


امام‌خمینی افزون بر دیدار عمومی در هر شب، دیدارهایی خصوصی نیز با شخصیت‌های مذهبی و سیاسی از ایران و دیگر کشورها داشت<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، 6/504 ـ 505؛ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، 223.</ref>. برخی شخصیت‌های مذهبی‌ ـ سیاسی ایرانی که با ایشان دیدار کردند عبارت‌اند از: مرتضی مطهری، مجموعه آثار، سیدمحمد حسینی بهشتی، محمد صدوقی، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، حسینعلی منتظری، محی‌الدین انواری، ناصر میناچی، مهدی بازرگان، کریم سنجابی، داریوش فروهر، عزت‌الله سحابی، حسن نزیه و سیدجلال تهرانی<ref> بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 114 ـ 115 و 300؛ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، 232؛ هاشمی، خاطرات، 229 ـ 230؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/286.</ref>، ابراهیم امینی<ref> امینی، 244.</ref>، حسن روحانی<ref> روحانی، 1/462.</ref> و سیدمحمد خاتمی<ref> یزدی، شصت‌ سال، 3/104.</ref>.
نمایندگان دولت فرانسه در شب نخست ورود امام‌خمینی به پاریس و کلود شایه نماینده وزارت امور خارجه فرانسه با عنوان مدیرکل امور کنسولی در نوفل لوشاتو در بیستم آذر با ایشان دیدار داشتند که برخی آن را چهاردهم آذر گفته‌اند<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ۵۶۶؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۴۰۶.</ref> و در دهم دی نیز نمایندگان دولت فرانسه با ایشان دیدار کردند.<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۷۲؛ محتشمی‌پور، ماهنامه یادآور، ۲/۴۰۶.</ref> در هجدهم دی نمایندگان رئیس‌جمهور فرانسه در دیدار با امام‌خمینی، پیام رئیس‌جمهور آمریکا را به ایشان رساندند. کارتر در این پیام ضمن حمایت از [[بختیار]] از امام‌خمینی خواسته بود با دولت بختیار موافقت یا دست‌کم سکوت کند تا آرامش برقرار شود؛ در غیر این صورت احتمال کودتای نظامی و کشتار وسیع مردم رخ خواهد داد.<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۵۹–۱۶۰.</ref> امام‌خمینی در پاسخ، موافقت و سکوت در برابر دولت بختیار را برخلاف قوانین دانست و یادآور شد بر فرض چنین خطایی شود، ملت نخواهد پذیرفت و وجود آرامش با وجود [[محمدرضا پهلوی]] امکان‌پذیر نیست. کارتر نیز اگر خواهان آرامش و ریخته‌نشدن خون‌هاست، او را ببرد و از دولت بختیار نیز پشتیبانی نکند و به خواسته مردم توجه داشته باشد. ایشان با اشاره به اطلاع از کودتا، بیان کرد این تهدید را با تحریم کالاهای آمریکایی و حکم [[جهاد]] پاسخ خواهد داد و یادآور شد چنان‌چه کودتایی در ایران صورت پذیرد، مردم آن را آمریکایی می‌دانند و این نه به مصلحت مردم ایران و نه امریکاست؛ افزون بر آن، بسیاری از ارتشیان به انقلاب پیوسته‌اند و با کودتا مقابله خواهند کرد. ایشان سپس به آمریکا توصیه کرد آنان از کودتا جلوگیری کنند؛ زیرا کودتا به زیان آنان است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۷۶–۳۷۷.</ref> در ۲۴ دی شهردار نوفل لوشاتو با امام‌خمینی در محل اقامت ایشان دیدار کرد.<ref>کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۰۷۲.</ref>


مهدی بازرگان و ناصر میناچی در 29 مهر عازم پاریس شدند<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/554؛ کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/967.</ref>. موضع بازرگان در سال‌های 1356 و 1357، حفظ قانون اساسی مشروطه در سال 1285 و متمم آن با عنوان ضامن اجرای اصول و احکام اسلامی و مبارزه با استبداد نه استعمار، و سیاست گام‌به‌گام بود<ref> نجاتی، 2/156.</ref>. امام‌خمینی پس از دیدار بازرگان در سخنرانی دوم آبان، نظر وی مبنی بر باقی‌ماندن اصل رژیم و رفتن محمدرضا پهلوی و همچنین سیاست گام‌به‌گام در مبارزه با رژیم پهلوی را اشتباه دانست<ref> 4/127 ـ 128.</ref>. همچنین در سخنرانی یازدهم آبان و پانزدهم اسفند با اشاره به دیدار بازرگان با ایشان در پاریس، سیاست گام‌به‌گام در مبارزه با رژیم را نقد و نفی کرد<ref> 4/277 و 6/333.</ref>. پس از دو یا سه روز بازرگان و همراهان برای خداحافظی تقاضای دیدار کردند که امام‌خمینی پذیرش دیدار را مشروط به نفی محمدرضا پهلوی و پذیرش مواضع ملت و پخش آن از رسانه‌ها کرد؛ ولی بازرگان راضی به این کار نشد و بدون خداحافظی نوفل لوشاتو را ترک کرد<ref> فردوسی پور، همگام با خورشید، 478 ـ 479.</ref>{{ببینید|مهدی بازرگان}}
دولت آمریکا تمایل داشت مستقیم با امام‌خمینی گفتگو کند که موفق نشد؛ ولی گری سیک در تماس تلفنی با نوفل لوشاتو ابراز کرد دولت آمریکا مفید می‌داند نماینده رسمی دولت آمریکا با نماینده امام‌خمینی ارتباط مستقیم داشته باشد که مورد تأیید امام‌خمینی قرار گرفت و در نتیجه در پنج نوبت مذاکراتی میان وارن زیمرمن، دیپلمات آمریکایی و [[ابراهیم یزدی]] به نمایندگی از امام‌خمینی در ۲۶ دی تا هفتم بهمن در هتلی در نوفل لوشاتو صورت گرفت.<ref>بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۶۷–۱۸۳؛ نجاتی، تاریخ سیاسی، ۲/۲۷۵.</ref>


کریم سنجابی رئیس جبهه ملی در نهم و دهم آبان به همراه گروهی با امام‌خمینی دیدار داشت<ref> همان، 238 ـ 239.</ref>. سنجابی پس از این دیدار، خواسته امام‌خمینی را بر نفی پهلوی و غیر قانونی‌بودن سلطنت در اطلاعیه‌ای در چهاردهم آبان در نوفل لوشاتو اعلام کرد<ref> همان، 244 ـ 245؛ کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/973 و 978؛ گروه تحقیق، تقویم، 170.</ref>. اهمیت دیدار بازرگان و سنجابی با امام‌خمینی برای خبرنگاران و خبرگزاری‌ها موجب شد تا در مصاحبه‌های متعدد با امام‌خمینی از محتوای این دیدارها بپرسند. امام‌خمینی شایعه نقش میانجی‌گری آنان میان ایشان و محمدرضا پهلوی را در مصاحبه دهم آبان تکذیب<ref> 4/246.</ref> و وجود مذاکرات به معنای حصول توافق را رد و اعلام کرد مسائلی که مورد نظرش بود، مطرح شد و آنان پذیرفتند<ref> 4/412، 430 و 5/71.</ref>.
محورهای اصلی و مورد تأکید امام‌خمینی در سخنرانی‌ها، پیام‌ها و مصاحبه‌ها در مدت اقامت در نوفل لوشاتو، عبارت‌اند از: مبارزه با [[استبداد]] داخلی، نابودی رژیم پهلوی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ‏۳/۴۹۴، ۵۰۵، ۵۱۹ و ۴/۳، ۷۸، ۴۳۷، ۲۴۵.</ref> برقراری [[جمهوری اسلامی]] بر اساس رأی مردم،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۴۴، ۲۴۷، ۲۴۸، ۵۰۵ و ۵/۷۷.</ref> آزادی و استقلال فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ملت ایران،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۷، ۶۲، ۱۳۷ و ۱۵۵.</ref> رعایت حقوق [[زنان]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ‏۴/۳۶۴، ۴۲۸ و ‏۵/۷۰، ۲۹۳–۲۹۴، ۳۲۸.</ref> عدالت،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ‏۳/۵۰۹؛ ‏۴/۴۱۹، ۴۶۱ و ۵/۷۱.</ref> کرامت انسان،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۸۵–۱۸۹.</ref> مبارزه با استعمارگران خارجی و حامیان شاه و رژیم پهلوی که در رأس آنها دولت آمریکا و شخص رئیس‌جمهور این کشور قرار داشت،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۹۱؛ ۴/۲۳، ۲۴، ۶۴، ۷۱، ۷۹، ۱۰۴، ۱۳۹، ۲۰۷ و ۵/۴۰، ۵۵، ۱۷۴، ۳۰۵.</ref> نیز محکوم‌کردن سیاست‌های استعماری [[اتحاد جماهیر شوروی]] و [[انگلستان]] و حمایت‌های دولت چین و [[فرانسه]] از محمدرضا پهلوی.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۵، ۴۳، ۱۰۶، ۱۵۵، ۱۶۰ و ۲۲۳.</ref>


سیدجلال تهرانی رئیس شورای سلطنت، برای دیدار و گفتگو با امام‌خمینی به پاریس آمد؛ اما شرط ایشان برای دیدار با سران رژیم پهلوی استعفا و اعلام موضع‌ در نفی رژیم سلطنتی و تأیید نهضت ملت ایران به صورت کتبی بود؛ پذیرش تهرانی نیز مشروط به استعفا شد. وی متن استفعای خود را برای امام‌خمینی فرستاد. از آنجاکه در متن استعفا غیر قانونی‌بودن شورای سلطنت نیامده بود، ایشان با آن موافقت نکرد. تهرانی پس از اصلاح متن استعفا، در سوم بهمن موفق به دیدار با امام‌خمینی شد. ایشان استعفای وی را خدمت بزرگی به ملت خواند<ref> بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 300 ـ 301؛ کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/1096؛ گروه تحقیق، تقویم، 243.</ref>{{ببینید|شورای سلطنت}}
== رفتار با همسایگان ==
امام‌خمینی مقید بود قوانین فرانسه را رعایت کند و از مخالفت با قوانین فرانسه، مانند ذبح گوسفند در خانه منع می‌کرد.<ref>توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۳۸؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی، ۳/۳۷؛ عراقی، تاریخ شفاهی، ۲۳۷.</ref> شب سال نو مسیحی، ایشان به همسایه‌ها نامه تبریک همراه با گل هدیه کرد.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۶۰.</ref> برخورد امام‌خمینی بر اهالی بسیار تأثیرگذار بود، به گونه‌ای که درخواست دیدار کردند و با شاخه‌های گل به دیدار ایشان آمدند. امام‌خمینی در آخرین روزهای ترک نوفل لوشاتو برای اهالی آن دهکده هدیه فرستاد و از اینکه برای اهالی آن دهکده مزاحمتی ایجاد شده، عذرخواهی کرد.<ref>توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۴۵.</ref> اهالی دهکده نیز با دسته‌های گل در حالی‌که زنان روسری به سر داشتند و برخی از آنان گریه می‌کردند، ایشان را بدرقه کردند.<ref>فارس خبرگزاری.</ref> برخی از اهالی نیز مقداری از خاک فرانسه، نفیس‌ترین هدیه مردم فرانسه به هنگام خداحافظی مسافران را در شیشه‌ای که درِ آن لاک و مهر شده بود، به امام‌خمینی هدیه دادند و عکس امام‌خمینی را با امضای ایشان به یادگار گرفتند.<ref>فارس خبرگزاری؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۴۷۵.</ref>


اردشیر زاهدی سفیر ایران در امریکا و علی امینی نخست‌وزیر اسبق پهلوی نیز خواستار دیدار و گفتگو با امام‌خمینی بودند که ایشان نپذیرفت. همچنین ایشان در هفتم بهمن پذیرش درخواست دیدار شاپور بختیار را به استعفای وی از نخست‌وزیری مشروط کرد که انجام نشد<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، 1/555؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 127 ـ 134؛ کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/964، 966 ـ 967، 1105 و 1109.</ref>{{ببینید|شاپور بختیار}} در برخی از اسناد ساواک به دیدار و ارتباطات امام‌خمینی با معمر قذافی رهبر لیبی اشاره شده که درست نیست<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، 6/503، 549 و 613.</ref>.
== سرانجام محل اقامت ==
امام‌خمینی که ۱۳ آبان ۱۳۴۳ از ایران تبعید شده بود، سرانجام در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ به ایران بازگشت و از فرودگاه مهرآباد تهران تا بهشت زهرا (س) میلیون‌ها تن از او استقبال کردند<ref>کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۱۱۷.</ref>{{ببینید|بازگشت امام‌خمینی}} پس از بازگشت ایشان، چند سرمایه‌دار عرب و ایرانی قصد داشتند در نوفل لوشاتو خانه‌های شماره یک و دو را بخرند که موفق نشدند. مالک خانه شماره یک قصد فروش نداشت و خانه شماره دو نیز متعلق به همسر علی عسگری بود که آن را برای همیشه در اختیار امام‌خمینی قرار داده بود تا پس از بازگشت ایشان به ایران طبق صلاحدید ایشان، از آن استفاده شود. این خانه با گذشت زمان، با خطر فرسودگی و تخریب تدریجی روبه‌رو و بخشی از آن در مقطعی به دست مخالفان منفجر شد و پس از آن، تلاشی برای بازسازی آن صورت نگرفت،<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۶۱–۳۶۲.</ref> اما در سال‌های اخیر [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] آن را به تملک خود درآورده و در صدد بازسازی و احیای آن می‌باشد.


برخی مقام‌های سیاسی و کارشناسان خارجی که در نوفل لوشاتو با امام‌خمینی دیدار و گفتگو کردند، عبارت‌اند از: آقاشاهی مشاور ضیاءالحق رئیس‌جمهور پاکستان در امور خارجى، راسل کر نماینده پارلمان انگلستان و عضو حزب کارگر و از منتقدان سیاست‌های پهلوی در نقض حقوق بشر، ریچارد کاتم استاد دانشگاه و کارشناس امریکایی، کلود شایه نماینده مخصوص کاخ الیزه، ژاک ژوبر مدیرکل سیاسی و مسئول امور خاورمیانه و ایران در فرانسه، محمد حسنین هیکل از متفکران و نویسندگان جهان عرب و نویسنده چند کتاب درباره امام‌خمینی و انقلاب اسلامی{{ببینید|محمد حسنین هیکل}}، خورشید احمد عضو شورای مرکزی جماعت اسلامی پاکستان، نمایندگان حرکةالمحرومین لبنان، عده‌ای از ارمنیان مقیم فرانسه، هیئت نمایندگی دولت هند، سه تن از شخصیت‌های امریکایی:
در سال‌های نخست انقلاب خیابان چرچیل در تهران به نوفل لوشاتو تغییر نام یافت تا همواره یاد و خاطره آخرین محل اقامت امام‌خمینی در تبعید در یادها بماند.<ref>جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی.</ref>
رمزی کلارک(دادستان سابق و وزیر اسبق دادگستری) ریچارد فالک(استاد دانشگاه) و دان لویی (نماینده سازمان‌های مذهبی) <ref>امام‌خمینی، ‏9/250؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 115 ـ 117؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/381، 388 و 415.</ref>. رمزی کلارک که به صورت یک فرد مستقل با امام‌خمینی دیدار کرد، پس از دیدار، ایشان را مردی بسیار باهوش، خردمند و فرزانه معرفی کرد و کلید حل مشکلات ایران را در دست ایشان دانست<ref> کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/1093.</ref>.


نمایندگان دولت فرانسه در شب نخست ورود امام‌خمینی به پاریس و کلود شایه نماینده وزارت امور خارجه فرانسه با عنوان مدیرکل امور کنسولی در نوفل لوشاتو در بیستم آذر با ایشان دیدار داشتند که برخی آن را چهاردهم آذر گفته‌اند<ref> ذاکری، 566؛ محتشمی‌پور، از ایران، 2/406.</ref> و در دهم دی نیز نمایندگان دولت فرانسه با ایشان دیدار کردند<ref> بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 72؛ محتشمی‌پور، 2/406.</ref>. در هجدهم دی نمایندگان رئیس‌جمهور فرانسه در دیدار با امام‌خمینی، پیام رئیس‌جمهور امریکا را به ایشان رساندند. کارتر در این پیام ضمن حمایت از بختیار از امام‌خمینی خواسته بود با دولت بختیار موافقت یا دست‌کم سکوت کند تا آرامش برقرار شود؛ در غیر این صورت احتمال کودتای نظامی و کشتار وسیع مردم رخ خواهد داد<ref> بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 159 ـ 160.</ref>. امام‌خمینی در پاسخ، موافقت و سکوت در برابر دولت بختیار را برخلاف قوانین دانست و یادآور شد بر فرض چنین خطایی شود، ملت نخواهد پذیرفت و وجود آرامش با وجود محمدرضا پهلوی امکان‌پذیر نیست. کارتر نیز اگر خواهان آرامش و ریخته‌نشدن خون‌هاست، او را ببرد و از دولت بختیار نیز پشتیبانی نکند و به خواسته مردم توجه داشته باشد. ایشان با اشاره به اطلاع از کودتا، بیان کرد این تهدید را با تحریم کالاهای امریکایی و حکم جهاد پاسخ خواهد داد و یادآور شد چنان‌چه کودتایی در ایران صورت پذیرد، مردم آن را امریکایی می‌دانند و این نه به مصلحت مردم ایران و نه امریکاست؛ افزون بر آن، بسیاری از ارتشیان به انقلاب پیوسته‌اند و با کودتا مقابله خواهند کرد. ایشان سپس به امریکا توصیه کرد آنان از کودتا جلوگیری کنند؛ زیرا کودتا به زیان آنان است<ref> 5/376 ـ 377.</ref>. در 24 دی شهردار نوفل لوشاتو با امام‌خمینی در محل اقامت ایشان دیدار کرد<ref> کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/1072.</ref>.
== پانویس ==
{{پانویس|۲}}


دولت امریکا تمایل داشت مستقیم با امام‌خمینی گفتگو کند که موفق نشد؛ ولی گری سیک در تماس تلفنی با نوفل لوشاتو ابراز کرد دولت امریکا مفید می‌داند نماینده رسمی دولت امریکا با نماینده‌ امام‌خمینی ارتباط مستقیم داشته باشد که مورد تأیید امام‌خمینی قرار گرفت و در نتیجه در پنج نوبت مذاکراتی میان وارن زیمرمن، دیپلمات امریکایی و ابراهیم یزدی به نمایندگی از امام‌خمینی در 26 دی تا هفتم بهمن در هتلی در نوفل لوشاتو صورت گرفت<ref> بصیرت‌منش، امام‌خمینی، 167 ـ 183؛ نجاتی، 2/275.</ref>.
== منابع ==
 
{{منابع}}
محورهای اصلی و مورد تأکید امام‌خمینی در سخنرانی‌ها‌، پیام‌ها و مصاحبه‌ها در مدت اقامت در نوفل لوشاتو، عبارت‌اند از: مبارزه با استبداد داخلی، نابودی رژیم پهلوی<ref> ‏3/494، 505، 519 و 4/3، 78، 437، 245.</ref>، برقراری جمهورى اسلامى بر اساس رأی مردم<ref> 4/244، 247، 248، 505 و 5/77.</ref>، آزادی و استقلال فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ملت ایران<ref> 4/57، 62، 137 و 155.</ref>، رعایت حقوق زنان<ref> ‏4/364، 428 و ‏5/70، 293 ـ 294، 328.</ref>، عدالت<ref> ‏3/509؛ ‏4/419، 461 و 5/71.</ref>، کرامت انسان<ref> 4/185 ـ 189.</ref>، مبارزه با استعمارگران خارجی و حامیان شاه و رژیم پهلوی که در رأس آنها دولت امریکا و شخص رئیس‌جمهور این کشور قرار داشت<ref> 3/491؛ 4/23، 24، 64، 71، 79، 104، 139، 207 و 5/40، 55، 174، 305.</ref>، نیز محکوم‌کردن سیاست‌های استعماری اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان و حمایت‌های دولت چین و فرانسه از محمدرضا پهلوی<ref> 4/25، 43، 106، 155، 160 و 223.</ref>.
* اطلاعات، روزنامه، ۱۶/۷/۱۳۵۷ش.
 
* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
==رفتار با همسایگان==
* امینی، ابراهیم، خاطرات آیت‌الله ابراهیم حاج‌امینی نجف‌آبادی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
 
* بصیرت‌منش، حمید، امام‌خمینی از هجرت به پاریس تا بازگشت به ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
امام‌خمینی مقید بود قوانین فرانسه را رعایت کند و از مخالفت با قوانین فرانسه، مانند ذبح گوسفند در خانه منع می‌کرد<ref> توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، 238؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی، 3/37؛ عراقی، تاریخ شفاهی، 237.</ref>. شب سال نو مسیحی، ایشان به همسایه‌ها نامه تبریک همراه با گل هدیه کرد<ref> رجائی‌نژاد و حاضری، 360.</ref>. برخورد امام‌خمینی بر اهالی بسیار تأثیرگذار بود، به ‌گونه‌ای که درخواست دیدار کردند و با شاخه‌های گل به دیدار ایشان آمدند. امام‌خمینی در آخرین روزهای ترک نوفل لوشاتو برای اهالی آن دهکده هدیه فرستاد و از اینکه برای اهالی آن دهکده مزاحمتی ایجاد شده، عذرخواهی کرد<ref> توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، 245.</ref>. اهالی دهکده نیز با دسته‌های گل در حالی‌که زنان روسری به سر داشتند و برخی از آنان گریه می‌کردند، ایشان را بدرقه کردند<ref> فارس خبرگزاری.</ref>. برخی از اهالی نیز مقداری از خاک فرانسه، نفیس‌ترین هدیه مردم فرانسه به هنگام خداحافظی مسافران را در شیشه‌ای که درِ آن لاک و مهر شده بود، به امام‌خمینی هدیه دادند و عکس امام‌خمینی را با امضای ایشان به یادگار گرفتند<ref> همان؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، 475.</ref>.
* توکلی‌بینا، ابوالفضل، دیدار در نوفل لوشاتو؛ خاطرات سیاسی ـ اجتماعی ابوالفضل توکلی‌بینا، به کوشش فرامرز شعاع‌حسینی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
 
* جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۲/۱۱/۱۳۹۷ش.
==سرانجام محل اقامت==
* حدیدچی (دباغ)، مرضیه، خاطرات مرضیه حدیدچی، به کوشش محسن کاظمی، تهران، سوره مهر، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
 
* حسینیان، روح‌الله، یک سال مبارزه برای سرنگونی رژیم شاه (بهمن ۱۳۵۶ تا بهمن ۱۳۵۷)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
امام‌خمینی که 13 آبان 1343 از ایران تبعید شده بود، سرانجام در 12 بهمن 1357 به ایران بازگشت و از فرودگاه مهرآباد تهران تا بهشت ‌زهرا(س.</ref> میلیون‌ها تن از او استقبال کردند<ref> کرباسچی، هفت‌ هزار، 2/1117.</ref>{{ببینید|بازگشت امام‌خمینی}} پس از بازگشت ایشان، چند سرمایه‌دار عرب و ایرانی قصد داشتند در نوفل لوشاتو خانه‌های شماره یک و دو را بخرند که موفق نشدند. مالک خانه شماره یک قصد فروش نداشت و خانه شماره دو نیز متعلق به همسر علی عسگری بود که آن را برای همیشه در اختیار امام‌خمینی قرار داده بود تا پس از بازگشت ایشان به ایران طبق صلاحدید ایشان، از آن استفاده شود. این خانه با گذشت زمان، با خطر فرسودگی و تخریب تدریجی روبه‌رو و بخشی از آن در مقطعی به دست مخالفان منفجر شد و پس از آن، تلاشی برای بازسازی آن صورت نگرفت<ref> رجائی‌نژاد و حاضری، 361 ـ 362.</ref>، اما در سال‌های اخیر مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی آن را به تملک خود درآورده و در صدد بازسازی و احیای آن می‌باشد.
* فارس، خبرگزاری، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۳/۳/۱۳۸۸ش.
 
* ذاکری، علی‌اکبر، طلوع خورشید، سال‌شمار زندگانی امام‌خمینی قدس سرّه، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش.
در سال‌های نخست انقلاب خیابان چرچیل در تهران به نوفل لوشاتو تغییر نام یافت تا همواره یاد و خاطره آخرین محل اقامت امام‌خمینی در تبعید در یادها بماند<ref> جماران.</ref>.
* رجائی‌نژاد، محمد و مهدی حاضری، هفت‌اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
 
* روحانی، حسن، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
==پانویس==
* طباطبایی، سیدصادق، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
 
* عراقی، مهدی، تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات شهید مهدی عراقی، به کوشش امین عزیزی و مجتبی سلطانی احمدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
{{پانویس|۲}}
* فردوسی‌پور، اسماعیل، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین فردوسی‌پور، تدوین فرامرز شعاع‌حسینی و رحیم‌پور روح‌بخش، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۷؛ همو، همگام با خورشید از ایران تا ایران، خاطرات اسماعیل فردوسی‌پور، قم، مجتمع فرهنگی اجتماعی امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.
==منابع==
* کرباسچی، غلامرضا، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، تهران، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
{{منابع}}
* کیهان، روزنامه، ۱۴/۱۱/۱۳۹۴ش.
*اطلاعات، روزنامه، ‌16/7/1357ش.
* گروه تحقیق انتشارات سروش، تقویم تاریخ انقلاب اسلامی ایران، تهران، سروش ۱۳۶۹ش.
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، 1389ش.
* محتشمی‌پور، سیدعلی‌اکبر، از ایران به ایران، قم، کوثر النبی(ص)، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش.
*امینی، ابراهیم، خاطرات آیت‌الله ابراهیم حاج‌امینی نجف‌آبادی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1392ش.
* محتشمی‌پور، سیدعلی‌اکبر، گفتگو، ماهنامه یادآور، سال اول، شماره اول، خرداد ۱۳۸۷ش.
*بصیرت‌منش، حمید، امام‌خمینی از هجرت به پاریس تا بازگشت به ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، 1387ش.
* مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
*توکلی‌بینا، ابوالفضل، دیدار در نوفل لوشاتو؛ خاطرات سیاسی ـ اجتماعی ابوالفضل توکلی‌بینا، به کوشش فرامرز شعاع‌حسینی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، 1389ش.
* مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، کوثر، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۳ش.
*جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی، 12/11/1397ش.
* موسوی، سیدصادق، یار و همراه حضرت امام در نجف و نوفل لوشاتو، خبرگزاری فارس، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۰/۱۱/۱۳۹۳ش.
*حدیدچی (دباغ)، مرضیه، خاطرات مرضیه حدیدچی، به کوشش محسن کاظمی، تهران، سوره مهر، چاپ اول، 1381ش.
* نجاتی، غلامرضا، تاریخ سیاسی بیست و پنج‌ساله ایران، تهران، رسا، چاپ ششم، ۱۳۷۹ش.
*حسینیان، روح‌الله، یک ‌سال مبارزه برای سرنگونی رژیم شاه (بهمن 1356 تا بهمن 1357)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1385ش.
* هاشمی، محمد، خاطرات محمد هاشمی، به کوشش فاطمه یابنده، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
*فارس، خبرگزاری، پایگاه اطلاع‌رسانی، 23/3/1388ش.
* هاشمی، محمد، مصاحبه، ۱۱۴ روز کنار امام در نوفل لوشاتو، پرتال امام‌خمینی، ۲۰/۱۱/۱۳۹۲ش.
*ذاکری، علی‌اکبر، طلوع خورشید، سال‌شمار زندگانی امام‌خمینی قدس‌ سرّه، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، 1391ش.
* یزدی، ابراهیم، شصت سال صبوری و شکوری، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۹۰ش.
*رجائی‌نژاد، محمد و مهدی حاضری، هفت‌اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، 1394ش.
*روحانی، حسن، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1388ش.
*طباطبایی، سیدصادق، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، 1387ش.
*عراقی، مهدی، تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات شهید مهدی عراقی، به کوشش امین عزیزی و مجتبی سلطانی احمدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1391ش.
*فردوسی‌پور، اسماعیل، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین فردوسی‌پور، تدوین فرامرز شعاع‌حسینی و رحیم‌پور روح‌بخش، تهران، عروج، چاپ اول، 1387؛ همو، همگام با خورشید از ایران تا ایران، خاطرات اسماعیل فردوسی‌پور، قم، مجتمع فرهنگی اجتماعی امام‌خمینی، چاپ اول، 1372ش.
*کرباسچی، غلامرضا، هفت‌ هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، تهران، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، 1371ش.
*کیهان، روزنامه، 14/11/1394ش.
*گروه تحقیق انتشارات سروش، تقویم تاریخ انقلاب اسلامی ایران، تهران، سروش 1369ش.
*محتشمی‌پور، سیدعلی‌اکبر، از ایران به ایران، قم، کوثر النبی(ص)، چاپ دوم، 1384ش.
*همو، گفتگو، ماهنامه یادآور، سال اول، شماره اول، خرداد 1387ش.
*مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، 1386ش.
*همو، کوثر، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، تهران، چاپ دوم، 1373ش.
*موسوی، سیدصادق، یار و همراه حضرت امام در نجف و نوفل لوشاتو، خبرگزاری فارس، پایگاه اطلاع‌رسانی، 20/11/1393ش.
*نجاتی، غلامرضا، تاریخ سیاسی بیست ‌و ‌پنج‌ساله ایران، تهران، رسا، چاپ ششم، 1379ش.
*هاشمی، محمد، خاطرات محمد هاشمی، به کوشش فاطمه یابنده، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1392ش.
*همو، مصاحبه، 114 روز کنار امام در نوفل لوشاتو، پرتال امام‌خمینی، 20/11/1392ش.
*یزدی، ابراهیم، شصت‌ سال صبوری و شکوری، بی‌جا، بی‌نا، 1390ش.
 


{{پایان}}
{{پایان}}


==پیوند به بیرون==
== پیوند به بیرون ==
 
* سیدعلی هاشمی نشلجی، [https://books.khomeini.ir/books/10010/153/ نوفل لوشاتو]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۱۰، ص ۱۵۳–۱۶۴.
 
{{اقامتگاه‌های امام‌خمینی}}
سیدعلی هاشمی نشلجی، [https://books.khomeini.ir/books/10010/153/ نوفل لوشاتو] دانشنامه امام‌خمینی(ره)، ج۱۰، ص 153-164.
[[رده:مقاله‌های جلد دهم دانشنامه امام‌خمینی]]
[[رده:مقاله‌های جلد دهم دانشنامه]]
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]]
[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]
[[رده:اقامتگاه‌های امام‌خمینی]]
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]
[[رده:مقاله‌های دارای جعبه اطلاعات]]
[[رده:مقاله‌های دارای تصویر]]
[[رده:مقاله‌های دارای ناوبری]]
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ شهریور ۱۴۰۲، ساعت ۲۳:۳۹


نوفل لوشاتو، دهکده‌ای در حومه پاریس و محل اقامت امام‌خمینی از ۱۷ مهر تا ۱۲ بهمن ۱۳۵۷.

نوفل لوشاتو
نوفل 7.jpg
اطلاعات کلی
زبانفرانسوی
اطلاعات تاریخی
وقایع مهممحل اقامت امام‌خمینی از ۱۷ مهر تا ۱۲ بهمن ۱۳۵۷

نوفل لوشاتو دهکده‌ای ییلاقی در پانزده‌کیلومتری جنوب شهر ورسای فرانسه، حدود چهل‌کیلومتری پاریس است. امام‌خمینی در جمعه ۱۴/۷/۱۳۵۷ از بغداد به سوی پاریس حرکت کرد و در فرودگاه اورلی پاریس فرود آمد.

در شب دوم ورود امام‌خمینی به پاریس، کمیته تصمیم‌گیری، اقامت ایشان را در نوفل لوشاتو تصویب کرد. برنامه‌های امام‌خمینی در نوفل لوشاتو، افزون بر نماز جماعت، سخنرانی، مصاحبه با رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری، پیام، نامه، دیدار و مذاکره با شخصیت‌های ایرانی و غیر ایرانی بود. ایشان در نوفل لوشاتو ۶۵ سخنرانی، ۱۱۷ مصاحبه با رسانه‌ها، ۴۱ پیام، دیدارها و گفت‌وگوها بسیاری با رجال سیاسی و روحانی ایرانی و مقامات یا نمایندگان کشورهای خارجی و رهبران نهضت‌های اسلامی جهان و ۲۷ نامه به افراد حقیقی و حقوقی داشت.

پایان اقامت امام‌خمینی در نوفل لوشاتو، ۱۲ بهمن ۱۳۵۷، هم‌زمان با بازگشت ایشان به ایران بود.

معرفی

نوفل لوشاتو دهکده‌ای ییلاقی در پانزده کیلومتری جنوب شهر ورسای فرانسه، در جاده ۶۸، حدود چهل‌کیلومتری پاریس قرار دارد و محلی آرام، خلوت، خوش‌منظر و زیباست.[۱]

با اوج‌گیری مبارزات مردم ایران در سال ۱۳۵۷ و جلوگیری دولت عراق از فعالیت‌های سیاسی امام‌خمینی و منع دولت کویت از ورود ایشان به کویت علی‌رغم داشتن ویزا، امام‌خمینی با مشورت فرزند خود سیداحمد خمینی تصمیم گرفت به پاریس برود که نیاز به ویزا نداشت.[۲] ایشان در جمعه ۱۴/۷/۱۳۵۷ با یک هواپیمای جمبوجت از بغداد به سوی پاریس حرکت کرد و در ساعت ۱۴:۲۰ به وقت محلی(۱۶:۵۰ به وقت تهران) در فرودگاه اورلی پاریس فرود آمد[۳] (ببینید: هجرت امام‌خمینی) سفر امام‌خمینی به پاریس بدون اطلاع دولت فرانسه و به صورت غیرمنتظره بود.[۴] والری ژیسکاردستن، رئیس‌جمهور وقت فرانسه، پس از بازگشت از برزیل، در ۱۷ مهر ۱۳۵۷ حکم اخراج امام‌خمینی را صادر کرد؛ ولی به دلیل ترس دولت ایران از شورش مردم اجرا نشد؛ با این حال، دولت فرانسه، محدودیت‌هایی برای ایشان در نظر گرفت.[۵] با توجه به این محدودیت‌ها، امام‌خمینی در ۲۴ مهر در پیامی به جلال‌الدین فارسی اقامت در سوریه را مطرح کرد.[۶] پس از اقامت امام‌خمینی در فرانسه، در گزارش‌های سازمان اطلاعات و امنیت کشور ایران (ساواک) برخی گزارش‌ها وجود دارد، ازجمله درخواست ویزا از سوی ایشان از سفارت آمریکا که درست نیست و خود ساواک نیز در گزارش‌های دیگر خود آن را تکذیب کرده است.[۷]

از سوی دیگر، در ۱۶ مهر تعدادی از شخصیت‌های روحانی و سازمان‌ها و انجمن‌ها با فرستادن تلگرام‌هایی به رئیس‌جمهور فرانسه، خواستار مهمان‌نوازی از امام‌خمینی شدند که مهم‌ترین آنها، تلگرام سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی بود.[۸] در ۲۴ مهر، ۳۴۰ نفر از استادان دانشگاه‌های تهران و اصفهان و شیراز طی تلگرامی به رئیس‌جمهور فرانسه خواهان آزادی بیان برای امام‌خمینی شدند.[۹] محبوبیت امام‌خمینی و فشار افکار عمومی سبب شد مسئولان فرانسوی بدون اعلام رسمی، از محدودیت‌های خود بکاهند.[۱۰] چهارصد ژاندارم، قوی‌ترین پلیس فرانسه، شبانه‌روز از محل اقامت امام‌خمینی حفاظت می‌کردند[۱۱] و در پی تهدیدهای گروه‌های طرفدار محمدرضا پهلوی موسوم به جبهه شاهی و کمیته دفاع از شاه، گارد امنیتی در اطراف خانه امام‌خمینی دوبرابر شد.[۱۲]

سخنگوی وزارت خارجه فرانسه در هفدهم آبان اعلام کرد شرایط اقامت امام‌خمینی در فرانسه (نوفل لوشاتو) نسبت به هنگام ورود تغییری نکرده و ایشان پناهنده سیاسی نیست.[۱۳] فرانسوا میتران، رهبر حزب سوسیالیست فرانسه در هجدهم آبان آزادی بیان امام‌خمینی را متناقض با قانون پناهندگان ندانست.[۱۴] محمدرضا پهلوی در دیدار با الکساندر دومرانش، رئیس سازمان جاسوسی فرانسه، در سی‌ام آبان، عزیمت امام‌خمینی به لیبی یا سوریه را خطرناک خواند و ترجیح داد ایشان در پاریس بماند.[۱۵] وزارت کشور فرانسه در هشتم دی ۱۳۵۷ اعلام کرد امام‌خمینی پس از پایان دوره سه‌ماهه اقامت توریستی در پاریس، اجازه اقامت در فرانسه را خواهد داشت.[۱۶]

انتخاب نوفل لوشاتو

امام‌خمینی پس از ورود به پاریس در محله کشان واقع در جنوب پاریس، ساختمان شماره ۲۴ خیابان پون رویال، در طبقه چهارم، در آپارتمانی که در اجاره احمد غضنفرپور بود و هنوز در آن ساکن نشده بود، اقامت گزید.[۱۷] روز دوم ورود ایشان به فرانسه عده‌ای از ایرانیان و دانشجویان ایرانی از سراسر اروپا برای دیدار با ایشان به پاریس آمدند؛ ولی به علت نبود مکان مناسب موفق به دیدار نشدند. امام‌خمینی در روز بعد، ۱۷ مهر در دیدار با آنان در پاریس، به علت یادشده تصریح کرد.[۱۸] در روز دوم اقامت، پس از مشورت با امام‌خمینی خانه همسر علی عسگری (یکی از دانشجویان مقیم پاریس) در دهکده نوفل لوشاتو برای اقامت ایشان در نظر گرفته شد.[۱۹] ساواک با اجاره خانه‌ای در نزدیکی خانه امام‌خمینی در نوفل لوشاتو، به مراقبت‌های خود از محل اقامت و فعالیت‌های ایشان و اطرافیان تا حضورشان در فرانسه ادامه داد.[۲۰]

امام‌خمینی حدود ده روز در خانه همسر علی عسگری سکونت کرد.[۲۱] به سبب تنگی جا خانه دیگری اجاره شد که به علت ظواهر اشرافی امام‌خمینی با آن موافقت نکرد[۲۲] و خانه‌ای در مقابل خانه همسر عسگری اجاره شد و خانواده امام‌خمینی به آن منتقل شدند.[۲۳] پس از انتقال خانواده ایشان از نجف به پاریس، در نوفل لوشاتو سه خانه در اختیار امام‌خمینی و همراهان قرار گرفت. در خانه کوچک شماره یک، ایشان با اعضای خانواده زندگی می‌کردند. خانه شماره دو (خانه همسر عسگری) که روبه‌روی خانه اول بود، مخصوص اجتماعات و اعضای دفتر بود و در آنجا نماز جماعت، دیدارها و سخنرانی‌ها انجام می‌شد. خانه شماره سه جهت استراحت و خواب دانشجویان و دیگر مهمانان امام‌خمینی بود که برای دیدار ایشان می‌آمدند و اجازه داشتند ۴۸ ساعت در آنجا بمانند.[۲۴] به دلیل زیادی دیدارکنندگانِ و کمبود مکان استراحت در شب، هتلی نیز برای اسکان مهمانان اجاره شد.[۲۵] امام‌خمینی در نوفل لوشاتو نمازهای خود را شکسته می‌خواند؛ زیرا قصد ده روز نکرده و تصمیم داشت در نخستین فرصت ممکن به ایران برگردد؛ از این‌رو از نوفل لوشاتو به سفر دست‌کم ۲۴ کیلومتر می‌رفت. ازجمله مکان‌هایی که برای این کار در نظر گرفته شده بود، شهر ورسای بود که کاخ قدیمی شاهان فرانسه در آنجا به پارک عمومی زیبایی تبدیل شده بود.[۲۶]

همراهان امام‌خمینی

افراد بسیاری در فرانسه همراه و مرتبط با امام‌خمینی بودند؛ ازجمله سیداحمد خمینی، شهاب‌الدین اشراقی، اسماعیل فردوسی‌پور، ابوالفضل توکلی‌بینا، مهدی عراقی، سیدمحمد غرضی، ابراهیم یزدی، سیدابوالحسن بنی‌صدر، محسن سازگارا، صادق قطب‌زاده، سیدصادق طباطبایی، سیدحسین خمینی، سیدمحمود دعایی، جعفر شجونی، حسن حبیبی، محمدحسین املایی، سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور، هادی غفاری، سیدحمید روحانی، محمدعلی صدوقی، محمدعلی هادی نجف‌آبادی، سیدمحمود محتشمی، مصطفی کفاش‌زاده، حسن عابدی جعفری،[۲۷] محمد منتظری، سیدسراج‌الدین موسوی، مرضیه حدیدچی دباغ[۲۸] و سیدصادق موسوی.[۲۹]

شب دوم ورود امام‌خمینی به پاریس در جلسه‌ای با حضور سیداحمد خمینی، فردوسی‌پور، یزدی، بنی‌صدر، قطب‌زاده، حبیبی و املایی، ایجاد «کمیته تصمیم‌گیری» تصویب شد تا دربارهٔ محل اقامت، ترجمه اعلامیه‌ها، پیام‌ها، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها، ارتباطات تلفنی تقسیم کار کند و دربارهٔ چگونگی سفر امام‌خمینی اطلاعیه صادر کند. پس از تهیه نخستین اطلاعیه، دربارهٔ عنوان تشکیلات صادرکننده اطلاعیه اختلاف شد. امام‌خمینی پس از اطلاع از چنین تشکیلاتی، با آن مخالفت کرد و وجود طلبه‌ای را پای تلفن کافی دانست. با اعلام سخنگوییِ برخی افراد از امام‌خمینی، ایشان اعلام کرد سخنگویی ندارد.[۳۰]

ابوالفضل توکلی‌بینا و مهدی عراقی مدیریت امور داخلی، کنترل رفت و آمدها، پذیرایی از مهمانان و تهیه غذا را بر عهده داشتند. مدیریت همراهان امام‌خمینی در بازگشت به ایران نیز بر عهده عراقی بود. محتشمی‌پور و فردوسی‌پور مسئول امور تلفن‌خانه بودند.[۳۱] امام‌خمینی پس از پیروزی انقلاب در دو دیدار با گروهی از کارکنان شرکت مخابرات، با اشاره به نقشی که کارکنان مخابرات در فراهم‌ساختن امکان ارتباط ایشان با داخل ایران، به‌رغم اعتصاب‌ها داشتند، از آنان تشکر کرده و کار آنان را خدمت بزرگی به پیشرفت نهضت شمرده است.[۳۲] اداره امور داخلی خانه امام‌خمینی بر عهده حدیدچی دباغ بود. وظیفه اصلی وی رعایت مسائل امنیتی و تهیه غذای امام‌خمینی بود.[۳۳] تعیین وقت دیدار شخصیت‌ها با امام‌خمینی بر عهده ابراهیم یزدی بود.[۳۴] یک گروه پانزده تا شانزده نفره از دانشجویان ایرانی خارج از کشور، تمام روزنامه‌های معتبر و خبرگزاری‌ها را مطالعه و اخبار مربوط به ایران را جمع‌آوری و گزارشی سیاسی تهیه می‌کردند که در ساعت نه صبح در اختیار امام‌خمینی قرار می‌گرفت.[۳۵] محمد منتظری چاپ و تکثیر مصاحبه‌ها و پیام‌های امام‌خمینی را بر عهده داشت.[۳۶]

برنامه‌ها و فعالیت‌ها

برنامه‌های امام‌خمینی در نوفل لوشاتو، افزون بر نماز جماعت و تهجد شبانه و یک ساعت قدم‌زدن، سخنرانی، مصاحبه با رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری، پیام، نامه، دیدار و مذاکره با شخصیت‌های ایرانی و غیر ایرانی بود. ایشان که در پاسخ به یک خبرنگار خاطرنشان کرده است که روزی شانزده ساعت در نوفل لوشاتو کار می‌کند، ازجمله مصاحبه، مذاکره، سخنرانی، خواندن گزارش‌های آماده‌شده، بررسی نامه‌ها و تلگرام‌ها و گاه پاسخ‌دادن به آنها،[۳۷] با همین برنامه‌ها انقلاب را هدایت می‌کرد. تعیینشورای انقلاب، کمیته سوخت و کمیته تنظیم اعتصاب‌ها از اقدام‌های ایشان بود. حجم دیدارها و گفتگوها آن‌قدر زیاد بود که جلدهای چهارم و پنجم و بخشی از جلدهای سوم و ششم صحیفه امام به گزارش محتوای این دیدارها اختصاص یافته است.[۳۸] امام‌خمینی صبح‌ها به‌تنهایی مدتی قدم می‌زد و اینکه ابراهیم یزدی گفته است با ایشان قدم می‌زده، خلاف واقع است.[۳۹] در وقت مناسب‌بودن هوا نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشا در حیاط خانه در زیر چادر برپا می‌شد[۴۰] و امام‌خمینی چند دقیقه زودتر می‌آمد و در کنار درخت سیب به سؤال‌های مردم پاسخ می‌داد و پس از مدتی نماز مغرب و عشا را در اتاق فوقانی برگزار می‌کرد و پس از آن سخنرانی داشت.[۴۱] ایشان در نوفل لوشاتو ۶۵ سخنرانی، ۱۱۷ مصاحبه با رسانه‌ها، ۴۱ پیام، دیدارها و گفتگوهای بسیاری با رجال سیاسی و روحانی ایرانی و مقامات یا نمایندگان کشورهای خارجی و رهبران نهضت‌های اسلامی جهان و ۲۷ نامه به افراد حقیقی و حقوقی داشت.[۴۲]

سخنرانی

نخستین سخنرانی امام‌خمینی در هفدهم مهر در جمع عده‌ای از ایرانیان و دانشجویان ایرانی در نخستین محل سکونت امام‌خمینی در پاریس (محله کشان) بود.[۴۳] دیگر سخنرانی‌های ایشان در نوفل لوشاتو در زیر چادری نصب‌شده در حیاط برگزار می‌شد[۴۴] و آخرین سخنرانی ایشان در هشتم بهمن بود.[۴۵] ایشان در آغاز، هر شب سخنرانی می‌کرد، سپس هفته‌ای دو شب و سپس شب‌های جمعه و بعد از ظهرهای یکشنبه.[۴۶] در آغاز ورود ایشان به نوفل لوشاتو طرفداران نهضت آزادی سخنان ایشان را از نوار پیاده می‌کردند و با امضای نهضت آزادی به چاپ می‌رساندند. با ورود توکلی‌بینا و عراقی به نوفل لوشاتو و به دست گرفتن مدیریت آنجا، گروهی از دانشجویان ایرانی در آمریکا که به پاریس آمده بودند، مسئول تکثیر نوارها شدند.[۴۷] (ببینید: سخنرانی‌ها)

مصاحبه‌ها

در آغاز ورود امام‌خمینی به پاریس، دولت فرانسه ایشان را از فعالیت‌های سیاسی منع کرد و ایشان مصاحبه‌ای با رسانه‌های خبری نداشت تا اینکه با پیگیری صادق قطب‌زاده روزنامه فیگارو، از روزنامه‌های نزدیک به دولت ژیسکاردستن و مؤثر در حکومت فرانسه، نخستین مصاحبه با امام‌خمینی را با عنوان مذاکره در ۲۲/۷/۱۳۵۷ منتشر کرد و این موجب شد در عمل مصاحبه آزاد شود[۴۸] در این مصاحبه ایشان اسلام را موافق پیشرفت و ترقی خواند و مخالفت خود را با رژیم سلطنتی اعلام کرد و جایگزین آن را جمهوری اسلامی نامید[۴۹] و در پی آن، مصاحبه‌های متعدد با خبرگزاری‌ها، رادیو تلویزیون‌ها، روزنامه‌ها و مجلات کشور فرانسه و آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی، آسیایی و آفریقایی انجام شد[۵۰] (ببینید: مصاحبه‌ها) در این روزها ساواک از طریق همکاری با سرویس‌های جاسوسی خارجی سعی داشت با استفاده از پوشش خبرنگاران خارجی به اهداف و برنامه‌های امام‌خمینی پی ببرد و این امر از نگاه تیزبین ایشان دور نماند و چنانچه مورد مشکوکی را تشخیص می‌داد از مصاحبه خودداری می‌کرد؛ چنان‌که به این نکته از قول سرویس اطلاعاتی فرانسه اشاره شده است.[۵۱] در برخی اسناد ساواک با اشاره به مصاحبه امام‌خمینی در ۲۶/۷/۱۳۵۷ با خبرگزاری آسوشیتدپرس ادعا شده چون آمریکا به ایشان اجازه ورود به آن کشور را نداده به کارتر رئیس‌جمهور آمریکا بد و بیراه گفته است.[۵۲] این موضوع با اینکه چند بار در اسناد ساواک تکرار شده ولی درست نیست؛ زیرا امام‌خمینی پس از مصاحبه با روزنامه فیگارو در ۲۲/۷/۱۳۵۷ که در ۲۶ همان ماه منتشر شد تا پایان مهر مصاحبه دیگری نداشته است. افزون بر این ساواک نیز این موضوع را در گزارش‌های دیگر خود تکذیب کرده است.[۵۳]

دیدارها و گفتگوها

امام‌خمینی افزون بر دیدار عمومی در هر شب، دیدارهایی خصوصی نیز با شخصیت‌های مذهبی و سیاسی از ایران و دیگر کشورها داشت.[۵۴] برخی شخصیت‌های مذهبی ـ سیاسی ایرانی که با ایشان دیدار کردند عبارت‌اند از: مرتضی مطهری، مجموعه آثار، سیدمحمد حسینی بهشتی، محمد صدوقی، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، حسینعلی منتظری، محی‌الدین انواری، ناصر میناچی، مهدی بازرگان، کریم سنجابی، داریوش فروهر، عزت‌الله سحابی، حسن نزیه و سیدجلال تهرانی،[۵۵] ابراهیم امینی،[۵۶] حسن روحانی[۵۷] و سیدمحمد خاتمی.[۵۸]

مهدی بازرگان و ناصر میناچی در ۲۹ مهر عازم پاریس شدند.[۵۹] موضع بازرگان در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷، حفظ قانون اساسی مشروطه در سال ۱۲۸۵ و متمم آن با عنوان ضامن اجرای اصول و احکام اسلامی و مبارزه با استبداد نه استعمار، و سیاستگام‌به‌گام بود.[۶۰] امام‌خمینی پس از دیدار بازرگان در سخنرانی دوم آبان، نظر وی مبنی بر باقی‌ماندن اصل رژیم و رفتن محمدرضا پهلوی و همچنین سیاست گام‌به‌گام در مبارزه با رژیم پهلوی را اشتباه دانست.[۶۱] همچنین در سخنرانی یازدهم آبان و پانزدهم اسفند با اشاره به دیدار بازرگان با ایشان در پاریس، سیاست گام‌به‌گام در مبارزه با رژیم را نقد و نفی کرد.[۶۲] پس از دو یا سه روز بازرگان و همراهان برای خداحافظی تقاضای دیدار کردند که امام‌خمینی پذیرش دیدار را مشروط به نفی محمدرضا پهلوی و پذیرش مواضع ملت و پخش آن از رسانه‌ها کرد؛ ولی بازرگان راضی به این کار نشد و بدون خداحافظی نوفل لوشاتو را ترک کرد[۶۳] (ببینید: مهدی بازرگان)

کریم سنجابی رئیس جبهه ملی در نهم و دهم آبان به همراه گروهی با امام‌خمینی دیدار داشت.[۶۴] سنجابی پس از این دیدار، خواسته امام‌خمینی را بر نفی پهلوی و غیرقانونی‌بودن سلطنت در اطلاعیه‌ای در چهاردهم آبان در نوفل لوشاتو اعلام کرد.[۶۵] اهمیت دیدار بازرگان و سنجابی با امام‌خمینی برای خبرنگاران و خبرگزاری‌ها موجب شد تا در مصاحبه‌های متعدد با امام‌خمینی از محتوای این دیدارها بپرسند. امام‌خمینی شایعه نقش میانجی‌گری آنان میان ایشان و محمدرضا پهلوی را در مصاحبه دهم آبان تکذیب[۶۶] و وجود مذاکرات به معنای حصول توافق را رد و اعلام کرد مسائلی که مورد نظرش بود، مطرح شد و آنان پذیرفتند.[۶۷]

سیدجلال تهرانی رئیس شورای سلطنت، برای دیدار و گفتگو با امام‌خمینی به پاریس آمد؛ اما شرط ایشان برای دیدار با سران رژیم پهلوی استعفا و اعلام موضع در نفی رژیم سلطنتی و تأیید نهضت ملت ایران به صورت کتبی بود؛ پذیرش تهرانی نیز مشروط به استعفا شد. وی متن استفعای خود را برای امام‌خمینی فرستاد. از آنجاکه در متن استعفا غیرقانونی‌بودن شورای سلطنت نیامده بود، ایشان با آن موافقت نکرد. تهرانی پس از اصلاح متن استعفا، در سوم بهمن موفق به دیدار با امام‌خمینی شد. ایشان استعفای وی را خدمت بزرگی به ملت خواند[۶۸] (ببینید: شورای سلطنت)

اردشیر زاهدی سفیر ایران در آمریکا و علی امینی نخست‌وزیر اسبق پهلوی نیز خواستار دیدار و گفتگو با امام‌خمینی بودند که ایشان نپذیرفت. همچنین ایشان در هفتم بهمن پذیرش درخواست دیدار شاپور بختیار را به استعفای وی از نخست‌وزیری مشروط کرد که انجام نشد[۶۹] (ببینید: شاپور بختیار) در برخی از اسناد ساواک به دیدار و ارتباطات امام‌خمینی با معمر قذافی رهبر لیبی اشاره شده که درست نیست.[۷۰]

برخی مقام‌های سیاسی و کارشناسان خارجی که در نوفل لوشاتو با امام‌خمینی دیدار و گفتگو کردند، عبارت‌اند از: آقاشاهی مشاور ضیاءالحق رئیس‌جمهور پاکستان در امور خارجی، راسل کر نماینده پارلمان انگلستان و عضو حزب کارگر و از منتقدان سیاست‌های پهلوی در نقض حقوق بشر، ریچارد کاتم استاد دانشگاه و کارشناس آمریکایی، کلود شایه نماینده مخصوص کاخ الیزه، ژاک ژوبر مدیرکل سیاسی و مسئول امور خاورمیانه و ایران در فرانسه، محمد حسنین هیکل از متفکران و نویسندگان جهان عرب و نویسنده چند کتاب دربارهٔ امام‌خمینی و انقلاب اسلامی (ببینید: محمد حسنین هیکل)، خورشید احمد عضو شورای مرکزی جماعت اسلامی پاکستان، نمایندگان حرکةالمحرومین لبنان، عده‌ای از ارمنیان مقیم فرانسه، هیئت نمایندگی دولت هند، سه تن از شخصیت‌های آمریکایی: رمزی کلارک (دادستان سابق و وزیر اسبق دادگستری) ریچارد فالک (استاد دانشگاه) و دان لویی (نماینده سازمان‌های مذهبی).[۷۱] رمزی کلارک که به صورت یک فرد مستقل با امام‌خمینی دیدار کرد، پس از دیدار، ایشان را مردی بسیار باهوش، خردمند و فرزانه معرفی کرد و کلید حل مشکلات ایران را در دست ایشان دانست.[۷۲]

نمایندگان دولت فرانسه در شب نخست ورود امام‌خمینی به پاریس و کلود شایه نماینده وزارت امور خارجه فرانسه با عنوان مدیرکل امور کنسولی در نوفل لوشاتو در بیستم آذر با ایشان دیدار داشتند که برخی آن را چهاردهم آذر گفته‌اند[۷۳] و در دهم دی نیز نمایندگان دولت فرانسه با ایشان دیدار کردند.[۷۴] در هجدهم دی نمایندگان رئیس‌جمهور فرانسه در دیدار با امام‌خمینی، پیام رئیس‌جمهور آمریکا را به ایشان رساندند. کارتر در این پیام ضمن حمایت از بختیار از امام‌خمینی خواسته بود با دولت بختیار موافقت یا دست‌کم سکوت کند تا آرامش برقرار شود؛ در غیر این صورت احتمال کودتای نظامی و کشتار وسیع مردم رخ خواهد داد.[۷۵] امام‌خمینی در پاسخ، موافقت و سکوت در برابر دولت بختیار را برخلاف قوانین دانست و یادآور شد بر فرض چنین خطایی شود، ملت نخواهد پذیرفت و وجود آرامش با وجود محمدرضا پهلوی امکان‌پذیر نیست. کارتر نیز اگر خواهان آرامش و ریخته‌نشدن خون‌هاست، او را ببرد و از دولت بختیار نیز پشتیبانی نکند و به خواسته مردم توجه داشته باشد. ایشان با اشاره به اطلاع از کودتا، بیان کرد این تهدید را با تحریم کالاهای آمریکایی و حکم جهاد پاسخ خواهد داد و یادآور شد چنان‌چه کودتایی در ایران صورت پذیرد، مردم آن را آمریکایی می‌دانند و این نه به مصلحت مردم ایران و نه امریکاست؛ افزون بر آن، بسیاری از ارتشیان به انقلاب پیوسته‌اند و با کودتا مقابله خواهند کرد. ایشان سپس به آمریکا توصیه کرد آنان از کودتا جلوگیری کنند؛ زیرا کودتا به زیان آنان است.[۷۶] در ۲۴ دی شهردار نوفل لوشاتو با امام‌خمینی در محل اقامت ایشان دیدار کرد.[۷۷]

دولت آمریکا تمایل داشت مستقیم با امام‌خمینی گفتگو کند که موفق نشد؛ ولی گری سیک در تماس تلفنی با نوفل لوشاتو ابراز کرد دولت آمریکا مفید می‌داند نماینده رسمی دولت آمریکا با نماینده امام‌خمینی ارتباط مستقیم داشته باشد که مورد تأیید امام‌خمینی قرار گرفت و در نتیجه در پنج نوبت مذاکراتی میان وارن زیمرمن، دیپلمات آمریکایی و ابراهیم یزدی به نمایندگی از امام‌خمینی در ۲۶ دی تا هفتم بهمن در هتلی در نوفل لوشاتو صورت گرفت.[۷۸]

محورهای اصلی و مورد تأکید امام‌خمینی در سخنرانی‌ها، پیام‌ها و مصاحبه‌ها در مدت اقامت در نوفل لوشاتو، عبارت‌اند از: مبارزه با استبداد داخلی، نابودی رژیم پهلوی،[۷۹] برقراری جمهوری اسلامی بر اساس رأی مردم،[۸۰] آزادی و استقلال فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ملت ایران،[۸۱] رعایت حقوق زنان،[۸۲] عدالت،[۸۳] کرامت انسان،[۸۴] مبارزه با استعمارگران خارجی و حامیان شاه و رژیم پهلوی که در رأس آنها دولت آمریکا و شخص رئیس‌جمهور این کشور قرار داشت،[۸۵] نیز محکوم‌کردن سیاست‌های استعماری اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان و حمایت‌های دولت چین و فرانسه از محمدرضا پهلوی.[۸۶]

رفتار با همسایگان

امام‌خمینی مقید بود قوانین فرانسه را رعایت کند و از مخالفت با قوانین فرانسه، مانند ذبح گوسفند در خانه منع می‌کرد.[۸۷] شب سال نو مسیحی، ایشان به همسایه‌ها نامه تبریک همراه با گل هدیه کرد.[۸۸] برخورد امام‌خمینی بر اهالی بسیار تأثیرگذار بود، به گونه‌ای که درخواست دیدار کردند و با شاخه‌های گل به دیدار ایشان آمدند. امام‌خمینی در آخرین روزهای ترک نوفل لوشاتو برای اهالی آن دهکده هدیه فرستاد و از اینکه برای اهالی آن دهکده مزاحمتی ایجاد شده، عذرخواهی کرد.[۸۹] اهالی دهکده نیز با دسته‌های گل در حالی‌که زنان روسری به سر داشتند و برخی از آنان گریه می‌کردند، ایشان را بدرقه کردند.[۹۰] برخی از اهالی نیز مقداری از خاک فرانسه، نفیس‌ترین هدیه مردم فرانسه به هنگام خداحافظی مسافران را در شیشه‌ای که درِ آن لاک و مهر شده بود، به امام‌خمینی هدیه دادند و عکس امام‌خمینی را با امضای ایشان به یادگار گرفتند.[۹۱]

سرانجام محل اقامت

امام‌خمینی که ۱۳ آبان ۱۳۴۳ از ایران تبعید شده بود، سرانجام در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ به ایران بازگشت و از فرودگاه مهرآباد تهران تا بهشت زهرا (س) میلیون‌ها تن از او استقبال کردند[۹۲] (ببینید: بازگشت امام‌خمینی) پس از بازگشت ایشان، چند سرمایه‌دار عرب و ایرانی قصد داشتند در نوفل لوشاتو خانه‌های شماره یک و دو را بخرند که موفق نشدند. مالک خانه شماره یک قصد فروش نداشت و خانه شماره دو نیز متعلق به همسر علی عسگری بود که آن را برای همیشه در اختیار امام‌خمینی قرار داده بود تا پس از بازگشت ایشان به ایران طبق صلاحدید ایشان، از آن استفاده شود. این خانه با گذشت زمان، با خطر فرسودگی و تخریب تدریجی روبه‌رو و بخشی از آن در مقطعی به دست مخالفان منفجر شد و پس از آن، تلاشی برای بازسازی آن صورت نگرفت،[۹۳] اما در سال‌های اخیر مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی آن را به تملک خود درآورده و در صدد بازسازی و احیای آن می‌باشد.

در سال‌های نخست انقلاب خیابان چرچیل در تهران به نوفل لوشاتو تغییر نام یافت تا همواره یاد و خاطره آخرین محل اقامت امام‌خمینی در تبعید در یادها بماند.[۹۴]

پانویس

  1. ↑ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۵۵–۲۵۶؛ یزدی، شصت سال، ۳/۱۰۱–۱۰۲.
  2. ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۵۲؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۳۶ و ۴۳۹؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی، ۳/۲۳–۳۲.
  3. ↑ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۳۳؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۴۲۱.
  4. ↑ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۳۸؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۹۶.
  5. ↑ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۹۸–۱۰۰؛ حسینیان، یک سال مبارزه، ۴۳۰.
  6. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۸.
  7. ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۴۹۲، ۵۴۹ و ۵۹۳.
  8. ↑ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۹۹.
  9. ↑ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۷۵؛ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۹۶۳؛ گروه تحقیق، تقویم، ۱۵۶.
  10. ↑ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/چهل و هشت.
  11. ↑ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۳۰.
  12. ↑ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۰۹۰؛ گروه تحقیق، تقویم، ۲۴۲.
  13. ↑ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۹۹۳ و ۱۰۰۶؛ گروه تحقیق، تقویم، ۱۸۰.
  14. ↑ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۹۹۳–۹۹۴؛ گروه تحقیق، تقویم، ۱۸۲.
  15. ↑ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۰۳۶.
  16. ↑ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۰۴۶.
  17. ↑ اطلاعات، روزنامه، ۴؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۱۸؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۴۲۵–۴۲۶؛ حسینیان، یک سال مبارزه، ۴۲۵.
  18. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ‏۳/۴۸۹؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۱۸؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۴۴۲–۴۴۶.
  19. ↑ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۱۸ و ۴۴۰؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۴۴۲–۴۴۴؛ حسینیان، یک سال مبارزه، ۴۲۷.
  20. ↑ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۴۴.
  21. ↑ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۵۵–۳۵۶؛ محتشمی‌پور، ماهنامه یادآور، ۲/۳۱۸.
  22. ↑ فردوسی‌پور، خاطرات، ۲۵۶–۲۵۷.
  23. ↑ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۵۸؛ محتشمی‌پور، ماهنامه یادآور، ۲/۳۱۸.
  24. ↑ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۴۱۸.
  25. ↑ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۲۱–۲۲۲.
  26. ↑ یزدی، شصت سال، ۳/۱۲۴.
  27. ↑ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۸–۱۲۰؛ هاشمی، خاطرات، ۲۲۷؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی، ۳/۴۰؛ عراقی، تاریخ شفاهی، ۲۳۰، ۲۳۵ و ۲۳۷؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۸۵.
  28. ↑ حدیدچی، خاطرات مرضیه، ۱۵۰.
  29. ↑ موسوی. یار و همراه حضرت.
  30. ↑ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۸–۱۲۰؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۷۳–۲۷۴.
  31. ↑ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۱۸–۲۲۰ و ۲۴۶؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۹–۱۲۰ و ۱۶۷؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۴۶، ۲۶۳ و ۲۹۹.
  32. ↑ ۷/۵۱۴ و ۸/۱۰۵.
  33. ↑ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۵۹.
  34. ↑ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۲۳.
  35. ↑ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۹–۱۲۰.
  36. ↑ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۹۶.
  37. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۰۱.
  38. ↑ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۴۵–۳۴۶؛ هاشمی، خاطرات، ۲۳۳–۲۳۴؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۶۶–۲۶۷.
  39. ↑ محتشمی‌پور، گفتگو، ۴۶.
  40. ↑ کیهان، روزنامه، ۸.
  41. ↑ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۳۹.
  42. ↑ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۴۶–۳۴۹؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۰۶–۱۱۴.
  43. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۸۹.
  44. ↑ هاشمی، مصاحبه.
  45. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۴۳؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۱.
  46. ↑ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۲.
  47. ↑ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۳۵.
  48. ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۴۹۷؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۵۳۹–۵۴۰؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۲–۱۱۳؛ یزدی، شصت سال، ۳/۲۱۵؛ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴/۱.
  49. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۴۹۷.
  50. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ج۴ و ۵.
  51. ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۴۹۸ و ۵۵۳.
  52. ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۴۹۸ و ۵۴۹.
  53. ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۴۹۸ و ۵۴۹.
  54. ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۵۰۴–۵۰۵؛ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۲۳.
  55. ↑ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۴–۱۱۵ و ۳۰۰؛ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۳۲؛ هاشمی، خاطرات، ۲۲۹–۲۳۰؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۲۸۶.
  56. ↑ امینی، خاطرات، ۲۴۴.
  57. ↑ روحانی، خاطرات، ۱/۴۶۲.
  58. ↑ یزدی، شصت سال، ۳/۱۰۴.
  59. ↑ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۵۵۴؛ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۹۶۷.
  60. ↑ نجاتی، تاریخ سیاسی، ۲/۱۵۶.
  61. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۲۷–۱۲۸.
  62. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۷۷ و ۶/۳۳۳.
  63. ↑ فردوسی پور، همگام با خورشید، ۴۷۸–۴۷۹.
  64. ↑ فردوسی پور، همگام با خورشید، ۲۳۸–۲۳۹.
  65. ↑ فردوسی پور، همگام با خورشید، ۲۴۴–۲۴۵؛ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۹۷۳ و ۹۷۸؛ گروه تحقیق، تقویم، ۱۷۰.
  66. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۴۶.
  67. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۱۲، ۴۳۰ و ۵/۷۱.
  68. ↑ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۳۰۰–۳۰۱؛ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۰۹۶؛ گروه تحقیق، تقویم، ۲۴۳.
  69. ↑ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۵۵۵؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۲۷–۱۳۴؛ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۹۶۴، ۹۶۶–۹۶۷، ۱۱۰۵ و ۱۱۰۹.
  70. ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۵۰۳، ۵۴۹ و ۶۱۳.
  71. ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ‏۹/۲۵۰؛ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۱۵–۱۱۷؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۳۸۱، ۳۸۸ و ۴۱۵.
  72. ↑ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۰۹۳.
  73. ↑ ذاکری، طلوع خورشید، ۵۶۶؛ محتشمی‌پور، از ایران، ۲/۴۰۶.
  74. ↑ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۷۲؛ محتشمی‌پور، ماهنامه یادآور، ۲/۴۰۶.
  75. ↑ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۵۹–۱۶۰.
  76. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۷۶–۳۷۷.
  77. ↑ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۰۷۲.
  78. ↑ بصیرت‌منش، امام‌خمینی، ۱۶۷–۱۸۳؛ نجاتی، تاریخ سیاسی، ۲/۲۷۵.
  79. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ‏۳/۴۹۴، ۵۰۵، ۵۱۹ و ۴/۳، ۷۸، ۴۳۷، ۲۴۵.
  80. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۴۴، ۲۴۷، ۲۴۸، ۵۰۵ و ۵/۷۷.
  81. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۷، ۶۲، ۱۳۷ و ۱۵۵.
  82. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ‏۴/۳۶۴، ۴۲۸ و ‏۵/۷۰، ۲۹۳–۲۹۴، ۳۲۸.
  83. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ‏۳/۵۰۹؛ ‏۴/۴۱۹، ۴۶۱ و ۵/۷۱.
  84. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۸۵–۱۸۹.
  85. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۹۱؛ ۴/۲۳، ۲۴، ۶۴، ۷۱، ۷۹، ۱۰۴، ۱۳۹، ۲۰۷ و ۵/۴۰، ۵۵، ۱۷۴، ۳۰۵.
  86. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۵، ۴۳، ۱۰۶، ۱۵۵، ۱۶۰ و ۲۲۳.
  87. ↑ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۳۸؛ طباطبایی، خاطرات سیاسی، ۳/۳۷؛ عراقی، تاریخ شفاهی، ۲۳۷.
  88. ↑ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۶۰.
  89. ↑ توکلی‌بینا، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی، ۲۴۵.
  90. ↑ فارس خبرگزاری.
  91. ↑ فارس خبرگزاری؛ فردوسی‌پور، همگام با خورشید، ۴۷۵.
  92. ↑ کرباسچی، هفت هزار، ۲/۱۱۱۷.
  93. ↑ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم، ۳۶۱–۳۶۲.
  94. ↑ جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی.

منابع

  • اطلاعات، روزنامه، ۱۶/۷/۱۳۵۷ش.
  • امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
  • امینی، ابراهیم، خاطرات آیت‌الله ابراهیم حاج‌امینی نجف‌آبادی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
  • بصیرت‌منش، حمید، امام‌خمینی از هجرت به پاریس تا بازگشت به ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
  • توکلی‌بینا، ابوالفضل، دیدار در نوفل لوشاتو؛ خاطرات سیاسی ـ اجتماعی ابوالفضل توکلی‌بینا، به کوشش فرامرز شعاع‌حسینی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
  • جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۲/۱۱/۱۳۹۷ش.
  • حدیدچی (دباغ)، مرضیه، خاطرات مرضیه حدیدچی، به کوشش محسن کاظمی، تهران، سوره مهر، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
  • حسینیان، روح‌الله، یک سال مبارزه برای سرنگونی رژیم شاه (بهمن ۱۳۵۶ تا بهمن ۱۳۵۷)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
  • فارس، خبرگزاری، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۳/۳/۱۳۸۸ش.
  • ذاکری، علی‌اکبر، طلوع خورشید، سال‌شمار زندگانی امام‌خمینی قدس سرّه، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش.
  • رجائی‌نژاد، محمد و مهدی حاضری، هفت‌اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تارحلت، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
  • روحانی، حسن، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
  • طباطبایی، سیدصادق، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
  • عراقی، مهدی، تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات شهید مهدی عراقی، به کوشش امین عزیزی و مجتبی سلطانی احمدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
  • فردوسی‌پور، اسماعیل، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین فردوسی‌پور، تدوین فرامرز شعاع‌حسینی و رحیم‌پور روح‌بخش، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۷؛ همو، همگام با خورشید از ایران تا ایران، خاطرات اسماعیل فردوسی‌پور، قم، مجتمع فرهنگی اجتماعی امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.
  • کرباسچی، غلامرضا، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، تهران، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
  • کیهان، روزنامه، ۱۴/۱۱/۱۳۹۴ش.
  • گروه تحقیق انتشارات سروش، تقویم تاریخ انقلاب اسلامی ایران، تهران، سروش ۱۳۶۹ش.
  • محتشمی‌پور، سیدعلی‌اکبر، از ایران به ایران، قم، کوثر النبی(ص)، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش.
  • محتشمی‌پور، سیدعلی‌اکبر، گفتگو، ماهنامه یادآور، سال اول، شماره اول، خرداد ۱۳۸۷ش.
  • مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
  • مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، کوثر، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۳ش.
  • موسوی، سیدصادق، یار و همراه حضرت امام در نجف و نوفل لوشاتو، خبرگزاری فارس، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۰/۱۱/۱۳۹۳ش.
  • نجاتی، غلامرضا، تاریخ سیاسی بیست و پنج‌ساله ایران، تهران، رسا، چاپ ششم، ۱۳۷۹ش.
  • هاشمی، محمد، خاطرات محمد هاشمی، به کوشش فاطمه یابنده، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
  • هاشمی، محمد، مصاحبه، ۱۱۴ روز کنار امام در نوفل لوشاتو، پرتال امام‌خمینی، ۲۰/۱۱/۱۳۹۲ش.
  • یزدی، ابراهیم، شصت سال صبوری و شکوری، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۹۰ش.

پیوند به بیرون

برگرفته از «http://fa.wiki.khomeini.ir/w/index.php?title=نوفل_لوشاتو&oldid=29838»