حزب‌الله: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی امام خمینی
دیداریویکی‌متن
 
(۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''حزب‌الله'''، جریان فکری شکل‌گرفته در [[ایران]] و [[جهان اسلام]] بر اساس ارزش‌های اسلامی.
'''حزب‌الله'''، جریان فکری شکل‌گرفته در [[ایران]] و [[جهان اسلام]] بر اساس ارزش‌های اسلامی.
==مقدمه==
حزب را گروهی از مردم <ref>طریحی، مجمع البحرین، 2/38.</ref>، گروه دارای قدرت و قاطعیت <ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، 231.</ref> و عقیده و گرایش واحد <ref>فراهیدی، کتاب العین، 3/165.</ref> معنا کرده‌اند. واژه حزب‌الله به معنای گروه، لشکر و یاران خداست <ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، 231.</ref> و به مؤمنان، صالحان، حافظان قرآن، مصلحان <ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، 6/7823.</ref> و نگهدارندگان و یاری‌کنندگان [[دین خدا]] و [[رسول اکرم(ص)]] <ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، 3/2510.</ref> گفته شده است.
==پیشینه==
در [[قرآن کریم]] واژه «حزب‌الله» دو بار آمده است و آن را کسانی معرفی کرده که به خدا، [[روز قیامت]] و پیامبر اکرم(ص) [[ایمان]] دارند، خدا را از خود خشنود می‌سازند، از میان دشمنان خدا و پیامبر و اهل ایمان، کسی را به دوستی برنمی‌گزینند <ref>مجادله، 22.</ref> و ولایت خداوند تعالی و پیامبر(ص) و اهل ایمان را پذیرفته‌اند <ref>مائده، 56.</ref>. حزب‌الله گروهی است که ایمان محکم، [[تقوا]] و [[عمل صالح]] دارد و در میان خود، دارای اتحاد و همبستگی کامل و آگاهی و آمادگی کافی است <ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 4/534.</ref>. در برابر حزب‌الله، [[حزب شیطان]] و منافقان قرار دارند که تظاهر به [[اسلام]] می‌کنند؛ ولی در باطن، با دشمنان خدا پیوند دوستی دارند <ref>طباطبایی، المیزان، 19/342.</ref>. واژه «حزب‌الشیطان» نیز دو بار در یک آیه، تکرار شده است <ref>مجادله، 19.</ref>.


پیامبر اکرم(ص) نزدیکی به خدا و فرستاده او را به منزله پیوستن به حزب‌الله شمرده است <ref>حمیدالله، نامه‌ها و پیمان‌های سیاسی حضرت محمد(ص) و اسناد صدر اسلام، 335 ـ 338.</ref>. [[جعفربن‌ابی‌طالب]] نیز وقتی به همراه مهاجرین دیگر، نزد [[نجاشی]] حاکم حبشه رسید، خود و گروه همراه خود را «حزب‌الله» و پیرو پیامبری معرفی کرد که به نیکی، فرمان می‌دهد و از بدی، بازمی‌دارد و به خوش‌رفتاری با همسایه و ارتباط با خویشان و یتیم‌نوازی و پرستیدن خداوند فرامی‌خواند <ref>طباطبایی، المیزان، 3/269 ـ 271.</ref>.
حزب‌الله در ادبیات سیاسی معاصر ایران، انقلابیان معتقد به اسلام فقاهتی‌اند که به اصل [[ولایت فقیه]]، حفظ ارزش‌ها و پرهیز از وابستگی به شرق و غرب پایبندند. این جریان که در برابر جناح لیبرال بود و در حوادث ابتدای [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] توانست قدرت را به دست بگیرد، بیشتر از طبقات متوسط و پایین جامعه تشکیل می‌شد و به‌شدت مخالف فاصله‌گرفتن از سیاست‌های سال‌های نخستین انقلاب بود.


از مصادیق حزب‌الله در عصر پیامبر اکرم(ص) مؤمنانی بودند که [[ولایت امیرالمؤمنین علی(ع)]] را پذیرفته بودند <ref>طباطبایی، المیزان، 6/16 ـ 17.</ref>؛ چنان‌که پیامبر(ص) ایشان را معیار شناخت حزب‌الله معرفی کرده است <ref>صدوق، الامالی، 123 و 368.</ref>. [[امیرالمؤمنین(ع)]] نیز حزب و گروه <ref>طوسی، 270.</ref> و [[شیعیان]] خود را <ref>مغربی، شرح الاخبار، 499.</ref> حزب‌الله شمرده است؛ چنان‌که [[امام‌صادق(ع)]]، [[امامان(ع)]] و شیعیان آنان را حزب‌الله نامیده است <ref>صدوق، التوحید، 166.</ref>؛ نیز در روایتی یاران اندک و صبور طالوت(ع) که در برابر نوشیدن آب، مقاومت کردند، حزب‌الله معرفی شده‌اند <ref>بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، 1/507.</ref>.
تعبیر حزب‌الله در بیان [[امام‌خمینی]] ناظر به معنای عام حزب‌الله و مردم معتقد به اسلام و انقلاب است. ایشان این حزب را غیر از احزاب متداول امروز دنیا می‌دانست و معتقد بود هر مسلمانی که اصول [[اسلام]] را پذیرفته و از انضباط دقیق شیعی برخوردار باشد، عضوی از اعضای حزب‌الله است. ایشان در عین حال دربارۀ افراد نفوذی با عناوین حزب‌الله و جندالله هشدار می‌داد.


برخی مصداق عام حزب‌الله را در دوران معاصر، ملت ایران شمرده‌اند که با پیروی از پیامبر(ص) و رهبری [[امام‌خمینی]]، تاریخ شاهنشاهی ایران، بلکه تاریخ همه [[مستضعفان]] را دگرگون و اسلام را دوباره احیا کردند <ref>← علم‌الهدی، ویژگیهای حزب‌الله، 8.</ref>؛ اما حزب‌الله در مصداق خاص، به آن دسته از انقلابیان مذهبی و معتقد به بینش اسلامی و رهبری روحانیت و در رأس آن امام‌خمینی، گفته شده که به اسلام فقاهتی اعتقاد دارند، اصل [[ولایت فقیه]] را ضامن موفقیت انقلاب به شمار می‌آورند، بر حفظ ارزش‌ها اصرار دارند و از شرق و غرب تبرّی می‌جویند و مبارزه با [[استکبار]] را تا نابودی آن وظیفه خود می‌دانند <ref>← محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، 156.</ref>. در ادبیات سیاسی معاصر عنوان حزب‌الله نخست درباره گروه‌های مذهبی خیابانی که با اعضای گروه‌های مخالف یعنی ائتلاف رئیس‌جمهور وقت، [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]] و [[سازمان مجاهدین خلق]] درگیر می‌شدند، به کار می‌رفت؛ اما پس از بمب‌گذاری در دفتر [[حزب جمهوری اسلامی]] در تیرماه ۱۳۶۰، جنبه عمومی یافت و این گرایش در سطح دولت تحکیم شد و دولت خود را دولت حزب‌الله نامید <ref>برزین، جناح‌های سیاسی در ایران از دهه 1360 تا دوم خرداد 1376، 49 ـ 50.</ref>؛ با این حال، نگاه امام‌خمینی به طور عمده ناظر به معنای عام حزب‌الله و مردم معتقد به اسلام و انقلاب بوده است.
پس از پیروزی انقلاب، گروه‌هایی با نام «حزب‌الله» در کشورهای دیگر نیز فعال شد که حزب‌الله لبنان مشهورترین آنهاست.
==شاخصه‌ها==
امام‌خمینی در دی‌ماه ۱۳۵۷، درباره معنای حزب‌الله، خاطرنشان کرد که هر مسلمانی که موازین و اصول اسلام را پذیرفته و در اعمال و رفتار از انضباط دقیق شیعی برخوردار باشد، یک عضو از اعضای حزب‌اللَّه است و تمامی دستورها و خط مشی حزب‌الله را قرآن و اسلام بیان کرده است و این حزب غیر از احزاب متداول امروز دنیاست. ایشان بر همین اساس تمام مردم [[ایران]] را در هر سِنی، از زن و مرد که با شعارهای اسلامی با [[رژیم پهلوی]] مبارزه می‌کردند، در شمار حزب‌الله معرفی می‌کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 5/408.</ref> و معتقد بود آنان به خدا ایمان و اخلاص واقعی دارند و همین ویژگی موجب پیروزی آنان در جبهه درونی و بیرونی و جنگ با گروه‌های شیطانی می‌شود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 16/198.</ref>. از نظر ایشان همواره دو حزب الهی و شیطانی در عالم، وجود داشته است: حزب‌الله که در راه مستقیم قرار دارد و به سوی خدا و [[الوهیت]] و ملکوت دعوت می‌کند و حزب‌های شیطانی که اکثریت را تشکیل می‌دهد و به طبیعت و خود و غیر خدا فرا می‌خواند. ایشان بر اساس این شاخصه‌ها باور داشت انسان می‌تواند با ارزیابی خود، دریابد در کدام یک از این دو حزب قرار دارد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 17/191.</ref>؛ همچنین ایشان معیار خوب یا بدبودن هر حزبی را عقیده و اندیشه آن و الهی یا غیر الهی‌بودن آن می‌دانست و معتقد بود همه احزاب و گروه‌ها باید با محور قراردادن [[رضایت الهی]] و دعوت به سوی او در شمار حزب‌الله درآیند و اگر اندیشه‌ای غیر از این در سر دارند بدانند که در حزب شیطان قرار گرفته‌اند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 17/193 ـ 194.</ref>.


امام‌خمینی با این معیارها همه مردم متدین و انقلابی ایران را حزب‌اللهی به شمار می‌آورد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 16/314، 363 و 17/262.</ref> و تأسیس احزاب و جبهه‌ها و دسته‌های گوناگون را نشانه وحدت‌نداشتن و دوری از خدا می‌دانست <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 5/511.</ref> و همگان را به قرارگرفتن زیر پوشش حزب‌الله فرا می‌خواند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 6/295.</ref>؛ همچنین به جوانان مؤمن توصیه می‌کرد در حزب واحدی که حزب خداست، وارد شوند،خدا را ناظر بر اعمال خود ببینند، تنها برای خدا کار کنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 8/269.</ref>، پیش از اصلاح دیگران به خودسازی بپردازند و درباره انحراف دوستان و همراهان خود نیز هوشیار باشند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 17/193 ـ 194.</ref>. ایشان همچنین احزاب و گروه‌هایی نظیر [[انجمن اسلامی دانشجویان]] و حزب جمهوری اسلامی را که در راه انقلاب و اسلام قدم بر می‌داشتند، در شمار عنوان عام حزب‌الله به شمار می‌آورد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 15/200 ـ 201؛ 16/166 و 17/111 ـ 112.</ref> و در برابر، احزاب و گروه‌هایی نظیر [[حزب رستاخیز]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 3/395 و 17/191.</ref>، [[گروه فرقان]]، [[چریک‌های فدایی خلق]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 11/202 و 526.</ref>، [[حزب دموکرات کردستان]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 9/311.</ref>، [[حزب خلق مسلمان]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 10/308 ـ 309 و 11/170.</ref>، [[حزب توده]]، [[بهائیت]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 3/487؛ 5/346 و 17/460 ـ 461.</ref>، [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 10/459 ـ 461؛ 11/233 ـ 236 و 12/465 ـ 466، 470 ـ 471.</ref> و [[حزب بعث عراق]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 13/237 و 20/222.</ref> را مخالف اسلام و در خط [[نفاق]] و حزب شیطان می‌دانست.
== مقدمه ==
==وظایف، عملکرد و اهداف==
[[حزب و تشکل|حزب]] را گروهی از مردم،<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۲/۳۸.</ref> گروه دارای قدرت و قاطعیت<ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۲۳۱.</ref> و عقیده و گرایش واحد<ref>فراهیدی، کتاب العین، ۳/۱۶۵.</ref> معنا کرده‌اند. واژه حزب‌الله به معنای گروه، لشکر و یاران خداست<ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۲۳۱.</ref> و به مؤمنان، صالحان، حافظان قرآن، مصلحان<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۶/۷۸۲۳.</ref> و نگهدارندگان و یاری‌کنندگان [[دین خدا]] و [[رسول اکرم(ص)]]<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۳/۲۵۱۰.</ref> گفته شده‌است.
امام‌خمینی در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۵۷، در [[نجف]]، همگان را به حزب الهی فرا خواند و بر لزوم سازماندهی نهضت و گردهمایی همه جناح‌ها، احزاب و مردم و وحدت و هماهنگی آنان در برابر مشکلاتی که متوجه همه است، دعوت کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 3/394 ـ 395.</ref>. ایشان پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، در داخل کشور، از همه مردم به‌ویژه جوانان حزب‌اللهی می‌خواست با آنچه در [[شرع]] حرام شمرده شده یا بر خلاف مصالح کشور، ملت و نظام اسلامی است، مقابله کنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 21/436.</ref> و در سطح بین‌المللی نیز از آنجا که یکی از وظایف حزب‌الله، آگاهی‌بخشیدن و هدایت‌کردن ملت‌ها است، از همه مسلمانان می‌خواست که با نام حزب‌الله، متحد شوند و اسلام را آن‌گونه که هست، به دنیا عرضه کنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 6/295.</ref>. ایشان با اشاره به آیه ۲۵۷ [[سوره بقره]] هدف [[پیامبران(ع)]] را بیرون‌کشیدن مردم از حزب شیطان و واردکردن آنان به حزب‌الله و مبدأ نور و روشنایی می‌شمرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 8/268.</ref>؛ چنان‌که بازستاندن حق مستضعفان از مستکبران را وظیفه حزب‌الله می‌دانست <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 9/280 و 331.</ref>.


از سوی دیگر، امام‌خمینی نجات کشور را وابسته به حضور جوانان حزب‌اللهی می‌دانست و آنان را پاسداران و صاحبان اصلی انقلاب می‌خواند و از مسئولان می‌خواست که با تشویق و قدردانی و مهرورزی، استعدادهای آنان را شکوفا کنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 19/150 ـ 151.</ref>. ایشان معتقد بود از آنجا که حزب‌الله آمادگی دارد همه وجود خود را برای خدا بدهد، توان ایستادگی در برابر قدرت‌های بزرگ و شکست آنان را پیدا کرده است و این قدرت و توان، از یک نیروی معنوی نشئت می‌گیرد و قدرت‌های شرق و غرب عالم به جهت نگاه مادی‌گرایانه، ناتوان از ارزیابی آن بوده‌اند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 16/314.</ref>. ایشان با اشاره به انتشار کتاب [[آیات شیطانی]] و اعلان [[حکم اعدام]] نویسنده آن از سوی ایشان، از روحانیان و مردم حزب‌اللهی‌ها خواست همواره بر اصول اساسی اسلام و انقلاب پایبند باشند و فریب تحلیل‌های نادرستی که برای زیر پا گذاشتن احکام اسلام ارائه می‌شود، نخورند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 21/291 ـ 292.</ref>.
== پیشینه ==
==سوء استفاده از عنوان حزب‌الله==
در [[قرآن کریم]] واژه «حزب‌الله» دو بار آمده‌است و آن را کسانی معرفی کرده که به خدا، [[روز قیامت]] و پیامبر اکرم (ص) [[ایمان]] دارند، خدا را از خود خشنود می‌سازند، از میان دشمنان خدا و پیامبر و اهل ایمان، کسی را به دوستی برنمی‌گزینند<ref>مجادله، ۲۲.</ref> و ولایت خداوند تعالی و پیامبر (ص) و اهل ایمان را پذیرفته‌اند.<ref>مائده، ۵۶.</ref> حزب‌الله گروهی است که ایمان محکم، [[تقوا]] و [[عمل صالح]] دارد و در میان خود، دارای اتحاد و همبستگی کامل و آگاهی و آمادگی کافی است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۴/۵۳۴.</ref> در برابر حزب‌الله، حزب شیطان و منافقان قرار دارند که تظاهر به [[اسلام]] می‌کنند؛ ولی در باطن، با دشمنان خدا پیوند دوستی دارند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۹/۳۴۲.</ref> واژه «حزب‌الشیطان» نیز دو بار در یک آیه، تکرار شده‌است.<ref>مجادله، ۱۹.</ref>
با توجه به وجود افراد خطاکار و مغرض که به نام حزب‌الله کارهایی خارج از چارچوب و مقررات، انجام می‌دهند <ref>کانون نشر انقلاب، 36 ـ 37؛ ← هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، 144 ـ 145، 354 و 454.</ref>، امام‌خمینی به اعضای انجمن‌های اسلامی دانشجویان سفارش می‌کرد مراقب منافقان و منحرفانی باشند که چه بسا با ظاهری صالح و مقید به اسلام، قصد نفوذ دارند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 17/111 ـ 112.</ref>. ایشان در دیدار ۱۴ شهریور ۱۳۶۱ با هیئت‌های بازسازی وزارتخانه‌ها و پاکسازی ادارات، وجود چنین هیئت‌هایی را ضروری دانست و تأکید کرد به لحاظ چگونگی کار و انتخاب افراد، باید نهایت دقت صورت گیرد تا افراد مفسد، منافق و فریب‌کار با ظاهری اسلامی و تحت عناوینی چون حزب‌الله، جندالله و طرفداری از اسلام، در این هیئت‌ها نفوذ نکنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 16/473 ـ 475.</ref>. ایشان برای جلوگیری از چنین پیشامدی، بر لزوم بهره‌گیری از نیروهای صالح و مطمئن که مورد تأیید یکی از قوای سه‌گانه یا نهادهای مرتبط باشند، تأکید می‌کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 16/474.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|پاکسازی}}؛ از سوی دیگر، به مسئولان هشدار می‌داد که نیروهای حزب‌اللهی را با بهانه‌های بی‌مورد کنار نگذارند و وابستگان [[رژیم پهلوی]] را جایگزین آنان نکنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 19/151.</ref>.
==حزب‌الله در تاریخ معاصر==
در تاریخ معاصر ایران، گروهی با الهام‌گرفتن از آیات قرآن، نام حزب‌الله را انتخاب و در سال ۱۳۴۶ فعالیت خود را به صورت مخفیانه آغاز کرد <ref>‌شاهی، خاطرات عزت‌شاهی، 110 ـ 111.</ref>. این گروه که دفتر و تشکیلات سازماندهی‌شده نداشت، بر مبنای عقیده اسلامی و [[جهان‌بینی توحیدی]] عمل می‌کرد و هدف اصلی آن خودسازی فردی و جمعی، مبارزه با رژیم پهلوی و براندازی آن و به دست‌آوردن آمادگی لازم برای مقابله با هر گونه تهدیدِ حکومت پهلوی بود <ref>شاهی، خاطرات عزت‌شاهی، 110 ـ 111.</ref>. گروه «حزب‌الله» به منظور تبلیغ و سازندگی، بهره‌برداری از توانایی‌های نیروهای خود، مبارزه با رژیم سلطنتی و شناسایی و جذب افراد مؤمن، فعالیت خود را با کار فکری و آموزشی و بر پایه متون دینی و احادیث و بخش‌هایی از [[نهج البلاغه]] آغاز کرد <ref>احمد، خاطرات احمد احمد، 172 ـ 173.</ref>.


پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی ایران]]، جریان عام حزب‌الله یعنی انقلابیان مذهبی و معتقد به تفکر اسلامی، نقش زیادی در به‌ثمرنشاندن انقلاب و رهبری آن داشت <ref>محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، 156.</ref>. بیشتر نیروهای این جریان که در برابر جناح [[لیبرال]] قرار داشت و در جریان [[جنگ با عراق]] <ref>محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، 55.</ref> و انتخاب [[محمدعلی رجایی]] به نخست‌وزیری <ref>محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، 158.</ref>، قدرت را به دست گرفت، طبقات متوسط و پایین جامعه تشکیل می‌دادند؛ نیروهایی که به اعتقادات اسلامی و رهبری روحانیت و در رأس آن، امام‌خمینی معتقد بودند <ref>مظفری، جریان شناسی سیاسی ایران معاصر، 27 ـ 33.</ref> و دیدگاهی ضد استعماری و ضد امپریالیستی داشتند و به‌شدت مخالف فاصله‌گرفتن از سیاست‌های سال‌های نخستین انقلاب بودند <ref>برزین، جناح‌های سیاسی در ایران از دهه 1360 تا دوم خرداد 1376، 55 ـ 56.</ref>.
پیامبر اکرم (ص) نزدیکی به خدا و فرستاده او را به منزله پیوستن به حزب‌الله شمرده‌است.<ref>حمیدالله، نامه‌ها و پیمان‌های سیاسی حضرت محمد (ص) و اسناد صدر اسلام، ۳۳۵–۳۳۸.</ref> [[جعفربن‌ابی‌طالب]] نیز وقتی به همراه مهاجرین دیگر، نزد نجاشی حاکم حبشه رسید، خود و گروه همراه خود را «حزب‌الله» و پیرو پیامبری معرفی کرد که به نیکی، فرمان می‌دهد و از بدی، بازمی‌دارد و به خوش‌رفتاری با همسایه و ارتباط با خویشان و یتیم‌نوازی و پرستیدن خداوند فرامی‌خواند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۳/۲۶۹–۲۷۱.</ref>


از سوی دیگر، پس از پیروزی انقلاب اسلامی گروه‌هایی با نام «حزب‌الله» در کشورهای دیگری ازجمله [[کویت]] و [[عربستان سعودی]] <ref>اخبار شیعیان، 50.</ref> و [[لبنان]] آغاز به کار کردند که [[حزب‌الله لبنان]] مشهورترین آنهاست؛ این جنبش که متأثر از نهضت امام‌خمینی است، در سال ۱۹۸۲م/ ۱۳۶۱ش هم‌زمان با اشغال نیمی از خاک لبنان به دست [[رژیم اسرائیل]] و جنگ‌های داخلی لبنان به وجود آمد. این گروه بعدها، در سه حوزه جنگ علیه اشغالگری اسرائیل، نیروهای نظامی غرب و دولت امین جُمَیّل که با فشار اسرائیل روی کار آمده بود، وارد عمل شد <ref>اسداللهی، جنبش حزب‌الله لبنان، 16.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|لبنان}}. امام‌خمینی همواره [[مقاومت]] و [[ظلم‌ستیزی]] حزب‌الله لبنان را تحسین و بر حمایت مادی و معنوی [[جمهوری اسلامی ایران]] از این گروه تأکید می‌کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 20/243 ـ 244، 321، 338 و 486.</ref>.
از مصادیق حزب‌الله در عصر پیامبر اکرم (ص) مؤمنانی بودند که [[ولایت امیرالمؤمنین علی(ع)]] را پذیرفته بودند<ref>طباطبایی، المیزان، ۶/۱۶–۱۷.</ref>؛ چنان‌که پیامبر (ص) ایشان را معیار شناخت حزب‌الله معرفی کرده‌است.<ref>صدوق، الامالی، ۱۲۳ و ۳۶۸.</ref> [[امیرالمؤمنین(ع)]] نیز حزب و گروه<ref>طوسی، ۲۷۰.</ref> و [[شیعیان]] خود را<ref>مغربی، شرح الاخبار، ۴۹۹.</ref> حزب‌الله شمرده‌است؛ چنان‌که [[امام‌صادق(ع)]]، [[امامان(ع)]] و شیعیان آنان را حزب‌الله نامیده‌است<ref>صدوق، التوحید، ۱۶۶.</ref>؛ نیز در روایتی یاران اندک و صبور طالوت (ع) که در برابر نوشیدن آب، مقاومت کردند، حزب‌الله معرفی شده‌اند.<ref>بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱/۵۰۷.</ref>
==حزب مستضعفان==
 
امام‌خمینی در پی گسترش جریان حزب‌الله در تمامی جوامع اسلامی و حتی غیر اسلامی و مظلوم جهان بود و براین اساس با پیشنهاد تشکیل حزب مستضعفان، تلاش کرد همه مستضعفان را اعم از [[مسلمان]] و غیر مسلمان، با هدف مقابله با قدرت‌های استکباری سامان دهد؛ حزبی که در نگاه گسترده و جهانی ایشان همان حزب‌الله بود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 9/331.</ref>. هدف از تشکیل این حزب، از میان‌برداشتن مشکلات مستضعفان جهان با اراده جمعی بود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 9/280 ـ 281.</ref>. ایشان این حزب را در مسیر تحقق وعده الهی برای حاکمیت مستضعفان بر زمین به شمار می‌آورد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 9/280 ـ 281.</ref> و معتقد بود تأسیس حزب مستضعفان، تمامی مشکلات مسلمانان را رفع خواهد کرد و هیچ قدرتی توان مقابله با آن را نخواهد داشت <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 9/331.</ref>. ایشان تأسیس این حزب که در واقع تحقق اراده الهی در پیروزی مستضعفان جهان بر مستکبران است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 9/280.</ref>، با احزاب محلی و منطقه‌ای که کار خود را درست انجام می‌دهند و توطئه نمی‌کنند، مغایر نمی‌دانست <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 9/339.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|مستضعفان}}.
برخی مصداق عام حزب‌الله را در دوران معاصر، ملت ایران شمرده‌اند که با پیروی از پیامبر (ص) و رهبری [[امام‌خمینی]]، تاریخ شاهنشاهی ایران، بلکه تاریخ همه [[مستضعفان]] را دگرگون و اسلام را دوباره احیا کردند<ref>← علم‌الهدی، ویژگیهای حزب‌الله، ۸.</ref>؛ اما حزب‌الله در مصداق خاص، به آن دسته از انقلابیان مذهبی و معتقد به بینش اسلامی و رهبری روحانیت و در رأس آن امام‌خمینی، گفته شده که به اسلام فقاهتی اعتقاد دارند، اصل [[ولایت فقیه]] را ضامن موفقیت انقلاب به‌شمار می‌آورند، بر حفظ [[ارزش‌ها]] اصرار دارند و از شرق و غرب تبرّی می‌جویند و مبارزه با [[استکبار]] را تا نابودی آن وظیفه خود می‌دانند.<ref>← محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، ۱۵۶.</ref> در ادبیات سیاسی معاصر عنوان حزب‌الله نخست دربارهٔ گروه‌های مذهبی خیابانی که با اعضای گروه‌های مخالف یعنی ائتلاف رئیس‌جمهور وقت، [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]] و [[سازمان مجاهدین خلق]] درگیر می‌شدند، به کار می‌رفت؛ اما پس از بمب‌گذاری در دفتر [[حزب جمهوری اسلامی]] در تیرماه ۱۳۶۰، جنبه عمومی یافت و این گرایش در سطح دولت تحکیم شد و دولت خود را دولت حزب‌الله نامید<ref>برزین، جناح‌های سیاسی در ایران از دهه ۱۳۶۰ تا دوم خرداد ۱۳۷۶، ۴۹–۵۰.</ref>؛ با این حال، نگاه امام‌خمینی به‌طور عمده ناظر به معنای عام حزب‌الله و مردم معتقد به اسلام و [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] بوده‌است.
==پانویس ==
 
{{پانویس}}
== شاخصه‌ها ==
==منابع==
امام‌خمینی در دی‌ماه ۱۳۵۷، دربارهٔ معنای حزب‌الله، خاطرنشان کرد که هر مسلمانی که موازین و اصول اسلام را پذیرفته و در اعمال و رفتار از انضباط دقیق شیعی برخوردار باشد، یک عضو از اعضای حزب‌اللَّه است و تمامی دستورها و خط مشی حزب‌الله را قرآن و اسلام بیان کرده‌است و این حزب غیر از احزاب متداول امروز دنیاست. ایشان بر همین اساس تمام مردم [[ایران]] را در هر سِنی، از زن و مرد که با [[شعار|شعارهای اسلامی]] با [[رژیم پهلوی]] مبارزه می‌کردند، در شمار حزب‌الله معرفی می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۰۸.</ref> و معتقد بود آنان به خدا ایمان و [[اخلاص]] واقعی دارند و همین ویژگی موجب پیروزی آنان در جبهه درونی و بیرونی و جنگ با گروه‌های شیطانی می‌شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۹۸.</ref> از نظر ایشان همواره دو حزب الهی و شیطانی در عالم، وجود داشته‌است: حزب‌الله که در راه مستقیم قرار دارد و به سوی خدا و الوهیت و ملکوت دعوت می‌کند و حزب‌های شیطانی که اکثریت را تشکیل می‌دهد و به طبیعت و خود و غیر خدا فرا می‌خواند. ایشان بر اساس این شاخصه‌ها باور داشت انسان می‌تواند با ارزیابی خود، دریابد در کدام یک از این دو حزب قرار دارد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۹۱.</ref>؛ همچنین ایشان معیار خوب یا بدبودن هر حزبی را عقیده و اندیشه آن و الهی یا غیر الهی‌بودن آن می‌دانست و معتقد بود همه [[حزب و تشکل|احزاب]] و گروه‌ها باید با محور قراردادن [[رضایت الهی]] و دعوت به سوی او در شمار حزب‌الله درآیند و اگر اندیشه‌ای غیر از این در سر دارند بدانند که در حزب شیطان قرار گرفته‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۹۳–۱۹۴.</ref>
 
امام‌خمینی با این معیارها همه مردم متدین و انقلابی ایران را حزب‌اللهی به‌شمار می‌آورد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۱۴، ۳۶۳ و ۱۷/۲۶۲.</ref> و تأسیس احزاب و جبهه‌ها و دسته‌های گوناگون را نشانه وحدت‌نداشتن و دوری از خدا می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۱۱.</ref> و همگان را به قرارگرفتن زیر پوشش حزب‌الله فرا می‌خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۹۵.</ref>؛ همچنین به [[جوانان]] مؤمن توصیه می‌کرد در حزب واحدی که حزب خداست، وارد شوند، خدا را ناظر بر اعمال خود ببینند، تنها برای خدا کار کنند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۶۹.</ref> پیش از اصلاح دیگران به [[خودسازی]] بپردازند و دربارهٔ [[انحراف]] دوستان و همراهان خود نیز هوشیار باشند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۹۳–۱۹۴.</ref> ایشان همچنین احزاب و گروه‌هایی نظیر [[انجمن‌های اسلامی|انجمن اسلامی دانشجویان]] و [[حزب جمهوری اسلامی]] را که در راه انقلاب و اسلام قدم برمی‌داشتند، در شمار عنوان عام حزب‌الله به‌شمار می‌آورد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۰۰–۲۰۱؛ ۱۶/۱۶۶ و ۱۷/۱۱۱–۱۱۲.</ref> و در برابر، احزاب و گروه‌هایی نظیر [[حزب رستاخیز]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۳۹۵ و ۱۷/۱۹۱.</ref> [[گروه فرقان]]، [[چریک‌های فدایی خلق]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۲۰۲ و ۵۲۶.</ref> [[حزب دموکرات کردستان]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۱۱.</ref> [[حزب خلق مسلمان]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۳۰۸–۳۰۹ و ۱۱/۱۷۰.</ref> [[حزب توده]]، [[بهائیت]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۸۷؛ ۵/۳۴۶ و ۱۷/۴۶۰–۴۶۱.</ref> [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۵۹–۴۶۱؛ ۱۱/۲۳۳–۲۳۶ و ۱۲/۴۶۵–۴۶۶، ۴۷۰–۴۷۱.</ref> و [[حزب بعث عراق]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۳۷ و ۲۰/۲۲۲.</ref> را مخالف اسلام و در خط [[نفاق]] و حزب شیطان می‌دانست.
 
== وظایف، عملکرد و اهداف ==
امام‌خمینی در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۵۷، در [[نجف]]، همگان را به حزب الهی فرا خواند و بر لزوم سازماندهی نهضت و گردهمایی همه جناح‌ها، [[حزب و تشکل|احزاب]] و مردم و [[وحدت]] و هماهنگی آنان در برابر مشکلاتی که متوجه همه است، دعوت کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۳۹۴–۳۹۵.</ref> ایشان پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، در داخل کشور، از همه مردم به‌ویژه جوانان حزب‌اللهی می‌خواست با آنچه در [[شرع]] حرام شمرده شده یا بر خلاف مصالح کشور، ملت و نظام اسلامی است، مقابله کنند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۴۳۶.</ref> و در سطح بین‌المللی نیز از آنجا که یکی از وظایف حزب‌الله، آگاهی‌بخشیدن و هدایت‌کردن ملت‌ها است، از همه مسلمانان می‌خواست که با نام حزب‌الله، متحد شوند و اسلام را آن‌گونه که هست، به دنیا عرضه کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۹۵.</ref> ایشان با اشاره به آیه ۲۵۷ [[سوره بقره]] هدف [[پیامبران(ع)]] را بیرون‌کشیدن مردم از حزب شیطان و واردکردن آنان به حزب‌الله و مبدأ نور و روشنایی می‌شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۶۸.</ref>؛ چنان‌که بازستاندن حق [[مستضعفان]] از مستکبران را وظیفه حزب‌الله می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۰ و ۳۳۱.</ref>
 
از سوی دیگر، امام‌خمینی نجات کشور را وابسته به حضور جوانان حزب‌اللهی می‌دانست و آنان را پاسداران و صاحبان اصلی انقلاب می‌خواند و از [[مسئولان و کارگزاران|مسئولان]] می‌خواست که با تشویق و قدردانی و مهرورزی، استعدادهای آنان را شکوفا کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۵۰–۱۵۱.</ref> ایشان معتقد بود از آنجا که حزب‌الله آمادگی دارد همه وجود خود را برای خدا بدهد، توان ایستادگی در برابر [[ابرقدرت‌ها|قدرت‌های بزرگ]] و شکست آنان را پیدا کرده‌است و این قدرت و توان، از یک نیروی معنوی نشئت می‌گیرد و قدرت‌های شرق و غرب عالم به جهت نگاه مادی‌گرایانه، ناتوان از ارزیابی آن بوده‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۱۴.</ref> ایشان با اشاره به انتشار کتاب [[آیات شیطانی]] و اعلان [[حکم اعدام]] نویسنده آن از سوی ایشان، از [[روحانیت|روحانیان]] و [[مردم]] حزب‌اللهی‌ها خواست همواره بر اصول اساسی اسلام و انقلاب پایبند باشند و فریب تحلیل‌های نادرستی که برای زیر پا گذاشتن احکام اسلام ارائه می‌شود، نخورند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۹۱–۲۹۲.</ref>
 
== سوء استفاده از عنوان حزب‌الله ==
با توجه به وجود افراد خطاکار و مغرض که به نام حزب‌الله کارهایی خارج از چارچوب و مقررات، انجام می‌دهند،<ref>کانون نشر انقلاب، ۳۶–۳۷؛ ← هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۱۴۴–۱۴۵، ۳۵۴ و ۴۵۴.</ref> امام‌خمینی به اعضای انجمن‌های اسلامی دانشجویان سفارش می‌کرد مراقب منافقان و منحرفانی باشند که چه بسا با ظاهری صالح و مقید به اسلام، قصد نفوذ دارند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۱۱–۱۱۲.</ref> ایشان در دیدار ۱۴ شهریور ۱۳۶۱ با هیئت‌های بازسازی وزارتخانه‌ها و [[پاکسازی]] ادارات، وجود چنین هیئت‌هایی را ضروری دانست و تأکید کرد به لحاظ چگونگی کار و انتخاب افراد، باید نهایت دقت صورت گیرد تا افراد مفسد، منافق و فریب‌کار با ظاهری اسلامی و تحت عناوینی چون حزب‌الله، جندالله و طرفداری از اسلام، در این هیئت‌ها نفوذ نکنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۷۳–۴۷۵.</ref> ایشان برای جلوگیری از چنین پیشامدی، بر لزوم بهره‌گیری از نیروهای صالح و مطمئن که مورد تأیید یکی از [[قوای سه‌گانه]] یا نهادهای مرتبط باشند، تأکید می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۷۴.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|پاکسازی}}؛ از سوی دیگر، به مسئولان هشدار می‌داد که نیروهای حزب‌اللهی را با بهانه‌های بی‌مورد کنار نگذارند و وابستگان [[رژیم پهلوی]] را جایگزین آنان نکنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۵۱.</ref>
 
== حزب‌الله در تاریخ معاصر ==
در تاریخ معاصر ایران، گروهی با الهام‌گرفتن از [[قرآن|آیات قرآن]]، نام حزب‌الله را انتخاب و در سال ۱۳۴۶ فعالیت خود را به صورت مخفیانه آغاز کرد.<ref>‌شاهی، خاطرات عزت‌شاهی، ۱۱۰–۱۱۱.</ref> این گروه که دفتر و تشکیلات سازماندهی‌شده نداشت، بر مبنای عقیده اسلامی و [[جهان‌بینی توحیدی]] عمل می‌کرد و هدف اصلی آن خودسازی فردی و جمعی، مبارزه با رژیم پهلوی و براندازی آن و به دست آوردن آمادگی لازم برای مقابله با هر گونه تهدیدِ حکومت پهلوی بود.<ref>شاهی، خاطرات عزت‌شاهی، ۱۱۰–۱۱۱.</ref> گروه «حزب‌الله» به منظور تبلیغ و [[سازندگی]]، بهره‌برداری از توانایی‌های نیروهای خود، مبارزه با رژیم سلطنتی و شناسایی و جذب افراد مؤمن، فعالیت خود را با کار فکری و آموزشی و بر پایه متون دینی و احادیث و بخش‌هایی از [[نهج البلاغه]] آغاز کرد.<ref>احمد، خاطرات احمد احمد، ۱۷۲–۱۷۳.</ref>
 
پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی ایران]]، جریان عام حزب‌الله یعنی انقلابیان مذهبی و معتقد به تفکر اسلامی، نقش زیادی در به‌ثمرنشاندن انقلاب و رهبری آن داشت.<ref>محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، ۱۵۶.</ref> بیشتر نیروهای این جریان که در برابر جناح لیبرال قرار داشت و در جریان [[جنگ عراق علیه ایران|جنگ با عراق]]<ref>محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، ۵۵.</ref> و انتخاب [[محمدعلی رجایی]] به نخست‌وزیری،<ref>محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، ۱۵۸.</ref> قدرت را به دست گرفت، طبقات متوسط و پایین [[جامعه]] تشکیل می‌دادند؛ نیروهایی که به اعتقادات اسلامی و رهبری روحانیت و در رأس آن، امام‌خمینی معتقد بودند<ref>مظفری، جریان‌شناسی سیاسی ایران معاصر، ۲۷–۳۳.</ref> و دیدگاهی ضد استعماری و ضد امپریالیستی داشتند و به‌شدت مخالف فاصله‌گرفتن از سیاست‌های سال‌های نخستین انقلاب بودند.<ref>برزین، جناح‌های سیاسی در ایران از دهه ۱۳۶۰ تا دوم خرداد ۱۳۷۶، ۵۵–۵۶.</ref>
 
از سوی دیگر، پس از پیروزی انقلاب اسلامی گروه‌هایی با نام «حزب‌الله» در کشورهای دیگری ازجمله [[کویت]] و [[عربستان سعودی]]<ref>اخبار شیعیان، ۵۰.</ref> و [[لبنان]] آغاز به کار کردند که [[حزب‌الله لبنان]] مشهورترین آنهاست؛ این جنبش که متأثر از نهضت امام‌خمینی است، در سال ۱۹۸۲م/ ۱۳۶۱ش هم‌زمان با اشغال نیمی از خاک لبنان به دست [[رژیم اسرائیل]] و جنگ‌های داخلی لبنان به وجود آمد. این گروه بعدها، در سه حوزه جنگ علیه اشغالگری اسرائیل، نیروهای نظامی غرب و دولت امین جُمَیّل که با فشار اسرائیل روی کار آمده بود، وارد عمل شد<ref>اسداللهی، جنبش حزب‌الله لبنان، ۱۶.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|لبنان}}. امام‌خمینی همواره [[مقاومت]] و [[ظلم‌ستیزی]] حزب‌الله لبنان را تحسین و بر حمایت مادی و معنوی [[جمهوری اسلامی ایران]] از این گروه تأکید می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۴۳–۲۴۴، ۳۲۱، ۳۳۸ و ۴۸۶.</ref>
 
== حزب مستضعفان ==
امام‌خمینی در پی گسترش جریان حزب‌الله در تمامی جوامع اسلامی و حتی غیر اسلامی و مظلوم جهان بود و براین اساس با پیشنهاد تشکیل حزب مستضعفان، تلاش کرد همه [[مستضعفان]] را اعم از [[مسلمان]] و غیر مسلمان، با هدف مقابله با قدرت‌های استکباری سامان دهد؛ حزبی که در نگاه گسترده و جهانی ایشان همان حزب‌الله بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۳۱.</ref> هدف از تشکیل این حزب، از میان‌برداشتن مشکلات مستضعفان جهان با اراده جمعی بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۰–۲۸۱.</ref> ایشان این حزب را در مسیر تحقق وعده الهی برای حاکمیت مستضعفان بر زمین به‌شمار می‌آورد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۰–۲۸۱.</ref> و معتقد بود تأسیس حزب مستضعفان، تمامی مشکلات مسلمانان را رفع خواهد کرد و هیچ قدرتی توان مقابله با آن را نخواهد داشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۳۱.</ref> ایشان تأسیس این حزب که در واقع تحقق اراده الهی در پیروزی مستضعفان جهان بر مستکبران است،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۰.</ref> با احزاب محلی و منطقه‌ای که کار خود را درست انجام می‌دهند و توطئه نمی‌کنند، مغایر نمی‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۳۹.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|مستضعفان}}.
 
== پانویس ==
{{پانویس|۲}}
 
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
* قرآن کریم.
* قرآن کریم.
خط ۴۰: خط ۵۵:
* بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، مؤسسه بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
* بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، مؤسسه بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
* برزین، سعید، جناح‌های سیاسی در ایران از دهه ۱۳۶۰ تا دوم خرداد ۱۳۷۶، تهران، مرکز، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
* برزین، سعید، جناح‌های سیاسی در ایران از دهه ۱۳۶۰ تا دوم خرداد ۱۳۷۶، تهران، مرکز، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
* حمیدالله، محمد، نامه‌ها و پیمان‌های سیاسی حضرت محمد(ص) و اسناد صدر اسلام، ترجمه محمد حسینی، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
* حمیدالله، محمد، نامه‌ها و پیمان‌های سیاسی حضرت محمد (ص) و اسناد صدر اسلام، ترجمه محمد حسینی، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
* دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
* راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان، بیروت ـ دمشق، دارالقلم ـ دارالشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
* راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان، بیروت ـ دمشق، دارالقلم ـ دارالشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
خط ۵۱: خط ۶۶:
* علم‌الهدی، سیدحسن، ویژگیهای حزب‌الله، قم، ایمان، چاپ اول، ۱۳۶۱ش.
* علم‌الهدی، سیدحسن، ویژگیهای حزب‌الله، قم، ایمان، چاپ اول، ۱۳۶۱ش.
* فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، قم، هجرت، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
* فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، قم، هجرت، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
* کانون نشر انقلاب اسلامی، دیدگاه‌های قرآن و نهج البلاغه درباره حزب‌الله، تهران، ۱۳۶۰ش.
* کانون نشر انقلاب اسلامی، دیدگاه‌های قرآن و نهج البلاغه دربارهٔ حزب‌الله، تهران، ۱۳۶۰ش.
* محمدی، منوچهر، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، تهران، امیرکبیر، چاپ هفتم، ۱۳۷۷ش.
* محمدی، منوچهر، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، تهران، امیرکبیر، چاپ هفتم، ۱۳۷۷ش.
* مظفری، آیت، جریان شناسی سیاسی ایران معاصر، قم، زمزم هدایت، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
* مظفری، آیت، جریان‌شناسی سیاسی ایران معاصر، قم، زمزم هدایت، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
* مغربی، نعمان‌بن‌محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار(ع)، تصحیح محمدحسین جلالی حسینی، قم، دفتر انتشارت اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
* مغربی، نعمان‌بن‌محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار (ع)، تصحیح محمدحسین جلالی حسینی، قم، دفتر انتشارت اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و دوم، ۱۳۸۵ش.
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و دوم، ۱۳۸۵ش.
* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۰، عبور از بحران، به اهتمام یاسر هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ ششم، ۱۳۷۸ش.
* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۰، عبور از بحران، به اهتمام یاسر هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ ششم، ۱۳۷۸ش.
{{پایان}}
{{پایان}}
فاطمه امانی توانی، «[https://books.khomeini.ir/books/10004/368/ حزب‌الله]»، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص۳۶۸.
==پیوند به بیرون==
[[رده:مقاله‌های نیازمند بازنگری]]
* فاطمه امانی توانی، «[https://books.khomeini.ir/books/10004/368/ حزب‌الله]»، [[دانشنامه امام خمینی]]، ج۴، ص۳۶۸.
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]]
[[رده:مقاله‌های جلد چهارم دانشنامه امام‌خمینی]]
[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]]
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]
[[رده:تشکل‌های مردمی]]
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ مرداد ۱۴۰۲، ساعت ۲۱:۵۸

حزب‌الله، جریان فکری شکل‌گرفته در ایران و جهان اسلام بر اساس ارزش‌های اسلامی.

حزب‌الله در ادبیات سیاسی معاصر ایران، انقلابیان معتقد به اسلام فقاهتی‌اند که به اصل ولایت فقیه، حفظ ارزش‌ها و پرهیز از وابستگی به شرق و غرب پایبندند. این جریان که در برابر جناح لیبرال بود و در حوادث ابتدای انقلاب توانست قدرت را به دست بگیرد، بیشتر از طبقات متوسط و پایین جامعه تشکیل می‌شد و به‌شدت مخالف فاصله‌گرفتن از سیاست‌های سال‌های نخستین انقلاب بود.

تعبیر حزب‌الله در بیان امام‌خمینی ناظر به معنای عام حزب‌الله و مردم معتقد به اسلام و انقلاب است. ایشان این حزب را غیر از احزاب متداول امروز دنیا می‌دانست و معتقد بود هر مسلمانی که اصول اسلام را پذیرفته و از انضباط دقیق شیعی برخوردار باشد، عضوی از اعضای حزب‌الله است. ایشان در عین حال دربارۀ افراد نفوذی با عناوین حزب‌الله و جندالله هشدار می‌داد.

پس از پیروزی انقلاب، گروه‌هایی با نام «حزب‌الله» در کشورهای دیگر نیز فعال شد که حزب‌الله لبنان مشهورترین آنهاست.

مقدمه

حزب را گروهی از مردم،[۱] گروه دارای قدرت و قاطعیت[۲] و عقیده و گرایش واحد[۳] معنا کرده‌اند. واژه حزب‌الله به معنای گروه، لشکر و یاران خداست[۴] و به مؤمنان، صالحان، حافظان قرآن، مصلحان[۵] و نگهدارندگان و یاری‌کنندگان دین خدا و رسول اکرم(ص)[۶] گفته شده‌است.

پیشینه

در قرآن کریم واژه «حزب‌الله» دو بار آمده‌است و آن را کسانی معرفی کرده که به خدا، روز قیامت و پیامبر اکرم (ص) ایمان دارند، خدا را از خود خشنود می‌سازند، از میان دشمنان خدا و پیامبر و اهل ایمان، کسی را به دوستی برنمی‌گزینند[۷] و ولایت خداوند تعالی و پیامبر (ص) و اهل ایمان را پذیرفته‌اند.[۸] حزب‌الله گروهی است که ایمان محکم، تقوا و عمل صالح دارد و در میان خود، دارای اتحاد و همبستگی کامل و آگاهی و آمادگی کافی است.[۹] در برابر حزب‌الله، حزب شیطان و منافقان قرار دارند که تظاهر به اسلام می‌کنند؛ ولی در باطن، با دشمنان خدا پیوند دوستی دارند.[۱۰] واژه «حزب‌الشیطان» نیز دو بار در یک آیه، تکرار شده‌است.[۱۱]

پیامبر اکرم (ص) نزدیکی به خدا و فرستاده او را به منزله پیوستن به حزب‌الله شمرده‌است.[۱۲] جعفربن‌ابی‌طالب نیز وقتی به همراه مهاجرین دیگر، نزد نجاشی حاکم حبشه رسید، خود و گروه همراه خود را «حزب‌الله» و پیرو پیامبری معرفی کرد که به نیکی، فرمان می‌دهد و از بدی، بازمی‌دارد و به خوش‌رفتاری با همسایه و ارتباط با خویشان و یتیم‌نوازی و پرستیدن خداوند فرامی‌خواند.[۱۳]

از مصادیق حزب‌الله در عصر پیامبر اکرم (ص) مؤمنانی بودند که ولایت امیرالمؤمنین علی(ع) را پذیرفته بودند[۱۴]؛ چنان‌که پیامبر (ص) ایشان را معیار شناخت حزب‌الله معرفی کرده‌است.[۱۵] امیرالمؤمنین(ع) نیز حزب و گروه[۱۶] و شیعیان خود را[۱۷] حزب‌الله شمرده‌است؛ چنان‌که امام‌صادق(ع)، امامان(ع) و شیعیان آنان را حزب‌الله نامیده‌است[۱۸]؛ نیز در روایتی یاران اندک و صبور طالوت (ع) که در برابر نوشیدن آب، مقاومت کردند، حزب‌الله معرفی شده‌اند.[۱۹]

برخی مصداق عام حزب‌الله را در دوران معاصر، ملت ایران شمرده‌اند که با پیروی از پیامبر (ص) و رهبری امام‌خمینی، تاریخ شاهنشاهی ایران، بلکه تاریخ همه مستضعفان را دگرگون و اسلام را دوباره احیا کردند[۲۰]؛ اما حزب‌الله در مصداق خاص، به آن دسته از انقلابیان مذهبی و معتقد به بینش اسلامی و رهبری روحانیت و در رأس آن امام‌خمینی، گفته شده که به اسلام فقاهتی اعتقاد دارند، اصل ولایت فقیه را ضامن موفقیت انقلاب به‌شمار می‌آورند، بر حفظ ارزش‌ها اصرار دارند و از شرق و غرب تبرّی می‌جویند و مبارزه با استکبار را تا نابودی آن وظیفه خود می‌دانند.[۲۱] در ادبیات سیاسی معاصر عنوان حزب‌الله نخست دربارهٔ گروه‌های مذهبی خیابانی که با اعضای گروه‌های مخالف یعنی ائتلاف رئیس‌جمهور وقت، سیدابوالحسن بنی‌صدر و سازمان مجاهدین خلق درگیر می‌شدند، به کار می‌رفت؛ اما پس از بمب‌گذاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی در تیرماه ۱۳۶۰، جنبه عمومی یافت و این گرایش در سطح دولت تحکیم شد و دولت خود را دولت حزب‌الله نامید[۲۲]؛ با این حال، نگاه امام‌خمینی به‌طور عمده ناظر به معنای عام حزب‌الله و مردم معتقد به اسلام و انقلاب بوده‌است.

شاخصه‌ها

امام‌خمینی در دی‌ماه ۱۳۵۷، دربارهٔ معنای حزب‌الله، خاطرنشان کرد که هر مسلمانی که موازین و اصول اسلام را پذیرفته و در اعمال و رفتار از انضباط دقیق شیعی برخوردار باشد، یک عضو از اعضای حزب‌اللَّه است و تمامی دستورها و خط مشی حزب‌الله را قرآن و اسلام بیان کرده‌است و این حزب غیر از احزاب متداول امروز دنیاست. ایشان بر همین اساس تمام مردم ایران را در هر سِنی، از زن و مرد که با شعارهای اسلامی با رژیم پهلوی مبارزه می‌کردند، در شمار حزب‌الله معرفی می‌کرد[۲۳] و معتقد بود آنان به خدا ایمان و اخلاص واقعی دارند و همین ویژگی موجب پیروزی آنان در جبهه درونی و بیرونی و جنگ با گروه‌های شیطانی می‌شود.[۲۴] از نظر ایشان همواره دو حزب الهی و شیطانی در عالم، وجود داشته‌است: حزب‌الله که در راه مستقیم قرار دارد و به سوی خدا و الوهیت و ملکوت دعوت می‌کند و حزب‌های شیطانی که اکثریت را تشکیل می‌دهد و به طبیعت و خود و غیر خدا فرا می‌خواند. ایشان بر اساس این شاخصه‌ها باور داشت انسان می‌تواند با ارزیابی خود، دریابد در کدام یک از این دو حزب قرار دارد[۲۵]؛ همچنین ایشان معیار خوب یا بدبودن هر حزبی را عقیده و اندیشه آن و الهی یا غیر الهی‌بودن آن می‌دانست و معتقد بود همه احزاب و گروه‌ها باید با محور قراردادن رضایت الهی و دعوت به سوی او در شمار حزب‌الله درآیند و اگر اندیشه‌ای غیر از این در سر دارند بدانند که در حزب شیطان قرار گرفته‌اند.[۲۶]

امام‌خمینی با این معیارها همه مردم متدین و انقلابی ایران را حزب‌اللهی به‌شمار می‌آورد[۲۷] و تأسیس احزاب و جبهه‌ها و دسته‌های گوناگون را نشانه وحدت‌نداشتن و دوری از خدا می‌دانست[۲۸] و همگان را به قرارگرفتن زیر پوشش حزب‌الله فرا می‌خواند[۲۹]؛ همچنین به جوانان مؤمن توصیه می‌کرد در حزب واحدی که حزب خداست، وارد شوند، خدا را ناظر بر اعمال خود ببینند، تنها برای خدا کار کنند،[۳۰] پیش از اصلاح دیگران به خودسازی بپردازند و دربارهٔ انحراف دوستان و همراهان خود نیز هوشیار باشند.[۳۱] ایشان همچنین احزاب و گروه‌هایی نظیر انجمن اسلامی دانشجویان و حزب جمهوری اسلامی را که در راه انقلاب و اسلام قدم برمی‌داشتند، در شمار عنوان عام حزب‌الله به‌شمار می‌آورد[۳۲] و در برابر، احزاب و گروه‌هایی نظیر حزب رستاخیز،[۳۳] گروه فرقان، چریک‌های فدایی خلق،[۳۴] حزب دموکرات کردستان،[۳۵] حزب خلق مسلمان،[۳۶] حزب توده، بهائیت،[۳۷] سازمان مجاهدین خلق ایران[۳۸] و حزب بعث عراق[۳۹] را مخالف اسلام و در خط نفاق و حزب شیطان می‌دانست.

وظایف، عملکرد و اهداف

امام‌خمینی در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۵۷، در نجف، همگان را به حزب الهی فرا خواند و بر لزوم سازماندهی نهضت و گردهمایی همه جناح‌ها، احزاب و مردم و وحدت و هماهنگی آنان در برابر مشکلاتی که متوجه همه است، دعوت کرد.[۴۰] ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در داخل کشور، از همه مردم به‌ویژه جوانان حزب‌اللهی می‌خواست با آنچه در شرع حرام شمرده شده یا بر خلاف مصالح کشور، ملت و نظام اسلامی است، مقابله کنند[۴۱] و در سطح بین‌المللی نیز از آنجا که یکی از وظایف حزب‌الله، آگاهی‌بخشیدن و هدایت‌کردن ملت‌ها است، از همه مسلمانان می‌خواست که با نام حزب‌الله، متحد شوند و اسلام را آن‌گونه که هست، به دنیا عرضه کنند.[۴۲] ایشان با اشاره به آیه ۲۵۷ سوره بقره هدف پیامبران(ع) را بیرون‌کشیدن مردم از حزب شیطان و واردکردن آنان به حزب‌الله و مبدأ نور و روشنایی می‌شمرد[۴۳]؛ چنان‌که بازستاندن حق مستضعفان از مستکبران را وظیفه حزب‌الله می‌دانست.[۴۴]

از سوی دیگر، امام‌خمینی نجات کشور را وابسته به حضور جوانان حزب‌اللهی می‌دانست و آنان را پاسداران و صاحبان اصلی انقلاب می‌خواند و از مسئولان می‌خواست که با تشویق و قدردانی و مهرورزی، استعدادهای آنان را شکوفا کنند.[۴۵] ایشان معتقد بود از آنجا که حزب‌الله آمادگی دارد همه وجود خود را برای خدا بدهد، توان ایستادگی در برابر قدرت‌های بزرگ و شکست آنان را پیدا کرده‌است و این قدرت و توان، از یک نیروی معنوی نشئت می‌گیرد و قدرت‌های شرق و غرب عالم به جهت نگاه مادی‌گرایانه، ناتوان از ارزیابی آن بوده‌اند.[۴۶] ایشان با اشاره به انتشار کتاب آیات شیطانی و اعلان حکم اعدام نویسنده آن از سوی ایشان، از روحانیان و مردم حزب‌اللهی‌ها خواست همواره بر اصول اساسی اسلام و انقلاب پایبند باشند و فریب تحلیل‌های نادرستی که برای زیر پا گذاشتن احکام اسلام ارائه می‌شود، نخورند.[۴۷]

سوء استفاده از عنوان حزب‌الله

با توجه به وجود افراد خطاکار و مغرض که به نام حزب‌الله کارهایی خارج از چارچوب و مقررات، انجام می‌دهند،[۴۸] امام‌خمینی به اعضای انجمن‌های اسلامی دانشجویان سفارش می‌کرد مراقب منافقان و منحرفانی باشند که چه بسا با ظاهری صالح و مقید به اسلام، قصد نفوذ دارند.[۴۹] ایشان در دیدار ۱۴ شهریور ۱۳۶۱ با هیئت‌های بازسازی وزارتخانه‌ها و پاکسازی ادارات، وجود چنین هیئت‌هایی را ضروری دانست و تأکید کرد به لحاظ چگونگی کار و انتخاب افراد، باید نهایت دقت صورت گیرد تا افراد مفسد، منافق و فریب‌کار با ظاهری اسلامی و تحت عناوینی چون حزب‌الله، جندالله و طرفداری از اسلام، در این هیئت‌ها نفوذ نکنند.[۵۰] ایشان برای جلوگیری از چنین پیشامدی، بر لزوم بهره‌گیری از نیروهای صالح و مطمئن که مورد تأیید یکی از قوای سه‌گانه یا نهادهای مرتبط باشند، تأکید می‌کرد[۵۱] (ببینید: پاکسازی)؛ از سوی دیگر، به مسئولان هشدار می‌داد که نیروهای حزب‌اللهی را با بهانه‌های بی‌مورد کنار نگذارند و وابستگان رژیم پهلوی را جایگزین آنان نکنند.[۵۲]

حزب‌الله در تاریخ معاصر

در تاریخ معاصر ایران، گروهی با الهام‌گرفتن از آیات قرآن، نام حزب‌الله را انتخاب و در سال ۱۳۴۶ فعالیت خود را به صورت مخفیانه آغاز کرد.[۵۳] این گروه که دفتر و تشکیلات سازماندهی‌شده نداشت، بر مبنای عقیده اسلامی و جهان‌بینی توحیدی عمل می‌کرد و هدف اصلی آن خودسازی فردی و جمعی، مبارزه با رژیم پهلوی و براندازی آن و به دست آوردن آمادگی لازم برای مقابله با هر گونه تهدیدِ حکومت پهلوی بود.[۵۴] گروه «حزب‌الله» به منظور تبلیغ و سازندگی، بهره‌برداری از توانایی‌های نیروهای خود، مبارزه با رژیم سلطنتی و شناسایی و جذب افراد مؤمن، فعالیت خود را با کار فکری و آموزشی و بر پایه متون دینی و احادیث و بخش‌هایی از نهج البلاغه آغاز کرد.[۵۵]

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، جریان عام حزب‌الله یعنی انقلابیان مذهبی و معتقد به تفکر اسلامی، نقش زیادی در به‌ثمرنشاندن انقلاب و رهبری آن داشت.[۵۶] بیشتر نیروهای این جریان که در برابر جناح لیبرال قرار داشت و در جریان جنگ با عراق[۵۷] و انتخاب محمدعلی رجایی به نخست‌وزیری،[۵۸] قدرت را به دست گرفت، طبقات متوسط و پایین جامعه تشکیل می‌دادند؛ نیروهایی که به اعتقادات اسلامی و رهبری روحانیت و در رأس آن، امام‌خمینی معتقد بودند[۵۹] و دیدگاهی ضد استعماری و ضد امپریالیستی داشتند و به‌شدت مخالف فاصله‌گرفتن از سیاست‌های سال‌های نخستین انقلاب بودند.[۶۰]

از سوی دیگر، پس از پیروزی انقلاب اسلامی گروه‌هایی با نام «حزب‌الله» در کشورهای دیگری ازجمله کویت و عربستان سعودی[۶۱] و لبنان آغاز به کار کردند که حزب‌الله لبنان مشهورترین آنهاست؛ این جنبش که متأثر از نهضت امام‌خمینی است، در سال ۱۹۸۲م/ ۱۳۶۱ش هم‌زمان با اشغال نیمی از خاک لبنان به دست رژیم اسرائیل و جنگ‌های داخلی لبنان به وجود آمد. این گروه بعدها، در سه حوزه جنگ علیه اشغالگری اسرائیل، نیروهای نظامی غرب و دولت امین جُمَیّل که با فشار اسرائیل روی کار آمده بود، وارد عمل شد[۶۲] (ببینید: لبنان). امام‌خمینی همواره مقاومت و ظلم‌ستیزی حزب‌الله لبنان را تحسین و بر حمایت مادی و معنوی جمهوری اسلامی ایران از این گروه تأکید می‌کرد.[۶۳]

حزب مستضعفان

امام‌خمینی در پی گسترش جریان حزب‌الله در تمامی جوامع اسلامی و حتی غیر اسلامی و مظلوم جهان بود و براین اساس با پیشنهاد تشکیل حزب مستضعفان، تلاش کرد همه مستضعفان را اعم از مسلمان و غیر مسلمان، با هدف مقابله با قدرت‌های استکباری سامان دهد؛ حزبی که در نگاه گسترده و جهانی ایشان همان حزب‌الله بود.[۶۴] هدف از تشکیل این حزب، از میان‌برداشتن مشکلات مستضعفان جهان با اراده جمعی بود.[۶۵] ایشان این حزب را در مسیر تحقق وعده الهی برای حاکمیت مستضعفان بر زمین به‌شمار می‌آورد[۶۶] و معتقد بود تأسیس حزب مستضعفان، تمامی مشکلات مسلمانان را رفع خواهد کرد و هیچ قدرتی توان مقابله با آن را نخواهد داشت.[۶۷] ایشان تأسیس این حزب که در واقع تحقق اراده الهی در پیروزی مستضعفان جهان بر مستکبران است،[۶۸] با احزاب محلی و منطقه‌ای که کار خود را درست انجام می‌دهند و توطئه نمی‌کنند، مغایر نمی‌دانست[۶۹] (ببینید: مستضعفان).

پانویس

  1. ↑ طریحی، مجمع البحرین، ۲/۳۸.
  2. ↑ راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۲۳۱.
  3. ↑ فراهیدی، کتاب العین، ۳/۱۶۵.
  4. ↑ راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۲۳۱.
  5. ↑ دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۶/۷۸۲۳.
  6. ↑ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۳/۲۵۱۰.
  7. ↑ مجادله، ۲۲.
  8. ↑ مائده، ۵۶.
  9. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۴/۵۳۴.
  10. ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۹/۳۴۲.
  11. ↑ مجادله، ۱۹.
  12. ↑ حمیدالله، نامه‌ها و پیمان‌های سیاسی حضرت محمد (ص) و اسناد صدر اسلام، ۳۳۵–۳۳۸.
  13. ↑ طباطبایی، المیزان، ۳/۲۶۹–۲۷۱.
  14. ↑ طباطبایی، المیزان، ۶/۱۶–۱۷.
  15. ↑ صدوق، الامالی، ۱۲۳ و ۳۶۸.
  16. ↑ طوسی، ۲۷۰.
  17. ↑ مغربی، شرح الاخبار، ۴۹۹.
  18. ↑ صدوق، التوحید، ۱۶۶.
  19. ↑ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱/۵۰۷.
  20. ↑ ← علم‌الهدی، ویژگیهای حزب‌الله، ۸.
  21. ↑ ← محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، ۱۵۶.
  22. ↑ برزین، جناح‌های سیاسی در ایران از دهه ۱۳۶۰ تا دوم خرداد ۱۳۷۶، ۴۹–۵۰.
  23. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۰۸.
  24. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۹۸.
  25. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۹۱.
  26. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۹۳–۱۹۴.
  27. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۱۴، ۳۶۳ و ۱۷/۲۶۲.
  28. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۱۱.
  29. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۹۵.
  30. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۶۹.
  31. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۹۳–۱۹۴.
  32. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۰۰–۲۰۱؛ ۱۶/۱۶۶ و ۱۷/۱۱۱–۱۱۲.
  33. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۳۹۵ و ۱۷/۱۹۱.
  34. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۲۰۲ و ۵۲۶.
  35. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۱۱.
  36. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۳۰۸–۳۰۹ و ۱۱/۱۷۰.
  37. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۸۷؛ ۵/۳۴۶ و ۱۷/۴۶۰–۴۶۱.
  38. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۵۹–۴۶۱؛ ۱۱/۲۳۳–۲۳۶ و ۱۲/۴۶۵–۴۶۶، ۴۷۰–۴۷۱.
  39. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۳۷ و ۲۰/۲۲۲.
  40. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۳۹۴–۳۹۵.
  41. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۴۳۶.
  42. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۹۵.
  43. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۶۸.
  44. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۰ و ۳۳۱.
  45. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۵۰–۱۵۱.
  46. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۱۴.
  47. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۹۱–۲۹۲.
  48. ↑ کانون نشر انقلاب، ۳۶–۳۷؛ ← هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۱۴۴–۱۴۵، ۳۵۴ و ۴۵۴.
  49. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۱۱–۱۱۲.
  50. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۷۳–۴۷۵.
  51. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۷۴.
  52. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۵۱.
  53. ↑ ‌شاهی، خاطرات عزت‌شاهی، ۱۱۰–۱۱۱.
  54. ↑ شاهی، خاطرات عزت‌شاهی، ۱۱۰–۱۱۱.
  55. ↑ احمد، خاطرات احمد احمد، ۱۷۲–۱۷۳.
  56. ↑ محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، ۱۵۶.
  57. ↑ محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، ۵۵.
  58. ↑ محمدی، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، ۱۵۸.
  59. ↑ مظفری، جریان‌شناسی سیاسی ایران معاصر، ۲۷–۳۳.
  60. ↑ برزین، جناح‌های سیاسی در ایران از دهه ۱۳۶۰ تا دوم خرداد ۱۳۷۶، ۵۵–۵۶.
  61. ↑ اخبار شیعیان، ۵۰.
  62. ↑ اسداللهی، جنبش حزب‌الله لبنان، ۱۶.
  63. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۴۳–۲۴۴، ۳۲۱، ۳۳۸ و ۴۸۶.
  64. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۳۱.
  65. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۰–۲۸۱.
  66. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۰–۲۸۱.
  67. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۳۱.
  68. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۸۰.
  69. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۳۹.

منابع

  • قرآن کریم.
  • احمد، احمد، خاطرات احمد احمد، به کوشش محسن کاظمی، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
  • اخبار شیعیان، مجله، شماره ۳۶، ۱۳۸۷ش.
  • اسداللهی، مسعود، جنبش حزب‌الله لبنان، گذشته و حال، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
  • امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
  • انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.
  • بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، مؤسسه بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
  • برزین، سعید، جناح‌های سیاسی در ایران از دهه ۱۳۶۰ تا دوم خرداد ۱۳۷۶، تهران، مرکز، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
  • حمیدالله، محمد، نامه‌ها و پیمان‌های سیاسی حضرت محمد (ص) و اسناد صدر اسلام، ترجمه محمد حسینی، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
  • دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
  • راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان، بیروت ـ دمشق، دارالقلم ـ دارالشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
  • شاهی، عزت‌الله، خاطرات عزت‌شاهی، به کوشش محسن کاظمی، تهران، سوره مهر، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
  • صدوق، محمدبن‌علی، الامالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.
  • صدوق، التوحید، تحقیق سیدهاشم حسینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.
  • طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
  • طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تصحیح سیداحمد حسینی اشکوری، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
  • طوسی، محمدبن‌حسن، الامالی، قم، دارالثقافه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
  • علم‌الهدی، سیدحسن، ویژگیهای حزب‌الله، قم، ایمان، چاپ اول، ۱۳۶۱ش.
  • فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، قم، هجرت، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
  • کانون نشر انقلاب اسلامی، دیدگاه‌های قرآن و نهج البلاغه دربارهٔ حزب‌الله، تهران، ۱۳۶۰ش.
  • محمدی، منوچهر، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، تهران، امیرکبیر، چاپ هفتم، ۱۳۷۷ش.
  • مظفری، آیت، جریان‌شناسی سیاسی ایران معاصر، قم، زمزم هدایت، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
  • مغربی، نعمان‌بن‌محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار (ع)، تصحیح محمدحسین جلالی حسینی، قم، دفتر انتشارت اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و دوم، ۱۳۸۵ش.
  • هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۰، عبور از بحران، به اهتمام یاسر هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ ششم، ۱۳۷۸ش.

پیوند به بیرون

برگرفته از «http://fa.wiki.khomeini.ir/w/index.php?title=حزب‌الله&oldid=28624»