رساله توضیح المسائل امام‌خمینی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (removed Category:مقاله های نیازمند ارزیابی; added Category:مقاله‌های دارای شناسه using HotCat) |
||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
[[رده:کتاب‌های امام‌خمینی به زبان فارسی]] | [[رده:کتاب‌های امام‌خمینی به زبان فارسی]] | ||
[[رده:مقاله‌های نیازمند عنوان‌بندی]] | [[رده:مقاله‌های نیازمند عنوان‌بندی]] | ||
[[رده: | [[رده:مقاله‌های دارای شناسه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ مرداد ۱۴۰۲، ساعت ۰۹:۵۱
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| عنوان | رساله توضیح المسائل |
| نویسنده | امام‌خمینی |
| موضوع | احکام عملی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | ۱۳۷۸ش |
رساله توضیح المسائل، رساله عملیه امام‌خمینی برای عموم مردم؛ فارسی.
با فزونی شیعیان فارسی‌زبان، برخی مراجع دینی بر آن شدند که فتاوای خود را به‌زبان فارسی در اختیار آنان قرار دهند. از قرن چهاردهم هجری، مراجع تقلید بر رساله‌های فقهای سابق حاشیه می‌نوشتند اما پس از آن سیدحسین بروجردی رساله عملیه‌ای با عنوان «توضیح المسائل» منتشر کرد و مراجع تقلید پس از او با مبنا قراردادن آن، فتاوای خود را عرضه می‌کردند. امام‌خمینی نیز بر رساله بروجردی حاشیه نوشت که در دوره مرجعیت ایشان به صورت مستقل به‌چاپ رسید.
رساله امام‌خمینی، دربرگیرنده احکام تقلید تا ارث می‌باشد و ابوابی چون قضا و شهادات و حدود مانند دیگر توضیح المسائل‌ها در آن نیامده است. این کتاب افزوده‌هایی چون: احکام امر به معروف و نهی از منکر، دفاع و استفتائات جدید و یک خاتمه دارد که با عنوان مسائل متفرقه آمده است. طرح مسائل مورد ابتلا آن را از رساله‌های مشابه ممتاز کرده است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مؤسسه‌ها و نهادهای مختلفی به‌چاپ این رساله اقدام کرده‌اند؛ ازجمله: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
در سال ۱۳۷۸ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی متن صحیحی همراه با پاورقی استفتائات، منتشر کرد. همچنین این کتاب در جلد ۲۹ «موسوعة الامام‌الخمینی» در سال ۱۳۹۲ش منتشر شده‌است.
معرفی اجمالی
در گذشته نوعاً رساله‌های احکام شرعی به زبان عربی نگاشته می‌شده است، اما با فزونی شیعیان فارسی‌زبان، برخی مراجع دینی بر آن شدند که فتاوای خود را به زبان فارسی در اختیار آنان قرار دهند. جامع عباسی شیخ بهایی (م۱۰۳۰ق) نخستین رساله از این دست است.[۱] از آن پس کتاب‌های بسیاری با عنوان «رساله عملیه» نگاشته شده که دربردارنده احکام مورد نیاز مقلدان بوده است. این رساله‌ها عمدتاً دربردارنده احکام طهارت، نماز و روزه و گاه احکام خمس، زکات و حج بوده است. از قرن چهاردهم هجری، مراجع تقلید بر رساله‌های فقهای سابق حاشیه می‌نوشتند اما پس از آن سیدحسین بروجردی رساله عملیه‌ای با عنوان «توضیح المسائل» منتشر کرد و مراجع تقلید پس از او نیز با مبنا قراردادن آن، فتاوای خود را عرضه می‌کردند.[۲]
امام‌خمینی همانند فقهای معاصر خود نخست بر رساله بروجردی حاشیه نوشت[۳] که در دوره مرجعیت ایشان به صورت مستقل به چاپ رسید؛ سپس مجتبی تهرانی که مورد وثوق امام‌خمینی بود، حاشیه‌های ایشان را در متن درج کرد[۴] و به تأیید امام‌خمینی رسید و در خرداد ۱۳۴۲ منتشر گردید.[۵] این رساله جانشین رساله نجاة العباد امام‌خمینی شد که پیش از آن با اصرار و همت برخی از شاگردان ایشان، تدوین و منتشر شده بود. (ببینید: حاشیه بر رساله توضیح المسائل و رساله نجاة العباد)
محتوا
رساله امام‌خمینی، دربرگیرنده احکام تقلید، طهارت، نماز، روزه، خمس، زکات، حج، خرید و فروش، شرکت، صلح، اجاره، جعاله، مزارعه، مساقات، محجوران، وکالت، قرض، حواله‌دادن، رهن، ضمان، کفالت، ودیعه، عاریه، نکاح، طلاق، غصب، مال پیداشده، سربریدن و شکار حیوانات، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، نذر و عهد و قسم، وقف، وصیت و ارث می‌باشد و ابوابی چون قضا و شهادات و حدود و دیات و قصاص، مانند توضیح المسائل دیگر مراجع در آن نیامده است. این کتاب افزوده‌هایی با عنوان‌های احکام امر به معروف و نهی از منکر، دفاع، احکام نماز جمعه، مسائلی دربارهٔ سفته، سرقفلی، معاملات بانکی، بیمه و بخت‌آزمایی، تلقیح و احکام تشریح، پیوند اعضا و بعضی از استفتائات جدید و یک خاتمه دارد که با عنوان مسائل متفرقه آمده است. این پیوست‌ها در کتاب تحریر الوسیله امام‌خمینی با عنوان «المسائل‌المستحدثه» آمده و احکامی از آن در این رساله به فارسی برگردانده شده است.[۶] ترتیب این رساله با سایر کتاب‌های فتوایی امام‌خمینی مانند نجاة العباد فرق می‌کند.[۷] طرح مسائل مورد ابتلا همچون امر به معروف و نهی از منکر و دفاع، آن را از رساله‌های مشابه ممتاز کرده است.[۸] (ببینید: مسائل مستحدثه)
رساله توضیح المسائل پیش از انقلاب اسلامی، همانند دیگر آثار امام‌خمینی از کتاب‌های ممنوعه به‌شمار می‌رفت. در عین حال برخی افراد، ناشران و کتابفروشیها ازجمله سیدمحمدرضا سعیدی تهیه و نشر و پخش رساله امام‌خمینی را وظیفه خود می‌دانستند.[۹] سعیدی به مردم نیز توصیه می‌کرد که رساله ایشان را تهیه کنند[۱۰] و خود نیز فتاوای ایشان را از رساله نقل می‌کرد.[۱۱] وی حتی در سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) تعهد نداد که در نشر و تشریح مسائل فقهی امام‌خمینی دخالتی نداشته باشد.[۱۲] در جلد سوم، چهارم و پنجم مجموعه اسناد شهربانی دربارهٔ امام‌خمینی، اسناد بسیاری وجود دارد که شهربانی به دستور ساواک موظف شده است با ناشرانی که رساله ایشان را چاپ می‌کنند، کتاب‌فروشی‌هایی که رساله را می‌فروشند و افرادی که دارای رساله ایشان هستند، برخورد شود و همه نسخه‌های آن را جمع کند. مأموران افزون بر کتابفروشیها نسخه‌های رساله ایشان را از کتابخانه‌های عمومی و دیگر اماکن شخصی نیز جمع‌آوری کردند.[۱۳] ممنوعیت چاپ و نشر رساله امام‌خمینی سبب شده بود که گاه بدون نام ایشان و گاه با نام مراجع دیگر انتشار یابد؛[۱۴] چنان‌که نام امام‌خمینی در حواشی ایشان بر رساله توضیح المسائل بروجردی و فتاوای ایشان بر العروة الوثقی با علامت اختصاری «خ» معین شده بود.
انتشار
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مؤسسه‌ها و نهادهای مختلفی به چاپ و انتشار این رساله اقدام کرده‌اند؛ ازجمله: انتشارات راه امام[۱۵] و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (۱۳۶۵، بیش از سیزده بار). مرکز پژوهش‌های علوم اسلامی و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و ناشران دیگر نیز این رساله را بارها منتشر ساختند. در سال ۱۳۷۸ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی با بررسی و تطبیق چاپ‌های مختلف آن، متن صحیحی همراه با پاورقی استفتائات، منتشر کرد. همچنین این کتاب در جلد ۲۹ «موسوعة الامام‌الخمینی» در سال ۱۳۹۲ش/ ۱۴۳۴ق منتشر شده است. گزیده‌هایی از رساله توضیح المسائل امام‌خمینی، همراه بعضی از مسائل تحریر الوسیله نیز برای اصناف مختلف تهیه و چاپ شده است؛ ازجمله: فتاوای امام‌خمینی در رابطه با جانبازان،[۱۶] احکام جبهه،[۱۷] احکام معلولین و مجروحین،[۱۸] احکام جبهه،[۱۹] احکام خانواده،[۲۰] احکام نماز،[۲۱] احکام ازدواج،[۲۲] منتخب توضیح المسائل امام‌خمینی،[۲۳] احکام آب‌ها، مطهرات و نجاسات،[۲۴] روشی در تدریس احکام،[۲۵] احکام نماز، وقت‌شناسی، قبله‌شناسی،[۲۶] احکام تقلید و اجتهاد امام‌خمینی،[۲۷] احکام بانوان و مادران،[۲۸] منتخب توضیح المسائل،[۲۹] رساله آموزشی،[۳۰] احکام بانوان[۳۱] و احکام دختران.[۳۲]
رساله توضیح المسائل با حواشی برخی مراجع تقلید معاصر نیز چند گونه و بارها به چاپ رسیده است؛ نمونه معروف آن توضیح المسائل امام‌خمینی، چاپ و نشر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است که با بیش از ده حاشیه منتشر شده است. این رساله تا کنون به زبان‌های چندی ترجمه شده و ناشران پرشماری در سراسر دنیا آن را چاپ و منتشر ساخته‌اند[۳۳] و از این نظر هیچ رساله عملیه‌ای به اندازه آن، با اقبال عمومی روبه‌رو نشده است.[۳۴]
پانویس
- ↑ جناتی، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، ۲۳۴.
- ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ۱۲/۲۲۲–۲۲۳.
- ↑ عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ۵۳۵.
- ↑ استادی، تألیفات و آثار حضرت امام‌خمینی، ۲۶۷؛ احمدی فقیه، سیری در آثار و تألیفات حضرت‌آیةالله العظمی امام‌خمینی، ۳۴.
- ↑ روحانی، حاج‌آقامجتبی تهرانی، شاگرد دلباخته مکتب امام، ۳۰–۳۱.
- ↑ عماد دشتی، کتابشناسی موضوعی ـ توصیفی آثار امام راحل، ۴۳.
- ↑ متین، مجله، ۲۹۷.
- ↑ عماد دشتی، کتابشناسی موضوعی ـ توصیفی آثار امام راحل، ۴۲.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۲۲، ۳۲۰ و ۳۳۴.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۱۸ و ۱۳۸.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۱۹ و ۲۰۸.
- ↑ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۲۲ و ۳۶۳.
- ↑ مؤسسه تنظیم، امام در آینه اسناد، ۳/۱۳۸، ۴۱۷، ۴۳۴، ۴۴۴، ۵۱۲؛ ۴/۳، ۳۳–۳۹، ۶۶، ۷۰، ۷۶–۷۸ و ۵/۵، ۱۹، ۲۴، ۹۸، ۱۰۰، ۱۳۶.
- ↑ عماد دشتی، کتابشناسی موضوعی ـ توصیفی آثار امام راحل، ۴۳.
- ↑ تهران، ۱۳۵۹، ۳۳۷ + ۱۱، وزیری..
- ↑ تهران، رجا، ۱۳۶۴.
- ↑ مرکز بررسی و تحقیقات عقیدتی سیاسی سپاه، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۶۵.
- ↑ حسین مهاجر، قم، بی‌نا.
- ↑ علی‌محمد اسدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۶.
- ↑ عبدالرحیم موگهی، قم دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ ۱۳، ۱۳۷۰.
- ↑ عبدالرحیم موگهی، قم، شفق، ۱۳۷۲.
- ↑ عبدالرحیم موگهی، قم، شفق، ۱۳۷۲.
- ↑ عبدالرحیم موگهی، قم، محدث، بی‌تا، جیبی.
- ↑ محمد وحیدی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۵.
- ↑ علی‌محمد اسدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۵.
- ↑ محمد وحیدی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۵.
- ↑ عبدالرحیم موگهی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶.
- ↑ عبدالرحیم موگهی، قم، شفق، ۱۳۷۷.
- ↑ کمال‌الدین خدامی، قم، شفق، چاپ دوم، ۱۳۷۷.
- ↑ رضا قربانیان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۷.
- ↑ محمد وحیدی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸.
- ↑ محمد وحیدی، قم، عصمت، ۱۳۷۸.
- ↑ شیرازی، کتابشناسی توصیفی سیری در آثار ارزشمند امام‌خمینی، ۱۰۲.
- ↑ عماد دشتی، کتابشناسی موضوعی ـ توصیفی آثار امام راحل، ۴۲.
منابع
- احمدی فقیه یزدی، محمدحسن، سیری در آثار و تألیفات حضرت‌آیةالله العظمی امام‌خمینی، تهران، مدرس، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
- استادی، رضا، تألیفات و آثار حضرت امام‌خمینی، مجله مشکوة، شماره ۲۳–۲۴، ۱۳۶۸ش.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، رساله نجاة العباد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
- جناتی، محمدابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- دوانی، علی، مفاخر اسلام، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۷۹ش.
- روحانی، سیدحمید، حاج‌آقامجتبی تهرانی، شاگرد دلباخته مکتب امام، فصلنامه ۱۵ خرداد، شماره ۳۴، ۱۳۹۱ش.
- شیرازی، علی، کتابشناسی توصیفی سیری در آثار ارزشمند امام‌خمینی، مجله معرفت، شماره ۳۱، ۱۳۷۸ش.
- عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، فقهای نامدار شیعه، قم، نوید اسلام، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.
- عماد دشتی، صدرالدین، کتابشناسی موضوعی ـ توصیفی آثار امام راحل، مجله حضور (ویژه‌نامه هشتمین سالگرد رحلت امام‌خمینی)، ۱۳۷۶ش.
- متین، مجله، آشنایی با دفتر مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی در قم، شماره ۲، ۱۳۷۸ش.
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، امام در آینه اسناد، سیر مبارزات امام‌خمینی به روایت اسناد شهربانی، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
پیوند به بیرون
- ابوالفضل یغمایی، رساله توضیح المسائل، دانشنامه امام‌خمینی، ج۵، ص۶۰۹–۶۱۱.